Linux Dosya Yapısı. Eren BAŞTÜRK.

Transkript

1 Linux Dosya Yapısı Eren BAŞTÜRK

2 Giriş Linux Dosya Yapısı Linux Dosya Sistemleri Ubuntu İşletim Sistemi Komut Satırında Linux

3 Linux Dosya Yapısı Giriş Linux Dosya Yapısı Linux Dosya Sistemleri Ubuntu İşletim Sistemi Komut Satırında Linux

4 Bu Bölümde Öğrenecekleriniz... Linux Dosya Yapısı -Dosya sisteminin ne olduğu -Windowstan linux'e geçişte dosya sisteminde karşılaşılabilecek sorunların çözümü - Windows işletim sisteminden linux işletim sistemine geçildiğinde, windows'ta bulunan dosyaların linux karşılığı -Linux'un kendi dosya yapısı

5 Dosya Sistemi(File System) Nedir? Linux Dosya Yapısı -Dosya sistemi disk üzerindeki dosyaların organize edilmesidir. -Genellikle dosya sistemi olmayan bir disk yüzeyinde bir program çalışmaz. -Programların çalışması için bir dosya sistemine ihtiyaç vardır; dosya sistemlerinin olabilmesi için de bir disk veya disk bölümüne ihtiyaç duyulur. -Linux dağıtımlarında dosya yapısı küçük farklılıklar dışında hemen hemen aynıdır.

6 Linux Dizin Yapısı Linux Dosya Yapısı Lİnux dosya sistemi tek köklü bir ağaç yapısı biçimindedir; ms-windows türevi işletim sistemleri bunun aksine çok köklü ağaç yapısında dosya sistemlerine sahiptir.

7 Linux'ta hangi klasör ne işe yarar? Linux Dosya Yapısı FSSTND'a göre root altındaki temel klasörler: /bin : Olması şart komut dosyalarını içerir /boot : Başlangıç için gerekli dosyaları bulundurur /dev : Donanım dosyaları vardır /etc : Sistem ayarlarını barındırır /lib : Kütüphane dosyaları ve kernel modülleri bulunur /media: Kaldırılabilir aygıtların (CD-Rom, Flash bellek vs...) sisteme eklendiği klasördür.

8 Linux'ta hangi klasör ne işe yarar? Linux Dosya Yapısı /mnt : Bir dosya sistemini geçici olarak eklemek için kullanılır. /opt : Ekstra programların kurulması içindir /sbin : Sistemi yöneticisiyle ilgili çalıştırabilir dosyaları tutar. /srv : Sistemin sunduğu hizmetlerle alakalıdır /tmp : Geçici dosyaları tutmak içindir /usr : İkincil bir hiyerarşi /var : Değişken verileri saklar

9 En Çok Kullanacağımız Klasörler Linux Dosya Yapısı /home : klasörü içerisinde her kullanıcının kendi adında bir alt klasörü bulunur. /initrd : Yaklaşık olarak baslangıç bellek diski anlamına gelmektedir. Boot aşamasında ilk önce çekirdek (kernel) yüklenir. /lost+found :Kötü bir sistem kapanmasından sonra, olması gereken bazı dosyaları bulamıyorsanız, /lost+found kısmına bakmanızda yarar var. /root :Diger kullanicilardan farkli oldugu icin root'un ev klasoru /home altinda tutulmaz; ayrilmasi icin /root klasoru altindadir.

10 Linux Dosya Sistemleri Giriş Linux Dosya Yapısı Linux Dosya Sistemleri Ubuntu İşletim Sistemi Komut Satırında Linux

11 Dosya Sistemi Çeşitleri Linux Dosya Sistemleri MINIX,En eski dosya sistemi yapısıdır. Güvenli bir sistem olarak kabul edilebilir. XIA, minix dosya sistemi yapısının daha gelişmiş hali denilebilir. EXT2,ileriye dönük olarak tasarlandığı için, dosya sistemi kodlarını kurulu bir sisteme uygulamak için birtakım yeni ayarlar yapılmasını gerektirmez.

12 Dosya Sistemi Çeşitleri - II Linux Dosya Sistemleri EXT3,Ext2 dosya sistemi yapısının sahip olduğu bütün özelliklerin yanısıra bir de günlükleme (journalling) özelliği vardır. MSDOS,MSDOS, OS/2 ve Windows NT ile uyumlu bir dosya sistemi yapısıdır. UMSDOS,Bu sistem sayesinde bir MSDOS dosya sistemi, sanki bir Linux dosya sistemiymiş gibi çalışabilir.

