SINIF. Program 2. Program 1

Transkript

1 SINIF Programlama veri ile veri üzerinde yapılan iģlemden oluģur. Veri değiģken iken, veri üzerinde yapılan iģlem fonksiyon olarak düģünülebilir. ġu ana kadar bu ikisini ayrı parçalar olarak kullandık. DeğiĢkenlerimizi fonksiyonlara parametre olarak yolladık. Bu programlama yöntemi büyük projelerde problem oluģturmaktadır. Projeler büyüdükçe projede çalıģan programcı sayısı da artmaktadır. Fonksiyon ile verinin ayrı tutulması programcılar arasındaki iletiģimi zayıflatmaktadır. Program yazılıp piyasaya sürüldükten sonra programcının görevi bitmez. Program içerisinde hatalar bulunabilir veya programa yeni bir özellik eklenilmesi istenebilir. Bu durumda programcının yazılı olan kodun içerisine girip değiģiklikler yapması gerekir. Fonksiyonel programlama bu tip durumlarda problem oluģturulmaktadır. Sınıf yapısı bu tip problemleri ortadan kaldırmak için geliģtirilmiģtir. Sınıf veri ile onun üzerine iģlem yapacak olan fonksiyonu tek bir çatı altında birleģtirmektedir. AĢağıdaki Program 1 de AdSoyAd ve Numara verilerini manipüle eden üç adet fonksiyon yazılmıģtır. Bu fonksiyonlar değiģkenler global olmadığı için, etkileyecekleri veriyi parametre olarak almaktadırlar. Programcı veriyi saklayacağı değiģkeni oluģturacağı gibi fonksiyona nasıl vereceğini de bilmek zorundadır. Program 2 de tanımlanan sınıf Program 1 deki iģlemleri birleģtirmek için kullanılmıģtır. Sınıfa ait fonksiyonlar yine sınıfa ait olan değiģkenlerden haberdar olduğu için parametreye ihtiyaç duymazlar. Sınıftan bir değiģken oluģturduğumuzda hem veriyi hem de fonksiyonları oluģturmuģ oluruz. 1. void AdSoyadGir(char *Ad) 3. cin>>ad; 4. } 5. void NumaraGir(char * No) 6. { 7. cin>>numara; } 9. void Yazdir(char* ad,char* No) 10. { 11. cout<<ad<<" adlı öğrencinin"; 12. cout<<" numarasi "<<No; 13. } 14. int main(int argc,char** argv) 15. { 16. char AdSoyAd[100]; 17. char Numara[100]; AdSoyadGir(AdSoyAd); NumaraGir(Numara); Yazdir(AdSoyad,Numara); 24. } Program 1 1. class Kisi 3. public: 4. char AdSoyAd[100]; 5. char Numara[100]; 6. void AdSoyAdGir() 7. { cin>>ad; 9. } 10. void NumaraGir() 11. { 12. cin>>numara; 13. } 14. void Yazdir() 15. { 16. cout<<ad<<" öğrencinin"; 17. cout<<" numarasi "<<No; 1 } 19. }; 20. int main(int argc,char** argv) 21. { 22. Kisi k1; 23. k1.adsoyadgir(); 24. k1.numaragir(); 25. k1.yazdir(); 26. } Program 2

2 C++ dilinde sınıf tanımlamak için class anahtar kelimesi kullanılır. Sınıf ismi belirlerken dikkatli olmamız gerekir. Ġsim sınıfın temsil ettiği sistemi tam olarak karģılamalıdır. Programcı olarak geliģtirdiğimiz sınıfları daima baģkaları kullanacağını düģünerek tasarlamamız gerekir. EriĢim belirteçleri sınıfa ait olan elemanlara dıģarıdan eriģilip eriģilmeyeceğini belirtir. Bu konuya ilerde daha detaylı değineceğiz. Sınıfın adı 1. class Kisi 3. public: 4. char AdSoyAd[100]; 5. char Numara[100]; 6. void AdSoyAdGir() 7. { cin>>ad; 9. } 10. void NumaraGir() 11. { 12. cin>>numara; 13. } 14. void Yazdir() 15. { 16. cout<<ad<<" öğrencinin"; 17. cout<<" numarasi "<<No; 1 } 19. }; Erişim belirteci Sınıfa ait değişkenler Sınıfa ait fonksiyon Sınıfın sonu Program3

