QAFQAZ UNİVERSİTETİ Oktyabr 2012-ci il, Bakı, Azərbaycan

Transkript

1

2 M A T E R İ A L L A R QAFQAZ UNİVERSİTETİ Oktyabr 2012-ci il, Bakı, Azərbaycan

3 Prof. Misir Mərdanov Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri M A T E R İ A L L A R HƏMSƏDRLƏR Prof. Dr. Ahmet Saniç Anar Qafqaz Universitetinin rektoru Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri İbrahim Ülvi Yavuz Türkiye Yazarlar Birliği Yönetim Kurulu Genel Başkanı Prof. Dr. Ömer Okumuş Dos. Erdal Karaman Dr. Kənan Bəşirov Dr. Muharrem Kaplan Dr. Səriyyə Gündoğdu Prof. Ömer Okumuş Anar AYB-nin sədri D. Mehmet Doğan TYB-nin sədri Dr. Reşit Haylamaz Kaynak nəşriyyat və poliqrafiya mərkəzi müdiri Prof. Nazan Bekiroğlu Prof.Zahid Qaralov Prof.Əjdər Ağayev Prof. Qara Namazov Prof. Rəfael Hüseynov TƏŞKİLAT KOMİTƏSİ Dr. Seyran Qayıbov Dr. Bayram Gündoğdu Müfide Nilay Eker Setter Durmaz Səadət İmanova ELMİ HEYƏT Prof. Yavuz Akpınar Prof. Cüneyd Okay Prof. Akif Hüseynli Prof. Minəxanım Təkləli Prof. Cihan Okuyucu Prof. Məhərrəm Qasımlı Prof. Şahin Xəlili Prof. M. Muhsin Kalkışım Dos. Erdal Karaman KONQRESİN KATİBLİYİ Müfide Nilay Eker, Səadət İmanova REDAKTOR Müfide Nilay Eker DİZAYN Sahib Kazımov, İlham Əliyev Zəminə Ziyayeva Cəmil Məmmədov Tuba Alım Dos.Məmmədəli Babaşlı Dos.Hüseyin Özcan Dos.Taceddin Şimşek Dr. Kənan Bəşirov Dr. Muharrem Kaplan Dr. Səriyyə Gündoğdu Dr. Seyran Qayıbov Dr. Bayram Gündoğdu Kitab, Qafqaz Universiteti Dizayn və Nəşriyyat şöbəsində yığılaraq çapa hazırlanmışdır. Müəlliflərin fikirlərinə və üslublarına toxunulmamışdır. ISBN: Copyright Qafqaz University, Baku, 2012 Ünvan: Xırdalan şəhəri, H. Əliyev küçəsi 120, Abşeron, AZ0101, Bakı, Azərbaycan Tel: ( ) /66, Fax: ( ) /67; info@qu.edu.az;

4 QAFQAZ UNİVERSİTETİNİN TƏŞKİL ETDİYİ II BEYNƏLXALQ TÜRK XALQLARI UŞAQ ƏDƏBİYYATI KONQRESİNİN İŞTİRAKÇILARINA Hürmetli Tahsil Nazırımız, Sayın Milletvekilleri, Saygıdeğer Bilim Adamları, Değerli Basın Mensupları ve Kıymetli Misafirler; Qafqaz Üniversitesi, Azerbaycan Respublikası Tahsil Nazırlığı, Azerbaycan Yazıcılar Birliği ve Türkiye Yazarlar Birliği'nin birlikte düzenledikleri II. Uluslararası Türk Halkları Çocuk Edebiyatı Kongresi ne hepiniz hoş geldiniz, şeref verdiniz ve safâlar getirdiniz. Üniversitemizin Pedagoji Fakültesi nde, 2004 yılında yapılan Türk Halklarının Edebi Geçmişi: Türk Destanları konulu Uluslar arası kongrenin devamı olarak, Kasım 2008 tarihleri arasında Uluslararası Türk Halkları Çocuk Edebiyatı başlıklı bir başka kongre düzenlenmiştir. Bu gün de Ekim tarihlerini kapsayan II. Uluslar arası Türk Halkları Çocuk Edebiyatı Kongresi münasebetiyle siz değerli misafirlerimize ev sahipliği yapmaktan büyük bir mutluluk duyuyoruz. Kongremiz vesilesiyle, 9 ayrı ülke ve 27 üniversiteden bilim adamları, çocuk edebiyatı şâir ve yazarları, çocuk dergilerinin editörleri ve farklı yayınevlerinin genel yayın yönetmenleri bir araya gelmişlerdir. Huzurlarınızda, kongremize iştirak eden bütün katılımcılarımıza her türlü katkılarından dolayı Üniversitemiz ve Kongre Tertip Heyeti adından teşekkür ediyorum. Değerli Misafirler, Bu açılış programı münasebetiyle hem Üniversitemiz hem de kongremiz hakkında sizi kısaca bilgilendirmek isterim. Çağ Öğretim İşletmeleri bünyesinde 1993 yılında faaliyetlerine başlayan Qafqaz Üniversitesi, içinde bulunduğumuz eğitim ve öğretim yılında 20. yaşını idrak etmenin coşkusunu yaşıyor. Ne mutlu bize ki, kongre aracılığıyla bu coşkumuzu sizlerle de paylaşma imkânı bulduk. Pek çoğunuzun bildiği gibi, üniversitemizin de içinde bulunduğu Çağ Öğretim İşletmeleri nin öncelikli misyonu eğitim ve öğretimdir. Bu misyonun çok önemli bir parçası olan Qafqaz Üniversitesi, Azerbaycan da açılmış ilk harici tahsil ocağıdır. Başta Umummilli Lider Haydar Aliyev in, Prezidentimiz İlham Aliyev ve Azerbaycan Devlet Yetkililerinin den en üst düzeyde anlayış ve himayelerini gören Qafqaz Üniversitesi, Azerbaycan ve Türkiye arasındaki ilmîmedenî alakaların inkişafında tarihi bir rol oynamaya devam etmiştir. 20 yıllık geçmişe sahip olan Üniversitemiz, ilk günkü coşku, heyecan ve kararlılığından asla taviz vermeden istikametinde ilerlemeye devam etmektedir. Bugün kendi kampüsünde, modern cihazlarla teçhiz edilmiş üç ayrı binada ve kaliteli bir eğitim-öğretim kadrosuyla hizmet vermekte olan Üniversitemiz, her yıl Talebe Kabulu üzere Devlet Komisyonu tarafından yapılan imtihanlarda derece yapmış öğrenciler tarafından ilk sıralarda tercih edilmektedir. Bu çerçevede de; ahlâkî olgunluğa, fikrî derinliğe, duygusal inceliğe ve entelektüel birikime sahip, hoşgörülü, kendisi ve toplumsal değerleriyle barışık, ülkesini seven, hayata farklı açılardan bakabilen, fert olarak Bir ağaç gibi tek ve hür, cemiyet olarak Bir orman gibi kardeşçe olmayı başarabilen mezunlar vermektedir. Değerli bilim ve sanat adamları, Üniversitemiz geçen bu 20 yıllık süre zarfında, şimdi sizlerin teşrifleriyle bir yenisi icra edilecek olan sempozyumlar ve kongreler bakımından son derece aktif olmuştur. Bir geleneğe dönüşen Türk Halkları Edebiyatı Kongrelerimiz ise, Türk toplulukları arasındaki kökleri çok eskiye dayanan manevi bağların, kültür köprülerinin bir uzantısı olması yönüyle ayrıca bir önem arz etmekte ve üniversitemizin misyonuyla da örtüşmektedir. Türk Halkları Edebiyatı nın dahi şahsiyetleri olan Nizamî Gencevî, Nesîmî, Kadı Burhâneddin, Ali Şir Nevâî ve Fuzûlî; iii

