NERE DE VE NASILY AŞYIORUZ?

Transkript

1 BÖLÜM 8 NE E NASL YA E Ş Y ED R Z? RU O

2 BÖLÜM 8 COĞRAFYA BİLGİ! TÜRKİYE DE NÜFUSUN E YERLEŞMENİN DAĞLŞN ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1. DOĞAL FAKTÖRLER a. İklim b. Yeryüzü Şekilleri c. Su kaynakları d. Toprak Özellikleri e. Bitki Örtüsü 2. BEŞERİ FAKTÖRLER a. Tarihi-Askeri ve Siyasi Faktörler b. Göçler c. Bilim ve Teknolojideki İlerlemeler d. Ulaşım Olanakları e. Ekonomik Faktörler f. Tarım Faaliyetleri g. Turizm Faaliyetleri 1. DOĞAL FAKTÖRLER Nüfusun dağılışını etkileyen doğal faktörlerin başlıcaları; iklim, yer şekilleri, doğal bitki örtüsü, toprak çeşitliliği ve su kaynaklarıdır. A) İKLİM Türkiye de nüfusun dağılışını etkileyen en önemli iklim elemanları; sıcaklık ve yağıştır. Türkiye de yağış miktarının fazla olduğu yerler, nüfusun en yoğun olduğu alanlardır. Türkiye de yağış dağılışı haritası ile nüfus dağılışı haritası arasında paralellik söz konusudur. Aşağıdaki haritada Türkiye de yağışın dağılışı gösterilmiştir. Nerede ve Nasıl Yaşıyoruz? 1. Türkiye de nüfusun dağılışı düzensizlik gösterir. Bunda pek çok faktörün etkisi bulunmaktadır. Aşağıda Türkiye de nüfusun dağılışını etkileyen faktörlerden hangisi doğal faktörler arasında gösterilemez? A) Yer şekilleri B) Sıcaklık ve yağış koşulları C) Toprak özellikleri D) Ulaşım olanakları E) Su kaynaklarının dağılışı 2. Türkiye deki nüfus, ekonomik faaliyetlere, iklim ve yer şekillerine bağlı olarak dağılım gösterir.. Çatalca Kocaeli. Erzurum Kars. Doğu Karadeniz. Yıldız Dağları. Hakkâri Buna göre, yukarıdaki verilen yerlerin hangilerinde iklimin nüfus dağılışını olumsuz yönde etkilendiği söylenebilir? A) Yalnız B) ve C) ve D) ve E) ve 3. Yağış miktarının yeterli, yer şekillerinin engebeli olduğu alanlar nüfusun seyrek olduğu yerlerdir. 4. Türkiye de yağışlı alanlar genellikle yoğun nüfusludur. Aşağıdaki alanlardan hangisi bu genellemeye uygun düşmez? A) Çatalca ve Kocaeli platosu B) Menteşe Yöresi ve Yıldız Dağları C) Doğu Karadeniz ve Doğu Akdeniz kıyıları D) Güney Marmara ve Kıyı Ege ovaları E) Batı Karadeniz ve Antalya kıyıları 5. Ekonomik yönden geri kalmış bölgelerde iklim ve yer şekilleri gibi doğal koşulların olumsuzluğu nedeniyle nüfusun alana dağılışı düzensizlik gösterir. Kimi yerler sık nüfuslanırken kimi yerler de oldukça tenha olabilmektedir. Buna göre, dört yöresi bulunan ve nüfusun yörelere dağılımı verilen aşağıdaki bölgelerden hangisinin daha çok geliştiği söylenebilir?. bölge. bölge. bölge %20. bölge Test 1 Yöreler Yöreler km < > Türkiye de denizel iklim şartlarından dolayı nüfusun büyük bir kısmı Marmara, Ege, Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında toplanmıştır. İç kesimlere gidildikçe yağış miktarının azalmasına bağlı olarak nüfustada azalma görülür. (Örneğin, Tuz Gölü ve çevresi) Haritada numaralandırılarak verilen yerlerden hangisinde nüfus yukarıda anlatılan nedeniyle seyrektir? A) B) C) D) E) Yöreler Yöreler. bölge Yöreler D 2. C 3. E 4. B 5. A

3 6. Dünya da olduğu gibi Türkiye de de yağış miktarının azaldığı yerlerde nüfus miktarı da az olmaktadır. Buna aşağıdaki yörelerden hangisi örnek olarak verilebilir? A) Menteşe Yöresi B) Taşeli Platosu C) Teke Yarımadası D) Hakkari ve çevresi E) Tuz Gölü ve çevresi 7. Türkiye de nüfusun dağılışında en az etkili faktör aşağıdakilerden hangisidir? A) Yer şekilleri B) Yağış C) Madenler D) Bakı E) Doğal bitki örtüsü 8. İç bölgelerimizde nüfus dağların eteklerinde toplanmışken kıyı bölgelerimizde daha çok çukur sahalarda toplanmıştır. Türkiye de nüfusun kıyı ve iç kesimlerde farklı dağılmasında aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu gösterir? A) Bitki örtüsü B) Toprak C) Sanayi faaliyetleri D) İklim E) Yer altı zenginlikleri 9. Türkiye de nüfusun dağılışı düzenli değildir. Nüfusun dağılışında daha çok doğal faktörlerin etkili olduğu görülür. Bu durum... Paragraf aşağıdaki ifadelerden hangisiyle tamamlanırsa daha doğru olur? A) Türkiye de gelenek ve göreneklerin nüfusun dağılışını etkilediği gösterir. B) Türkiye de sanayi ve ticari faaliyetlerin geliştiğini gösterir. C) Türkiye nin ekonomik yönden gelişmediğini gösterir. D) Türkiye de toprak dağılışının farklılıklar gösterdiğini gösterir. E) Türkiye de turizm çeşitliliğinin olduğunu gösterir. 10. Türkiye de genellikle, kış mevsiminin serin ve yağışlı geçtiği yerlerde nüfus yoğunluğu fazladır. Aşağıdaki yerlerden hangisi bu genellemeye uymaz? A) Yıldız Dağları B) Antalya Ovası C) Kıyı Ege D) Doğu Karadeniz kıyı kesimi E) Doğu Akdeniz kıyı kesimi 11. Türkiye de kış mevsiminin serin ve yağışlı geçtiği yerlerde nüfus yoğunluğu fazladır. Buna göre, yukarıdaki Türkiye haritasında numaralandırılarak verilen alanlardan hangisi bu genellemeye uymaz? A) B) C) D) E) 12. Türkiye de nüfusu dağılışının en çok sınırlandığı sahalar, aşağıdakilerden hangisidir? A) Ormanlık alanlar B) Dağlık ve engebeli alanlar C) Yüksek platolar D) Alçak ovalık alanlar E) Az yağışlı yerler 13. Aşağıda nüfusun dağılışını etkileyen beşeri faktörlerden bazıları verilmiştir.. Göçler. Ulaşım olanakları. Su kaynakları Bunlardan hangisi ya da hangileri nüfusun dağılışını etkileyen beşeri faktörlerden biri değildir? A) Yalnız B) Yalnız C) Yalnız D) ve E) ve Türkiye de bol yağış almasına rağmen az nüfuslu olan yörelerimiz de vardır. (Örneğin; Menteşe yöresi, Yıldız Dağları, Toroslar ve Doğu Anadolu daki dağların yüksek kesimleri) Türkiye de nüfusun dağılışını etkileyen diğer iklim elemanı ise sıcaklıktır. Aşağıdaki haritada Türkiye sıcaklığın dağılışı gösterilmiştir km Türkiye de yükseltinin fazla olduğu yerlerde hem sıcaklık değerlerinin düşmesi hem de kış mevsiminin uzun sürmesi, ekonomik faaliyetleri ve yerleşme olanaklarını olumsuz yönde etkilemiştir. Kuzey Anadolu Dağları, Toros Dağları ve Doğu Anadolu nun 2000 metreden daha yüksek yerlerinde yerleşmelere rastlanmaz. Örneğin, Doğu Anadolu Bölgesi nin yüksek kesimleri kış mevsiminin çok soğuk ve uzun sürdüğü yerler olması nedeniyle nüfusun ya hiç bulunmadığı ya da oldukça az olduğu yerleridir. Bu bölgede nüfus kış mevsiminin biraz daha elverişli olduğu çöküntü ovalarına ve vadi içlerine toplanmıştır. Buna karşın kış mevsiminin ılık geçtiği Ege ve Akdeniz kıyı kesimleri ise nüfuslanmıştır km Sık NüfusluYerler Orta Sıklıkta Nüfuslu Yerler Çizim: Kadir DOĞRUSÖZ Türkiye de Nüfusun Dağılışı Haritası Seyrek Nüfuslu Yerler BÖLÜM 8 COĞRAFYA 6. E 7. E 8. D 9. C 10. A 11. D 12. B 13. C 203

