Özgür Yazılım Eğitim Yönetim Sistemleri

Transkript

1 Özgür Yazılım Eğitim Yönetim Sistemleri Özgür Yazılım A.Ş. Özet: Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte öğrenme ortamlarının güçlendirilmesi hedeflenmiştir. Eğitim Yönetim Sistemleri, bireylerin bilgiye erişimini kolaylaştırmak, işbirlikli çalışma ortamı yaratmak, bilgi paylaşımını artırmak, bireysel farklılıkların göz önüne alınacağı bir öğrenme ortamı yaratmak amaçlarına hizmet eder. Web tabanlı eğitim yönetim sistemleri, uzaktan eğitimin bir parçası olarak kullanıldığı gibi örgün eğitimde de kullanımı yaygınlaşmıştır. Özellikle devlet okullarının kısıtlı imkanları göz önüne alındığında özgür eğitim yönetim sistemleri, eğitimde fırsat eşitliğini sağlamaya katkıda bulunacaktır. Türkiye de birçok üniversitede Moodle, Sakai gibi eğitim yönetim sistemleri derslerde kullanılmaktadır. Bu sistemlerle ders ve ödev takibi yapılabilir; tartışma ortamları yaratılabilir; öğrencilerin dersle ilgili günlük tutmaları sağlanabilir. Çalışmada özgür eğitim yönetim sistemleri ve özgür yazılım araçları ile en az kapalı kaynak kodlu ürünler kalitesinde, birçok konuda daha üst düzeyde hizmet verilebileceği gösterilecektir. Anahtar Sözcükler: Özgür yazılım, Eğitim yönetim sistemleri, Öğrenme yönetim sistemleri, Moodle, Sakai. 1. Giriş Öğrenme yaşam boyu devam eden bir olgudur. Öğrenmenin bu yönünü güçlendirmek için çeşitli programlar hazırlanmış, hazırlanmaktadır. Akşam okulları, okuma-yazma kursları gibi faaliyetler bu olguya hizmet etmiştir. Günümüzde ise bu amaç, teknolojik araçlarla gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır. Eğitim yönetim sistemleri, öğrenme-öğretme sürecini ve içeriğini tasarlama, oluşturma, uygulama, takip etme ve değerlendirme imkanı sunan yazılımlardır. Bugün neredeyse bütün üniversiteler bir eğitim yönetim sistemine sahiptir. Özellikle uzaktan eğitimin yaygınlaşmasıyla birlikte kullanımı artmış olup, örgün eğitimde de sıklıkla kullanılmaktadır. Birçok teknolojide olduğu gibi eğitim yönetim sistemlerine de farklı teknolojiler ve felsefeler hakim olmuştur. Kullanılan programlama dili, sistem gereksinimleri, kullanım kolaylıkları farklılık göstermiştir. Eğitim yönetim 75 sistemleri, web tabanlı uygulamalar olduğundan uygun yapılandırıldıklarında genellikle tüm platformlarda çalışabilmektedirler. Tercih bakımından sıraya konulduğunda ilk karar verilmesi gereken kriterlerden biri, özgür yazılım ya da sahipli yazılım olmasıdır. Altyapı gereksinimleriyle birlikte, bu kriterin de henüz karar verme aşamasında dikkate alınması gerekir. Bir eğitim yönetim sisteminin, Ödev takibi Öğrenci takibi Kaynak takibi Etkileşim ortamlarına katkısı Web konferans sistemleriyle çalışabilirliği SCORM standardını desteklemesi gibi temel ihtiyaçları karşılaması beklenir. Moodle ve Sakai, bu temel ihtiyaçları ve daha fazlasını karşılayabilecek niteliklere sahip, özgür eğitim yönetim sistemleridir. Çalışmanın ikinci bölümünde özgür yazılım eğitim yönetim sistemlerinin öneminden bah-

2 Özgür Yazılım Eğitim Yönetim Sistemleri sedilecektir. Üçüncü bölümde, Moodle incelenecek, dördüncü bölümünde ise Sakai üzerinde durulacaktır. Çalışmanın son bölümünde ise sonuç ve öneriler yer almaktadır. 2. Eğitim Yönetim Sistemi Öğrenme Yönetim Sistemi ( LMS - Learning Management System ) öğrencilerin ders içeriği görüntüleme, çevrimiçi derslere katılma, okul ve diğer öğrencilerle iletişim kurma gibi temel işlevleri gerçekleştirdikleri web tabanlı bir eğitim platformudur. Öğrenme yönetim sistemleri aynı zamanda eğitim yönetim sistemleri olarak da kullanılmaktadır. Eğitim yönetim sistemleri sadece öğrenme faaliyetlerini değil öğretme faaliyetlerini de barındırdığından çalışmada Eğitim yönetim sistemi ifadesinin kullanılması uygun bulunmuştur. 