3 Sınıf aslında yeni bir veri türüdür ve bu veri türünü programcı geliģtirir. Veri türü sadece bir verinin hafızada nasıl saklanacağını belirtir. Örneğin int bir tam sayının hafızada nasıl saklanacağını belirten veri türüdür. Yani veri türü sadece bir tasarımdan ibarettir. Bu tasarımları kullanıp değiģkenler oluģturmaktayız. Aynı iģlemi sınıflar içinde yapmamız gerekir. Program 4 ün ilk satırında bu iģlem yapılmaktadır. 3. Kisi k1; 4. k1.adsoyadgir(); 5. k1.numaragir(); 6. k1.yazdir(); 7. } Program 4 NESNE Sınıf tasarımı kullanılarak üretilen yapıya nesne(obje) adı verilir. Program 5 deki sayi1 değiģkeni bir nesneyi temsil etmektedir. Program 5 in 14. satırında KarmasikSayi türünden bir nesne oluģturulmaktadır. Bu satırın ardından stack hafızasının temsili görüntüsü gerilmiģtir. 1. class KarmasikSayi 3. public: 4. int gercek; 5. int sanal; 6. void yazdir() 7. { cout<<gercek<<"+"<<sanal; 9. cout<<" i"<<endl; 10. } 11. }; 12. int main(int argc,char** argv) 13. { 14. KarmasikSayi sayi1; 15. sayi1.gercek = 12; 16. sayi1.sanal = 5; 17. sayi1.yazdir(); 1 cout<<&sayi1.gercek; 19. cout<<&sayi1.sanal; 20. } Program 5 sayi1.sanal 2008 xxxxx sayi1.gercek 2004 xxxxx 14.Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü sayi1.sanal sayi1.gercek Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü 12+5i

4 Nesneye ait olan değiģken veya fonksiyonlara eriģmek için, nesneyi temsil eden değiģken isminin sağına. operatörü konmalıdır. Program 5 e göz atacak olursak sayi1 nesnesinin sağına nokta operatörü konularak nesneye ait değiģkenlere eriģildiği gibi nesneye ait metotta çağrılmıģtır. (Nesne ). (Nesneye ait değiģken veya fonksiyon ismi) ÜYE FONKSİYONLAR Sınıfa ait olan fonksiyonlara üye fonksiyon veya metot adı verilir. Yapıları normal fonksiyonlardan farklı olduğundan, sınıfa ait olan fonksiyonları kastederken üye fonksiyon ( member function) veya metot(method) isimlerini kullanmamız çok önemlidir. Fonksiyonlar sınıflardan bağımsız bir yapıya sahiptir. YazılmıĢ bir fonksiyonu çağırmak için sadece ismini yazmamız yeterlidir. Metotlar ise ait oldukları nesneye bağlıdırlar. Nesne var olmadan çağrılamazlar. Program 6 daki yazdir metodunu ait olduğu KarmasikSayi sınıfından bir nesne oluģturmadan çağıramayız. Bu yüzden programın 14. satırında önce bir nesne oluģturulmuģ daha sonra oluģturulan bu nesne kullanılarak 17. satırda nesneye ait olan metot çağrılmıģtır. Programın 1satırında ise yazdir isimli bir fonksiyon(metot değil) çağrılmıģtır. Derleyici böyle bir fonksiyonun tanımlı olmadığını görünce hata verecektir. Metotlar, ait oldukları nesnenin bütün değiģkenlerine eriģebilmektedir. Yani metotlar için nesneye ait olan değiģkenler global değiģken gibi düģünülür. Bir metotun ait olduğu nesnin değiģkenlerine eriģmesine içerden erişim adı verilmektedir. Örneğin Program 6 daki yazdir fonksiyonu ait olduğu nesnenin gercek ve sanal değiģkenlerine satırda eriģmektedir. Nesnenin sağına nokta konarak değiģkenlerine eriģme iģleminede dışardan erişim adı verilmektedir.örneğin program 15.,16. ve 17. satırlarında dıģarıdan eriģim yapılmaktadır. 1. class KarmasikSayi 3. public: 4. int gercek; 5. int sanal; 6. void yazdir() 7. { cout<<gercek<<" "<<sanal; 9. } 10. }; KarmasikSayi sayi1; 14. sayi1.gercek = 12; 15. sayi1.sanal = 5; 16. sayi1.yazdir(); 17. yazdir(); 1 } Dışardan Erişim İçerden Erişim Program 6