4 BÖLÜM 8 COĞRAFYA B) YER ŞEKİLLERİ Nüfusun dağılışı üzerinde etkili olan başlıca yer şekilleri (topoğrafik faktörler); yükselti, eğim, bakı ve dağların uzanış doğrultusudur. Türkiye de genel olarak yükselti azaldıkça nüfus yoğunluğu artmaktadır. Nüfusumuzun % 85 inden fazlası yükseltinin az olduğu kıyı ovaları, iç ovalar ile alçak plato alanlarında toplanmıştır. (Çatalca- Kocaeli platosu, Çukurova, Ege ovaları gibi). Buna karşılık dağlık alanlarda nüfus az ve dağınıktır. Yüksek platolar ile dağlık alanların ortalama 1500 m den daha yüksek kesimleri çok tenhadır (Hakkâri, Ardahan, Doğu Karadeniz Dağları gibi). Hatta 2000 metrenin üzerindeki yerlerde yerleşmeye rastlanmaz. Arazinin eğimli olması yerleşmeyi, ekonomik faaliyetleri ve ulaşım olanaklarını sınırlandıran bir faktördür. Türkiye de düz veya az eğimli araziler özellikle verimli ovalar sık ve yoğun nüfusludur (Çukurova, Çarşamba Ovası, Bafra Ovası gibi). Çünkü, bu kesimlerde iklim ve arazi şartları pek çok tarım ürününün yetiştirilmesi için elverişli şartlara sahiptir. Buralarda ulaşım da gelişmiştir. Yüksek dağlar ve dik yamaçlar ise ekonomik faaliyetlere ve ulaşıma uygun olmadığı için seyrek nüfusludur. Örneğin; Toroslar ile Kuzey Anadolu Dağları nın yüksek kesimlerinde, Doğu Anadolu Bölgesi nde ovaları çevreleyen dağlarda, Ege Bölgesi nde kıyı ile iç kesimlerdeki dağlık alanlarda nüfus az ve dağınıktır. Kuzey Yarım Küre de yer alan Türkiye nin dağlık alanlarının genellikle güney yamaçları, kuzey yamaçlarından daha fazla nüfusludur. Bu bakının sıcaklık üzerine etkisi olup sıcaklıkta sonuç olarak nüfuslanmayı etkilemiştir. (Kuzey Anadolu Dağları hariç) Nerede ve Nasıl Yaşıyoruz? 1. Türkiye de yer şekillerinin engebeli olduğu alanlarda nüfus yoğunluğu azdır. Buna göre, aşağıdaki coğrafi bölümlerden hangisi bu genellemenin dışında kalır? A) Menteşe Yöresi B) Taşeli Platosu C) Yıldız Dağları D) Teke Yarımadası E) Kıyı Ege 2. Kuzey Yarım Küre de yer alan Türkiye nin dağlık alanlarının genellikle güney yamaçları, kuzey yamaçlarından daha fazla nüfusludur. Bu bakının sıcaklık üzerine etkisi olup sıcaklık ta nüfuslanmayı etkilemiştir. Buna göre, aşağıdaki dağlardan hangisinde bakının nüfuslanma üzerindeki etkisinden bahsedilemez? A) Aydın Dağları B) Güneydoğu Toroslar C) Bey Dağları D) Samanlı Dağları E) Doğu Karadeniz Dağları 3. Yerleşmeyi etkileyen en önemli faktörler iklim ve yer şekilleridir. Buna göre, yukarıdaki haritada verilen yörelerden hangisinin az nüfuslanmasında, yer şekillerinin engebeli olması ile ikliminin elverişsiz olması birlikte etkili olmuştur? A) B) C) D) E) 4. Akdeniz Bölgesi nin Antalya Bölümü ile Adana Bölümü ndeki nüfus yoğunluğu birbirinden farklılık gösterir. Aşağıdakilerden hangisi bu farklılığın temel nedeni olarak gösterilebilir? A) Sıcaklık değerlerinin farklı olması B) Yer şekillerinin farklı olması C) Doğal bitki örtüsünün farklı olması D) Yer altı zenginliklerinin farklı olması E) Yağış miktarının farklı olması 5. Aşağıdaki Türkiye haritasında nüfusun dağılışı gösterilmiştir km Sık NüfusluYerler Türkiye Nüfus Dağılışı Haritası Orta Sıklıkta Nüfuslu Yerler Çizim: Kadir DOĞRUSÖZ Seyrek Nüfuslu Yerler Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İklim koşullarının elverişliliği nedeniyle kıyı bölgelerde nüfus daha fazladır. B) Yükselti ve engebeliliğin fazla olduğu yerlerde nüfus azdır. C) Türkiye nin batısı doğusuna göre daha sık nüfuslanmıştır. D) Türkiye nin kuzeyi güneyinden daha seyrek nüfuslanmıştır. E) Ege Bölgesi İç Anadolu Bölgesi ne göre nüfusun daha sık olduğu yerdir. 6. İç Anadolu Bölgesi nde yerleşmelerin dağılışını etkikeleyen en önemli faktör aşağıdakilerden hangisidir? A) Su kaynaklarının yetersiz olması B) Küçükbaş hayvancılığın ön plana çıkması C) Tahıl tarımının yaygın olması Test 2 D) Doğal bitki örtüsünün step olması E) Aritmetik nüfus yoğunluğunun az olması 7. İnsanlar, diğer canlılarda olduğu gibi suya E 2. E 3. D 4. B 5. D 6. A

5 bağımlı olarak yaşar. Yağış miktarının fazla olduğu olduğu yerlerde yer üstü ve yer altı su kaynakları fazla olabileceğinden nüfuslanma açısından elverişli yerler durumundadır. Buna göre, haritada numaralandırılarak verilen yerlerden hangisi yukarıda anlatılan genellemeye uymaz? A) B) C) D) E) 8. Türkiye de ortalama yükseltisi ve engebesi fazla olan alanların yanı sıra, yükseltisi az olan yerler de mevcuttur. Engebeli ve yüksek alanlarda tarım alanlarının azlığı, ulaşımın ve sanayinin gelişmemesi nüfus miktarının ve yoğunluğunun az olmasına neden olmuştur.... yörelerinin az nüfuslu olmaları bu nedene bağlıdır. Bu parçada boş bırakılan yere örnek olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? A) Teke platosu B) Kocaeli platosu C) Menteşe yöresi D) Taşeli platosu E) Hakkâri yöresi 9. Rize yöresinde nüfus kıyı kesiminde toplanmışken İzmir yöresinde nüfusun kıyıdan iç kesimlere kadar yayılış gösterdiği görülmektedir. Nüfusun bu iki yörede kıyılarda bu şekilde farklı dağılış göstermesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Sıcaklık değerlerinin farklı olması B) Ekonomik faaliyetlerin farklı olması C) Doğal bitki örtülerinin farklı olması D) Yağış miktarlarının farklı olması E) Dağların kıyı çizgisine uzanış doğrultularının farklı olması 10. Sıcaklık ve yağış koşullarının uygun olduğu yerler sık nüfuslanmış iken, sıcaklık değerlerinin çok düşük () veya çok yüksek () olduğu alanlar az nüfusludur. Yıllık yağış miktarının az olduğu alanlarda sulama sorunu ortaya çıktığı için bu sahalar da az nüfusludur (). Paragrafta Türkiye de nüfusun dağılışını etkileyen iklim koşullarına en iyi örnek olabilecek yerlere aşağıdakilerden hangilerinin getirilmesi daha uygun olacaktır? A) Sivas İzmir Konya B) an Adana Muğla C) ğdır Antalya Hakkâri D) Kars Şanlıurfa Tuz Gölü E) Elazığ Mardin Ankara 11. Topoğrafik özelliklerden olan dağların uzanış doğrultusu nüfus dağılışını etkiler. Dağların kıyı çizgisine paralel olarak uzandığı kıyılarda kıyılarla iç kesimler arasında ulaşımın zorlaşmasının yanısıra, iç kısımlar daha az yağış alır. Bu durumda, bu tür alanlarda nüfusun kıyılara toplanmasına neden olur. Buna göre, aşağıda verilen yörelerden hangisinde dağların kıyı çizgisine göre uzanışından dolayı nüfusun iç kesimlere daha fazla yayılmasına olanak sağlamıştır? A) Antalya B) Giresun C) İzmir D) Rize E) Ordu 12. Aşağıdaki haritada nüfusn seyrak olduğu bazı alanlar gösterilmiştir. Hangisinde nüfusun seyrak olması diğerlerinden farklı bir nedene bağlıdır? A) B) C) D) E) Topoğrafik özelliklerden dağların uzanış doğrultusu da nüfus dağılışını etkiler. Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde kıyı çizgisine paralel olarak uzanan sıradağlar, iç bölgeler ile kıyı kesimi arasındaki ulaşımı güçleştirir. İç bölgelerin daha az yağış almasına ve ikliminin karasallaşmasına yol açar. Bu nedenle, kıyı bölgelerinde kıyıya dönük olan yamaçlar daha yoğun nüfusludur. Ege Bölgesi nin Asıl Ege Bölümü nde dağlar kıyı çizgisine dik olarak uzanır. Buna bağlı olarak denizel etki iç kesimlere kadar sokulur. Dağlar arasındaki ovalar boyunca uzanan yollar, kıyı kesimi ile iç kesimler arasındaki ulaşımı kolaylaştırır. Bu nedenle, özellikle Asıl Ege Bölümü nde nüfus, dağların arasındaki verimli çöküntü ovalarında (Gediz, Bakırçay, Büyük Menderes, Küçük Menderes, Edremit ovaları gibi) işlek yollar boyunca yoğunlaşmıştır. C) SU KAYNAKLAR İçme ve kullanma suyunun temini, tarımda ve sanayide suya ihtiyaç duyulması nedeniyle Türkiye deki birçok yerleşim birimi genellikle su kaynaklarının yakınında kurulmuştur. Adana (Seyhan), Ardahan (Kura), Amasya (Yeşilırmak), Eskişehir (Porsuk), Hatay (Asi) ve Edirne (Tunca) gibi şehirler akarsu kenarında kurulmuştur. Ayrıca, deniz ulaşımı, turizm ve balıkçılığın etkisiyle bir çok kentimiz deniz kenarında kurulmuştur. (Trabzon, İstanbul, İzmir, Antalya gibi) BÖLÜM 8 COĞRAFYA 7. A 8. B 9. E 10. D 11. C 12. A 205

