Temel Bilgi Teknolojisi Kullanımı - Bilgisayar Donanımı

Transkript

1 Temel Bilgi Teknolojisi Kullanımı - Bilgisayar Donanımı Yrd. Doç. Dr. Saygın Abdikan Öğretim Yılı Güz Dönemi Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE Yrd. Doç. Dr. S. ABDİKAN

2 Geçen ders Bilgi Teknoloji İletişim İletişim Sürecinin Öğeleri Internet (Protokoller: FTP-DNS) Bilişim Teknolojileri (BT) BT İş Dünyasına Neler Sağlar? BT nin Önemi ve Bilişim Suçları Bilgi-Bilgisayar Güvenliği Bilgisayarın Tanımı, İşlemleri, Çeşitleri, Özellikleri, Kullanım Alanları Bilgisayar ve Bilgi Okur-yazarlığı Bilgisayarın Fonksiyonları Bilgisayar İçerisinde Elektronik İletişim Bilgi Depolama Bilgisayar İçerisinde Neler Oluyor? Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 2

3 Bilişim; İnsan Donanım Yazılım Yönetim Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 3

4 Bilgisayarın Fonksiyonları Bir bilgisayarın temel fonksiyonlarını yerine getirmede kullanılan temel birimleri: Ana işlem birimi: Bu birimde bütün işlemler denetlenir. Aritmetik işlemler, bellek yönetimi bu birim tarafından yerine getirilir. Aritmetik/Mantık birimi: Toplama, çıkarma gibi aritmetik işlemler ve mantık işlemlerinin yapılmasını sağlar. Ana Bellek: Verilerin, komutların ve ara sonuçların saklandığı alan. Kontrol birimi: Diğer bileşenleri uyumlu hale getirir. Giriş/Çıkış birimi: Veri girişini ve işlenen bilgilerin kullanıcıya gösterilmesini sağlayan işlemleri yönetir.

5 Bit ve Bayt (Byte) lar Sekiz bitlik seriler halinde saklanan bilgisayar verisi parçalarına bayt denir. 1 BYTE = 8 Bit 1 Bit 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur. 1 BYTE 1 karakterdir BYTE = 1 KiloByte'dır. (KiloByte = KB) 1024 KB = 1 MegaByte'dır. (MegaByte = MB) 1024 MB = 1 GigaByte (GigaByte = GB) 1024 GB = 1 TeraByte (TeraByte = TB

6 İÇERİK Bilgisayarın Bileşenleri Bilgisayar Donanımı Temel Birimler Çevre Birimleri Giriş Birimleri Çıkış Birimleri Bilgisayar Yazılımı İşletim Sistemleri Uygulama Yazılımları Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 6

7 Bilgisayarın Bileşenleri 7

8 Bilgisayar Donanımı Yazılımı Temel Birimler ve Çevre Birimleri (Kaynak: 8

9 Bilgisayar Donanımı Giriş Donanım - Temel Birimler Kasa Anakart (Mainboard) İşlemci/MİB (CPU-Central Process Unit) Bellek (Ram) Sabit Disk (HDD) Ekran Kartı Ses Kartı CD/DVD Rom Sürücü Klavye/Mouse Monitör Disket Sürücü/Kart Okuyucu Donanım - Çevre Birimleri Yazıcı (Printer) Çizici (Plotter) Tarayıcı (Scanner) Kamera (Web-Cam) Hoparlör (Speaker) 9

10 Bilgisayar Donanımı - Giriş Bir bilgisayar sistemi birçok parçanın birleşmesiyle oluşmaktadır. Temel ve isteğe bağlı olarak sisteme dahil edilen parçalardan oluşan bu sistem, işletim sistemi başta olmak üzere amaçlar ve istekler doğrultusunda yüklenen yazılımlarla gerçek işlevlerini kazanırlar. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 10

11 KASA PC içerisinde bulunan parçaları dış etkenlere karşı muhafaza eder ve bu parçalara elektrik dağılımını gerçekleştirir. Bilgisayarı oluşturan parçaların ömrünü uzatan ve sistemin sağlıklı çalışmasını sağlayan soğutma sistemini içerir. Bilgisayara yeni parçaların eklenebilmesini sağlar. PC kasasının bileşenlerinden biri de güç kaynağıdır. PC`ye ve anakarta elektrik akımı ile güç sağlar, disk, disket ve CD-ROM/DVD-ROM sürücülerini çalıştırır. Tipik PC ler watt civarında bir güç kaynağına ihtiyaç duyarlar. Fakat güncel işlemcileri sağlıklı çalıştırabilmek için 750 watt a varan güç kaynakları kullanılmaktadır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 11

12 Kasa Çeşitleri Kasa Çeşitleri Yatay Kasa Dikey Kasa Özel Kasa 12

13 Kasa Çeşitleri Dik kasalar büyüklüklerine göre 3 e ayrılır. Mini Tower (Küçük) Midi Tower (Orta) Full Tower (Büyük) Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 13