2.1 Eğitim Yönetim Sistemlerinde Bulunan İşlevler Birden fazla ders ve alt dersin tanımlanabilmesi ve tanımlanan alanlarda ders içeriğinin paylaşılabilmesi Özellikle ödev takibinde sık kullanılan dosyaların paylaşılabilmesi Etkileşim alanlarından biri olan ve öğrencilerin fikir alışverişinde bulunabilecekleri tartışma alanlarının olması Kullanıcı yönetiminin yapılabilmesi. En basit anlamıyla öğretmen-öğrenci ayrımının tanımlanabilmesi Öğrenci aktivitelerinin ve katılım durumunun takip edilebilmesi Ortak bir takvim kullanılabilmesi gibi temel işlevlerin bir eğitim yönetim sistemi tarafından sağlaması beklenir. 2.2 Eğitim Yönetim Sistemleri Hangi Amaçlarla Kullanılır? Eğitim yönetim sistemleri uzaktan eğitimle yaygınlaşmış olsa da örgün eğitimde de kullanılmaktadır. Günümüzde bilgi kaynakları değişmiştir ve bilginin elektronik ortamlarda oluşturulması ve saklanması yaygınlaşmıştır. Bilgi yığınları arasından doğru bilginin doğru kişilere 76 ulaştırılması önemini artırmıştır. Bu bağlamda eğitim yönetim sistemlerinin örgün eğitimde kullanımı da artmıştır. Eğitimciler bir bölüme, derse ya da bir gruba özel alanlar tanımlar hale gelmiştir. Temel olarak şu amaçlar için eğitim yönetim sistemleri kullanılabilmektedir: Ders içeriğini planlama(müfredat) ve takip etme Eğitim içeriğini paylaşma Ödev/Proje teslimi Çevrimiçi Sınav Ders ile ilgili duyuruların yapılması Öğrenci istatistiklerinin alınması 2.3 Eğitim Yönetim Sistemlerinin Avantajları Öğrencinin yaşam boyu ve her yerde öğrenebilmesine olanak tanır. Öğrencinin öğrenmesi sınıf ortamıyla sınırlı kalmaz. Okuldan sonra da devam eder. Sınıf ortamında kendini ifade edemeyen öğrenciler sanal ortamda kendilerini daha iyi ifade edebilirler. Ek bir araca ya da aracıya ihtiyaç olmaksızın ders içeriklerini temin edebilirler. İstatistikler yardımıyla öğrencilerin ders ve konuya ilişkin ilgileri ve katılım durumları takip edilebilir. Öğrenci kaçırdığı dersi sonradan takip edebilir. Örgün eğitimde zaman kısıtlaması nedeniyle yapılamayan tartışmalar veya etkinlikler web ortamında sürdürülebilir. 2.4 Neden Özgür Eğitim Yönetim Sistemleri? Çalışma için piyasadaki eğitim yönetim sistemlerini incelemeye başladığımızda, bunların kullanıcılara sağladığı işlevler ve avantajların yanı sıra, özellikle çoklu kullanıcı desteği sağlayan web tabanlı sistemlerin taşıması gereken bazı temel nitelikler gibi birtakım niteliklerin eğitim yönetim sistemleri tarafından da sağlanması gerekliliğini göz önünde bulundurduk. Bu doğrultuda hem kurumlar hem de kullanıcılar açısından bu sistemlerin taşıması gerektiğini düşündüğümüz 5 temel nitelik belirleyerek

3 araştırmamızı sürdürdük: Düşük maliyet Güvenlik Platform bağımsızlığı Özelleştirilebilirlik Standartlarla uyumluluk eğitim yönetim sistemi ise, farklı tarayıcılardan ulaşılabilir ve her biri için sorunsuz hizmet verebilir durumda olmalıdır. Kullanıcılar, eğitim yönetim sistemine erişmek için kullandıkları sistemler ve uygulamalar konusunda herhangi bir kısıtlamaya tabi tutulmamalıdır Düşük maliyet Ticari amaçlı geliştirilen birçok eğitim yönetim sistemi, eğitim kurumları tarafından satın alınıp kullanılabilmektedir. Lisans bedelleri, bu yazılımların sağlayacağı avantajlar göz önünde bulundurularak gerekli bir maliyet olarak görülebilmektedir. Ancak sahipli yazılımların maliyetleri asla lisans bedelleri ile sınırlı kalmamaktadır. Özelleştirme, bakım, güncelleme gibi birçok ihtiyaç