6 BÖLÜM 8 COĞRAFYA D) TOPRAK ÖZELLİKLERİ Türkiye de elverişli iklim şartlarına sahip yerlerdeki verimli topraklar, yoğun nüfusa sahiptir. Kıyı kesimlerindeki verimli düzlükler ile akarsuların denize döküldüğü yerde oluşturdukları delta ovaları nüfusun yoğun olduğu alanlardır. Çukurova, Gediz, Küçük Menderes, Büyük Menderes, Bafra ve Çarşamba ovaları bunlardan bazılarıdır. Ayrıca verimli topraklara sahip olan iç ovalar da yoğun nüfusludur. Bolu, Adapazarı, Malatya, Elazığ, sparta, Kayseri ovaları bu ovalara örnek verilebilir. D) BİTKİ ÖRTÜSÜ Türkiye de nüfusun dağılışını etkileyen faktörlerden biri bitki örtüsünün dağılışıdır. Örneğin; ormanlar, iklim özelliklerine bağlı olarak ülkemizin daha çok, bol yağış alan kesimlerinde yaygındır. Ormanların sık ve geniş alanlara yayılmış olduğu yerlerde nüfus az ve seyrektir. Bunun en önemli nedeni; ormanlık alanlarda tarıma ve yerleşmeye elverişli alanların çok sınırlı olmasıdır. Nerede ve Nasıl Yaşıyoruz? 1. Çukurova, Gediz, Bakırçay, Küçük Menderes, Büyük Menderes, Bafra ve Çarşamba ovaları yoğun nüfuslu alanlardır. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) erimli toprakların bulunması B) Bitki örtüsünün gür olması C) Yer altı kaynaklarının çeşitli olması D) Doğurganlık hızının yüksek olması E) Tarım ürünlerinin çeşitli olması 2. Türkiye de karstik yapının yaygın olduğu yerlerde yağışın fazla olmasına karşın yeraltına sızmanın çok olması, yerüstü sularının zayıf olmasına yol açar. Bu nedenle de bu yerlerde nüfus yoğunluğu azdır. Yukarıdaki genellemeye, Türkiye haritasında numaralandırılarak verilen alanlardan hangisi örnek olarak gösterilebilir? A) B) C) D) E) 4. Türkiye de nüfusun dağılışını etkileyen faktörlerden biri bitki örtüsünün dağılışıdır. Örneğin; ormanlar, iklim özelliklerine bağlı olarak ülkemizin daha çok, bol yağış alan kesimlerinde yaygındır. Ormanların sık ve geniş alanlara yayılmış olduğu yerlerde nüfus az ve seyrektir. 5. Buna göre, aşağıda verilen alanlardan hangisinde bitki örtüsünün nüfuslanma üzerinde olumsuz etki yaptığı söylenebilir? A) Çankırı B) Hakkâri C) Çanakkale D) Artvin E) Konya Yukarıdaki haritada numaralandırılarak verilen alanlardan hangilerinde nüfusun daha seyrek olduğu söylenebilir? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve Test 3 BİLGİ! 2. BEŞERİ FAKTÖRLER Nüfusun dağılışı üzerinde beşeri ve ekonomik faktörlerin de etkisi büyüktür. Bu dağılışta tarihi, idari ve askeri özellikler önemli ölçüde rol oynar. Ayrıca göçler, teknolojik gelişmeler, sanayi, ticaret, ulaşım ve turizm faaliyetleri de nüfusun dağılışını etkiler. 3. Dünya da bazı yerler çok kalabalık iken bazı yerler çok tenhadır. Türkiye de de nüfus dengeli dağılmamıştır. Nüfusun dağılmasını etkileyen faktörler ikiye ayrılabilir. Bunlar fiziki ve beşeri faktörlerdir. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de nüfusun farklı dağılışı üzerinde olan beşeri faktörlerden biri değildir? A) Sanayileşme B) Tarımsal faaliyetler 6. Aşağıdaki kentlerden hangisinin nüfuslanmasında etkili olan faktör diğerlerinden farklıdır? A) İzmit B) Gebze C) İstanbul D) Bursa E) Muğla 7. Türkiye nin doğal koşulları göz önüne alındığında hangisinin kırsal kesiminde toplu yerleşmeler daha yagındır? C) İklim ve yer şekilleri A) Karaman B) Rize D) Yer altı kaynaklarının işletilmesi C) Artvin D) Trabzon E) Ulaşım ve turizm olanakları E) Ordu A 2. C 3. C 4. D 5. D 6. E 7. A

7 8. Aşağıdaki Türkiye haritasında beş farklı yer gösterilmiştir. Haritada numaralandırılarak gösterilen yerlerden hangisi, bulunduğu bölgenin en seyrek nüfuslu yeri değildir? A) B) C) D) E) 11. Eskiden ticaret ve kervan yolları üzerinde bulunan yerleşmeler, bugün de önemli kavşak noktaları durumundadır. Bu şekildeki yerleşmeler, özelliklerini koruyarak günümüze nüfuslarını arttırarak ulaşmışlardır. Bu duruma aşağıda verilen merkezlerden hangisi örnek olarak gösterilebilir? A) ğdır B) Sinop C) Muğla D) Hatay E) Kayseri 12. Aşağıda verilen coğrafi bölgelerimizin hangisinde, nüfusun bölge içindeki dağılışında beşeri faktörlerin daha etkili olduğu söylenebilir? A) ASKERİ - TARİHİ ve SİYASİ NEDENLER Eskiden ticaret ve kervan yolları üzerinde bulunan yerleşmeler, bugün de önemli kavşak noktaları durumundadır. Sivas, Kayseri, Erzurum ve Diyarbakır gibi. İstanbul, Bursa, Edirne ve Konya gibi illerimiz çeşitli tarihi dönemlerde başkentlik yapmış merkezlerdir. BÖLÜM 8 COĞRAFYA 9. Karstik yapılı alanlarda yer üstü suları kayaçların fiziksel özellikleri nedeniyle hızlı bir şekilde yer altına sızmakta ve yüzeyde su bulma olanağı azalmaktadır. Bu durum söz konusu alanlarda nüfusun seyrekleşmesine neden olmaktadır. Buna göre, haritada numaralandırılarak verilen alanlardan hangisinde yukarıda anlatılan özellikten dolayı nüfusun daha seyrek olduğu söylenebilir? A) B) C) D) E) 10. Türkiye de nüfusun dağılışı incelendiğinde kıyı bölgelerinin iç bölgelerle oranla sık nüfuslanmış olduğu görülür. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Ekonomik faaliyetlerin farklı olması B) Yer altı kaynaklarının farklı olması C) İklim koşullarının farklı olması D) Toprak tiplerinin farklı olması E) Turizm olanaklarının farklı olması A) Doğu Anadolu Bölgesi B) İç Anadolu Bölgesi C) Karadeniz Bölgesi D) Marmara Bölgesi E) Güneydoğu Anadolu Bölgesi 13. İç Anadolu Bölgesi nde nüfusun, bölgenin kuzeyindeki ve güneyindeki dağ sıralarının eteklerinde, Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde ise bölgenin kuzeyindeki dağ sıralarının eteklerinde yoğunlaştığı dikkati çeker. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Yağış miktarının artmasıyla B) Toprak verimliliğinin artmasıyla C) Yer şekilerinin sadeleşmesiyle D) Doğal bitki örtüsünün gürleşmesiyle E) Ekonomik faaliyetlerin çeşitlenmesiyle 14. Türkiye de nüfusun dağılışı düzensizlik gösterir. Aşağıdakilerden hangisi bu düzensizliğin temel nedenleri olarak gösterilebilir? A) Bilim ve teknolojideki ilerlemeler - Yükselti B) Jeolojik yapı - Su kaynakları C) Yer şekilleri - İklim koşulları D) Bitki örtüsü - Toprak yapısı E) Göçler - Yer şekilleri Türkiye nin çeşitli kesimlerinde kurulmuş olan askeri tesisler, o yörelerin nüfuslarının artmasında önemli rol oynamıştır. Malatya, Erzurum, Erzincan, Konya, Çorlu, Gölcük, Polatlı, Sarıkamış ve Kars bu merkezlerin başlıca örneklerindendir. B) GÖÇLER Türkiye de iç göçlerin, ekonomik yönden geri kalmış doğu bölgelerinden gelişmiş batı bölgeleri doğrultusunda meydana geldiği varsayılmaktadır. Marmara, Ege ve Akdeniz bölgeleri göç alırken, Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri göç vermektedir. Göçler, iç bölgelerden kıyı bölgelerine doğru olmaktadır. Bunun sonucunda kıyı bölgelerinde nüfus artarken iç kesimlerde nüfus azalmıştır. C) BİLİM E TEKNOLOJİDEKİ İLERLEMELER Teknoloji sayesinde insanlar daha rahat yaşam koşullarına sahip olurlar ve işlerini daha çabuk ve daha rahat yaparlar; böylece ömürleri uzar. Özellikle 20. yüzyılda tıp, bilim ve teknolojideki gelişmeler sayesinde ölüm oranlarında belirgin bir düşüş göstermiş, bunun sonucunda da yaşlı nüfus artmıştır. 8. A 9. B 10. C 11. E 12. D 13. A 14. C 207