14 Kasa Seçimi Kasa seçiminde önemli bazı noktalar vardır. Bunlar; Kasanın ergonomik oluşu Kullanılan malzemenin kalitesi Üzerindeki güç kaynağı Bağlantı girişleri Dış görünüşüdür Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 14

15 Kasa Ergonomisi Bilgisayar kasasının ergonomik olması demek kullanımı, kurulumu ve taşınması sırasında kullanıcıya engel teşkil etmeyecek şekilde tasarlanmış olması demektir. Ergonomik bir kasa öncelikle mümkün olduğunca hafif olmalıdır, elbette bu hafiflik malzemeden kaçılması anlamında olmamalıdır. Hafiflik dışında kasanın taşınma sırasında kolay kavranabilir olması da önemli sayılabilir bir özelliktir. Bunun dışında kasa içerisinde montaj aşamasını kolaylaştıracak etmenlerin olması da oldukça önemlidir. Örneğin vida soketlerinin her türlü anakart montajına izin verecek şekilde açılmış olması, disk ve okuyucu yuvalarının yeterli sayıda ve kullanışlı olması, ön kapakların optik okuyucunun kızağını engellemeyecek şekilde tasarlanmış olması gibi ufak ayrıntılar her montajcının özellikle aradığı niteliklerdir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 15

16 Kasa Ergonomisi Bir diğer özellik de ön panelde bulunan bağlantı birimleridir, özellikle son kullanıcının aradığı bir özellik olan ve kullanım sırasında ön panelden ses, mikrofon, usb çıkışı ve firewire çıkışı alınmasını sağlayan bağlantı birimlerin olması son kullanıcıyı oldukça memnun eder. Açma kapama düğmesinin yeri ve kullanılırlığı ile reset düğmesinin yeri çok önemlidir, özellikle reset düğmesi çabuk ele gelen bir yerde olursa kazara bu düğmeye basılması bilgisayarın resetlemesi demek olacaktır ki bu istenir bir durum değildir. Kasanın ergonomisi bu bakımlardan önemlidir ve seçim yapılırken dikkate alınması gereken özelliklerden birisidir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 16

17 Kasa - Kullanılan Malzeme Kalitesi Malzeme kalitesi birçok şekilde değerlendirmeye tutulabilir. Öncelikle ağır bir malzeme mi kullanılmış, hafif ama çabuk kırılacak adi bir malzeme mi kullanılmış; anakartın kasa içine oturacağı levha ne kadar sağlam, esneyip anakartı gerdirme ihtimali var mı ve buna benzer bir çok detay göz önünde bulundurulmalıdır. Özellikle anakartın oturduğu levha çok önemlidir ve kesinlikle esnememesi veya anakartı gerdirecek şekilde yumuşak olmaması gereklidir. Hard disk ve optik okuyucu yuvalarının sağlamlığı da önemlidir ve bu aygıtları kastırmayacak aynı zamanda da sarsıntıda titretmeyecek bir yuva olmalıdır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 17

18 Kasa - Güç Kaynağı Seçimi Güç kaynağı kasa için en önemli parçadır. Güç kaynağı seçiminde dikkat edilecek nokta kullandığımız donanımı karşılayacak bir güce sahip olup olmadığıdır. Günümüzde kullanılan standart sistemler en az W lık bir güç gereksinimine ihtiyaç duyarlar ama bir çok bilgisayar satıcısı bunu önemsemez ve W lık sistemler satar. İlk başlarda sorun görünmez ama zamanla hatalar kendini göstermeye, parçalar teker teker zarar görmeye başlar. Bunu engellemek için kaliteli ve kapasiteye uygun güç kaynağı kullanmak önemlidir. Kapasite ölçümü için internette bir çok kaynak mevcuttur, her parçanın ne kadar güç çektiği öğrenilirse sistem için en az ne kadar bir güç gerektiği hesaplanabilir. Unutmayın donanımsal PC arızalarının %50 den fazlası güç kaynaklarından gelir Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 18

19 Kasa - Bağlantı Girişleri Kasanın ön panelinde bulunan bağlantı girişleri ve bunların yerlerinin ne kadar düzgün olduğu son kullanıcıyı ilgilendiren bir özelliktir. Kasanın arka tarafındaki ses ve USB girişlerine uzanamayan bir kullanıcı için bunları ön panelden kullanabilmek çok büyük bir avantajdır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 19

20 Kasa - Ön panel Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 20

21 Kasa - Arka Panel 1. Klavye, fare cikislari 2. 2 x USB portu 3. Paralel port (tarayıcı, yazıcı) 4. Serial port 5. Monitör Çıkışı 6. LAN girisi 7. 2 x USB 8. Optik cikislar (ses icin) Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 21