5 onların devamı olarak İsmail Gaspıralı, Cengiz Aytmatov, Bahtiyar Vahabzade ve adını burada saymaktan âciz olduğumuz nice ilim, irfan, edebiyat ve sanat dâhîleri ta asırlar ötesinden günümüze uzanan mânevî bağlarımızın, kültür köprülerimizin çok önemli temsilcileri olmuşlardır. Uluslararası Türk Halkları Çocuk Edebiyatı Kongresi, bu temsilin bir parçası olarak müstesna bir yere sahiptir. Kıymetli misafirlerimiz; Abdülhak Hamid Tarhan: Kim demiş ki çocuk, küçük bir şeydir? Bir çocuk belki, en büyük şeydir! diyor. Elbette çocuk, yaşının ve cisminin aksine büyüktür. Kendine özgü dünyasıyla, zengin düş gücüyle büyüktür. Bu zengin düş gücü sayesinde bütün dünyayı kendi ayakları altına almayı başarır. Çocuğu konuşmak dünyayı konuşmak demektir. Kongre süresince, dünyanın değişik coğrafyalarından teşrif etmiş olan meslektaşlarımız, bilhassa çocuk dünyasını bilen, çocuk gözüyle bakabilen ve yazabilen değerli akademisyen, şâir ve yazarlarımız çocuğu ve onun edebiyatını konuşacaklar. Bu konuşmalar, kongrenin sonunda paylaşıma, belki de şimdiye kadar fark edilemeyen birçok ortaklığın yeniden keşfine, müşterek çalışma alanlarının oluşmasına ve araştırmacılar için yeni ufukların açılmasına zemin hazırlayacaktır. Bizim için önemi, geleceğimizin teminatı olmalarıyla bir kat daha artan gözbebeğimiz olan yavrularımız, hakkında ne kadar konuşulsa, ne kadar yazılsa ve çizilse azdır. Onlar için yazılacak, onlar için çizilecek ki, onlar da okuyacaklar. Okuyacaklar ve medeniyet insanını yetiştirmenin kozasını örecekler. Biz anne ve babalara, eğitimcilere ve ilim câmiasına düşen de onların okumalarını temin etmek, geleceğe yürüyen adımlarını hızlandırmak ve sağlamlaştırmak olacaktır. Çocuk ve kitaba ilişkin pek çok güzel söz var. Bunlar arasında bilhassa büyüklere seslenen şu söz çok güzel: "Çocuğunuzu seviyorsanız ona bir kitap alın. Eğer çok seviyorsanız iki kitap alın." Büyük bir samimiyetle şunu da ifade etmek isterim. Çocuk edebiyatı yalnız çocukların edebiyatı değildir. O, bütün büyüklerin de yıllarca önce kaybetmiş oldukları bahtiyar dünyalarına yeniden dönüşleridir. Sanatkâr ellerden çıkmış bir çocuk edebiyatına, çocuklar kadar elbette büyükler de muhtaçtır. Umut ediyorum ki bu kongre, bu ihtiyaca da cevap verecektir. Kıymetli Misafirlerimiz, Konuşmamın sonunda, farklı coğrafyalardan kongremize iştirak ederek katkıda bulunan değerli akademisyen, araştırmacı ve yazarlara; bu kongrenin kamuoyuna duyurulmasında imkânlarını bizden esirgemeyen basınımızın değerli temsilcilerine, kongremizin sponsorları Azerbaycan Amerika Alyansı'na, Azersun Holding'e, TİKA'ya (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı'na), Ulduz Şokolad Fabriki'ne, Kaynak Kültür Yayın Grubu'na ve Bakcell'e ve başta Kongre Tertip Heyeti olmak üzere emeği geçen herkese huzurlarınızda teşekkür ediyorum. Son olarak, başarılı geçeceğine bütün kalbimle inandığım bu toplantının, mayalanarak yeni toplantılara da zemin oluşturacağına ve çocuktaki şiiriyetin, saflığın, duruluğun ve aydınlığın kongremize de yansıyacağı inancıyla sözlerimi bitiriyor, bir sonraki kongremizde buluşmak temennisiyle hepinize tekrar şükranlarımı arz ediyorum. Prof. Dr. Ahmet SANİÇ Qafqaz Üniversitesi rektörü iv

6 QAFQAZ UNİVERSİTETİNİN TƏŞKİL ETDİYİ II BEYNƏLXALQ TÜRK XALQLARI UŞAQ ƏDƏBİYYATI KONQRESİNİN İŞTİRAKÇILARINA Hörmətli konfrans iştirakçıları, hörmətli qonaqlar, çox hörmətli millət vəkillərimiz, ali məktəb rektorlarımız, professorlarımız, müəllimlərimiz, Qafqaz universitetinin əziz tələbələri. İlk növbədə icazə verin sizi Azərbaycan respublikasının prezidenti, çox hörmətli cənab İlham Əliyev adından salamlayım, onun hörmət və ehtiramını konfrans iştirakçılarına çatdırım və ümid eləyim ki, bu konfrans Azərbaycanın tarixində öz önəmli yerini tutacaq. Konfransın iştirakçılarına uğur arzulayıram. Adından göründüyü kimi bu konfrans ikinci dəfə keçirilir və konfransın adı "Türk Xalqları Uşaq Ədəbiyytatı"dır. Əlbəttə mən bu sahədə mütəxəssis deyiləm, burada çox tanınmış alimlər, professorlar iştirak edirlər. Onlar yəqin bu barədə konfransın iclaslarında, dəyirmi masalarında öz elmi sözlərini deyəcəklər. Ancaq mən belə bir konfransın məhs Qafqaz universitetində keçirilməsini çox yüksək qiymətləndirirəm və konfrans iştirakçılarının, xüsusən qonaqların diqqətinə çatdırmaq istəyirəm ki, Qafqaz universiteti Azərbaycanın müstəqilliyi ilə yaşıd olan bir universitetdir. Qafqaz universiteti bir özəl universitet olaraq qısa müddət ərzində Azərbaycanda nümunəvi, ən öndə gedən bir universitetə çevrilmişdir. Təkcə Qafqaz universiteti deyil, Çağ öyrətim şirkətinin Azərbaycanda qurduğu litseylər, məktəblər Azərbaycan təhsil sisteminə nümunə olan bir məktəblərdir. Ona görə mən fürsətdən istifadə edərək, Çağ öyrətim işlətmələri şirkətinin böyüyündən tutmuş, kiçiyinə qədər Azərbaycan xalqı adından və şəxsən öz adımdan təşəkkür edirəm ki, Azərbaycana gəldilər və Azərbaycanda çox nümunəvi təhsil müəssisələri yaratdılar. Əlbəttə bu müəssisələri qurmaq Azərbaycan şəraitində o qədər də asan məsələ deyil və bu gün məni sevindirən bir cəhət də ondan ibarətdir ki, universitetin bu günkü rektoru ilə yanaşı universitetin ilk qurucularından olan bir rektor da əyləşibdir. Yəni bu da bizə bir mesajdır ki, siz də keçənləri unutmayın, onları qiymətləndirin. Mən hesab eləyirəm ki, bizim üçün bir ibrət dərsidir ki, vəzifəsindən gedən adamları unutmayaq. Hər halda müəyyən vəzifəyə gəlmiş hər bir insan Azərbaycan cəmiyyətinin dəyərli bir adamıdır. Ona görə də mən düşünürəm ki, bu da bizə dərs olmalıdır. Mən əminəm ki, bu konfransda çox geniş diskusiyalar olacaqdır. Ən önəmlisi ondan ibarətdir ki, burada uşaq ədəbiyyatı ilə bağlı Türk xalqlarının nümayəndələri, alimləri iştirak edirlər. Onları bir araya gətirib görüşdürmək və onların fikirlərini öyrənmək mənə belə gəlir çox böyük bir məsələdir. Ona görə də mən fürsətdən istifadə edərək konfransı təşkil edənlərə minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm. Onlar çox böyük bir iş görüblər. Azərbaycanın çox böyük dövlət adamlarının, Anar müəllim kimi bir insanın bu gün burada iştirak etməsi, çox hörmətli millət vəkillərimizin, kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələrinin, sayılıb seçilən alimlərimizin burada iştirak etməsi, mən hesab edirəm ki, bir tərəfdən uşaq ədəbiyyatına olan hörmətin və diqqətin nəticəsidirsə, digər tərəfdən Qafqaz universitetinə olan hörmətin və diqqətin nəticəsidir. Yəni, bu adı eşidərək bu qədər insan burada əyləşiblər, gəlib iştirak edirlər. Mən sizin hər birinizə uğur arzulayıram, arzu edirirəm ki, belə konfranslar Azərbaycanda ənənəvi olaraq keçirilsin və biz də gələk onları salamlayaq, Allah ömür versə onlara dəstək verək. Və belə işlərimiz daha çox olsun. Çox şadam ki, bu gün çox saylı tələbələrlə, müəllimlərlə bir yerdə bu konfransın açılış mərasimində mən də iştirak edirəm. Sağ olun, uğurlar arzulayıram. Prof. Misir Mərdanov Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri v