durumunda ek maliyetlerle karşılaşılmaktadır. Ayrıca bir lisans bedeli ödenerek alınan bir sistem, genellikle yalnızca bir kez kurulabilmekte; birden fazla kurulum için ek lisans bedelleri ödenmesi gerekmektedir. Örneğin 3 farklı fakültesi olan bir eğitim kurumu, sahipli bir yazılımı tek bir lisans bedeli ile 3 fakülteye de kuramaması gibi bir durum söz konusu olabilmektedir Güvenlik Öğrencilerin ve öğretmenlerin birçok kişisel bilgilerini taşıyan bu sistemlerde, en önemli değerlendirme kriterlerinden biri güvenliktir. Paylaşılan bilgilere, istenmeyen kişilerin erişiminin engellenmesi hayati önemde olabilmektedir. Kapalı kaynak kodlu uygulamalarda, uygulamanın arka planında çalışan servisler hakkında bilgi sahibi olunması mümkün olmadığı için asla tam bir bilgi güvenliğinden söz etmek mümkün olmamaktadır. Sadece eğitim yönetim sistemi içinde yer alan bilgiler değil, bu sistemin etkileşimli olarak çalıştığı diğer sistemlerin taşıdığı veriler de göz önünde bulundurulduğunda; kapalı kaynak kodlu uygulamalara güvenmek, riski artırmaktadır Platform Bağımsızlığı Eğitim yönetim sistemi farklı işletim sistemlerinden ve uygulama platformlarından erişilebilir olmalıdır. Web üzerinden hizmet veren bir Özelleştirilebilirlik Eğitim yönetim sistemi, gerektiğinde ihtiyaçlar doğrultusunda özelleştirilebilmelidir. İstenmeyen modüller çıkartılabilmeli, gerek duyulan farklı modüller varsa sonradan eklenebilmelidir. İhtiyaçlar doğrultusunda üzerine geliştirme yapılabilmelidir Standartlarla Uyumluluk Eğitim yönetim sistemi, dünya çapında kabul edilen çeşitli web ve içerik oluşturma/paylaşma standartlarıyla uyumlu olarak çalışabilmelidir. Oluşturulan içerik, farklı eğitim yönetim sistemlerinde de kullanılabilmelidir. SCORM ve AIIC bu standartlardandır. Belirlediğimiz bu nitelikleri baz alarak piyasadaki eğitim yönetim sistemlerini incelediğimizde, bu niteliklerin beşinin birden sağlanabilmesinin sadece özgür yazılım olarak üretilen eğitim yönetim sistemleri ile mümkün olduğunu tespit ettik. Ardından, örnek olarak gösterilmek üzere, özgür yazılım olarak dağıtılan eğitim yönetim sistemleri arasından Moodle ve Sakai yi seçtik. Çalışmada özgür eğitim yönetim sistemlerinden olan Moodle ve Sakai yi seçmemizin nedenleri; Yaygın olarak kullanılmaları Geniş geliştirici kitlesine sahip olmaları Özellikle Moodle ın Türkiye de birçok üniversite ve eğitim kurumunda halihazırda kullanılır durumda olması 3. Moodle Açılımı, Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment dır. Esnek Nesne Yönelimli Dinamik Öğrenme Ortamı olarak da

4 Özgür Yazılım Eğitim Yönetim Sistemleri çevrilebilir. Moodle bir eğitim yönetim sisteminden beklenen çoğu ihtiyaca cevap verebilecek bir çevrimiçi kurs yönetim aracıdır. SQL tipi bir veritabanı (MySQL, PostgreSQL vs) ve PHP dilini destekleyen herhangi bir ortamda (Linux, Windows, Mac OS X vb.) çalışabilir yılında geliştirilmeye başlanmış ve en son sürümü 2011 yılının aralık ayında çıkmıştır. Bugün 200 e yakın ülkede kullanılmakta ve 81 dilde destek vermektedir. Bu kadar yaygın kullanılmasının en önemli nedenleri arasında, kullanımının ve kurulumunun kolay olması yer almaktadır. Temel yapısı dersler üzerine kurulmuştur. Bir kurs, bir ders için kullanılabilir ancak birden fazla fakültesi bulunan bir yüksek öğrenim kurumunda kullanılması uygun değildir. Bunun nedeni ise öğrenci verilerinin tek bir merkezden yönetilememesi ve kurum içerisindeki diğer birimlerden veri alınmaması veya gönderilememesidir. Şu an Türkiye de birçok üniversite Moodle kullanmaktadır. Ancak üniversite bazlı değil, fakülte bazlı kurulumu yer