13 Dosya Sistemi Çeşitleri - III Linux Dosya Sistemleri VFAT,FAT tan daha büyük disk alanlarını destekleyen bu yapı, FAT32 sisteminin bir uzantısıdır. REISERFS,Hans Reiser tarafından geliştirilmiş bir dosya sistemi yapısıdır. XFS,En kararlı ve sağlam günlükleme dosya sistemlerinden biridir. EXT4,Ext3 dosya sisteminin sahip olduğu özelliklere ek olarak büyük boyutlu dosyaları ve dosya sistemlerini destekleyen bir yapıya sahiptir

14 Hangi Dosya Sistemini Kullanmalıyım? Linux Dosya Sistemleri -Pek çok değişik dosya sistemi arasında genellikle küçük farklılıklar vardır. -Ext3 en popüler dosya sistemidir. Çünkü kararlı ve günlükleme yapabilmektedir. -Dosya sistemi seçimi kişilere ve ihtiyaçlarına göre değişiklik gösterir. -Günlükleme yapma yeteneğine sahip dosya sistemleri, aynı zamanda, günlüklü dosya sistemleri diye de adlandırılırlar.

15 Ubuntu İşletim Sistemi Giriş Linux Dosya Yapısı Linux Dosya Sistemleri Ubuntu İşletim Sistemi Komut Satırında Linux

16 Ubuntu Nedir? Ubuntu İşletim Sistemi -Ubuntu, Linux tabanlı ve Debian geleneğini temel alan bir işletim Sistemidir. -Ubuntu'nun hedefi ortalama bilgisayar kullanıcılarına kullanımı ve kurulumu oldukça basit, güncel ve güvenli bir işletim sistemi sunmaktır. -Ubuntu aldığı %30'luk oyla, 2007 yılında masaüstü kullanımında en gözde Linux dağıtımı seçilmiştir

17 Ubuntu İşletim Sisteminin Özellikleri Ubuntu İşletim Sistemi Güvenli : Anti-virüs programı gerekmez. Virüs ubuntu'ya zarar veremez. Yüksek Performans : Windows işletim sisteminde olduğu gibi yazılım yüklendikçe sistem yavaşlamaz. Kolay Kullanılabilirlik : Linux'un grafik arayüzü çok gelişmiştir. Kod yazmadan windows'ta yaptığınız her işlemi yapabilirsiniz.

18 Ubuntu İşletim Sisteminin Özellikleri Ubuntu İşletim Sistemi Yazılım Desteği : Günlük hayatımızda ihtiyaç duyduğumuz yazılımları yazılım merkezinden ya da paket yöneticisinde kolay bir şekilde kurabiliriz. Sistem Ücreti : Windows işletim sistemini kullanmak için para öderiz fakat ubuntu işletim sistemini kullanmak için para ödemeyiz. İnternetten indirip rahatlıkla kullanabilirsiniz.

19 Ubuntu İşletim Sisteminin Özellikleri Ubuntu İşletim Sistemi Window'la Kullanılabilirlik : Bilgisayarınıza ubuntu kurmak isterseniz. Windows 7,vista,xp gibi işletim sistemlerinden vazgeçmeniz gerekmez. İşletim sistemlerini aynı bilgisayarda farklı disk bölümlerinde tutabilirsiniz. Donanım Desteği: Ubuntu'da ekran kartı veya diğer sürücüleri internette arayıp indirmemiz gerekmez. Donanım Sürücüleri adlı program donanımınızı tanıyarak uygun sürücüyü internetten indirerek bilgisayarınıza yükler.

20 Ubuntu İşletim Sisteminin Özellikleri Ubuntu İşletim Sistemi Güncel : Ubuntunun arkasında geniş bir geliştirici kadrosu vardır. Bu kadro altı ayda bir yeni bir sürüm çıkarır. Özelleştirilebilir: İşletim sisteminin özeliiklerini kendinize ya da işinize göre düzenleyebilirsiniz.

21 Nasıl Program Yüklerim? Ubuntu İşletim Sistemi Ubuntu Yazılım Merkezi: Herhangi bir kod yazmadadan kolaylıkla yazılım yüklememizi sağlayan bir yazılımdır. Synaptic Paket Yöneticisi: Ubuntu yazılım merkezinde olduğu gibi sistemimize kolaylıkla yazılım,kütüphane,dosya yükleyebiliriz. -Yazılım yüklemek için synaptic paket yöneticisi ve yazılım merkezi dışında başka yollarda vardır.

22 Windows programları Ubuntu'da çalışır mı? Ubuntu İşletim Sistemi Normal şartlar altında hayır. Windows üzerinde kullandığınız programlar (eğer programın Linux sürümü yok ise) Ubuntu'da sağlıklı bir şekilde çalıştırılamazlar. Eğer Windows'ta kullandığınız ve hiç bir şekilde vazgeçemeyeceğiniz bir program varsa şansınızı Wine denilen öykünücü program aracılığıyla deneyebilirsiniz.