7 QAFQAZ UNİVERSİTETİNİN TƏŞKİL ETDİYİ II BEYNƏLXALQ TÜRK XALQLARI UŞAQ ƏDƏBİYYATI KONQRESİNİN İŞTİRAKÇILARINA Hörmətli nazir, hörmətli rektor, hörmətli millət vəkilləri, tədbirin hörmətli iştirakçıları, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi adından sizi salamlayıram. Bütün böyüklər haçansa uşaq olublar və bütün uşaqlar da haçansa böyük olacaqlar. Böyüklərin necə insan olmaqları onların uşaqlıqda hansı kitabları oxumalarından asılıdır və uşaqların gələcəkdə necə insan olmaları onların bu gün oxuduqları kitablardan asılıdır. Kitabsız insan tam insan deyil. Hansı sahədə çalışırsa fərq etməz, dəqiq elmlər sahəsindəmi, istehsalatdamı, filan kənd təsərrüfatındamı, onun kitablarsız böyüməsi, kitablarsız yetişməsi onu kasıblaşdırır. Təəssüf ki, biz bir müddət Azərbaycanda kitabsız bir nəsil yetişdirdik. Yəni elə oldu ki, biz kiril əlifbasından latın əlifbasına keçdiyimiz zaman dilimində dərsliklərdən başqa, dərsliklərin xaricində bədii ədəbiyyat və başqa ədəbiyyat yox idi. Dəfələrlə bu məsələni gündəmə gətirirdik, görüşürdük, xüsusiylə də hörmətli prezidentimiz İlham Əliyevlə. Onun prezident seçilməmişdən əvvəl son görüşü ziyalılarla olmuşdur. Orada da bu məsələ qaldırırldı və o dedi ki, mən prezident seçilərsəm mütləq bu məsələni həll edəcəyəm. Doğrudan da o prezident seçiləndən sonra yanvar ayının on ikisində kitabların nəşri haqqında böyük bir sərəncamı çıxdı. Bu gün burada foedə mən bu qədər kitab gördüyümdə sevindim. Doğrusu heç mən bu qədər kitabın çıxdığını yəni dünya ədəbiyyatından da bu qədər tərcümələrin olduğundan heç xəbərim yox idi. Bu, millətin zənginliyidir. Təəssüf ki, Bakıda kitab mağazaları azalıb. Bu da bizim dərdimizdir, kədərimizdir, problemimizdir. Amma bu kitabların çıxmağı hər halda ona sübutdur ki, kitaba, qiraətə marağı olan bu kitabları hardan olursa olsun tapıb oxuyacaq. İndi internet əsrində cavanlar ən çox internetlə məşğul olurlar, ən çox internet qabağında vaxt keçirdirlər, oradan bəzən kitablar oxuyurlar. Bizim nəsil üçün, şəxsən mənim üçün internetdən kitab oxumaq mümkün deyil. Mən gərək kitabı əlimdə tutam, oxuyam, qeydlərimi eləyəm, bir kənara qoyam. Amma mən cavanları da başa düşürəm, o cümlədən mənim öz nəvələrimi də başa düşürəm ki, onlar daha çox internet vasitəsilə kitablara bələd olmaq istəyirlər. Vasitə nə olursa olsun, kitaba maraq olmalıdır və kitaba maraq da uşaqlıqdan başlayır. Təsadüfi deyildir ki, bizim bu konqres də bu gün uşaq ədəbiyyatına həsr olunmuş Beynəlxalq bir konqresdir. Bu konqres Bakının çox səfalı bir guşəsində yerləşən Qafqaz universitetində keçirilir. Bu mənim Qafqaz universitetiylə ilk görüşüm deyil. Mənim burada görüşüm də olub. Bu universitetin yetişdirdiyi insanların nə qədər mənəvi cəhətdən zəngin olduqları, millətə nə qədər xeyir verdikləri də məlumdur. Ona görə mən Qafqaz universitetinə Yazıçılar Birliyi adından, öz adımdan təşəkkürümü bildirmək istəyirəm və bütün bura toplaşanlara bir daha işlərində böyük uğurlar arzulayıram. Sağ olun. Anar Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri vi