8 BÖLÜM 8 COĞRAFYA D) ULAŞM OLANAKLAR Önemli ulaşım yolları üzerinde bulunan yerleşmeler hızlı gelişim göstermişlerdir. Örneğin, Ankara, Konya, Eskişehir, Kayseri, Afyon, Sivas gibi. Ayrıca ulaşım ekonomik faaliyetler üzerinde de etkilidir. Genellikle ulaşım olanaklarının zor olduğu yerlerde hem nüfuslanma azdır hem de var olan yerleşmler dağınık ve küçüktür. E) EKONOMİK FAALİYETLER Ekonominin gelişebilmesi için gerekli şartların çoğuna sahip olan bu şehirlerin nüfusu, aldıkları göçlerle sürekli artmaktadır. İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana, Gaziantep en yoğun nüfusa sahip yerleşim alanlarıdır. Bu şehirlerin nüfus yoğunluğunun fazla olmasında sanayi, hizmet ve ticaret faaliyetlerinin gelişmiş olmasının etkisi büyüktür. Nüfus dağılışında etkili olan faktörlerden biri de tarım faaliyetleridir. Tarımın yoğun olarak yapıldığı verimli ovalar, nüfusun sık olduğu yerlerdendir. Ülkemizde küçük ve orta büyüklükteki şehir gruplarının pek çoğu tarım şehri karakterindedir. Ödemiş, Tire, Seyhan, Nevşehir, Amasya, ğdır, Rize ve Bilecik tarım şehirlerimizdendir. Nüfusun dağılışında etkili olan faktörlerden bir diğeri de turizm faaliyetleridir. Özellikle Marmara, Ege ve Akdeniz kıyılarında önemli turizm merkezleri yer almaktadır. Buralardaki doğal ve tarihi turistik değerler çok fazla nüfus çeker. Antalya, Alanya, Kuşadası, Bodrum, Marmaris gibi turistik şehirlerimizin nüfusu özellikle yaz mevsiminde yoğunlaşır. Zonguldak ile Batman dır. Zonguldak ın taş kömürü, Batman ın ise petrol çıkarımı sayesinde nüfusları hızla artmış, geçmişte birer köy iken madencilik faaliyetleri sonucunda birer kent durumuna gelmişlerdir. Nerede ve Nasıl Yaşıyoruz? 1. Bir yerin nüfuslanmasında öncelikle tarım, sanayi, ticaret ve ulaşım gibi ekonomik etkinlikler önemlidir. Haritada taralı alanlardan hangisinde ekonomik etkinliklerin olumsuzluğundan dolayı nüfuslanma en azdır? A) B) C) D) E) 2. Madenlerin veya enerji kay naklarının işletilmesinde yoğun nüfusa ihtiyaç ol duğundan, bu alanlarda nüfus fazladır. Buna göre, haritada numaralandırılarak verilen alanlardan hangisinin nüfuslanmasında o yörede bulunan yer altı zenginliğinin etkili olduğu söylenebilir? A) B) C) D) E) 3. Nüfusun dağılışında yer şekilleri ve iklim koşulları temel belirleyisi faktörlerdir. Haritada numaralandırılarak verilen yerlerin hangisinde nüfusun seyrek olmasında yer şekillerinin olumsuz etkisinden söz edilemez? A) B) C) D) E) 4. Antalya, Bodrum, Kuşadası ve Marmaris gibi merkezlerin nüfuslanmasında etkili olan temel faktör aşağıdakilerden hangisidir? A) Ulaşım B) Turizm C) Madencilik D) Tarım E) Sanayileşme 5. Turizm faaliyetleri son yıllarda Türkiye ekonomisi için önemli bir gelir kaynağı olmuştur. Bazı şehirlerin nüfusları aldıkları turist sayısının ve bu sektörde çalışmak için gelen insanların fazla olmasından dolayı belli dönemlerde değişiklik göstermektedir. Aşağıdaki şehirlerden hangisinde yıl içinde turizm faaliyetlerine bağlı olarak nüfus miktarındaki oransal değişimin diğerlerinden daha az olması beklenir? A) Kaş B) Çeşme C) İstanbul D) Mardin E) Muğla 6. Köy ve kasabalardaki konutlarda yapı malzemesi olarak, İç Anadolu Bölgesi nin iç kesimlerinde daha çok taş ve toprağın, kuzeyindeki dağlık kesimlerde ise ağacın ve taşın kullanıldığı görülmektedir. Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Bölgenin kuzey kesimlerinde sanayinin daha az gelişmasiyle B) Bölgenin iç kesimlerinde nüfus yoğunluğunun daha fazla olmasıyla C) Bölgenin kuzey kesimleri, iç kesimlerine göre daha fazla yağış almasıyla D) Bölgenin iç kesimlerinnde deprem daha fazla olmasıyla E) Bölgenin kuzeyine doğru yükseltinin azalmasıyla Test C 2. A 3. E 4. B 5. D 6. C

9 7. Kuzey Anadolu Dağları nın kuzey yamaçlarında ahşap, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu da toprak, Ege ve Akdeniz Bölgeleri nde taş meskenlerin yapı malzemesi olarak kullanıldığı görülür. Bu durum kır yerleşmelerinde hangi faktörün etkili olduğunu gösterir? A) Yer şekillerinin B) Eğim özelliklerinin C) Gelenek ve göreneklerin 10. Kerpiç, yıllık yağışın az olduğu yörelerde yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Buna göre, kerpiçten yapılmış evlerin aşağıdaki bölümlerden hangisinde daha çok görülmesi beklenir? A) Güney Marmara Bölümü B) Asıl Ege Bölümü C) Orta Karadeniz Bölümü D) Orta Fırat Bölümü E) Antalya Bölümü BİLGİ! TÜRKİYE DE MESKEN TİPLERİ a. Ahşap Meskenler BÖLÜM 8 COĞRAFYA D) Ekonomik etkinliklerin E) İklim ve doğal çevrenin 11. Aşağıdaki haritada bazı yöreler gösterilmiştir. 8. Yerleşme alanlarında evlerin yapı malzemelerini genellikle doğal koşullara bağlı olarak çevredeki yapı malzemeleri belirler. Bazı yerlerde yağışın fazlalığına bağlı olarak ahşap, bazı yerlerde de yağışın azlığına bağlı olarak kerpiç evlere rastlanır. Yukarıdaki Türkiye haritası üzerinde işaretli olan yerlerden hangisinde evlerin yapımında çoğunlukla ahşap malzeme kullanılmıştır? Buna göre, haritada taranarak gösterilen yörelerin kır meskenlerinde daha çok kullanılan yapı malzemesi aşağıdakilerden hangisidir? Ahşap konutlar, yağış miktarının fazla olduğu, taş, tuğla ve kerpiç gibi yapı malzemelerinin bulunmadığı veya az bulunduğu ormanlık alanlarda yaygın olarak görülür. Türkiye de Karadeniz Bölgesi ile Marmara Bölgesi nin Güney Marmara Bölümü nde ve Yıldız Dağları Bölümü nde orman içindeki meskenlerin çoğu ahşaptır. A) ğdır B) Antalya C) Rize D) Mardin E) Eskişehir 9. Bir yörenin coğrafi şartları ile o yöredeki meskenlerde kullanılan yapı malzemesi arasında yakın bir ilişki vardır. A) Ahşap B) Toprak C) Ahşap - Taş D) Taş E) Ahşap - Toprak 12. Anadolu nun bazı sahalarında kış dönemi soğuk geçtiği için, evlerin duvarları kalın, pencereleri küçüktür. Hatta daha iyi ısınma için ahırın üstündeki oda, oturma odası olarak kullanılır. b. Toprak (Kerpiç) Meskenler Buna göre, haritada verilen yörelerden hangisinde meskenlerde yapı malzemesi olarak kerpiç kullanımı daha yaygındır? Haritada verilen yerlerden hangisinde paragrafta anlatılan özellikteki meskenlere daha fazla rastlanır? İç bölgelerimizde kurak ve yarı kurak iklime sahip kırsal yerleşmelerin büyük bir kısmında toprak evler yaygındır. Yeterli ağaç veya mesken inşaası için elverişli taşların olmadığı İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ndeki kırsal alanlarda topraktan yapılmış olan evler hâkimdir. A) B) C) D) E) A) B) C) D) E) 7. E 8. C 9. A 10. D 11. B 12. E 209

10 BÖLÜM 8 COĞRAFYA c. Taş Meskenler Nerede ve Nasıl Yaşıyoruz? 1. Kurak ve yarı kurak iklime sahip kırsal yerleşmelerin büyük bir kısmında toprak evler yaygındır. Yeterli ağaç veya mesken inşaası için elverişli taşların olmadığı yerlerde evler topraktan yapılır. Test 5 4. Doğu Anadolu Bölgesi nde insanlar kırsal kesimde meskenlerini inşa ederken taş malzeme ve yer yer toprak malzeme kullanır. Meskenlerinin kapı ve pencereleri küçük olup duvarları oldukça kalındır. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? Türkiye de Doğu Anadolu nun volkanik örtüye sahip yörelerindeki bazalt gibi kayaçlar, ev yapımında A) Depremin yıkıcı etkisine karşı önlem almak B) Doğal bitki örtüsünün otsu bitkilerden oluşması kullanılırken, Ege ve Akdeniz in genelde kalker yapılı olması, buralarda mesken yapımında bu kayacın kullanılmasına yol açmıştır. Ayrıca taş evlerin en güzel örneklerini n Şanlıurfa, Gaziantep ve Mardin de yumuşak kireç taşları ile yapıldıkları görülür. Buna göre, haritada numarlandırılarak verilen alanların hangisinin kırsalında meskenlerde yapı malzemesi olarak toprak kullanılması bölgenin doğal şartlarıyla çelişki yaratır? C) Kış mevsiminin uzun ve sert geçmesi D) Geleneksel mesken inşa alışkanlığı E) Kalabalık aile yaşantısının devam etmesi 5. Aşağıdaki Türkiye haritasında üç farklı yer gösterilmiştir. A) B) C) D) E) d. Hımış Meskenler 2. Genellikle bitki örtüsünün cılız olduğu kurak ve yarı kurak alanlar ile bitki örtüsünün gür olduğu nemli ve yağışlı bölgelere geçiş sahalarında görülen bir konu tipi- Genellikle bitki örtüsünün cılız olduğu kurak ve yarı kurak alanlar ile bitki örtüsünün gür olduğu nemli ve yağışlı bölgelere geçiş sahalarında görülen bir konut tipidir. Bu tür alanlarda toprak ve ahşap malzemenin her ikisini de temin etmek mümkündür. Evin ana iskeleti ahşap olup duvarları tuğla ya da kerpiçten örülmüş, duvarlar samanla karıştırılmış çamur harçla sıvanmış ev türüdür. Daha çok Batı Anadolu da, Marmara (Kütahya, Balıkesir, Bursa) ve İç Anadolu nun kuzeyinde (Beypazarı, Safranbolu, Tokat, Kastamonu, Amasya yöreleri) kullanılır. dir. Bu tür meskenlerde iki farklı yapı malzemesi bir arada kullanılmaktadır. Özellikle İç Anadolu dan Karadeniz e geçiş sahasında görülen bir mesken türürdür. Paragrafta bazı özellikleri anlatılan mesken türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Betonarme B) Hımış C) Ahşap D) Taş E) Kerpiç 3. Okul, cami, otlak, baltalık ve orman gibi ortak malları bulunan toplu ve dağınık şekilde, tarla, bahçe ve bağlarıyla birlikte oturdukları devamlı kır yerleşmesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Divan B) Köy C) Kom D) Mezra Haritada numaralandırılarak verilen alanların kırsal kesimlerinde mesken yapımında kullanılan yapı malzemesi hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? A) Taş Toprak Ahşap B) Toprak Ahşap Taş C) Ahşap Taş Toprak D) Hımış Betonarme Ahşap E) Betonarme Toprak Ahşap 6. Hımış olarak bilinen, ahşap malzemeyle birlikte toprak ya da tuğla malzemenin bir arada kullanıldığı mesken türüne aşağıdaki yörelerden hangisinde daha fazla rastlanır? A) Safranbolu B) Giresun C) Konya D) Antalya E) Yayla E) Mardin B 2. B 3. B 4. C 5. B 6. A

