Bilgisayar Donanım ANAKART ÜZERĐNDE YER ALAN GĐRĐŞ/ÇIKIŞ (I/O) BAĞLANTI NOKTALARI

Transkript

1 ANAKART ÜZERĐNDE YER ALAN GĐRĐŞ/ÇIKIŞ (I/O) BAĞLANTI NOKTALARI Çeşitli aygıtları bağlamak üzere anakart üzerinde farklı tipte konnektörler bulunmaktadır. Anakart üzerinde tipik olarak yazıcı, mouse, klavye ekran vb giriş çıkış noktaları/soketleri bulunmaktadır. Bu aygıtlara ait konnekörler çeşitli standartlarla ifade edilmektedir. PS/2 konnektörü ATX anakartlar üzerinde iki PS/2 konnektörü bulunmaktadır. Bu konnektörlerden biri mouse diğeri ise klavye için kullanılmaktadır. Her iki konnektörün fiziksel yapısı aynıdır. Konnektörler kolay ayırt edilebilmeleri için renklendirilmiştir. 1

2 Paralel Port Bilgisayar anakartı üzerinde bulunan ve özellikle yazıcı tipi aygıtlar için kullanılan bağlantı arayüzüdür. Paralel port LPT olarak adlandırılmaktadır. Paralel port veri transferinde her bir bit ayrı bir hat üzerinden iletilmektedir. Bilgisayar ve aygıt üzerindeki paralel port konnektörleri birbirlerinden farklıdır. Bilgisayar üzerinde 25 pinli dişi bir konnektör bulunurken aygıt üzerindeki konnektör 36 pinli Centronix olarak adlandırılmaktadır. Seri port (COM(Communications) Port) Bilgisayar ve aygıtlar arasında seri iletişim protokolünün kullanılarak gerçekleştirilen bağlantı biçiminidir. COM portlar fare ve harici modem bağlantıları için kullanılmakla birlikte bilgisayar üzerinden kontrol edilecek bir çok aygıt için standart bir bağlantı arayüzüdür. Günümüzde anakartlar üzerinde tek bir seri port bulunmaktadır. Seri port COM port olarak adlandırılmaktadır. Anakart veya cihazlar üzerinde seri port bağlantısı 25 veya 9 pinli konnektörler bulunmaktadır. Windows altında seri portunuza ait ayarları için aygıt yöneticisinden portun özellilklerini görmek için Özellikleri seçtikten sonra Port Ayarları sekmesini açtıktan sonra Gelişmiş butonuna basarsanız aşağıdaki ekran görüntülenecektir. 2

3 Ekran Konnektörü Ekran adaptörünün anakart üzerine entegre edilmesinin ardından display konnektörü anakart üzerine yerleştirilmiştir. Bu tip anakartların yaygınlaşması ile birlikte standart PC ler için ilave bir ekran kartına ihtiyaç duyulmamıştır. Grafik uygulamalarında performansa ihtiyaç duyan kullanıcılar sınırlı kapasiteye sahip yerleşik ekran adaptörü yerine performanslı ekran kartları kullanmaktadırlar. Anakart üzerindeki ekran çıkışı yerine ekran kartı takılması durumunda bir çok anakart otomatik olarak bunu algılayıp yapılandırmaktadır. USB (Universal Serial Bus - Evrensel Seri Yolu) Portları Bilgisayar ile takılabilir bir aygıt (joystick, klavye, telefon, tarayıcı, yazıcı vb gibi) arasındaki bağlantı için kullanılan, Tak ve Çalıştır (Plug and Play) özelliği bulunan bağlantı arabirimdir. Tek bir USB portu ile 127 tane çevre aygıt kullanılabilir. USB porttunun diğer önemli avantajı, USB aygıtlarının takıp çıkarılırken bilgisayarı kapatma zorunluluğunun olmamasıdır. Windows 2000 ve XP, USB cihazlar için geniş bir yerleşik sürücü bankasına sahiptir. Klavye, fare ve benzeri basit araçların tanınması için işletim sistemlerin yerleşik sürücüleri yeterli olacaktır. Game Port Ses kartları üzerinde bulunan seri porta bu isim verilmektedir. Ses kartının anakart üzerine entegre edilmesi ile birlikte hoparlör ve mikrofon bağlantı noktalarının yanına yerleştirilmiştir. USB portunun kullanımına kadar oyun amaçlı kullanılan joystik bu port üzerinden sisteme bağlanmıştır. Günümüzde Joystick ler USB portuna bağlanmaktadır. Ses bağlantı noktaları Anakart üzerinde ses sürücü devresi bulunuyorsa 3 adet ses giriş/çıkış ucu bulunmaktadır. Bu konnektörler kolay ayırt edilebilmeleri için renklendirilmiştir. 3