23 Bazı Windows Programlarının Ubuntu'daki Karşılıkları Ofis Yazılımları : (Daha Fazla) Microsoft Office LibreOffice == OpenOffice.Org Çokluortam Yazılımları : Media Player Totem == VLC player Grafik & Tasarım Yazılımları : Adobe Photoshop Gimp == CinePaint İnternet ve Ağ Yazılımları : MSN Live Messenger Emesene == Empathy Internet Explorer Mozilla Firefox == Chromium Sistem Yazılımları: Program ekle kaldır Synaptic Paket Yöneticisi

24 Antivirüs programı kullanmalı mıyım? Ubuntu İşletim Sistemi -Virüs programı denilince akla gelen, arka planda çalışan ve sistemi tarayan bir yazılım akla gelir. -Linux üzerinde çalışan bir anti-virüs programının amacı Windows virüslerini tespit etmektir. -Linux'te bulunan anti-virüs programlarının çoğunluğu e-posta sunucularında kullanılır. -Masaüstü bilgisayar kullanıcıları için gerekli değildir.

25 Donanımlar Nasıl Tanıtılır? Ubuntu İşletim Sistemi -Ubuntu'da donanım tanıma işlemleri genellikle otomatik olarak yapılır. - Ubuntu ve beraberinde gelen Linux çekirdeği, bünyesinde binlerce çeşit donanıma uygun sürücü paketlerini bünyesinde barındırımaktadır -Otomatik tanınmayan veya sorunlu çalışan herhangi bir donanımınız olursa onun için bazı ek ayarlar yapmanız gerekebilir.

26 Sıkıştırılmış Dosyaları Nasıl Açarım? Ubuntu İşletim Sistemi -Normal olarak ubuntuda.zip,.xz,.tar.xz,.targz, tar., bz2... gibi uzantılara sahip dosyaları arşiv yöneticisi ile açabiliriz. -.rar uzantılı dosyaları açmak için ise yazılım merkezine rar ve unrar yazıp çıkan paketleri yüklememiz yeterlidir.

27 Gnome Masaüstü ve Menüler Ubuntu İşletim Sistemi -Gnome masaüstü ubuntu sürümünde yüklü olarak geliyor. İsteğiniz dahilinde farklı masaüstü yöneticilerini(kde,xcfe...) kullanabilirsiniz. -Gnome masüstünün özellikleri Sistem->Gnome Hakkında bilgiye sekmesinden bakabilirsiniz. -Windowsta yaptığımız işlemleri ubuntu ile yapabilmek için menüleri ve işlevlerini iyi bir şekilde tanımalıyız.

28 Komut Satırında Linux Giriş Linux Dosya Yapısı Linux Dosya Sistemleri Ubuntu İşletim Sistemi Komut Satırında Linux

29 Shell (Kabuk) nedir? Komut Satırında Linux -Linux'un türetildiği UNIX sistemlerinde komutları yorumlamak ve yönetmek için kullanılan programa kabuk Denir. -Bütün Linux dağıtımlarında bir kabuk bulunur. -Kabuğun ubuntu sisteminde karşılığı Terminal programıdır. Uygulamalar->Donatılar->Uçbirim sekmesinden terminale ulaşabiliriz.

30 Gnome Terminal Komut Satırında Linux -Terminal penceremizi açtığımızda karşımıza ilk gelen çıktı şeklindedir. -Terminal programının hangi kabuğu öğrenmek için echo $SHELL yazarsak, /bin/bash çıktısını alacağız. -Üst kısımındanda görüldüğü gibi bash kabuğunu kullanmaktayız. bash kabuğundan başka bir çok kabuk vardır.

31 Kabuk(Shell) Çeşitleri Komut Satırında Linux bash(eskiden sh) Kabuğu : Bash kabuğu ilk unix sistemlerinde hem sh ve ksh kabukları, hem de bazı csh özellikleri için orjinal olarak geliştirilen özellikleri içerir. tcsh (eskiden csh) Kabuğu : C Kabuğunun (csh) açık kaynak versiyonudur. Bu kabuk çoğu Berkeley UNIX sistemlerde varsayınlan kabuk olarak kullanılır

32 Kabuk(Shell) Çeşitleri Komut Satırında Linux ash Kabuğu: Unix sh kabuğunun ufak bir versiyonudur. sh kabuğunun çoğu özelliğini barındırmaz. ksh Kabuğu: Ksh kabuğu sh kabuğunun atasıdır. zsh Kabuğu: zsh kabuğu ise sh kabuğunun klonlarından biridir. posix uyumludur (bash gibi). Ancak yazım denetimi ve komut düzenlemeye farklı yaklaşım gibi özellikler içerir.