11 7. En büyük idari birimdir. Söz konusu yerleşim biriminin sınırları içerisinde, ilçe merkezleri ve bu ilçelere bağlı köyler ve köylere bağlı kır yerleşmeleri bulunur. Paragrafta özellikleri anlatılan yerleşim birimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Bucak B) İl C) Nahiye D) Eyalet E) Kaza 8. Köyden küçük olan, idari ve ekonomik olarak köye bağlı olan köy altı yerleşmeleri, bazı kişilerin çeşitli nedenlerle köylerden ayrılarak küçük birimler halinde oluşturdukları yerleşmelerdir. Aşağıdakilerden hangisi insanların köy altı yerleşmeleri oluşturmalarının nedenleri arasında gösterilemez? A) Kalabalık ailelerden koparak bağımsız yaşama isteği B) Aileler arasında anlaşmazlıkların ortaya çıkması C) Tarla arazilerinin yetersiz ve birbirinden uzak olması 10. Aşağıda köy yerleşmelerinin bazı özellikleri verilmiştir.. Köy yerleşmeleri en küçük yerleşim birimleridir.. Köyler ekonomik yapısı tarım ve hayvancılığa dayanan sürekli kır yerleşmeleridir.. Kuruluş yerleri itibari ile köyler genellikle akarsu boylarında, dağ yamaçlarında vadi içlerinde, ovalarda ve deniz kıyılarında bulunur.. Köylerin yönetiminde kaymakamlar görev almaktadır.. Düzlüklerde kurulmuş köyler genellikle tarıma uygun bölgelerde yer aldıklarından nüfusları fazla olup, diğer köylere göre gelişmişlerdir. Yukarıda köylerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi ya da hangileri yanlıştır? A) Yalnız B) ve C) ve D) ve E) ve BİLGİ! TÜRKİYE DE YERLEŞME ŞEKİLLERİ Barınmak ya da belirli bir faaliyeti sürdürmek amacıyla bir saha üzerine inşa edilmiş bir veya birden fazla sayıda meskenden (konut) oluşan kümeye yerleşme denir. Türkiye de yerleşmeleri iki grup altında toplamak mümkündür. Bunlardan birincisi kır yerleşmeleri, diğeri ise şehir yerleşmeleri dir. 1. KR YERLEŞMELERİ Kır yerleşmelerinde nüfus genellikle azdır. Nüfusun az olmasının başlıca nedeni, doğal şartların elverişsizliğidir. Geçim kaynakları genellikle tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Fonksiyon alanları belirgin değildir. Alt ve üst yapı hizmetleri gelişmemiştir. Devamlı Kır Yerşeleşmeleri ve Geçici Kır Yerleşmeleri olarak ikiye ayrılır. BÖLÜM 8 COĞRAFYA D) İnsanların daha rahat yaşam sürdürmeleri için şehirlere göç etmesi E) Devlete ait topraklarda özellikle orman alanlarında arazi kazanma isteği 9. Kırsal alanlarda meskenlerin bir kısmı ağaç gövdelerinin, olduğu gibi üst üstte koyulması, bazen sadece uçlarına açılan çentiklerle birbiri içine sokulmak suretiyle, bazen de çivilerle çivilenmek suretiyle inşa edilmiştir. Bunlara çantı ev veya çatma ev diyoruz. Çantı evlerde çatının üstü hartama veya pedavra denilen ince kıyılmış tahtalarla örtülür ve tahtaların rüzgardan uçmaması için üzerlerine çoğunlukla taş koyulur. Günümüzde bu evlerin yapımından vazgeçilmektedir. Paragrafta bazı özellikleri anlatılan mesken türüne aşağıdaki yörelerden hangisinde daha fazla rastlanır? A) Rize B) Afyon C) Şırnak D) Niğde E) Gaziantep 11. Köylerimizin kuruluş yerlerinin seçiminde etkili olan faktörlerin her yerde aynı olduğu söylenemez. Aşağıdaki özelliklerden hangisi bir yerin köy yerleşmesi olarak tercih edilme nedenleri arasında gösterilemez? A) Doğal ortam elverişliliği B) Turizm potansiyeli C) Ulaşım olanakları D) Su kaynakları E) Tarla ve yaylalara yakınlık 12. Killi toprağın ot veya samanla karıştırıldıktan sonra özel kalıplara dökülerek kurutulması ile yapılan tuğla biçimindeki mesken yapım malzemesi aşağıdakilerden hangisidir? A) Hartama B) Hımış C) Kerpiç D) Tol E) Tola - Devamlı Kır Yerleşmeleri Yıl boyunca yerleşmenin sağlandığı yerleşmeler olup, köy, mahalle,mezra ve divandır. a) KÖY 1924 yılında çıkarılan 442 sayılı Köy Kanunu na göre köy; nüfusu 2000 den az olan, cami, okul, otlak, yaylak, baltalık gibi ortak malları bulunan ve toplu veya dağınık evlerde oturan insanların bağ, bahçe ve tarlalarıyla birlikte oluşturdukları yerleşme birimidir. Muhtarlıkla yönetilirler. Çoğunlukla den az nüfus yerleşmelerdir. Türkiye de yaklaşık 35 bin köy bulunmaktadır. Köy yerleşmelerinde ekonomi büyük ölçüde tarıma ve hayvancılığa dayalıdır. Köylerdeki sosyal yaşam ve ekonomik faaliyetler şehirlerdeki kadar çeşitli değildir. 7. B 8. D 9. A 10. A 11. B 12. C 211

12 BÖLÜM 8 COĞRAFYA Türkiye deki köyler, yerleşme dokularına göre iki ana gruba ayrılır. Bunlar; toplu kır yerleşmeleri ve dağınık kır yerleşmeleridir. Toplu Kır Yerleşmeler Nerede ve Nasıl Yaşıyoruz? 1. Türkiye de kır yerleşmelerinin dokusunun toplu ya da dağınık olmasında pek çok faktör belirleyici olmaktadır. Aşağıdakilerden hangisi bu faktörlerin başında gelir? A) Yer şekilleri B) Güvenlik 4. Rize yöresinde kırsal alanda dağınık yerleşme, Konya yöresinde ise toplu yerleşme yaygındır. Yörelerin özellikleri düşünüldüğünde kırsal alanlarındaki yerleşme dokusunun farklılık göstermesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisdir? Test 6 C) Ekonomik faaliyetler D) Bakı E) Toprak türü A) Sanayi B) Enlem C) Kültür D) İklim Su kaynaklarının kısıtlı olduğu yarı kurak alanlarda en yaygın görülen yerleşme dokusudur. Toplu yerleşmeler, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Ege ve Marmara da dikkati çeker. 2. Yağışın az, buharlaşmanın fazla ve su kaynaklarının yetersiz olduğu yerlerde toplu yerleşmeler görülür. E) Maden yatakları 5. İçme ve sulama amacıyla kullanılan su kaynaklarının bol olduğu alanlar sık nüfusludur (). Kırsal kesimde su kaynaklarının az olduğu alanlarda toplu yerleşmeler ortaya çıkmaktadır (). Paragrafta su kaynaklarının nüfusun da- Dağınık Kır Yerleşmeleri ğılışına etkisine örnek olarak verilebile- Buna göre, Türkiye haritasında işaretlenmiş yörelerden hangisinde toplu yerleşme daha fazladır? cek yerler aşağıdakilerden hangisi daha uygun düşer? Suyun (yağışların) bol olduğu yerlerde, arızalı ve eğimli bölgelerde, evlerin birbirinden uzak olduğu bahçeler içerisinde insanlar dağınık olarak yerleşmişlerdir. Türkiye de Karadeniz Bölgesi, dağınık yerleşmenin en yaygın olarak görüldüğü yerdir. Dağınık yerleşmede su fazlalığı ve yer şekillerinin engebeliliği etkilidir. b) Mezra Türkiye nin doğusunda yaygın olarak görülen köy altı yerleşmesidir. Genellikle 8-10 evden oluşan yerleşme birimleridir. Mezralarda hayvancılığın yanı sıra tarla bitkileri de yetiştirilmektedir. Doğu Anadolu da bazı köylerdeki tarım alanlarının yetersizliği veya çeşitli sosyal nedenlerle, bazı aileler köylerinden ayrılarak mezra yerleşmesini kurmuşlardır. A) B) C) D) E) 3. Yerleşmenin toplu ya da dağınık oluşunda etkili olan temel faktörler su olanakları ve yer şekilleridir. Yağış miktarının fazla olduğu, ancak eğimli engebeli alanlarda dağınık yerleşme olur. Yukarıdaki haritada numaralandırılarak verilen merkezlerin hangisinin kırsal kesiminde dağınık yerleşme dokusunun daha fazla olduğu söylenebilir? A) B) C) D) E) A) Adapazarı Aksaray B) Konya Rize C) Mardin Ankara D) Diyarbakır Ordu E) Muğla Artvin 6. Kırsal kesimlerde; su olanaklarının yeterli olması, yer şekillerinin engebeli olması, tarım alanlarının küçük ve parçalı olması, yerleşme dokusunun dağınık olmasına neden olmuştur. Yukarıda anlatılan yerleşme dokusu özellikleri aşağıdaki bölümlerden hangisinde daha fazla görülmektedir? A) Güney Marmara B) Ergene C) Asıl Ege D) Konya E) Doğu Karadeniz A 2. C 3. B 4. D 5. A 6. E