22 Kasa - Güncel bir anakart çıkışları Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 22

23 Kasa - İyi bir seçim Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 23

24 İlginç Bilgisayar Kasaları Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 24

28 Kasa İçi Bİleşenler Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 28

29 ANAKART Bilgisayar için gerekli tüm cihazları ve çevre ünitelerinin veri akışını sağlayan cihazdır. Cihazlar anakart üzerinde yer alabileceği gibi (MİB,RAM,ROM ), kablolar yardımıyla da anakarta bağlanabilir (Klavye, Mouse, Depolama Üniteleri ) Anakartın tek işlevi üzerinde bulunan veri yolları sayesinde cihazların birbirleri ile haberleşmesini ve MİB ne veri akışını sağlamaktır. Üzerinde bulunan veri yollarının hızlarına bağlı olarak anakartlar da çeşitlilik gösterir. Farklı işlemci gruplarını destekleyen farklı anakartlar bulunmaktadır. Anakartlar belirli durumlarda üzerlerinde Ethernet Bağlantısı, Ses ve Ekran kartlarını da barındırırlar. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 29

30 Anakart Üzerlerinde bulunan genişletme yuvaları kullanılarak bilgisayara diğer cihazların ve kartların bağlanması sağlanabilir. Bu veri yolları (AGP, PCI- Express, PCI) olarak adlandırılırlar. Ekran kartları, ses kartları, ethernet kartları, TV kartları bu yuvalar sayesinde bilgisayar sistemine dahil olurlar. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 30

31 Anakart Çeşitleri Hızlı gelişen teknoloji anakartlar üzerine sürekli yeni bileşenler eklemektedir. Bu yüzden anakart standartları da değişmektedir (Örneğin PC de veriyolu geliştirildiğinde ATX standardı yenilenmiştir). Bu yüzden yukarıda belirtilen dört temel standardın alt versiyonları da mevcuttur. Günümüzde en çok ATX ve MicroATX formları kullanılmaktadır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 31

32 Anakart Çeşitleri XT Anakart extended Tecknology AT Anakart BTX anakart- Balanced ATX anakart Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 32

33 Anakart Bileşenleri Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 33

34 Anakart Bileşenleri Yonga seti; Anakart üzerinde yer alan bir dizi işlem denetçileridir. Bu denetçiler anakartın üzerindeki bilgi akış trafiğini denetler. Bilgisayarın kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileşenden biridir. Bir yonga seti North Bridge (kuzey köprüsü) ve South Bridge (güney köprüsü) denen iki yongadan oluşur. Esasen bir anakart üzerinde birden fazla yonga mevcuttur ancak kuzey ve güney köprüleri yönetici yongalardır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 34

35 Anakart Bileşenleri Tipik bir kuzey köprüsü yongası temel olarak işlemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarından sorumludur; bunların kontrolünü yapar ve bunlar arasındaki veri aktarımını sağlar. Ancak kuzey köprüsü ve güney köprüsü özellikleri üreticiye ve yonga setine göre farklılık gösterebilir ve bu genellemenin dışına çıkabilir. Kuzey köprüsü yongası fonksiyonlarından dolayı işlemciye, bellek ve AGP slotlarına yakın olmalıdır. Çünkü sinyalin geçtiği fiziksel yollar ne kadar kısa olursa sinyal o kadar temiz ve hatasız olur. Bu yüzden de anakartın üst kısmına yerleştirilir. Zaten adındaki kuzey kelimesi de buradan gelmektedir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 35

36 Anakart Bileşenleri Güney köprüsü yongası ise giriş-çıkış birimlerinden, güç yönetiminden, PCI veriyolundan, USB ve anakarta entegre özelliklerden (ses ve ethernet gibi) sorumludur. Adındaki south kelimesinin de yine anakarttaki pozisyonundan geldiği tahmin edilebilir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 36

37 Anakart - Kuzey ve Güney Köprüleri Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 37

38 Anakart - Yonga Setleri Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 38

39 Anakart - Veri Yolları Veri Yolları; Anakart üzerindeki bileşenlerin birbiriyle veri alışverişini sağlayan yollardır. Dışarıdan bağlanan donanımlarda ise veri yolları uçlarında bulunan slotlar sayesinde bilgi alışverişi sağlamaktadır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 39

40 Anakart - ISA Slotu ISA (Industry Standard Architecture); ISA, eski bir slottur ve 8-16 bit veriyoluna sahiptir. Bant genişliği çok düşük olduğundan günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır yılında geliştirilmiş bir bus veriyoludur. Bir standardı tanımlar. Adres yolu 24 bittir. Hızı 8.33 Mhz (mega hertz) dir. Tak ve çalıştır özelliği yoktur. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 40