8 QAFQAZ UNİVERSİTETİNİN TƏŞKİL ETDİYİ II BEYNƏLXALQ TÜRK XALQLARI UŞAQ ƏDƏBİYYATI KONQRESİNİN İŞTİRAKÇILARINA Ben de öncelikle Sayın Bakanımı, Sayın Rektörümü, Yazıcılar Birliğinin Kıymetli Baskanı Anar Müallimi ve Sayın Ömer Hocamı, millet vekillerimizi ve tedbir iştirakçılarını saygıyla, sevgiyle hem kendi şahsım ve hem de Türk Sefirliği adına selamlıyorum. Türk Dünyası Halkları Çocuk Edebiyatı hakikaten hepimizi heyecanlandıran bir tedbir olsa gerek. Çünkü üzerinde çok titrediğimiz çocuklarımızdan daha kıymetli dünyada hiç bir varlığımız yoktur. Kendi canımızdan da aziz bildiğimiz çocuklarımızı en iyi şekilde yetiştirmek her ebeveynin boynunun borcu olsa gerektir. Ben şöyle gençlik yıllarıma, uşaklık yıllarıma dönüyorum da orta okul çağlarına girerken o zaman Mandreke vardı, Kızıl Maske vardı. Bunları alır gizli gizli okurduk. Tabi pederin korkusu vardı, atamızın korkusu vardı, hocaların da korkusu vardı. Onları ders kitaplarının arasında okurduk o kızıl maskeleri. Amerika`nın kovboylarının hayatlarını vs. anlatan bir kitaptı. Bir gün tarih hocamız beni tam kitapın arasında Kızıl Maske okurken yakaladı. Hiç kızmadı, kızması gerekirken. Aslında ben titriyorum, hoca bana ceza verecek diye, ama kızmadı. Oğlum illakı bunları okuyacaksan, gel, sana ben bir tavsiyede bulanayım. Tarkan ve Kara Murat isimli iki Türk kahramanının böyle karikatürize edilmiş hikayelerini bana vermişti ve abune yapmıştı ve onları okumuşdum. Ve o hatırayı hiç unutmuyorum Tarkan`ı Kara Murat`ı okumanın beni Türk dünyasıyla buluşturan herhalde hocalarımın ilk anısı oldu. Kendimiz büyüdük, yetiştik, çocuklarımız oldu. Çocuklarımız yaramazlık yapıyor, sözlerimizin onların üzerinde tesiri olmuyor. Yine bir yaramazlıktan dolayı öğretmen, müallim beni okula davet etmişti. Tabi çocuğumun yapmış olduğu yaramazlıktan dolayı çok üzülmüştüm. O kadar bozulmuştum ki, adeta yer yarık değil ki, içerisine gireyim. Hoca beni teselli etmişti. Seyit bey hiç endişelenmeyin, hele bir oturun. Siz kendi uşaklığınızla bunları kıyaslamayın. Siz kendi uşaklığınızda tehlikesiz bir ortamda büyüyordunuz, yetişiyordunuz. Anneniz, babanız sizin üzerinizde fazla endişe etmiyordu. Çünkü evden çıkınca okula, okuldan çıkınca eve gelecektiniz. Sizi sokakta bekleyen başka tehlikeler yoktu. Ama artık öyle değil. Çağ değişti. Çocuk karşınızda oturuyor, ama eline internet diyen bir bela alıyor. Karşınızda oturan çocuğun sizinle oturduğunu ya da beraber aynı odayı paylaştığınızı zannediyorsunuz, ama çocuk aklen, fikren, ruhen başka dünyalarda geziyor. Dolayısıyla çocuklara artık sahip olmak çok zorlaştı. Onun için artık çocuklarımıza sabırla, şefkatle, hoşgörüyle yaklaşıp onları kazanmaktan başka çaremiz yok. Onlar üzerinde daha fazla israrla durmamız lazım. Şimdi ben o hocamın bu telkinini o kadar önemsemiştim ki, ondan sonra o kızgınlığım yerine çocuğuma sahip cıkmak gerektiğini düşündüm. Daha fazla sabırla, hoşgörüyle onu anlamak, onu internetten nisbeten nasıl uzaklaştıra bilirim, başka şeylere nasıl çekebilirimin hesabını yaptığımda hocam aklıma geldi ve ben de çocuğumu Türk dünyasından Dede Korkut`la buluşturmayı uygun bildim. Ona Dede Korkut kitaplarından vererek acaba Türk dünyasına, kendi örf ve kültürüne ait birşeylerle yetiştirebilir miyim, birşeyler verebilir miyim in hesabını yapmıştım. Aziz dostlar, ben sadece kendi yaşantımdan olan iki örneği sizlerle paylaşmak istedim. Hakikaten çocuklarımız bizim çok değerli varlıklarımız, kendi canlarımızdan kıymetli bildiğimiz varlıklarımız. Onun için herşeyimizle o çocuklara sahip çıkarak, kültürümüzü, milli ve manevi değerlerimizi onlara öğreterek öyle yetiştirmeliyiz ki, gelecekte bizlerin yerlerini alacak o çocuklarımız ne olduklarını ne olacaklarını iyi bilsinler. Yani dinamik bir toplum, dinamik bir millet olmanın bilinciyle yetiştirmemiz lazım. vii

9 Yoksa biz çocukluğumuzda televizyonları açardık: ya Japon Heydi filmi, ya Hügümen, ya da Örümcek adam. Hiç bizimle alakası olmayan yabancı milletlerin kültürleriyle çocuklarımız yetişiyor. Ondan sonra da büyüyünce çocuğumuz şöyle oldu, böyle oldu, diye şikayet ediyoruz. Daha beşikten itibaren, annelerimizin bizlerin kulaklarına okumuş olduğu ninniler vardı. O ninnilerin içerisinde, o çocuklara, kulaklarına onlar farkında olmadan o kadar güzel şeyler yerleştiriyorduk ki! Şimdi o ninnilerin yerini başka musikiler almış. Onlar adeta ninni yerine geçiyor. Yani, bunu söylerken kendi derdimi de sizlerle paylaşmış oluyorum. Böyle olmamalıydık. O çocuklar bizlerin en aziz varlıkları ise ve millet olarak bizleri geleceğe taşıyacak varlıklar ise onlara herşeyden daha çok ehemiyet vermeliyiz. Biriktiriyoruz, biriktiriyoruz ev alıyoruz, arabaların en lüksünü alıyoruz, en iyi şartlarda yaşamanın gayreti içerisinde oluyoruz, ama çocuklarımıza gelince kıt kanaat, en askeri şeylerle onları yetiştirmeye gayret ediyoruz. Bu anlayışımızı değiştirmemiz lazım. Onlar bizim yerlerimizi alacak ve millet olarak bizi gelecekte de diğer miletlerin içerisinde hakkıyle temsil edebilecek varlıklarımızdır. Onların en iyi şekilde yetiştirilmesi bizlerin üzerine adeta bir borçtur. Hatta bizim belediyede, Ankara-Büyükşehir Belediyesinde eskiden otobüs bileti vardı. Üzerinde çok güzel ibare vardı. Biz ülkeyi çocuklarımızdan ödünç aldık, emanet aldık. Dolayısıyla, o bende çok önemli söz, cümle olarak kalmışdı. Biz herşeyimizi: ülkemizi, adetlerimizi, örfümüzü, çocuklarımızdan ödünç aldık. Onu hakkıyle koruyarak, çocuklarımıza vermeliyiz. Geleceğe millet olarak sağlam inançla, sağlam ayakla basabilmek için çocuklarımızın üzerinde hassasiyetle durmalıyız. Özellikle de çocukların eğitiminde şüphesiz edebiyatın çok ehemiyetli bir yeri var. Çünkü edebiyatı bilen insanın tabiatı nazikleşir. Tabiatı nazik olan insan hoşgörülü olur. Hoşgörülü olan insan barışcıl olur. Barışcıl olan insan kendisiyle, ailesiyle, çevresiyle, komşusuyla, ülkesiyle ve diğer milletlerle barışık yaşamayı öğrenir. Onun için edebiyat üzerinde durmamız gereken en önemli sahalardan, alanlardan bir tanesidir. Ben bu bilinçte olan Kafkaz Universitesine, bu hizmetinden dolayı, özellikle böyle bir tedbiri düzenlemelerinden ötürü sonsuz teşekkürlerimi arz ediyorum. Ben bu sempozyumun sadece Azerbaycan için değil, hem Türkiye hem de diğer Türk Cümhuriyetleri için çok hayırlı neticelerin çıkartılacağına, çıkacağına inanıyorum. Aydınlatıcı bir sempozyum olacağına inancım çoktur. Ben bu duygu ve düşüncelerle hepinizi saygıyla tekrar selamlıyorum. Bu konferansın Azerbaycan`a Türkiye`ye ve diğer Türk cümhuriyetlerine hayırlar getiremesini temenni ediyorum. Seyit Ahmet Arslan Türiye Cumhuriyeti Bakü Büyüklçiliği Kültür ve Tanıtma Ataşesi viii