13 7. Tarım yapılabilecek ya da hayvan beslenebilecek bir alanda birkaç ev ve eklentisinden oluşan köyaltı yerleşmeleridir. Kelime anlamı olarak ziraat yapılan yer anlamına gelir. Söz konusu yerleşim birimi herhangi bir köyün sınırları içinde ama köyden uzak birkaç ev ve tarım yapılan alanlardan oluşur. Genellikle 8-10 evden oluşur. Genellikle varlıklı birkaç ailenin mülkiyetindedir. Paragrafta bazı özellikleri anlatılan kır yerleşmesi haritada numaralandırılarak gösterilen yerlerden hangisinde daha yaygın olarak görülür? A) B) C) D) E) 8. Özellikle Batı Karadeniz Bölümü nde küçük ve dağınık yerleşmelere verilen addır. Orman açmaları ile elde edilen topraklarda gelişen bu basit yerleşme şekli Sinop, Bolu, Adapazarı ve Kocaeli illerimizde yaygındır. Yerleşik bir özellik gösterirler. Çoğunda akrabalık bağı hâkimdir. Tarım, hayvancılık ve ormancılık başlıca geçim kaynaklarıdır. 9. Paragrafta bazı özellikleri anlatılan köy altı yerleşme birimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Mahalle B) Kom C) Dam D) Divan E) Oba Hayvancılık ve tarım faaliyetlerinin bir arada yürütüldüğü basit bir yerleşme şekli olan mezralara haritada numaralandırılarak gösterilen alanların hangisinde daha fazla rastlanır? A) B) C) D) E) 10. Başta Trakya olmak üzere, Batı Anadolu, Akdeniz ve İç Anadolu Bölgeleri nde yaygın olarak bulunan köy altı yerleşmelerden biridir. Köy ve kent yerleşmelerinin uzağında kurulmuş genellikle geniş bir toprak mülkiyeti içinde oluşmuş küçük yerleşim birimleridir. Genel olarak tarım, hayvancılık ya da her ikisi birden yapılır. Paragrafta bazı özellikleri anlatılan köy altı yerleşme birimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Mezra B) Oba C) Kom D) Divan E) Çiftlik 11. Türkiye nin büyük bir bölümünde evlerin güneye bakan yamaçlarda kurulduğunu, pencerelerin ve kapının çoğunlukla evin güney cephesinde açıldığı dikkati çeker. Çünkü güney yamaçlar daha iyi ısınmakta, daha fazla güneş ışığı almaktadır. Paragrafta anlatılan durum aşağıda verilen yörelerden hangisi için geçersizdir? A) Trabzon B) Sivas C) Ankara D) Malatya E) Antalya 12. Türkiye de kıyıların sık nüfuslandığı görülür. Aşağıda verilen yerlerden hangisi bu genelemeye uymaz? A) Mersin kıyıları B) Güney Marmara C) Yıldız Dağları D) Rize yöresi E) Antalya kıyıları 13. Türkiye de kırsal nüfusun en fazla olduğu alanların başında aşağıda verilen yerlerden hangisinin geldiği söylenebilir? A) Orta Fırat B) Konya C) Hakkâri D) Ergene E) Doğu Karadeniz c) Divan Çok eski yerleşim birimlerinde biri olan divan Samsun - Bolu - İstanbul üçgenindeki alanda görülen ve mahalle yapısında olan bir yerleşme biçimidir. Birlikte bir köyü oluşturan mahallelerin her birine divan denir. Zamanla önemli değişikliğe uğramış olan divan yerleşmelerinde; tahıl tarımı başta olmak üzere tarla ürünlerinin üretimi ön plana geçmiştir. d) Mahalle Köyden ayrılmış fakat idari fonksiyonu olmadığı için ayrı bir köy olarak kabul edilmeyen köy altı yerleşmeleridir. Köy olabilme potansiyeli en fazla olan köy altı yerleşme biçimidir. Köy altı yerleşmeleri içinde en önemlisi ve en karekteristik olanı mahalledir. Çünkü mahalle, köy altı yerleşme biçimlerinin son basamağıdır. Başta Karadeniz Bölgesi olmak üzere Marmara ve Ege Bölgeleri nde mahalle türü yerleşmelere oldukça sık rastlanır. e) Çiftlik Çiftlik, köy ve kent yerleşmelerinin uzağında kurulmuş, geniş bir toprak mülkiyeti içinde oluşmuş küçük bir yerleşme biçimidir. Türkiye nin her bölgesinde karşılaşmakla birlikte, çiftlikler aile başına düşen tarım alanlarının genişlediği yerlerde daha fazla bulunmaktadır. Çiftlikler tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yapıldığı yerler olabileceği gibi sadece tarım ya da sadece hayvancılık faaliyetlerinin sürdürüldüğü yerleşim birimleri şeklinde olabilir. Bazı çiftliklerde ise her iki faaliyet birlikte yürütülür. Marmara (Trakya), Ege, Batı Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri nde yaygındır. BÖLÜM 8 COĞRAFYA 7. B 8. D 9. E 10. E 11. A 12. C 13. E 213

14 BÖLÜM 8 COĞRAFYA - Geçici Kır Yerleşmeleri a) Yayla Türkiye de en yaygın ve en önemli geçici kır yerleşme biçimlerindendir. Yaylacılığın bu kadar yaygın ve önemli olmasında yer şekillerinin ve iklimin büyük etkisi vardır. Yaylalara genellikle yaz başlarında giden köylüler, sonbahar başlarında tekrar köylerine geri dönerler. Türkiye de yaylacılığın en yaygın olduğu yerler; Karadeniz, Akdeniz, İç Anadolu olup Doğu Anadolu Bölgesi nin özellikle batısında da yaylalara rastlanır. b) Kom Hayvancılık faaliyetlerini sürdürmek amacıyla kurulmuş olan Doğu Anadolu ya özgü geçici bir köy altı yerleşme biçimidir. Doğu Anadolu Bölgesi nde Yukarı Murat platoları, Aşağı Murat yöresi (Elazığ, Tunceli civarı), Erzincan - Bayburt - Erzurum arasındaki alanda kom diye bilinen yerleşme tipinin İç Anadolu da tol, Menteşe yöresinde (Taşlıca yarımadasında) tola, olarak isimlendirilmektedir. c) Oba Temel ekonomi geçim kaynağı hayvancılık olan aile ve aşiretlerin kurdukları çoğunlukla çadırdan oluşan geçici yerleşmelerdir. Ege Bölgesi, Doğu Karadeniz ve Orta Karadeniz ve Güney Marmara bölümleri ile Batı ve Güneydoğu Toroslar da rastlanır. Bugün obanın eski geleneksel karakterini koruduğu sahaların başında özellikle Giresun ve Ordu gelmektedir. Obaların yaylalara çok benzediği, ancak aralarında bazı küçük farkların olduğu bilinmektedir. Hayvanların otlatıldığı ve obanın konduğu tüm alana yayla, bu yayladaki yerleşmelere de oba denilmektedir. Nerede ve Nasıl Yaşıyoruz? 1. Türkiye de yerleşmenin üst sınırı yıl içinde sıcaklığın değişimine paralel olarak değişim göstermektedir. Buna göre, aşağıda verilen aylardan hangisinde Türkiye de yerleşmenin üst sınırı yılın en üst seviyesine çıkmaktadır? A) Şubat B) Aralık C) Mart D) Ocak E) Temmuz 2. - Hayvan yetiştirme ve besleme amacıyla köylerden uzak yerlerde kurulmuş evler ile eklentilerinden oluşan yerleşim birimleridir. - Doğu Anadolu Bölgesi ne özgü bir yerleşim birimidir. - Tunceli, Elazığ, Bingöl ve Muş yörelerinde yaygındır. - Genellikle yazın faaldir. - Geçici yerleşim birimleridir. Yukarıda bazı özellikleri anlatılan geçici kır yerleşim birimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Ağıl B) Yayla C) Mezra D) Kom E) Oba 3. Ağıl yerleşmeleri, kırsal kesimde davarların (koyun, keçi) barındırıldığı üstü açık, çitle çevrili yerlere ağıl denilmektedir. Bunlar genelde köyün dışında bulunur. Bazen taş veya kerpiçten yapılmış binalar da bulunur. Genelde yaz mevsiminde kullanılır. Buna göre, ağıl yerleşmelerine haritada numaralandırılarak verilen alanların hangisinde daha fazla rastlandığı söylenebilir? 4. Hayvancılıkla uğraşan ailelerin genellikle çadırlardan oluşan ve yaz aylarında yerleşilen geçici yerleşmelerdir. Akdeniz Bölgesi ndeki yörüklerin geleneksel yaşamları şekillleridir. Geleneksel karakterini koruduğu yerlerin başında Ordu ve Giresun yöreleri gelmektedir. Paragrafta bazı özellikleri anlatılan köy altı yerleşim birimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Çiftlik B) Oba C) Kom D) Köy E) Yayla 5. Köy altı yerleşmelerinin en yaygın olanı aşağıdakilerden hangisidir? A) Kom B) Dam C) Mezra D) Oba E) Yayla 6. Yaylalara genellikle yaz başlarında giden köylüler, sonbahar başlarında tekrar köylerine geri dönerler. Aşağıdakilerden hangisi yayla yerleşim birimlerinin ortaya çıkmasındaki en önemli faktör olarak gösterilebilir? A) Yaz mevsiminin sıcak ve kurak geçmesi B) Turizm faaliyetlerini içine alınması C) Tarım alanlarının yetersiz olması Test 7 D) Arıcılık faaliyetlerinin yapılmak istenmesi E) Kış mevisiminin erken başlayıp uzun sürmesi 7. Deniz kıyılarında özellikle balıkçılık faaliyetlerini yürütmek amacıyla yapılmış köyden daha küçük yerleşmelere verilen isim aşağıdakilerden hangisidir? A) Oba B) Dalyan C) Ağıl D) Mezra A) B) C) D) E) E) Divan E 2. D 3. B 4. B 5. E 6. A 7. B