5 Program 7 nin 21.satırında sayi1 nesnesine ait olan yazdır metodu çağrılırken, 23.satırda yazdır fonksiyon çağrılmıģtır. Bu ve sonraki bölümlerde fonksiyon ve metot dediğimizde aradaki farkı anlamanız çok önemli. 1. void yazdir() 3. cout<<"fonksiyon yazdir"; 4. cout<<endl; 5. } 6. class KarmasikSayi 7. { public: 9. int gercek; 10. int sanal; 11. void yazdir() cout<<gercek<<"+"<<sanal; 14. } 15. }; 16. int main(int argc,char** argv) 17. { 1 KarmasikSayi sayi1; 19. sayi1.gercek = 12; 20. sayi1.sanal = 5; 21. sayi1.yazdir(); 22. cout<<endl; 23. yazdir(); 24. } 12+5i fonksiyon yazdir Program 7 ERİŞİM BELİRTEÇLERİ DıĢardan ve içerden eriģim kavramlarından bahsettik. EriĢim belirteçleri nesneye ait olan elemanların dıģarıdan eriģilip eriģilmeyeceğini belirlerler. Örneğin Program 7 deki public eriģim belirteci altında tanımlaman bütün elemanların dıģarıdan eriģilebilieceğini belirtir. Var olan eriģim belirteçleri üç tanedir. Bunlar: public: Altında tanımlanan elemanlar dıģarıdan eriģime açıktır. private: Altında tanımlanan elemanlar dıģarıdan eriģime kapalıdır. protected: Altında tanımlanan elemanlar dıģarıdan eriģime kapalıdır. private ve protected belirteçlerinin detaylarına kalıtım konusunda değilicektir. Peki neden bu belirteçlere ihtiyaç duyulmuģtur. Bunun temel sebebi sınıfı tasarlayan kiģi (tasarımcı) ile sınıftan nesne oluģturup kullanacak olan kiģinin(müģteri) farklı kiģiler olmasıdır. Tasarımcı ürettiği sınıfın kimi verilerine müģterinin dokunmamasını isteyebilir. Bu dizüstü bilgisayarların sıkıca kapatılmıģ bir kutu ile bize gelmesine benzer. Üretici bilgisayara ait bir çok parçayı bizden gizlemiģtir. C++ açısından düģünürsek hepsi private tanımlanmıģtır. Kimi parçalar ise bilgisayarı kullanabilmemiz için eriģime açık tutulmuģtur. Örneğin klavye ve fare c++ dili açısından public tanımlanmıģtır.

6 Nesneye dayalı programlama yönteminin en önemli özelliklerinden birisi de az önce bahsettiğimiz bilgi saklama(information hiding) yöntemidir. Program 8 deki KarmasikSayi sınıfının iki değiģkeni private olarak tanımlanmıģtır. Yani bu iki değiģkene dıģarıdan eriģilemez. Eğer ki program derlenirse derleyici programın 15. ve 16. Satırındaki komutları hatalı bulacaktır ( Derleyicinin verdiği hatayı incelemek sizler için faydalı olacaktır). Yazdir metodu public eriģim belirtecinin altında yazıldığı için dıģarıdan eriģime açıktır. Bu sebeple 17.satırın iģletilmesine bir hata söz konusu olmaz. 1. class KarmasikSayi 4. int gercek; 5. int sanal; 6. public: 7. void yazdir() { 9. cout<<gercek<<"+"<<sanal; 10. } 11. }; 12. int main(int argc,char** argv) 13. { 14. KarmasikSayi sayi1; 15. sayi1.gercek = 12; 16. sayi1.sanal = 5; 17. sayi1.yazdir(); 1 } Program 8 1. class KarmasikSayi int gercek; 5. int sanal; 6. public: 7. void yazdir() { 9. cout<<gercek<<"+"<<sanal; 10. } 11. }; 12. int main(int argc,char** argv) 13. { 14. KarmasikSayi sayi1; 15. sayi1.gercek = 12; 16. sayi1.sanal = 5; 17. sayi1.yazdir(); 1 } Program 9 Programdan da görüleceği gibi eriģim belirteçleri altlarındaki değiģkenleri etkilemektedir. 3.satırda yazılan private eriģim belirteci 6.satırdaki public eriģim belirtecine kadar aktif olmaktadır. 6.satırdan sonra public eriģim belirteci aktif olur. EriĢim belirteçleri yazıldıktan sonra : simgesinin yazılması gerekir. Derleyici bu sayede private yazısının bir eriģim belirteci olduğunu anlayacaktır. EriĢim belirtecenin kullanılmadığı değiģkenler için varsayılan(default) eriģim belirteci private dir. (Varsayılan(default) kelimesi programcılık hayatınız boyunca karģınıza çok çıkacaktır.) Program 9 da ki gercek ve sanal değiģkenlerinin bir eriģim belirteci bulunmamaktadır. C++ derleyicisi bu durumda bizim yerimize gercek ve sanal değiģkenlerini private yapmaktadır.