10 Kongremize teşrif eden hürmetli devlet ricali, saygıdeğer bilim adamları, değerli basın mensupları ve kıymetli hanımefendiler, beyefendiler, Kongremize teşrifinizden dolayı duyduğum memnuniyeti ifade ediyor ve Kongre Düzenleme Kurulu adına hepinize "hoş geldiniz!" diyorum. Birincisini Kasım 2008 tarihleri arasında gerçekleştirdiğimiz Uluslararası Türk Halkları Çocuk Edebiyatı Kongresi nin ikincisini geçirmek üzere bir araya gelmenin mutluluğunu yaşıyoruz. Kongremize 9 ayrı ülke ve 27 üniversiteden bilim adamları, çocuk edebiyatı şâir ve yazarları, çocuk dergilerinin editörleri ve farklı yayınevlerinin genel yayın yönetmenleri iştirak etmektedir. Bu vesileyle kongremize iştirak eden herkese teşekkür ediyorum. Türkoloji bünyesinde yer alan Çocuk Edebiyatı nın, henüz çok yakın bir geçmişi bulunan ve gittikçe önem kazanan ihtisas dallarından biri olduğu pek çoğunuzun malumudur. Bugün birçok üniversitede ana ders olarak okutulan Çocuk Edebiyatı derslerine, 1999 yılından bu yana bölümümüzün müfredatında da yer verilmiştir. Bu doğrultuda uluslararası kongre vasıtasıyla, konunun uzmanlarını bir araya getirmek, bilgi ve birikimlerini paylaşmak ve ortak çalışma alanları oluşturmak, hedeflerimiz arasına dâhil edilmiştir. Bu hedef kapsamında I. Uluslararası Çocuk Edebiyatı Kongresi aracılığıyla; hayatın her kademesinde son derecede önem taşıyan çocukların eğitimlerinde ve karakterlerinin şekillenmesinde vazgeçilemez bir yere sahip olan Çocuk Edebiyatı nın ehemmiyetini vurgulanmıştı. Bununla birlikte, Türk halkları arasında günümüze kadar yapılmış olan çalışmaların yaygınlaşması, ortak bir paydaya taşınması ve bu sahada yazılmış ortak değer hükümlerini ifade eden nitelikli eserlerin ve müelliflerinin tanıtılması yine hedeflerimiz arasında tayin edilmiştir. Nihayetinde bu son derece sorumluluk isteyen mühim vazife için, sahanın yetkilileri seferber olmaya davet edilmiştir. Aradan geçen dört yıl müddetinde bölümümüz tarafından, bir proje dâhilinde, 20. yüzyılın başlarında yayın hayatında yerini alan, ancak gün yüzüne çıkarılmamış -Arap alfabeli- Rehber, Debistan ve Mekteb Türkçe çocuk dergileri, yoğun ve özverili çalışmalar neticesinde yayına hazır duruma getirilmiştir. Bundan başka, -geçen kongremizin sonuç bildirisinde de ifade ettiğimiz gibi-, Türk Dünyası na yönelik bir "Çocuk Şiirleri Antolojisi" hazırlığımız devam etmektedir. Siz de takdir edersiniz ki, ilk kongremizde dile getirdiğimiz projelerimiz, yalnız 4 yıla münhasır olmayıp, geniş bir zamana yayılması gereken çalışmaları lüzumlu kılmaktadır. Bu projeyle ilgili olarak siz değerli iştirakçilerimizin teklif ve katkıları olursa, daha güzel bir neticeye ulaşacağımızı ümit ediyoruz. Değerli Misafirlerimiz, Türk Halkları ve özellikle Azerbaycan-Türkiye arasındaki edebî alakalar değişik münasebetlerle gündeme getirilir. Asırlarca farklı coğrafyalarda yaşasak bile aynı dille konuşup yazdığımız ifade edilir. Kongremiz, adından da anlaşılacağı üzere, Türk toplulukları olarak kökleri çok eskiye dayanan manevî bağlarımızı güçlendirme, edebî alakalarımızı yeniden canlandırma ve zengin kültür mirasımızı paylaşma adına özel bir konuma sahiptir. Ayrıca kongre, 1993 te kurulan Qafqaz Üniversitesi nin 20. yılı içerisinde geçiriliyor olması bakımından da ayrı bir mana taşımaktadır. Kongremizin Kıymetli Katılımcıları, İki gün boyunca devam edecek olan kongremizin, farklı oturumlarda çocuk edebiyatı alanında emek veren akademisyenlerin, yazar, editörler ve yayınevlerinin katkı ve katılımlarıyla bir bilgi şölenine dönüşeceğini umuyoruz. Bunun yanı sıra aynı zaman dilimi içerisinde faaliyet gösterecek olan kitap sergisinin de, çocuk dünyasına yönelik yeni yayınlarla hem sizleri buluşturacağına, hem de kongremize renk katacağına inanıyoruz. Neticede söz konusu bütün çalışmaların, kendi kültürünü, tarihini, gelenek ve göreneklerini, maddî ve manevî zenginlik- ix

11 lerini iyi bilen ve Türklüğü iyi temsil edebilen nesiller yetiştirilmesine katkı sağlamasını arzu ediyoruz. Muhterem misafirlerimiz, Konu çocuk, kongre başlığımız da Çocuk Edebiyatı olunca, çocuğa dair birkaç cümleyi sizlerle paylaşarak konuşmamı devam ettirmek istiyorum. Türkiye'nin yetiştirdiği görkemli yazarlardan biri olan Merhûme Samiha Ayverdi Hanım çocukluğu şiire benzetir: "Çocukluk şiirdir; çocuk da şâir. Öyle ki, sırasında vezinsiz, kafiyesiz tek mısra, hattâ tek hecedir. Ama bakarsınız bir şah beyit, bir tam kıt'a ve büyük bir nükte olabilir." Eserlerinde Azerbaycan Türkçesi'ni en temiz şekilde kullanmaya özen gösteren Azerbaycan'ın Halk Şâiri Merhûm Bahtiyar Vahabzade'nin, ninnilerle büyüdüğü beşiğini anlatan şiiri çocukluğu ne güzel anlatıyor: "Beşik...nişânedir uşaqlığımdan Könlümde ah neler neler oyattı Bu tahta beşikde ahı, bir zaman Anam da atam da babam da yattı. Beşik ilk menzilim, ilk yuvam menim Laylalar dünyası ilk dünyam menim" Evet, çocukluk, insanoğlunun acı, keder ve günahla henüz tanışmadığı yıllarıdır. Zorluklar, sorumluluklar sonradan yüklenir insanoğluna. Çocukları sevmek ve onların geleceğini düşünmek dünyadaki vazifelerimizin en güzeli ve mukaddesidir. Çocuk Edebiyatı'nın kaynağı işte bu tükenmez sevgi olacaktır. Kongremizin değerli katılımcıları; Bu konuşma vesilesiyle Kasım 2008 tarihleri arasında düzenlediğimiz Uluslararası Türk Halkları Çocuk Edebiyatı Kongresi'nde aramızda bulundukları hâlde, bu geçen zaman zarfında âhirete irtihâl etmiş olan üç değerli bilim adamımızı hayırla yâd etmek istiyorum: Azerbaycan'ın yetiştirdiği değerli âlimlerden biri olan ve Azerbaycan Millî İlimler Akademisi Edebiyat Enstitüsü Müdürlüğü vazifesinde bulunmuş Akademik Bekir Nebiyev, Qafqaz Üniversitesi'nin eski rektörlerinden, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi ve Türkiye'- nin değerli Hadis âlimi Prof. Dr. İbrahim Canan ve Türkiye Yazarlar Birliği Yönetim Kurulu üyesi ve Genel Sekreteri, Çocuk Edebiyatçıları Birliği kurucu ve yönetim kurulu üyesi olarak görev yapmış olan değerli yazar ve şâirimiz Rıfkı Kaymaz. Ben her biri birbirinden kıymetli bu üç şahsiyeti huzurlarınızda bir kere daha hayırla anmak istiyorum. Ruhları şâd olsun. Değerli Misafirlerimiz, Konuşmamı bitirirken, kongremize iştirak eden bütün akademisyenlerimize, yazarlarımıza, kıymetli basın mensuplarına ve kongremizin sponsorluğunu üstlenen Azerbaycan Amerika Alyansı'na, Azersun Holding'e, TİKA'ya (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı'na), Ulduz Şokolad Fabriki'ne, Kaynak Kültür Yayın Grubu, Bakcell ve özellikle Bursa Girişimci İş Adamları Derneği Yönetim Kurulu Başkan Vekili Ali Saffet Durmuşlar ile Selamik Sentr Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Yazıcıoğlu'na kongre tertip heyeti adına teşekkür ediyorum. Bununla birlikte başta Rektörümüz olmak üzere Kongre düzenleme kuruluna, özellikle kongrenin koordinatörlüğünü üstlenen ve başarıyla yerine getiren Nilay Hanım'a ve Saadet Hanım'a, konferansa katkıda bulunan tüm şahıs ve kurumlara minnettarlığımı ifade eder, başarılı ve istifadeli bir kongre geçirmeniz temennisiyle selam ve saygılarımı sunarım. Prof. Dr. Ömer OKUMUŞ Kongre Tertip Heyeti Başkanı x