4 Yeşil renk hoparlör/ses, kırmızı renk mikrofon için kullanılmaktadır. Diğer nokta ise Line-in olarak adlandırılır ve harici bir aygıttan (walkman gibi) bilgisayara ses girişi yapmak için kullanılmaktadır. Anakart işlemci, bellek bankları, genişleme yuvaları ve diğer Giriş/Çıkış arayüzleri bulunmaktadır. Bilgisayar anakartı üzerinde üzerinde yer alan bileşenler şöyle listelenebilir: Đşlemci (CPU) Destekleyici çipset devresi RAM bankları Genişleme yuvası Klavye ve mouse konnektörleri Güç kaynağı konektörü Ekran konektörü USB portları Paralel ve Seri portlar Ses Giriş/Çıkış noktaları Disk bağlantı noktası RJ45 konnektörü (Network için) 4

5 Ekran Kartları Ekran adaptörü monitor ve anakart arasındaki iletişimi sağlayan arabirimdir. Ekran kartları üzerinde ekran belleği ve işlemcisi bulunmaktadır. Video kontrolcüsü anakart işlemcisi, ekran belleği, karakter jeneratörü ve monitor arasındaki alışverişi yürütmekle görevlidir. Video kontrolcüsü periyodik olarak video belleği okur ve içeriği bunu seri sinyalle ekrana aktarır. Video belleğin okunma frekansı günümüzde Hz arasında değişmektedir. Video biriminin ürettiği kontrol sinyalleri: Dikey senkronizasyon için resim frekansı Yatay senkronizasyon için satır frekansı Bilgisayarlarda kullanılan ekran kart teknolojileri Hercules Graphic Card (Hercules) 1981 yılında IBM tarafından üretilen MDA (Monochrome Display Adapter) nın geliştirilmiş bir versiyonudur. Bu kartlar iki tipte çalışmaktadır. Bunlar: MDA text modu Grafik modu Grafik moda tek renk için 720x348 piksel çözünürlüğü sahiptir. MDA text modunda ise ekran 80 kolon x 25 satır olarak kullanılmaktadır. Grafik uygulamalarda kullanılmamaktadır. Görüntülenecek karakterler ROM içerisindeki ASC II karakterleri kullanarak üretilirdi. CGA (Clor Graphics Adapter) Renkli ekran kartları kullanıcıya sınırlı sayıda renk ve çözünürlük sağlamaktadır. CGA ekranları farklı renk ve çözünürlüklere destek vermektedir. 160x renk 320x200 4 renk 640x200 2 renk 5

6 Görüntü kalitesi düşük olmakla birlikte ilk renkli grafikler elde edilmiştir. EGA (Enhanced Graphics Adapter) IBM tarafından 1985 yılında kullanılmaya başlayan ve çözünürlüğn geliştirilmesinde önemli katkıları bulunan ekran kartı teknolojisidir arasında renk ve 640x350 piksel çözünürlüğü desteklemektedir. Ekran kartı üzerinde 256 KB bir bellek ekran için ayrılmıştır. Bu bellek alanı özellikle grafik uygulamalar için önemli avantajlar sağlamıştır. VGA (Video Graphic Array) 1987 yılında IBM tarafından sunulan VGA ekran arabirimi renk ve çözünürlük değerleri açısından bilgisayar dünyası için önemli bir gelişme sayılmaktadır. VGA ile renklik bir paletten seçilen 256 renk aynı anda kullanılmaya başlamıştır. 640x480`lik standart çözünürlükte aynı anda 16 renk desteği verilmiştir. Ekran belleği 256K dan 512 K ya yükseltilmiştir. Resim frekansı 70 Hz e kadar yükseltilmiş olup çözünürlük 1024x768 piksele çıkarılmıştır. SVGA Super VGA ilk SVGA kartlardan günümüzdeki kartlara kadar çok geniş yelpazeyi desteklemektedir. SVGA ile birlikte ekran kartları için cihaz sürücüsü kavramı kullanılmaya başlamıştır. Bu tip ekran kartlarının işletim sistemi ve yazılımlarla daha iyi performansda çalışabilmeleri için geliştirilen cihaz sürücüleri ekran kartının tüm özelliklerinin kullanılmasını sağlamaktadır. Bu standartla beraber çözünürlük 1024x768 den 1280x1024`e çıkarılmıştır. 6