7 SINIF TASARLAMA Sınıflar gerçek dünya nesnelerini temsil etmek için kullanılacaktır. Örneğin bir kütüphane bilgi sistemini düģünelim. Kütüphanede kitaplar ve kitabı alacak olan öğrenciler olacaktır. Kütüphane yönetimi için yazacağımız programda kitapları ve öğrencileri temsil etmesi için sınıflar geliģtirilemelidir. Kitap sınıfını düģünelim. Kitap hakkında ne bilgilere ihtiyacımız olacak hemen yazabiliriz. Kitap adı Yazar ISBN numarası Basım yılı.. Sınıf içerisinde programda kullanacağımız veriler olmalı. Örneğin kitabın ağırlığı gerekli bir veri olmadığı için sınıf içerisinde bulunması da gerekmez. Aynı Ģekilde öğrenci içinde bir tasarım yapılabilir. Adı Soyadı Numarası Üzerindeki kitap sayısı Öğrencinin yaģı,boyu veya ağırlığı ilgimizi çekmediğinden sınıfımız içerisinde de yer almayacaktır. Eğerki sağlık sistemi tasarlayacak olsaydık bu bilgilere de ihtiyacımız olabilirdi. 1. class Kitap 4. char adi[100]; 5. char yazar[100]; 6. int ISBN; 7. int basimyili; }; Program class Ogrenci 4. char adi[100]; 5. char soyadi[100]; 6. int numara; 7. int kitapsayisi; }; Program 11 ġuan için sınıflarımıza ait olan değiģkenleri tanımladık. Simdi de sınıfımızın yapacağı iģleri tanımlamamız gerekiyor. En temel iģlem olarak Kitap ve Öğrenci sınıfının durumlarını ekrana çıkartacak olan bir fonksiyon yazabiliriz. Fonksiyonumuzun ismi yazdır olsun. Yazacağımız fonksiyonlar ait oldukları nesnenin bütün elemanlarını ekrana çıkartacaktır.

8 1. class Kitap 4. char adi[100]; 5. char yazar[100]; 6. int ISBN; 7. int basimyili; 9. void yazdir() 10. { 11. cout<<adi<<" "<<yazar<<" "; 12. cout<<isbn<<" "<<basimyili; 13. } 14. }; Program class Ogrenci 4. char adi[100]; 5. char soyadi[100]; 6. int numara; 7. int kitapsayisi; 9. void yazdir() 10. { 11. cout<<adi<<" "<<yazar<<" "; 12. cout<<isbn<<" "<<basimyili; 13. } 14. }; Program 12 Kitap ve öğrenci verilerini dıģardan girmemizi sağlayacak olan bir fonksiyon da tasarlayacabiliriz. Fonksiyonumuzun ismi verigir olabilir. Fonksiyonların çağrılması Program 13 ve Program 14 de gösterilmektedir. 1. class Kitap 4. char adi[100]; 5. char yazar[100]; 6. int ISBN; 7. int basimyili; 9. void yazdir() 10. { 11. cout<<adi<<" "<<yazar<<" "; 12. cout<<isbn<<" "<<basimyili; 13. } void verigir() 16. { 17. cin>>adi>>yazar; 1 cin>>isbn>>basimyili; 19. } 20. }; int main(int argc,char** argv) 23. { 24. Kitap k1; k1.verigir(); 27. k1.yazdir(); 2 } Program class Ogrenci 4. char adi[100]; 5. char soyadi[100]; 6. int numara; 7. int kitapsayisi; 9. void yazdir() 10. { 11. cout<<adi<<" "<<yazar<<" "; 12. cout<<isbn<<" "<<basimyili; 13. } void verigir() 16. { 17. cin>>adi>>yazar; 1 cin>>numara>>kitapsayisi; 19. } 20. }; int main(int argc,char** argv) 23. { 24. Ogrenci o1; o1.verigir(); 27. o1.yazdir(); 2 } Program 14