41 Anakart - PCI Slotu PCI (Peripheral Component Interconnect- Çevre Birimleri Bağlantı Kartı); Bu veriyolu 64 bitlik olup 1993 yılında geliştirilmiştir. Uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada 32 bit olarak kullanılmaktadır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit 33 MHz hızında çalışan PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn dir. PCI slotları beyaz renkli olup modem, ses kartı, ağ kartı, TV kartı gibi donanım kartlarının takılması sebebiyle diğer slotlara oranla sayısı daha fazladır. Onboard (tümleşik) teknolojisinin geliştirilmesiyle PCI slotlarına bağlanacak donanım kartları sayısı azalmıştır. PCI veriyolu tak-çalıştır desteklidir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 41

42 Anakart - AGP Slotu AGP (Accelerated Graphics Port- Hızlandırılmış Grafik Portu); AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. Yani toplam bant genişliği 266 MB/sn.dir. 533 MHz veriyolu hızına çıkabilen ayrıca özel bir sinyalleşme metoduyla aynı saat hızında 2, 4 ve 8 katı daha hızlı veri akışının sağlanabildiği 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modları vardır. 2xAGP'de veri akış hızı 533 MB/sn. olmaktadır. AGP veriyolunu sadece ekran kartları kullanmaktadır. Bu nedenle veriyolunun tüm bant genişliği ekran kartları için çalışmış olmaktadır. Tüm bant genişliği sadece ekran kartı için kullanıldığından, bu yolu kullanan ekran kartlarının performansı PCI veriyolunu kullanan ekran kartlarına nazaran oldukça yüksek olmaktadır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 42

43 Anakart - PCI-X ve PCI Express Slotu PCI-X(Peripheral Component Interconnect Extended- Genişletilmiş Çevre Birimleri Bağlantı Kartı); PCI-X, server platformlarında uzun süredir kullanılan bir veriyoludur. PCI-X standardının amacı PCI slotlarından daha fazla bant genişliği sağlayıp Gigabit Ethernet gibi server platformlarında iletişim kartlarına gerekli bant genişliğini sağlamaktır. PCI Express ile karıştırılmamalıdır. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu değildir. PCI Express; PCI-e, güç tüketimini özellikle AGP limitlerini genişleten, sistem belleğini daha ekonomik kullanarak ekran kartı ve diğer donanım maliyetlerini kısma imkânı veren bir veri yoludur. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 43

44 Anakart - Slotların Genel Görünümü Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 44

45 Anakart - Veri Yolları Hız Grafiği Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 45

46 Anakart - İşlemci Soketi İşlemci Soketi; Anakart üzerinde işlemciyi takmak için bir soket veya slot bulunur. Soket, yassı dikdörtgen şeklindeki işlemciler için iki düzlem üzerine (enine ve boyuna) uzanan iğnelerin oturduğu yuvaya verilen addır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 46

47 Anakart - İşlemci Soketi Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 47

50 Anakart - Bellek Yuvaları Bellek yuvaları: Sistem belleklerinin takıldığı yerlerdir. Ram çeşidine göre yuva değişiklik gösterir (EDO/SD/RD/DDR). Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 50

51 Anakart - Portlar ve Konnektörler Portlar ve konnektörler, anakart ile dış birimlerin iletişim kurmasına olanak sağlayan bağlantı noktalarıdır. Portların bir kısmı kasanın içindedir ve bu portlara harddisk gibi kasa içine monte edilen birimler bağlanır. Bazı portlarda kasa yüzeyinde anakarta monteli şekilde bulunur. Bu portlara kasa dışından ulaşılır ve mikrofon gibi kasa dışında bulunması gereken cihazlar bağlanır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 51

52 Anakart - PS/2 Portu PS/2 portu: Yeşil ve mor renklerde ayrı iki PS/2 portu olan anakartlar da vardır. Bunlardan yeşiline fare, mor olanına ise klavye takılır. Buradaki porta ise klavye ve fareden her ikisi de takılabilir. Tek olmasının sebebi günümüzde USB klavye ve farelerin daha çok kullanılmasıdır. Eski tip anakartlara klavye ve fare bağlamak için DIN bağlantı kullanılmaktadır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 52

53 Anakart - USB Bağlantıları USB 3.0 ve USB 2.0 Port: Her anakart üreticisi farklı sayıda USB (Universal Serial Bus) port kullanabilir. Bu anakarta ( Resim 1.9 ) 6 adet USB 3.0 portu ve 2 adet USB 2.0 portu bulunmaktadır. Bunlar, USB cihazların bilgisayara bağlanmasını sağlar. USB portlara neredeyse her tür harici cihaz bağlanabilir. Özelliği, seri ve paralel portlara göre çok daha hızlı olması ve USB aygıtlar üzerindeki yeni USB portları aracılığı ile uç uca çok sayıda cihazın zincirleme bağlanabilmesidir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 53