12 Gönlü muhabbete yurt olanlara, Düşmanına bile mert olanlara, Fakat öz nefsine sert olanlara, Ta cânı gönülden tazele selam, Sevgiye, dostluğa, güzele selam. Halil İbrahim ce aç yüreğini, Yunus ol, cömertçe saç yüreğini, Aşkı bilmiyorsa geç yüreğini, Yarından bugüne, ezele selam. Sevgiye, dosltuğa, güzele selam. Dikenler açsa da cefâ çiçeği, Aman ha solmasın vefâ çiçeği. Şu yalan dünyanın nazlı gerçeği, Dillerden düşmesin hâsılı kelam. Sevgiye, dostluğa, güzele selam. Türk halkları çocuklarına, cümle dünya çocuklarına ve onlara vefa gösteren değerli yöneticelere ve yine bu programa vefa göstererek hala burada olan siz sevgili gençlere selam olsun. Efendim. Hoş geldik, hoşluklar bulduk. Aziz dostlar! Dünya bir ağaç olsa çiçeği çocuk olurdu. Bilgi bir ağaç olsa çiçeği kitap olurdu. Kafkaz Üniversitesi bu iki çiçeği biraraya getirmiş, bununla da yetinmemiş o çiçeklerin bahçıvanı olan yazarları biraraya araya getirmiş ve öğretmenleri ve dahi öğretmen adaylarını bir araya getirmiş güzel bir birliktelik oluşturmuş. Bu bakımdan üniversitenizi tebrik ediyorum. Bir şey için daha tebrik ediyorum. Ben Azerbaycan a yeni gelmiş biri olarak duygularımı dile getirmek istiyorum. Gençliğimde bir şiir ezberlemiştim. Gitmeyir hiç gözümden yaş Silirem ağlayı ağlayı Sorma mene nazlı gardaş İnleyirem ağlayı ağlayı Sen mene bir gardaşmısan? Yoxsa bir gara daşmısan? Sağır mısan, sarhoşmusan? Söylerem ağlayı ağlayı. Bir Azerbaycanlı söylemişti ben de ezberlemişim. Ona verilen cevabı da eberlemiştim. Sileceğiz akan yaşı Ağlama sen nazlı gardaş Unutur muyuz gardaşı? Ağlama sen nazlı gardaş Ben gardaşın yaşar iken El ayağım tutar iken Hele düşman korkar iken Ağlama sen nazlı gardaş Böyle sevdalandığım bir ülkeye gelmeme vesile olduğu için de Kafkaz Üniversitesine ayrıca teşekkürümü bildiriyorum. İki sevdalı kavuşmuş olduk bugün. xi

13 Masmavi boncuk yüreğim, nazlı bir çocuk yüreğim, herkese açık yüreğim. Kimseye düşman değilim. Sevmekten pişman değilim. Çocuk olduğumu kabul ediyorum. Biraz önce sayın rektörümüz dedi ki, çocuğu seviyorsanız ona bir kitap verin. Daha çok seviyorsanız iki kitap verin. Ben iki kitabı Azerbaycan Türkçesi ne çevrilen bir çocuk olarak burada çok sevildiğimi hissettim. Onun için de teşekkür ediyorum. Aziz dostlar, bir şiir daha okuyup yine çocuklardan bahsetmek istiyorum. Bağrı yanık dağlar gelir, Dost yüreğin geniş olsun. Gözü yaşlı çağlar gelir, Dost, yüreğin geniş olsun... Gözü gönlü açlar vardır, Himmete muhtaçlar vardır, Hüzün yüklü göçler vardır, Dost, yüreğin geniş olsun... Güneş batsa, ay doğmalı, Semadan ışık sağmalı, İçine dünya sığmalı, Dost yüreğin geniş olsun... Mazlum, öksüz olabilir, Sevgi, yetim kalabilir, Hak misafir, gelebilir Dost, yüreğin geniş olsun... Şiirin ikinci dörtlüğünde diyoruz ki, Gözü gönlü açlar vardır. Canlar! Bir insanın karnı acıksa karnını doyurduğun zaman mışıl mışıl uyur. Ama gözü ve gönlü aç olanlar dünyayı yese doyarlar mı? Doymazlar. Peki gözü ve gönlü neyle doyurabiliriz? Sanatla doyurabiliriz, şiirle doyurabiliriz, kitapla doyurabiliriz. Kafkaz üniversitesi burada yazarları bir araya getirmiş; o yazarlar ki, çocuklarımızın, büyüklerimizin, hatta bir milletin gözünü ve gönlünü doyuran insanlar. O güzel insanlarla, o kutlu insanlarla beraber olmamı sağladığı için de yine Kafkaz Üniversitesi`ne teşekkür ediyorum. Başka kime teşekkür edeyim? Bu güzel çocukları yetiştiren annelere de bir teşekkür etmek istiyorum. Benliğimi senin kokun, Burcu burcu bürür annem Nire baksam uzak yakın, Gözüm seni görür annem Has bahçenin bal arısı, Sevgilerin en durusu Bir kez istese yavrusu, Yüreğini verir annem Çiçek açsın diye soyu, Azık edip günü ayı Peşim sıra ömür boyu Gül saçını sürür annem. Gül saçlı annelerimizn gül yanakları solmasın ve güzel çocuklar doğurmaya, güzel çocuklar yetiştirmeye devam etsinler. xii

14 Hasan Ahmet kardeşimin sevdiyi bir şiir var. Onu da okumak isterim. İster akşam olsun İster seherde, Ben eve gelmeden Kapanmaz perde. İki yııldız gibi Titreşir durur, Annemin gözleri Pencerelerde. Annelerinizin gözleri hala pencerelerde yıldız gibi parlıyorsa, o gözlerin kıymetini bilin. Gördüğünüzde o gözleri öpün. Çünkü, ben çok arıyorum. Aziz dostlar, çocuklara bir duayla, şiirle konuşmamı bitirmek istiyorum. Önce o çiçekli gözü konuşur Sonra bal kaymağı sözü konuşur Dili yorulunca, nazı konuşur Tül kanatlı peri kızı konuşur Korkarım zamanın hızı konuşur Bir gün kanatlanıp uçacak diye Gönlümde bir tatlı sızı konuşur Bu çoçuğumu daha ufakken, severken yazdığım bir şiirdir bu. Ve malesef, malesef demeyeyeim çok şükür iki kızımı uçurdum. Saçları bir demet gül Gözleri giz çiçeği Dudağından süzülür Rengarenk söz çiçeği Öptüçke ballanıyor Yanağı haz çiçeği Çenesi, burnu deme Her yanı naz çiçeği Erkekler oğul balı Hele de kız çiçeği Açar soy ağacımda Neslimin iz çiçeği Sana emanet Rabbim! Canımın öz çiçeği Canımın öz çiçeği... Azerbaycan çocuklarını, Türk dünyasının bütün çocuklarını ve dahi dünyanın bütün çocuklarını ve sizleri Allaha emanet ediyorum efendim. Hoş kalın, hoşça kalın. Bestami YAZGAN Yılın Yazarı Yılın Şairi Türkiye Yazarlar Birliği üyesi xiii