9 KURUCU METOT Bir nesne oluģturulduğunda otomatik olarak çağrılan bir fonksiyon bulunmaktadır. Bu metot kurucu metot. Kurucu metot sınıf ile aynı isme sahiptir ve bir dönüģ değeri yoktur. Program 15 in 21.satırında KarmasikSayi sınıfından bir nesne oluģturulmaktadır. Nesneyi oluģturan derleyici sınıf ismi ile aynı isme sahip olan kurucu metodu otomatik olarak çağıracaktır. Ekran çıktısına bakacak olursak öncelikle kurucu metodun çağrıldığını göreceğiz. 1. class KarmasikSayi 4. int gercek; 5. int sanal; 6. public: 7. KarmasikSayi() { 9. gercek = 5; 10. sanal = 10; 11. cout<<"kurucu"<<endl; 12. } 13. void yazdir() 14. { 15. cout<<gercek<<"+"<<sanal; 16. } 17. }; 1 int main(int argc,char** argv) 20. { 21. KarmasikSayi sayi1; sayi1.yazdir(); 24. } Program 15 kurucu 5+10i Kurucu metot public eriģim belirteci altına yazıldığına dikkat etmeliyiz. Eğerki kurucu private altına yazılmıģ olsaydı KarmasikSayi sınıfından bir nesne oluģturamazdık. Bir nesne oluģturduğumuzda kurucu metodun çağrılmasıda dıģarıdan eriģim gibi düģünülmelidir. Kurucu private olursa derleyici bu metodu çağıramayacağından hata verecektir. Kimi özel durumlarda kurucu metot private olabilir. Ama Ģuan için kurucu metotları daima public yapacağız. Sınıfımızda kurucu metot tanımlamadığımızda derleyici bizim yerimize gövdesi olmayan bir metot tanımlayacaktır. Sınıftan bir nesne oluģturduğumuzda derleyici her zaman yapacağı gibi kurucu metodu çağıracaktır. Fakat bu sefer bizim değil derleyicinin bizim yerimize tanımladığı gövdesi olmayan(yani hiçbir iģ yapmayan) metot çağrılacaktır.

10 PARAMETRELİ KURUCU METOT Kurucu metotlar parametre alabilmektedir. Program 16 da kurucu metot iki parametre almaktadır. Kurucu metodu derleyici çağırdığından parametreleri bir Ģekilde derleyiciye vermemiz gerekir. Programın 21.satırında nesne oluģturulurken kurucu metodun ihtiyaç duyduğu parametrelerde verilmektedir. 1. class KarmasikSayi 4. int gercek; 5. int sanal; 6. public: 7. KarmasikSayi(int g,int s) { 9. gercek = g; 10. sanal = s; 11. cout<<"kurucu"<<endl; 12. } 13. void yazdir() 14. { 15. cout<<gercek<<"+"<<sanal; 16. } 17. }; 1 int main(int argc,char** argv) 20. { 21. KarmasikSayi sayi1(2,3); sayi1.yazdir(); 24. } Program 16 kurucu 2+3i Program 17 nin 5. satırında kurucu metoda üç parametre verilmektedir. Derleyici otomatik olarak sınıf tanımı içeirisinde üç parametresi olan bir kurucu metot arayacaktır. Böyle bir fonksiyon olmadığından hata verecektir. Aynı Ģekilde programın 7. Satırında parametresi olmayan bir kurucu metot arayacaktır. Derleyici böyle bir metodu bulamadığından yine hata verecektir. Burada dikkat edilmesi gereken eğer bir tane kurucu oluģturursak derleyici bizim yerimize herhangi bir kurucu oluģturmayacaktır. 3. KarmasikSayi sayi1(2,3); KarmasikSayi sayi2(2,3,4); KarmasikSayi sayi3; 9. } Program 17