7 Ekran kartı temel olarak 4 bileşenden oluşmaktadır: Grafik işlemcisi, video bellek, video BIOS ve RAMDAC. Grafik Đşlemcisi Ekran kartı üzerinde yer alan grafik işlemci [GPU Graphic Processing Unit] görüntü işlemlerinin yürütülmesinden sorumludur. Grafik işlemcileri yapı ve karmaşıklık bakımından ana CPU çok benzer özelliklere sahiptir. Böylece 3B, animasyon ve grafik işlemlerinde önemli performans artışları yaşanmıştır. Görüntü Belleği Ekran kartının üzerinde bulunan ve ekran işlemlerinde kullanılan bellektir. Grafik işlemci tarafından kontrol edilmektedir. Grafik işlemci görüntüyü oluştururken video bellekte oluşturmaktadır. Bu belleğin miktarı ve özelliği doğrudan görüntü kartının performansını etkileyecektir. Günümüzde birçok yazılım iyi bir çözünürlükte görüntü elde etmek için yüksek miktarlarda ekran belleği kullanmaktadır. Kullanılan Bellek Tipleri VRAM (Video RAM) TPRAM (Triple Port Ram-Üç Portlu) SGRAM (Synchronous Graphics Ram-Senkronize Grafik Ram ) Ekran kartları ve çözünürlük ve bellek miktarlarına ilişkin örnekler değerler aşağıda verilmiştir. 640x KB 1200KB 2400KB 800x KB 1875KB 3750KB 1024x KB 3072KB 6144KB 1280x KB 5120KB 10240KB 1600x KB 7500KB 15000KB Aşağıda ekran bellek miktarının hesaplanmasına ilişkin örnekler verilmiştir. Gerekli olan bu bellek miktarlarının hesabı ise şu formülle yapılmaktadır: MYÇ : Maximum yatay çözünürlük MDÇ : Maximum dikey çözünürlük. 7

8 R : Bit cinsinden renk derinliği (Ekrana gelen renk sayısı) Gerekli olan minimum bellek miktarı=myç*mdç*r/8192 (8192=8*1024, yani bit byte çevriliyor). 800*600, 32 bit MYÇ=800 MDÇ=600 R=32 ihtiyaç duyulan min. bellek miktarı 800*600*32/8192 = 1875KB. RAMDAC RAMDAC (RAM Dijital-to-Analog Converter) görüntü belleğindeki verileri analog RGB işarete dönüştürerek monitöre verir. Üç ana renk için de birer RAMDAC ünitesi vardır ve bunlar her saniye belirli bir sayıda görüntü belleğini tarayıp oradaki verileri analog sinyallere dönüştürürler. RAMDAC`in bu işlemi ne kadar hızlı yapabildiği ekran yenileme hızı ile belirlenir. Bu ekran yenileme hızı 60 ile 100 Hz arasında değişmektedir. Bu değer ekrandaki görüntünün saniyede kaç kere yenilendiğini ifade etmektedir. Video BIOS Ekran kartlarında video BIOS çipi bulunmaktadır. Sistem BIOS un dışında yer alan ve ekran kartına ait özel fonksiyonlar, parametreler ve temel sistem fontları gibi bilgi ve kodların yer aldığı ROM bellek elemanıdır. Burada ekran kartının çalıştırılmasını ve işletilmesinin sağlayan kodlar ve bilgiler bulunmaktadır. 8