15 İÇİNDƏKİLƏR UŞAQ ƏDƏBİYYATINA ELMİ YANAŞMA 1 AZƏRBAYCAN UŞAQ ƏDƏBİYYATININ TARİXİ MƏRHƏLƏLƏRİ Qara NAMAZOV 2 UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA İDEOFONLARDAN İSTİFADƏ -REPREZENTASİYANI GÜCLƏNDİRƏN AMİL KİMİ (problemin psixolinqvistik müstəvidə təhlilinə dair) Aytən HACIYEVA 4 UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA SƏY GÖSTƏRMƏK VƏ ÇALIŞQANLIĞIN ƏKSİ MƏSƏLƏLƏRİNƏ DAİR (XX əsrin əvvəllərində Türkiyə-Azərbaycan uşaq ədəbiyyatı nümunələri əsasında) Əjdər AĞAYEV, İbrahim KURT 11 ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ ДЕТСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ XXI ВЕКА Эллада Иса кызы ГЕРАЙЗАДЕ 14 ÇOCUK VE ÇOCUK EDEBİYATININ TEMEL KAVRAMLARI VE İÇERİK YAKLAŞIMLARI Gıyasettin AYTAŞ 18 TARİXİLİK VƏ UŞAQ ƏDƏBİYYATININ TİPOLOGİYASI Gülşən ƏLİYEVA-KƏNGƏRLİ 26 UŞAQ FOLKLORU BEŞİKDƏN BAŞLAYAN ƏDƏBİYYAT Xuraman KƏRİMOVA 33 ÇOCUK KİTAPLARININ EĞİTSEL ÖZELLİKLERİ VE ÇOCUĞUN EĞİTİMİNE KATKISI Mehmet OKUTAN 36 ŞEYH GÂLİB İN ŞİİR DÜNYÂSINDA ÇOCUK M. Muhsin KALKIŞIM 41 ÇOCUK EDEBİYATI VE TÜRKİYE DEKİ MİLLÎ EDEBİYAT HAREKETİ Nâzım Hikmet POLAT 47 BALACALARIN YARADICILIQ İSTEDADINA QAYĞI İLƏ YANAŞAQ Nərminə Mehdiağa qızı ƏLİYEVA 56 AZƏRBAYCAN UŞAQ ƏDƏBİYYATI: AXTARIŞLAR, PERSPEKTİVLƏR Rafiq YUSİFOĞLU 59 BRİTANİYA UŞAQ ƏDƏBİYYATI VƏ ONUN AZƏRBAYCANDA ÖYRƏNİLMƏSİ Şahin XƏLİLLİ 60 FOLKLOR UŞAQ ŞEİRİNİN QAYNAQLARINDAN BİRİ KİMİ Təyyar SALAMOĞLU 66 AZƏRBAYCANDA UŞAQ ƏDƏBİYYATI NƏŞR EDƏN NƏŞRİYYATLAR VƏ ONLARIN FƏALİYYƏTİNİN TƏHLİLİ Vüsalə MUSALI 72 AZƏRBAYCAN UŞAQ ƏDƏBİYYATININ TƏŞƏKKÜL PROBLEMİ VƏ İLKİN İNKİŞAF MƏRHƏLƏSİNİN ƏSAS KANALLARI Yaqub Məhərrəm oğlu BABAYEV 77 xiv

16 MUTLU, SAĞLIKLI VE BAŞARILI ÇOCUKLAR MASAL İKLİMİNDE BÜYÜRLER Zeki GÜREL 84 UŞAQ ƏDƏBİYYATI YAZIÇI VƏ RƏSSAMLARINA TƏNQİDİ BİR BAXIŞ 93 NİZAMİ MURADOĞLUNUN ƏSƏRLƏRİNDƏ UŞAQ DÜNYASI DÜNYA MODELİ KİMİ Ağaverdi XƏLİL 94 MAVİSEL YENER İN MASAL VE HİKÂYELERİNDE ÇOCUK DÜNYASI Ayvaz MORKOÇ 97 M.Ə. SABİRİN İLLƏRİ MƏLUM OLMAYAN UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN FORMA VƏ MƏZMUN XÜSUSİYYƏTLƏRİ Bayram GÜNDOĞDU, Səriyyə GÜNDOĞDU 104 ŞİİRLERİNDE MASAL TADI, MASALLARINDA ŞİİR LEZZETİ OLAN BİR MASALCI: BESTAMİ YAZGAN Elif KONAR ÖZKAN, Ümit Yaşar ÖZKAN 108 AZƏRBAYCAN UŞAQ POEZİYASININ BANİSİ XANIMANA ƏLİBƏYLİ ( MART, MAY) Gülər ABDULLABƏYLİ 113 UŞAQ DÜNYASININ SEHRLİ NƏĞMƏKARI Günel ALMAZ 114 HÜSEYN CAVİDİN MÜƏLLİMLİK FƏALİYYƏTİ VƏ UŞAQLAR ÜÇÜN YAZDIĞI ŞEİRLƏRİ İlahə İBRAHİMOVA 117 ABDULLA ŞAİQİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNDƏ MƏNƏVİ-ƏXLAQI DƏYƏRLƏRİN TƏBLİĞİ Məmmədəli BABAŞLI 120 YUSİF VƏZİR ÇƏMƏNZƏMİNLİNİN ƏDƏBİ FƏALİYYƏTİNDƏ AİLƏ-UŞAQ MÜNASİBƏTLƏRİ Minaxanım TƏKLƏLİ 125 İLYAS EFENDİYEV İN ÇOCUK HİKÂYELERİ VE TOPLUMSAL DEĞERLER Doç. Dr. Sedat ADIGÜZEL 129 ZAHİD XƏLİLİN UŞAQ DÜNYASI Səməngül Hüsü qızı QAFAROVA 132 ŞEYHÎ NİN HAR-NÂMESİ NE ÇOCUK EDEBİYATI AÇISINDAN BİR BAKIŞ Setter DURMAZ 137 ƏDƏBİYYAT VƏ TƏRBİYƏ Tural MİRZƏLİYEV 144 GÖKHAN AKÇİÇEK İN ŞİİRLERİNDE BİR İYİLİK ALANI OLARAK DOĞA Volkan ODABAŞ 149 DİNÎ DUYARLIĞIN ÇOCUK EDEBİYATINA YANSIMASI: HASAN DEMİR ÖRNEĞİ Yasin Mahmut YAKAR 155 СПЕЦИФИКА ИДЕОСТИЛЯ И ПРОБЛЕМАТИКА ПРОИЗВЕДЕНИЙ БАЛКАРСКОГО ДЕТСКОГО ПОЭТА МУРАДИНА ОЛЬМЕЗОВА Зауризат ДЖАНХОТОВА 160 xv