54 Anakart - USB Bağlantıları USB 3.0 lar 4.8 Gbps'e (Gigabits per second) kadar veri aktarabiliyor. Bu, yaklaşık saniyede 600 MB yapıyor. Ama bunlar teorik rakamlar. USB 3.0'ın 300 MB/s hızında kalacağı tahmin ediliyor. Tıpkı USB 2.0'ın 60 MB/s veri iletmesi gerekirken MB/s'de tıkanması gibi. Kısacası USB 3.0, USB 2.0'dan 10 kat daha hızlıdır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 54

55 Anakart - e-sata Portu e-sata port: e-sata, harici SATA anlamındadır. Serial Advanced Technology Attachment External SATA demektir. e-sata arabiriminin çıkış amacı, bilgisayar dışına koyduğumuz haricî diskler için sağlıklı ve hızlı bir bağlantı kurmaktır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 55

56 Anakart - LAN Portu LAN (RJ-45) portu: 8 adet metal bağlantı noktası bulunan konnektördür. Bilgisayarlar arası iletişimde ve bilgisayarların yerel ağa bağlanmasında kullanılan ve ethernet olarak isimlendirilen bağlantı kablolarının ucunda yer alır. Yerel ağa ve internete bağlanmak için kullanılır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 56

57 Anakart - Ses Girişleri Ses giriş ve çıkışı: Kulaklık ve 5+1, 7+1 gibi ses sistemleri takmak için kullanılır. Ses Girişi: Açık mavi renkte olan bu porta teyp, CD, DVD çalar ya da diğer ses kaynakları bağlanabilir. Ses Çıkışı: Açık yeşil renkte olan bu porta kulaklık, hoparlör takılabilir. Mikrofon Girişi: Pembe renkte olan bu porta mikrofon takılabilir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 57

58 Anakart - Paralel Port Paralel Port(LPT-LinePrinTer):.25-pin li port konnektörlere yazıcı, scanner ve diğer aygıtlar takılabilir. Ayrıca bu porta bazı yazılımların kilitleri de takılmaktadır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 58

59 Anakart - Seri Port Seri Port (COM-Communication (İletişim Kapısı)): Seri port, kişisel bilgisayarlarda kullanılan ilk genel amaçlı porttur. Bu 9- pin li veya 25-pin li COM porta seri aygıtlar bağlanabilir. Sadece son yıllarda daha hızlı ve kullanımı kolay olan USB nin baskınlığından dolayı seri portu daha az kullanılır kılmıştır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 59

60 Anakart - USB (Universal Serial Bus, Evrensel Seri Veri Yolu) Universal Serial Bus (USB) Evrensel seri yolu, bilgisayar ve telekominikasyon endüstrisinde geliştirilmiş, iletişim standartlarında yeni bir bağlantı şeklidir. Amacı, geleneksel seri ve paralel portların yerini almak ve işi evrenselleştirmektir. Bir çok PC ve Mac bilgisayarlar, artık USB siz üretilmemektedir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 60

61 Anakart - USB USB ilkel çevre bağlantı teknolojisini geliştirmek için icat edilmiştir. Avantajları şunlardır: Bilgisayarı kapatmanız gerekmez Kasayı açmanız gerekmez Kart takma yok Çakışma yok Kilitlenme yok Sürücü yüklemeye gerek kalmaz (bazılarında bir seferlik yükleme yapılır). Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 61

62 Anakart - Kablosuz Bağlantı (Wireless) Wireless, sistemde, internet bağlantısında, ağda kablolar kullanmadan haberleşen klavyeler, mouselar, modemler yazıcılar gibi bilgisayar donanımlarını tanımlamak için kullanılır. Wireless sisteminde iletişim kurmak için kablo yerine yüksek frekanslı radyo dalgaları kullanılır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 62

63 Anakart - Bluetooth Bluetooth kablo bağlantısını ortadan kaldıran kısa mesafe Radyo Frekansı (RF) teknolojisinin adıdır. Bluetooth bilgisayar, çevre birimleri ve diğer cihazların birbirleri ile kablo bağlantısı olmadan, görüş doğrultusu dışında bile olsalar haberleşmelerine olanak sağlar. Bluetooth standardı 10 metre uzaklığa kadar ses ve veri haberleşmesinin sağlanmasını öngörmektir. Ancak bu uzaklık 100 metreye de çıkabilmektedir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 63

64 Anakart - VGA Portu VGA Portu (Video Graphics Array- Video Grafik Dizisi) : 15-pin li VGA portuna monitör bağlanır. Anakartlarda onboard olarak ifade edilen görüntü kartının anakart üstünde bulunması durumunda bu port anakart üzerinde arka panelde bulunur. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 64

65 Anakart - DVI Portu DVI Portu (Digital Visual Interface-Sayısal görüntü Arayüzü) : Onboard (kart üstü) anakartlarda HDMI görüntü High (Definition Multimedia Interface-Yüksek çözünürlüklü çokluortam arayüzü) veren ekran kartları bağlanmış ise arka panelde DVI portu bulunur. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 65