33 Dosya ve Dizin Komutları Komut Satırında Linux cd komutu: Dizinler arasında gezinmemizi sağlar. Örnek: cd * cd ~ * cd / * cd.. * cd - * cd /var/games/ * cd ~ /Masaüstü pwd komutu: Çalıştığımız andaki dizinin konumunu verir. Gnome terminalde bu özelliği bize sağlamaktadır.

34 Dosya ve Dizin Komutları Komut Satırında Linux ls komutu geçerli dizindeki dosyaların bir listesini verir. Örnek: ls * ls ~ * ls ~/Masaüstü * ls /lib * ls -l cp komutu ile dosyaların bir kopyasını oluştururuz. Örnek: cp /home/eren/masaüstü/eren.txt.zip /home/eren/masaüstü/micro/kopya.zip

35 Dosya ve Dizin Komutları Komut Satırında Linux mv komutu ile dosyaları bir yerden başka bir yere taşıma yapabiliriz. Örnek: mv taşınacakdosyakonum dosyanıntaşınacağıyer rm komutu dosyaları silmek için kullanılır. Örnek: rm ~/Masaüstü/eren.txt * rm -R ~/Masaüstü/dosya mkdir komutu dizin oluşturmanızı sağlar. Örnek: mkdir eren mkdir ~/Masaüstü/eren2

36 Sistem Bilgisi Komutları Komut Satırında Linux Not: Gnome terminal'de case sensetive özelliği bulunmaktadır. user,user,user aynı değildir. df komutu ile disk bilgisini okuyabiliriz. Örnek: df * df -h free komutu ile boş ve kullanılan hafızayı öğrenebiliriz. Örnek: free * free -m

37 Dosya ve Dizin Komutları Komut Satırında Linux top komutu ile bilgisayarın anlık işlemci, bellek alanı vb bilgileri öğrenebiliriz. Örnek: top * q Uname komutu ile işletim sistemi bilgilerini öğrenebiliriz. Örnek: uname * uname -a lsb_release komutu ile linux sürüm bilgilerini öğrenebiliriz. Örnek: lsb_release * lsb_release -a

38 Yetki Gerektiren Yürütme Komutları Komut Satırında Linux addgroup komutu ile sisteme kullanıcı grubu ekleyebiliriz. Örnek : sudo addgroup yenigrup adduser komutu ile sistemde yeni bir kullanıcı oluşturabiliriz. Örnek : sudo adduser eren passwd komutuyla kullanıcıya şifre atayabiliriz. Örnek: sudo passwd eren * sudo adduser eren yenigrup

39 Seçenek Komutları Komut Satırında Linux Komutlara ekstra parametreler vererek komuların çıktılarını degiştirebiliriz. Örnek: ls * ls -s * ls -h * ls -sh * ls -a * ls -l ls size *ls human-readable * ls less

40 man ve Yardım Alma Komutları Komut Satırında Linux komut help ve man komut komut satırında bizim için önemli 2 komuttur. Komutları anlamak, açıklamalarını öğrenmek için -h ya da help komutunu kullanmalıyız. Örnek: Örnek: man ls * man -d ls *man man * ls -h * help help Man ve help komutları birbirinden farklıdır.

41 Paket Komutları Komut Satırında Linux Paket yöneticisi, yazılım depolarındaki paketleri kurmanızı, bilgisayarınızda var olan paketlerin yeni sürümleri çıkmışsa güncellemenizi ve gerek duymadığınız yazılımları bilgisayarınızdan kaldırmanızı sağlar. Paketler ile ilgili olan işlemlerimizi ise gnome terminal aracılığıyla yapacağız. Tanım: apt-get, dpkg, targz apache_ i386.deb

42 Paket Listesini Güncelleme Ve Paket Kurma Komut Satırında Linux Paket Listesini Güncelleme: Paket listeleri /etc/apt/sources.list adresinde bulunmaktadır. Örnek: apt-get update Paket Yükleme: İhtiyaç duyduğumuz paketleri apt-get install komutu ile yükleyebiliriz. Örnek: apt-get install emesene *apt-get install gpaint * apt-get install amsn

43 Paket Kaldırma Ve Güncelleme Komutları Komut Satırında Linux Paket Kaldırma: Kullanılmayan ya da istediğiniz bir paketi apt ile sistemden kaldırabiliriz. Örnek: apt-get remove emesene * apt-get remove amsn * apt-get remove purge gpaint * apt-get autoremove Paket Güncelleme: Tüm paketleri tek bir komut ile güncelleyebiliriz. Örnek: apt-get upgrade * apt-get -u upgrade

44 Son Teşekkürler