17 UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA TÜRK XALQLARININ ORTAQ DƏYƏRLƏRİ 167 MAKEDONYA TÜRKLERİNDE ÇOCUK EDEBİYATI ÜZERİNE BİR İNCELEME Fatima HOCİN 168 KAZAK ÇOCUK EDEBİYATI YAZARI ŞAKEN KUMİSBAYULI NIN ESERLERİNDEKİ ÖĞRETİCİ UNSURLAR Lazzat URAKOVA 173 KIRGIZ EDEBİYATININ USTA KALEMLERİNDEN AALI TOKOMBAYEV İN HAYATI, SANATÇI KİŞİLİĞİ VE KIRGIZ ÇOCUK EDEBİYATINA KATKILARI Mustafa OCAKBEĞİ 176 MAKEDONYA TÜRK ÇOCUK EDEBİYATINDA BİR DÜNYA KLASİĞİ NECATİ ZEKERİYA ( ) Nazlı Rânâ GÜREL 183 UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA TÜRK XALQLARININ ORTAQ DƏYƏRLƏRİ VƏ DƏDƏ QORQUD DASTANLARININ SOSİAL TƏRBİYƏ ÜSULLARI Nizami ADIŞİRİNOV 196 TÜRKMEN-TÜRK ATASÖZLERİNDE ÇAGA/ÇOCUK MOTİFİNİN İŞLENİŞİ Ramazan ÇAKIR 202 GÜRCÜSTANDA AZƏRBAYCAN DİLLİ UŞAQ MƏTBUATI VƏ UŞAQ ƏDƏBİYYATI Razim MƏMMƏDOV 210 UŞAQ ƏDƏBİYYATI ƏSƏRLƏRİNİN TƏHLİLİ 217 ANLATICININ VE DİNLEYİCİNİN ORTAK METNİ: AĞAÇKAKANLAR MASALI Mehmet NARLI 218 UŞAQ OYUN VƏ TAMAŞALARININ UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA TƏZAHÜRÜ PROBLEMİ Məleykə MƏMMƏDOVA 227 UŞAQ ƏDƏBİYYATI ƏSƏRLƏRİNİN TƏHLİLİ Mətanət FƏRZƏLİYEVA 231 AZƏRBAYCAN KLASSİK UŞAQ ƏDƏBİYYATI NÜMUNƏSİ KİTABÜN-NƏSAYEH Möhsün NAĞISOYLU 236 ANAMIN NAĞILLARI NDA KAYBOLMAYA YÜZ TUTAN MİLLÎ-MANEVÎ DEĞERLER Parvana BAYRAM 243 UŞAQ NAĞILLARININ REPERTUARA GÖRƏ TƏSNİF VƏ JANR ÖZÜNƏMƏXSUSLUQLARI Ramil ALİYEV 249 MÜASİR UŞAQ HEKAYƏLƏRİ: MÖVZU VƏ MƏZMUN XÜSUSİYYƏTLƏRİ Rövşən MƏMMƏDOV 254 HİKÂYAT-I MÜNTAHABE'DE ÇOCUK EĞİTİMİ Salih OKUMUŞ, Yavuz Selim UĞURLU 261 NÂBÎ NİN HAYRİYYE Sİ İLE SÜMBÜLZÂDE VEHBÎ NİN LUTFİYYESİ NİN ŞEKİL VE İÇERİK BAKIMINDAN MUKAYESESİ Salih SAVAŞ 269 xvi

18 ANARIN HEKAYƏLƏRİNİN TƏHKİYƏ ÜSLUBU VƏ MÜASİRLİK (Xalq yazıçısı Anarın iki hekayəsi əsasında) Zakirə ƏLİYEVA 274 AZƏRBAYCAN UŞAQ DRAMATURGİYASI NÜMUNƏLƏRİNİN SƏHNƏ TƏCƏSSÜMÜ Zəminə AXUNDOVA 278 UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN TƏHLİLİ 285 ELEKBER SALAHZADE NİN ÇOCUK ŞİİRLERİ Ali Şamil Hüseyin oğlu, Ganimet SEFEROV 286 UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN QAVRANILMASI VƏ TƏHLİLİ PROBLEMLƏRİ Bilal HƏSƏNLİ 290 MÜASİR TÜRK UŞAQ ŞEİRİNİN JANR XÜSUSİYYƏTLƏRİ Cəmil MƏMMƏDOV 297 TOFİQ FİKRƏTİN UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN MÖVZU DAİRƏSİ Elman QULİYEV 302 TƏNZİMAT ƏDƏBİYYATI ƏNƏNƏLƏRİ VƏ MODERN TÜRK UŞAQ ŞEİRİNİN MÖVZU DAİRƏSİ Günel YUNUSOVA 307 TÜRK ÇOCUK ŞİİRİNDE ÖNEMLİ GÜNLER, HAFTALAR VE ŞİİRLE ÖĞRETİM İbrahim KIBRIS 314 UŞAQ ŞEİRLƏRİNİN TƏHLİLİ PRİNSİPLƏRİ Piralı ƏLİYEV 323 HALK BİLİMİ VE ÇOCUK ŞİİRİ Rakhmatulla BARAKAYEV 331 ÇOCUK ŞİİRİ Mİ DİDAKTİK MANZUME Mİ? Tacettin ŞİMŞEK 336 UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA SOSİAL HƏYATIN TƏZAHÜRLƏRİ 347 AİLƏDAXİLİ MÜNASİBƏTLƏRİN UŞAQ ŞƏXSİYYƏTİNİN İNKİŞAFINA TƏSİRİ Hüseyn XƏLİLOV 348 AZERBAYCAN ÇOCUK EDEBİYATINDA KAHRAMANLIK MOTİFİ: KAYNAKLARI VE ÖZELLİKLERİ Mehmet TURMUŞ 352 ÇOCUK EDEBİYATINDA İNSANİ BİR DEĞER OLARAK HAYVAN SEVGİSİNİN İŞLENMESİ ZARURETİ Nazan BEKİROĞLU 357 QURANİ-KƏRİM DƏ UŞAQ TƏRBİYƏSİ VƏ MİLLİ-MƏNƏVİ DƏYƏRLƏR Nazilə ABDULLAZADƏ CI İlLƏRDƏ AZƏRBAYCAN UŞAQ ƏDƏBİYYATINDA MİLLİ İSTİQLAL MÖVZUSU Nigar İSMAYILOVA 364 ÇOCUK EDEBİYATI NEDEN GEREKLİDİR Nurdan DAMLA 370 KURAN HAKİKATLERİNİN EDEBİYAT YOLUYLA ÇOCUKLARA AKTARIMI Zarife CANAN 377 xvii

19 UŞAQLAR ÜÇÜN HAZIRLANMIŞ SƏSLİ, GÖRÜNTÜLÜ VƏ DÖVRİ NƏŞRLƏR 383 ÇOCUK EDEBİYATINDA VE ÇOCUKLARIN GELİŞİMİNDE GÖRSEL İLETİŞİMİN ROLÜ Arzu MEMMEDOVA 384 ÇOCUK EDEBİYATININ BİR UZANTISI OLARAK OSMANLI DÖNEMİ OKUL DERGİLERİ NUMUNE-I TERAKKI VE DEBISTAN-I HIRED Cüneyd OKAY 386 DƏBİSTAN VƏ RƏHBƏR UŞAQ DƏRGİLƏRİNDƏ MƏNƏVİ-ƏXLAQİ MÖVZULAR Mehmet RIHTIM, Fəridə ƏLİYEVA 389 ZAMAN-ARKADAŞIM ÇOCUK DERGİSİ Mehmet ÖZER 396 AZERBAYCAN ÇOCUK EDEBİYATINDA MEKTEB DERGİSİNİN YERİ Sait ŞİMŞEK 403 MAKEDONYA DAN UZANAN ÇOCUK VE GENÇLİK ELİ: SEVİNÇ DERGİSİ (Şekil, Muhteva ve Yazar Kadrosu Açısından İnceleme ) Salih OKUMUŞ, Duygu GÜNER 407 ÇOCUKLARA YÖNELİK ÇIKARILAN BİR DERGİ: MAVİ KIRLANGIÇ (Şekil, Muhteva ve Yazar Kadrosu Açısından İnceleme) Salih OKUMUŞ, Zabit YÖN 415 UŞAQ ƏDƏBİYYATI VƏ TUMURCUQ QƏZETİ Səməd MƏLİKZADƏ 423 "MƏZƏLİ" JURNALINDA "UŞAQ" MÖVZUSUNUN TƏCƏSSÜMÜ Seyran QAYIBOV, Tünzalə ƏLİYEVA 427 MEKTEB MECMUASINDAKİ ( ) HİKÂYELERDE SOSYAL HAYATIN YANSIMALARI Ümit PEKTAŞ 434 TÜRK ÇOCUK EDEBİYATI NA KATKISI AÇISINDAN YAVRUTÜRK DERGİSİ Yeliz OKAY 440 KONGRE SONUÇ BİLDİRİSİ 445 KONFRANS HAQQINDA XƏBƏR VƏ TƏƏSSÜRATLAR 447 xviii

20 UŞAQ ƏDƏBİYYATINA ELMİ YANAŞMA 1