66 Anakart - Bios ve Pili BIOS ve BIOS pili (Basic Input-Output System): BIOS da anakartta sistem açılışında gerekli olan bilgiler ve sistemin neleri desteklediği ile ilgili bilgiler mevcuttur. BIOS Pili ise anakart üzerinde elektrik akımı olmadığı durumlarda bazı önemli bilgilerin tutulması amacıyla kullanılan çok küçük bir güce sahip pildir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 66

67 BIOS-Temel Giriş Çıkıç Sistemi Bilgisayar açıldığı anda işlemciye tüm diğer donanımları sırasıyla tanıtır. Donanım ve işletim sistemi arasındaki ilişkileri düzenler. Donanımların temel iletişim protokollerini belirler. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 67

68 Anakart - Panel Bağlantıları Bütün anakartlarda ön panel fonksiyonları için gereken bağlantılar kartın sağ alt bölümüne yerleştirilmiştir. Anakartın kullanım kılavuzundan hangi pin e ne bağlanılacağı öğrenilebilir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 68

69 Anakart bileşenleri Mikroişlemcilerin (CPU) takıldığı soket/slot Belleklerin takıldığı slotlar Anakartın üzerindeki bilgi akış trafiğini yonga seti Firmware veya BIOS içeren kalıcı bellek yongaları Flash ROM Saat üreteci- çeşitli bileşenleri eş frekanslı hale getirir Genişleme kartları için soketler Güç konnektör ve devreler; güç kaynağından alınan enerji dağıtır (CPU, ana bellek, yonga seti.. ) Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 69

70 İŞLEMCİ (MİB/CPU) İşlemci- CPU (Central Processing Unit-Merkezi İşlem Birimi- MİB), bilgisayarın beyni olarak tanımlanır. Bu tanımlama, işlemcinin önemini belirtmek için söylenir. İşlemci, bilgisayarın birimlerinin çalışmasını ve bu birimler arasındaki veri (data) akışını kontrol eden, veri işleme (verileri değerlendirip yeni veriler üretme) görevlerini yerine getiren donanım birimidir. Bugün piyasada çeşitli işlemciler bulunmaktadır. İlk işlemci Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 70

71 İşlemciler İşlemci işlemleri ikilik sayı sistemini kullanarak yani 0 ve 1 sayılarını kullanarak yapar. Komut, işlem, veri, vb. kavramların ikili sayı sistemi ile ifadesine Makine dili (makine kodu) denir. Mesela A harfi ikilik sistemde ile ifade edilebildiği gibi mavi gibi bir renk de ikilik tabandaki sayı gruplarıyla ifade edilir. Aynı şekilde bir ses veya görüntü kaydı da yine buna benzer ikilik sayı grupları ile ifade edilirler. Her 0 veya 1 in bilgisayarda kapladıkları alana bit adı verilir. Makine dili Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 71

72 İşlemcilerin Yapısı Çekirdek (Core); Komut çalıştırma işlemlerini yapan bölümdür. Çalıştırma birimi (execution unit) olarak da bilinir. Bu ünite komutları çalıştırır ve pipeline (iş hattı) denen yollarla beslenip tamsayıları kullanarak okuma, değiştirme ve komut çalıştırma işlemlerini yapar. Kontrol Birimi; İşlemciye gönderilen komutların çözülüp (komutun ne anlama geldiğinin tanımlanması) işletilmesini sağlar. İşlemci içindeki birimlerin ve dışındaki birimlerin eş zamanlı olarak çalışmasını sağlayan kontrol sinyalleri bu birim tarafından üretilir. Ön Bellek (Cache); Sistem belleğinden gelen veriler, çoğunlukla CPU nun hızına yetişemez. Bu problemi çözmek için CPU içinde yüksek hızlı hafızalar bulunur, buna ön bellek denir. Ön bellek çalışmakta olan programa ait komutların, verilerin geçici olarak saklandığı yüksek hızlı hafızalardır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 72

73 İşlemci Hızı Bir işlemcideki bütün elemanlar saat vuruşlarıyla çalışır. Saat hızı bir işlemcinin saniyede ne kadar çevrim yapabileceğini belirler. Saat hızı 200 MHz olan bir işlemci kendi içinde saniyede 200 çevrim yapabilir. Her çevrimde işlemcinin ne kadar işlem yapabileceği işlemcinin yapısına göre değişir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 73

74 İşlemci Hızı 1 Hertz (Hz) = Saniyede 1 çevrim 1 Megahertz (MHz) = Saniyede çevrim 1 Gigahertz (GHz) = Saniyede çevrim İşlemcilerde hız, işlemcinin birim zamanda yapabildiği işlem sayısı olarak tanımlanmaktadır. Bir saniyede yapılan milyon adet işlem MHz (Megahertz) olarak tanımlanır ve temel hız ölçüsüdür ancak günümüz işlemcileri saniyede milyar işlem yapmaya başlamış ve hızı Ghz (Gigahertz) seviyesine yükselmiştir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 74