15 8. Belirli bir plan dahilinde kurulmuş ve gelişen, onbinlerce insanı birbirinden ve insanların geçiminde tarım dışı kaynakların hâkim olduğu toplu ve en büyük yerleşim birimidir. Paragrafta bazı özellikleri anlatılan yerleşim birimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Mahalle B) Köy C) Kom D) Dam E) Şehir 9. Kom adı verilen köy altı yerleşmeleri, esas geçim kaynağı hayvancılık olmak üzere tarım da yapılan, bir veya birkaç ağıl ile çoban kulübelerinden oluşan yerleşme birimidir. Kom yerleşmelerine aşağıdaki coğrafi bölgelerimizden hangisinde daha fazla görülür? A) Marmara Bölgesi B) Akdeniz Bölgesi C) Ege Bölgesi D) Doğu Anadolu Bölgesi E) Karadeniz Bölgesi 10. Yayla, kom, oba ve mezra gibi yerleşim birimleri köy altı yerleşim birimleridir. Bu yerleşim birimleri küçük olup daha çok tarım ve hayvancılk faaliyetleri yürütülmektedir. 12. Toplu kır yerleşmelerinin hâkim olduğu bir yerde aşağıdaki tarım ürünlerinden hangisinin tarımı daha fazla yapıldığı söylenebilir? A) Çay B) Fındık C) Buğday D) Mısır E) Kivi 13. Türkiye de kır ve kent yerleşim birimlerini birbirinden farklı özelliklere sahiptir. Aşağıdakilerden hangisi kır ve kent yerleşim birimlerini ayıran kriterlerden biri olamaz? A) Nüfus kriteri B) Ekonomik faaliyet kriteri C) Planlama kriteri D) Yönetim kriteri E) Yüzey şekilleri kriteri 14. Şehirlerin sınıflandırılmasındaki kriterlerden bir tanesi nüfus miktarına göre yapılandır. Buna göre, nüfusu kişinin üzerine çıkmış olan şehirlere verilen isim aşağıdakilerden hangisidir? A) Küçük kent B) Site d) Ağıl Ağıl, kış mevsiminde karın az düştüğü veya hiç yağmadığı yerlerde, yerel malzemelerle yapılmış duvar ya da çitlerin kuşattığı, çeşitli şekillerdeki (yuvarlak, oval, dikdörtgen), küçükbaş hayvanların (koyun ve keçi) barındığı, dinlendiği, yününün kırkıldığı, yavruladığı ve sütünün sağıldığı yerler ile tek bir çoban evinden oluşan geçici yerleşmelerdir. Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinde daha yaygındır. e) Dam Damlar, tarımın mahalle ve köy tarafından yapılacağı yıllarda, sahip olunan sığırın ve davarın tamamına yakın kısmının, tarım arazilerine zarar vermemek üzere götürüldükleri yerlerdir. Ege Bölgesi, Göller Yöresi, Gökçeada ve Bozcaada da yaygın olan geçici bir yerleşme biçimi de damdır. BÖLÜM 8 COĞRAFYA Buna göre, aşağıda verilen illerin özellikleri düşünüldüğünde hangisinde bu tür köy altı yerleşim birimlerinin daha az olduğu söylenebilir? A) Yalova B) Hakkâri C) Erzurum D) Tunceli E) Bingöl 11. Türkiye de kırsal yerleşmeler devamlı kır yerleşmeleri ve geçici kır yerleşmeleri olarak ikiye ayırılır. Aşağıda verilen kırsal yerleşmelerden hangisi geçici yerleşmelerden biri değildir? A) Kom B) Mezra C) Oba D) Ağıl E) Yayla C) Büyük kent D) Metropol E) Orta büyüklükte kent 15. Çiftlik, köy ve kent yerleşmelerinin uzağında kurulmuş, geniş bir toprak mülkiyeti içinde oluşmuş küçük bir yerleşme biçimidir. Türkiye nin her bölgesinde karşılaşmakla birlikte, çiftlikler aile başına düşen tarım alanlarının genişlediği yerlerde daha fazla bulunmaktadır. Paragrafta anlatılanlar göz önüne alındığında aşağıda verilen yörelerden hangisi çiftlik kurmaya en elverişli yerlerden biri olduğu söylenebilir? A) Doğu Karadeniz B) Menteşe C) Yukarı Fırat D) Ergene E) Hakkâri BİLGİ! Deniz kıyılarında balık üretmek için yapılmış yerleşmelere dalyan, bağcılık faaliyetlerini geliştirmek amacıyla yapılmış evlere de bağ evi adı verilir. BİLGİ! 2. ŞEHİR YERLEŞMELERİ Şehirleri kır yerleşmelerinden ayıran özelliklerin başında nüfuslarının fazlalığı ve kapladıkları alanın genişliği gelir. Şehir, insanların geçimlerini daha çok tarım dışı sektörlerden (sanayi, ticaret, turizm, eğitim, yönetim vb.) sağladığı en büyük yerleşme birimidir. Şehirler, büyüklüklerine ve fonksiyonlarına göre sınıflandırılırlar. 8. E 9. D 10. A 11. B 12. C 13. E 14. D 15. D 215

16 BÖLÜM 8 COĞRAFYA BİLGİ! A) BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE ŞEHİRLER a) Küçük Şehirler Nüfusu ile arasında olan şehirlerdir. Türkiye deki ilçe merkezlerinin çoğu küçük şehir grubunda yer alır. Karaisalı (Adana), Gölbaşı (Adıyaman), Çay (Afyonkarahisar), Merzifon (Amasya), Kızılcahamam (Ankara), Korkueli (Antalya), Arhavi (Artvin), Germencik (Aydın), Erdek (Balıkesir), Mengen (Bolu), lgaz (Çankırı), Aşkale (Erzurum), Tirebolu (Giresun). b) Orta Büyüklükteki Şehirler Nüfusu ile arasında olan şehirlerdir. Türkiye de 250 de fazla orta büyüklükte şehir vardır. Çoğu ilçe ve il merkezinden oluşan bu şehirlerin sayısı son yıllarda büyük bir artış göstermiştir. Yurdumuzda orta büyüklükteki şehirlerin bir kısmı gelişerek büyük şehir grubuna dahil olmuştur. Yüksekova (Hakkâri), Dörtyol (Hatay), Silifke (Mersin), Balçova (İzmir), Kars, Develi (Kayseri) c) Büyük Şehirler Nüfusu ile arasında olan şehirlerdir. Özellikle sanayi ve ulaşıma elverişli olan bazı büyük şehirlerimiz kısa sürede hızlı bir gelişme göstermiştir. Trabzon, Elazığ, Adapazarı, İzmit, Zonguldak, Samsun, İskenderun. d) Metropol Şehirler Nüfusu den fazla olan şehirlerdir. İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa, Gaziantep, Konya, Antalya, Diyarbakır ve Mersin örnek olarak verilebilir. Nerede ve Nasıl Yaşıyoruz? 1. Aşağıdakilerden hangisi herhangi bir yerleşim biriminin kır ya da kent olmasını ayırt ettirici kriterler arasında gösterilemez? A) Ekonomik fonksiyon farklılığı B) Planlama farklılığı C) Coğrafi konum farklılığı D) Yönetim farklılığı E) Nüfus farklılığı 2. Gelişmiş ülke ya da bölgelerde, kentsel nüfus kırsal nüfustan fazladır. 100 (%) Kentsel Nüfus Kırsal Nüfus Yukarıdaki grafikte beş farklı bölgenin kentsel ve kırsal nüfuslarının dağılımı verilmiştir. Bu grafikteki bölgelerden hangisi Marmara Bölgesi ne aittir? A) B) C) D) E) 3. Dünya da olduğu gibi Türkiye de de şehirlerin fonksiyonları çeşitlilik gösterir. Buna göre, haritada numaralandırılarak verilen kentlerden hangisinin fonksiyonu diğerlerinden farklıdır? A) B) C) D) E) 4. Uluslararası düzeyde ortak bir ölçü olmamakla birlikte genelde nüfuslarına göre şehirler şu şekilde gruplandırılmaktadır: Şehir Nüfusu Küçük şehir arasında Orta şehir Metropol şehir arasında arasında Büyük şehir dan fazla Buna göre, yukarıda şehirleri nüfuslarına göre gruplandırırken yapılan hatanın düzeltilmesi için hangi iki şehirin yer değiştirmesi gerekir? A) ve B) ve C) ve D) ve E) ve 5. Şehirlerin ekonomik gelişmişlikleri farklı nedenlere bağlıdır. Örneğin, Zonguldak taş kömürü, Batman petrol, Bodrum ise turizm faaliyetleri sayesinde gelişme göstermişlerdir. Aşağıdaki şehirlerden hangilerinin gelişmesinde ulaşım olanakları daha fazla etkili olmuştur? A) Çanakkale - Ankara B) Hakkâri - an C) İzmir - Artvin D) Afyon - Kayseri E) Samsun - Sinop 6. Çeşitli madenlerin çıkarılması ve onların işlenme faaliyetleriyle geçinenlerin çoğunluğu oluşturduğu şehirlere maden şehri adı verilir. Aşağıda verilen şehirlerden hangisi maden şehri olarak gösterilemez? A) Zonguldak B) Ödemiş C) Yatağan D) Batman E) Divriği Test C 2. A 3. B 4. E 5. D 6. B