almaktadır. Örneğin, X üniversitesinin A fakültesi bir Moodle a sahip aynı zamanda aynı üniversitenin B fakültesi de bir Moodle a sahiptir. Ancak bu iki fakülte birbiriyle Moodle üzerinden veri paylaşımında bulunamamakta aynı şekilde kampüs içerisinde diğer birimlerle de iletişime geçememektedir. Bu nedenle üniversite genelinde kullanıma açılması planlanan ve tüm üniversite bileşenlerinin etkileşim halinde olması hedeflenen bir eğitim yönetim sistemi için Moodle yetersiz kalabilmektedir. Moodle ile Dosya/kaynak paylaşımı Tartışma alanları (forum) Ödev teslimi, notlandırma Çevrimiçi takvim Anlık mesajlaşma Çevrimiçi sınav Haber/duyuru alanı Belgelendirme (wiki) 78 Kullanıcı rolleri atama Anket oluşturma Ders ve alt dersler oluşturma Duyuru paylaşma gibi faaliyetler sürdürülebilir. 4. Sakai Mellon Foundation tarafından başlatılan Sakai Project adlı eğitim yönetim sistemidir. Topluluk katkısı yanında vakıf desteğini alması projeyi daha da güçlü kılmaktadır. Öğrenmeöğretme sürecini, öğrenenin ve eğitmenin işbirliğiyle ortak bir gelişime çevirme çabası içindedir. Bu açıdan esnek bir yapıda olduğu söylenebilir. Java tabanlıdır ve tüm platformlarda (Linux, Windows, Mac OS X) çalışabilir. Veritabanı bağımlılığı yoktur. Moodle ile yapılabilen işlemler, Sakai ile de yapılabilmektedir. Ancak Sakai nin üniversite akademik yapısına iliştirilebilmesi, Moodle a göre daha işlevsel bir organizasyon yapısı sağlamaktadır. Akademik birim altyapılarıyla (Öğrenci işleri, akademik danışmanlık vs.) entegre edilerek çalışılabilmektedir. Aynı zamanda küçük organizasyonlar için de ölçeklenebilir bir yapı sunar. Sakai nin 2 farklı eğitim yönetim sistemi vardır. Bunlardan biri Sakai CLE (Collaboration and Learning Environment) yani İşbirliği ve Öğrenme Ortamı, diğeri ise Sakai OAE (Open Academic Environment) yani Açık Akademik Ortam dır. Sakai CLE içerisinde, Ders Tanımları Sınav / Değerlendirme Belge Yönetimi Wiki Web Sayfaları Blog Haber / Duyuru Dosya Paylaşımı Takvim yer almaktadır.

5 Sakai OAE sürümünde, eğitim yönetim sistemleri araçlarına ek olarak sosyal medya araçları da entegre edilmiştir. Bu bağlamda kişisel bilgi ve paylaşılan bilgi ayrımına gidilmiştir. Profil alanı, iletişim alanı, anlık mesajlaşma alanından farklı olarak kişisel mesajların tutulduğu bir alan mevcuttur. Yalnızca dersle ilgili değil bireylerin farklı alanlara olan ilgilerini de desteklemeyi amaç edinmiştir. 5. Sonuç ve Öneriler Eğitim Yönetim Sistemleri, günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bir sistem tercih edilirken, kurumun ilgili teknoloji için fayda/ maliyet analizine gitmesi gerekir. Özgür yazılımlar, esnek, özelleştirilebilir, güvenli, düşük maliyetli teknolojik ortamlar sağlar. Çalışmada tanıtılan özgür eğitim yönetim sistemlerinden Moodle ve Sakai ile web ortamında ihtiyaç duyulan eğitim faaliyetleri yapılabilmektedir. Moodle ve Sakai arasında bir tercih yapılacaksa şu ayrım noktaları dikkate alınabilir: Moodle ın hedef kitlesi ortaöğretim kurumlarıdır. Sakai ise yüksek öğretim kurumlarını hedefler. Moodle ın kurumsal entegrasyon desteği azdır. Ancak Sakai nin kurumsal entegrasyonu ön plandadır. Moodle ın yönetimi ve kurulumu Sakai ye göre daha kolaydır. Kurumsal entegrasyon noktasında bizim görüşümüz, yüksek öğretimde Sakai nin kullanılmasının daha işlevsel olacağı yönündedir. 6. Kaynaklar [1] Cansu Çiğden Aydın, Serdar Biroğul, E-Öğrenmede Açık Kaynak Kodlu Öğretim Yönetim Sistemleri ve Moodle, Bilişim Teknolojileri Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, Mayıs 2008 [2] Sakai Web Sitesi, Ocak 2012 [3] Moodle Web Sitesi, Ocak