75 İşlemci Soğutması Elektronik devre elemanları çalışırken ısınır. İşlemciler gibi yoğun işlem yapan elektronik devre elemanlarının ise ısınmaları daha yüksek düzeydedir. Belli değerden sonra yüksek ısı işlemciye zarar vermektedir. Bu nedenle işlemcilere soğutma düzeneği takılmalıdır. Soğutma işlemi iki aşamadan oluşur. Birincisi, işlemcinin üzerindeki ısıyı emerek işlemcinin ısısını azaltmaktır. İkincisi ise emilen ısıyı dağıtarak işlemciden uzaklaştırmaktır. İşlemcilerin çok ısınmaları durumunda otomatik olarak kapanma özellikleri olmalarına rağmen bu teknoloji, her zaman işe yaramayabilir ve işlemci yanabilir. Bu nedenle işi sağlama alıp işlemcinin ısısını dengede tutmak gereklidir. İşlemciye uygun olmayan soğutucu düzeneğinin seçilmesi veya soğutucu düzeneğinin yanlış takılması kimi zaman ufak ısı artışlarına neden olurken kimi zaman da sistem çökmelerine, kilitlenmelere hatta işlemci yanmalarına neden olabilmektedir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 75

76 İşlemci Soğutması Farklı markalarda termal macunlar Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 76

77 İşlemci Soğutması Hava soğutmalı sistem Su soğutmalı sistem Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 77

78 BELLEK Bilgisayarda verilerin saklandığı veya depolandığı birimlere bellek (Ram; Random Acces Memory) adı verilir. Bellek birimleri ana bellek ve yan bellek olmak üzere iki gruba ayrılır. CPU, verileri işlemek için ana belleği kullanır. Ana bellek, bilgisayar verilerinin işlendiği ve bilgisayar kapandığında üzerindeki verilerin silindiği bellek türüdür. RAM, bilgisayarda anlık olarak işlemekte olan bilgileri tutan geçici hafızadır. Buradaki bilgiler bilgisayarın çalışma durumuna göre sürekli yenilenirler ve RAM deki bilgiler durağan değildir. RAM deki bilgiler herhangi bir sebeple bilgisayarın kapanması veya enerjinin kesilmesi durumunda silinirler. İki tür bellek vardır; RAM, ROM Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 78

79 ROM Bellek ROM (Read Only Memory, Sadece Okunabilir Bellek) ROM bellek, içeriği kullanıcı tarafından değiştirilemeyen ve yalnızca okunabilen bellektir. Bu bellekteki bilgiler bilgisayarın üretimi sırasında kaydedilir. ROM bellekte bilgisayarın açılışında çalışan programlar bulunur. Bu programa BIOS adı verilmektedir. BIOS bilgisayar parçaları ile iletişim sistemi arasındaki köprü görevini üstlenen programdır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 79

80 RAM Bellek RAM (Random Acess Memory, Rasgele Erişim Belleği) Sistem belleği (RAM) bilgisayarın kullanmakta olduğu, çalışır durumdaki programları tuttuğu alandır. Çalıştırılmakta olan program eğer belleği doldurursa sabit diskteki boş alanlar da kullanılmaya başlanır. Sabit disk daha yavaş çalıştığından dolayı da sistem yavaşlamaya başlar. Sistem de ne kadar çok RAM varsa sistem daha rahat çalışır. Anakart türlerine göre değişik RAM türleri kullanılır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 80

81 RAM Bellek Çeşitleri EDO RAM; Anakart ya da video kartında ana hafıza olarak kullanılan EDO RAM ile CPU-hafıza bant genişliği saniyede 100 MB dan 200 MB a çıkarılmıştır. EDO RAM ler Pentium işlemcili anakartlarda kullanılmıştır. Pentium II ler ile EDO RAM ler yerini SDRAM lere bırakmıştır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 81

82 Bellek - SD/Ram SDRAM (Senkronize Dinamik RAM); İşlemcilerin hızlanması ile birlikte bu işlemcilerin maksimum seviyede işlem görebilmeleri için yüksek hızlı RAM lere ihtiyaç duyulmuştur. SDRAM le birlikte işlemci ve RAM birbirine aynı saat hızında kilitlenirler. Günümüzde kullanılmakta olan 66 MHz., 100 MHz, ve 133 MHz. SDRAM ler vardır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 82

83 Bellek - RD/Ram Direct Rambus RDRAM; Kısaca RIMM olarak adlandırılan bu RAM, 100 MHz sınırını aşarak 400 MHz e kadar hızlı bir performans sağlamaktadır Bir Rambus, SDRAM den çok daha yüksek bir performans sunar. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 83