17 7. Aşağıdaki kentlerden hangisinin gelişme nedeni Karabük le benzerlik gösterir? A) Kırıkkale B) Aksaray C) Polatlı D) Bayburt E) Sarıkamış 8. Aşağıda verilen şehirlerden hangileri hem tarım hem de sanayi şehridir? A) Batman - İstanbul B) Hatay - Hakkâri C) Zonguldak - Rize D) Bursa - Adapazarı E) Ankara - Seydişehir 9. Kültür (üniversite) şehirleri yüksek öğrenim merkezlerinin, çeşitli fakültelerin toplandığı yerlerdir. Buralarda kültürel faaliyetler ön plâna çıkar. Aşağıda verilen şehirlerden hangisi kültür şehri olarak olarak gösterilebilir? A) Manisa B) Muş C) Ağrı D) Adana E) Eskişehir 10. Aşağıdakilerden hangisi diğerlerine göre daha kısa ömürlüdür? A) Sanayi şehirleri B) Liman şehirleri C) Maden şehirleri D) Eğitim şehirleri E) Ticaret şehirleri 11. Şehirlerin fonksiyonlarına göre sınıflandırılmasında, çeşitli özellikleri dikkate alınır. Bazı şehirlerde sanayi, ticaret, çeşitli hizmetler, turizm, eğitim, ulaşım vb. birçok sektör bir arada bulunur. Bazı kentlerde ekonomik faaliyetlerden birkaçı bir arada bulunabilir. Buna göre, aşağıdaki kentlerden hangisi hem sanayi hem de liman kenti olarak nitelendirilebilir? A) Sinop B) Rize C) Antalya D) Ordu E) İzmir 12. Bir kenti ya da bölgeyi çevreleyen ve onunla yakın ekonomik ve toplumsal etkileşim içinde bulunan bölgeye hinterland (art bölge) denir. Bir şehrin hinderladını (ard ülke) belirlemede, aşağıdakilerden hangisi göz önüne alınmaz? A) Jeolojik yapısı B) Tarım ürünlerinin çeşitliliği C) Ticari ilişkilerin yayılış alanı D) Ulaşım olanaklarının kolaylığı E) Maden miktarı ve çeşitliliği 13. Şehirler, kuruluş dönemi, kapladığı alan, nüfusu veya fonksiyonları gibi pek çok kriter kullanılarak sınıflandırılabilir. Şehirler coğrafi yönden yapılan sınıflandırmalarda aşağıda verilen sınıflandırma kriterlerinden hangilerine göre ayrılmaktadırlar? A) Alan genişliği - Nüfus miktarı B) Ekonomik faaliyet - Bulunduğu yükseklik C) Kuruluş dönemi - Kapladığı alan D) Nüfus miktarı - Ekonomik fonksiyon E) İdari yapı - Kapladığı alan 14. Aşağıdaki yerleşmelerden hangisi fonksiyonu bakımından diğerlerinden farklıdır? A) Soma B) Rize C) Batman D) Yatağan E) Zonguldak 15. Bazı şehirlerimizde veya yakın çevrelerinde büyük askeri birlikler ve binlerce asker bulunmakta ve bu duruma bağlı olarak şehrin üretim ve tüketiminde önemli artışlar olmaktadır. Bu tür şehirlere aşağıdakilerden hangisi örnek olarak verilebilir? A) Adıyaman B) an C) Gölcük D) Siirt E) Muğla BİLGİ! B) FONKSİYONLARNA GÖRE ŞEHİRLER a) Tarım Şehirleri Türkiye deki küçük şehirlerin önemli bir kısmında aileler geçimlerini daha çok tarımsal faaliyetlerden sağlamaktadır. Toprak ürünlerinin yetiştirilmesi başta olmak üzere hayvancılık faaliyetleri ve orman ürünlerinin değerlendirilmesi tarım şehirlerinin başlıca geçim ve gelir kaynaklarıdır. ğdır, Aksaray, Karaman, Ödemiş, Akhisar, Nazilli, Turgutlu, Salihli, Şanlıurfa, Burdur, Mardin, Rize, Amasya, Düzce gibi. b) Sanayi Şehirleri Sanayileşme faaliyetlerinin ön planda olduğu şehirlerdir. Türkiye nin daha çok batısında yer alırlar. Bu şehirler gelişim süreci hızlı olan şehirlerdir. Nüfuslarını aldıkları göçlerle arttırırlar.istanbul, İzmit, İzmir, Ankara, Adana, Gaziantep, Bursa, Kırıkkale, Kayseri gibi. c) Ticaret Şehirleri Türkiye de orta büyüklükteki şehirlerin bir kısmı ile büyük şehirlerin tamamına yakını ticaret şehridir. İşlek ulaşım yollarının kavşak noktasında bulunan ve art bölgeleri geniş olan bazı şehirlerimiz, ticari faaliyetler sayesinde büyük gelişme göstermiştir. Başlıca ticaret şehirlerimiz; İstanbul, İzmir, Ankara, Eskişehir, Kayseri, Malatya, Elazığ, Erzurum gibi. d) Ulaşım Şehirleri Önemli ticaret yolları üzerinde bulunan ve gelişmişliğini bu işlek yolların avantajıyla sağlayan şehirlerdir. Eskişehir, Konya, Afyon, İstanbul, Ankara, Kayseri gibi. BÖLÜM 8 COĞRAFYA 7. A 8. D 9. E 10. C 11. E 12. A 13. D 14. B 15. C 217

18 BÖLÜM 8 COĞRAFYA e) Maden Şehirleri Çeşitli madenlerin çıkarıldığı veya işlendiği ve buna bağlı olarak nüfusun arttığı şehirlerdir. Zonguldak, Batman, Murgul, Yatağan, Ergani, Soma, Tavşanlı, Seydişehir, Div- 16. Aşağıdaki şehirlerden hangisinin gelişmesinde etkili olan fonksiyonun diğerlerinden farklı olduğu söylenebilir? A) İskenderun B) Çorlu C) Burdur D) Malatya E) Polatlı büyüyüp gelişmesinde başşehrimiz olması önemli rol oynamıştır. Şe- 20. Ekonomik olarak limanı besleyen, limanla sürekli etkileşim içinde olan alana hinderland adı verilir. Buna göre, aşağıdaki şehirlerimizden hangisinin hinderlandı daha geniştir? A) İskenderun B) Sinop C) Bandırma D) Ereğli E) İzmir riği, Maden, Susurluk, Keçiborlu gibi. f) Liman Şehirleri İthal ve ihraç ürünlerimizin deniz hirde pekçok resmi kuruluşun yanısıra yabancı ülkelerin elçilikleri, konsoloslukları bulunmaktadır. Paragrafta boş bırakılan yere aşağıdaki- 21. Kırsal kesimde yaz aylarında hayvanlarını otlatmak için insanlarımızın çıktıkları geçici köy altı yerleşmesi yayla adını alır. yoluyla geldiği limanlara sahip şehirlerdir. Bu limanlar şehirlerin gelişmesini sağlamıştır. İstanbul, İzmir, Mersin, İskenderun, Antalya, Samsun, Zonguldak ve Trabzon, İzmit, Bandırma, Karadeniz Ereğlisi ve Hopa gibi. lerden hangisi getirilmelidir? A) İzmir B) Ankara C) Bursa D) Antalya E) İstanbul g) Turizm Şehirleri Gelirlerinin önemli bir bölümünü turizmden karşılayan şehirlerdir Turizm şehirlerinde, nüfus yıl boyunca sabit olmayıp, mevsimler 18. Temel ekonomik geçim kaynağı küçükbaş hayvancılık olan, aile ve aşiretlerin kurdukları, çoğunlukla çadırdan oluşan geçici yerleşmelerdir. Buna göre, haritada numaralandırılarak verilen alanların hangisinde hayvancılık faaliyetlerine bağlı olarak yaylacılık faaliyetlerinin daha fazla olduğu söylenebilir? arasında büyük değişmeler görülebilir. İstanbul, İzmir, Antalya, Alanya, Çeşme, Kuşadası gibi. A) B) C) D) E) h) Kültür Şehirleri Üniversite ve yüksek okulların bulunduğu, sanat, bilim ve kongre etkinliklerinin düzenlendiği, tarihi zenginliklere sahip şehirlerdir. İstanbul, Ankara, Antalya, Konya, Bursa, Eskişehir gibi. Buna göre, haritada numaralandırılarak verilen alanların hangisinde oba yerleşmelere daha sık rastlandığı söylenebilir? 22. Şehirlerin bazılarında birden fazla fonksiyon ön plana çıkabilmektedir. Buna göre, aşağıdaki şehirlerimizden hangisinde fonksiyon çeşitliliğinin daha fazla olduğu söylenebilir? ı) İdari Şehirleri Gelişmesinde yönetim faaliyetlerinin etkisinin olduğu şehirlerdir. Ankara, İstanbul, Edirne, Bursa, Konya gibi. A) B) C) D) E) 19. Nüfusu den fazla olan şehirlere metropol adı verilir. A) Tekirdağ B) İzmir C) Hatay D) Batman E) Niğde j) Askeri Şehirleri Bazı şehirlerin büyüyüp gelişmesinde askeri birliklerin veya askeri tesislerin bulunması da etkili olabilmektedir. Gölcük, Sarıkamış, Polatlı, Malatya, Burdur, Çorlu, Erzincan, Erzurum gibi. Buna göre, aşağıdaki bölgelerden hangisindeki metropol sayısı daha fazladır? A) İç Anadolu B) Ege C) Karadeniz D) Marmara E) Doğu Anadolu 23. Aşağıda verilen kentlerden hangisinde geçici köy altı yerleşmelerinin daha fazla olduğu söylenebilir? A) Ankara B) Bursa C) İzmir D) Antalya E) Rize A 17. B 18. C 19. D 20. E 21. E 22. B 23. E