84 Bellek - DDR/Ram DDR SDRAM (Double Data Rate SDRAM): DDR SDRAM teknolojisi günümüzde en yaygın kullanılan bir bellek teknolojisidir. Teorik olarak DDR SDRAM bellekler SDRAM belleğin sunduğu bant genişliğinin iki katini sunmaktadır. Adından da anlaşılacağı üzere yine senkronize yani sistem veri yolu hızı ile ayni hızda çalışmaktadır. DDR, DDR2, DDR3 vb. gibi çeşitleri mevcuttur. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 84

85 SABİT DİSK (HDD) Sabit disk, kısaca HDD ya da harddisk olarak da ifade edilir. Bilgisayar ortamlarında veri saklama ihtiyacını karşılayan donanımdır. Sabit diskler bilgisayarınızı açtığınızda işletim sistemini ve diğer yazılımları sistem belleğine yükler ve kalıcı olarak saklamaya karar verdiğiniz bilgileri bilgisayar kapalı bile olsa korumaya devam eder. Harddiskler saklanması gereken verileri disk üzerinde manyetik değişim gerçekleştirerek yazarlar. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 85

86 Sabit Disk Yapısı Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 86

87 Sabit Disk Performansı Motor Hızı (rpm): Devir/dakika cinsinden hızı anlamına gelir. IDE disklerde 5400 ve 7200 devirler daha yaygındır rpm disklerin motor hızı sayesinde 5400 devir disklerden %20 daha hızlıdır. Erişim Süresi (ms): Ne kadar düşük olursa o kadar iyi performans sunar. Tampon Bellek Kapasitesi (KB): Hızlı tampon bellek kapasitesi ne kadar yüksekse o kadar iyidir. Dahili Transfer Hızı (Mbit/sn): Genel kriterlere göre, bir diskin Ultra ATA/66 standardına ayak uydurabilmesi için dahili transfer hızının 200 Mb/sn'nin üstünde olması gerekir. Bu değer ne kadar yüksekse disk o kadar hızlı demektir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 87

88 Sabit Disk Çeşitleri IDE; 1989 yılında Western Digital firması tarafından geliştirlen, sabit disk ve ana kart arasındaki iletişimi ayarlayan standart. S-ATA; 2000 yılında değişik bilgisayar firmaların işbirliği ile kararlaştırılan yeni ve daha hızlı standart. Ultra ATA'ya seçenek olarak çıkmıştır itibari ile yeni bilgisayarlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. SCSI; 1986'da yürürlüğe geçen, özellikle sunucu bilgisayarlarda kullanılan, çok hızlı ama çok pahalı olan SCSI sabit disklerin bağlanma standardıdır. Solid State Drive (SSD);Bu tür, tamamen flaş bellekten oluşturulmuştur. Normal sabit diskler, 2 milisaniye içinde 350 G'ye dayanabilirken, SSD'ler 0,5 Milisaniye içinde 1500 G'ye dayanabilir. İçinde hareketli parça yoktur. Bu da, enerji tüketimini olumlu yönde etkiler. Normal 2,5 inçlik dizüstü sabit diskleri 2 Watt harcarken, SSD'ler 0,5 Watt harcamaktadır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 88

89 Sabit Disk Çeşitleri Sata HDD SCSI HDD SSD HDD Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 89

90 EKRAN KARTI Ekran kartı, Bilgisayarın görüntü vermesini sağlayan birimidir. Ekran kartları bilgisayarın CPU sunda işlenen verileri mönitöre anlaşılır bir şekilde iletme amacıyla kullanılan kartlardır. Yani ekran kartı bilgisayarın CPU su ile mönitörü arasında iletişim kuran cihazdır. Ekran kartları harici ISA, VLB, PCI, AGP veya PCI- Express veriyollarını kullanır. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 90

91 Ekran Kartının Özellikleri Video Çip : Ekranın yansıtması gereken görüntüleri oluşturan sinyaller bu çip sayesinde üretilir. RAM : Ekrana gönderilen görüntü bilgilerinin depo edildiği, saklandığı yerdir. Bilgisayarlardaki bu bölümün hızlı çalışması görüntü kalitesi adına önemlidir. RAMDAC : Dijital sinyalleri analog sinyallere çeviren çiptir. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 91

92 Ekran Kartı Modelleri «Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 92

93 Ekran Kartı Modelleri Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 93

96 SES KARTI Ses kartı, bilgisayarda analog ve digital ses işlevlerini yerine getiren elektronik birimidir. Dâhilî olarak PCI veya PCI-Express kart yuvalarına takılan kart türleri olduğu gibi, haricî olarak USB bağlantı noktasına bağlanan, pcmcia yuvalarına takılan ve profosyonel alanlarda kullanılmak üzere bağlanabilen versiyonları mevcuttur. Eski ses kartları ISA (Industry Standard Architecture veri yolu standardı) yuvalarına takılabilirken, anakart üzerinde bütünleşik sunulan ses yongaları da mevcuttur. Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 96

97 Ses Kartı Yrd. Doç. Dr. H. KEMALDERE 97

Daha göster