11 Genelde parametreli kurucu fonksiyon tanımlanırken beraberinde hiç parametre almayan bir kurucu da tanımlanır. Burada amaç programcıların (müģteri) parametre vermeden de nesne oluģturulmasına imkan tanımaktır. Program 17 e göz atarsak gövdesi boģ olan parametresiz bir kurucu metot tanımlanmıģtır. Bu sayede programın 26.satırındaki komut hata vermeyecektir. 1. class KarmasikSayi 4. int gercek; 5. int sanal; 6. public: 7. KarmasikSayi() { 9. } 10. KarmasikSayi(int g,int s) 11. { 12. gercek = g; 13. sanal = s; 14. cout<<"kurucu"<<endl; 15. } 16. void yazdir() 17. { 1 cout<<gercek<<"+"<<sanal; 20. } 21. }; 22. int main(int argc,char** argv) 23. { 24. KarmasikSayi sayi1(2,3); KarmasikSayi sayi2; 27. } Program 17 Buradan çıkartacağımız diğer bir sonuçta metotların aģırı yüklenebileceğidir. Kurucu metotlar dıģarıdan çağrılamazlar. Program 18 in 5. ve 7. satırında komutları derleyici hata olarak görecektir. 3. KarmasikSayi sayi1; sayi1.karmasiksayi(2,3); sayi1.karmasiksayi(); 9. } Program 18

12 STACK VE NESNE Ġsmi olan her değiģkenin stack hafızasında tutulduğundan bahsetmiģtik. Aynı Ģekilde ismi olan nesnelerde stack alanına yerleģtirilecektir. Ġsmi olandan kasıt nesnenin bir isim ile temsil edilebilmesidir. Program 19 un iģletilmesi sırasında stack hafızasındaki değiģim aģağıda gösterilmektedir. 4.satırda tanımlanan sayi1 adlı nesne 6. satırda yok edilmektedir. Aynı Ģekilde 9.satırda tanımlanan sayi2 nesnesi 11.satırda yok edilmektedir. 3. { 4. KarmasikSayi sayi1; 5. cout<<"ilk nesne"<<endl; 6. } 7. int a = 12; int b = 44; 9. KarmasikSayi sayi2; } sayi1.sanal 2008 xxxxx sayi1.gercek 2004 xxxxx 4.Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü Program a b Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü xxxxx 2004 xxxxx 6.Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü 2012 a b sayi2.sanal 2000 xxxxx sayi2.gercek 1996 xxxxx 9.Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü

13 YOK EDİCİ METOT Nesneler yok edildiğinde derleyici otomatik olarak yok edici adı verilen metotları çağırmaktadır. Kurucu metotlar gibi yok edici metotlarda sınıf ile aynı isme sahiptir. Yok edici fonksiyonlar isimlerinin önüne ~ simgesi almaktadır. 1. class KarmasikSayi 4. int gercek; 5. int sanal; 6. public: 7. KarmasikSayi() { 9. gercek = 10; 10. sanal = 20; 11. cout<<""<<endl; 12. } 13. ~KarmasikSayi() 14. { 15. cout<<"yok edici "<<endl; 16. } 17. void yazdir() 1 { 20. cout<<gercek<<"+"<<sanal; 21. } 22. }; 23. int main(int argc,char** argv) 24. { 25. { 26. KarmasikSayi sayi1; 27. } 2 int a = 33; 29. int b = 44; 30. KarmasikSayi sayi2; 31. } sayi1.sanal sayi1.gercek Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü yok edici 27.Satır Sonundaki a b Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü Program 20 yok edici yok edici 31.Satır Sonundaki a b sayi2.sanal 2000 xxxxx sayi2.gercek 1996 xxxxx 30.Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü

14 OluĢturduğumuz nesneler heap hafızasından alan almıģ olabilirler. Nesne yok edildiğinde heapden alınan alanında serbest bırakılması gerekir. Yok edici fonksiyonların en önemli görevlerinden biriside budur. Program 21 deki Yazı sınıfından bir nesne oluģturulduğunda heap hafızasından 100 baytlık bir alan alınıyor. Programın 23.satırındaki komut iģletildiğinde stack ve heap hafızasının alacağı görüntü aģağıda verilmiģtir. y1 nesnesi yok edilğinde otomatik olarak nesnenin yok edici fonksiyonu çağrılmaktadır. Yok edici fonksiyonda heap hafızasından alınan alanı serbest bırakmaktadır. 1. class Yazi 4. char *pbuff; 5. public: 6. Yazi() 7. { pbuff = new char[100]; 9. } 10. ~Yazi() 11. { 12. delete[] pbuff; 13. } 14. }; 15. int main(int argc,char** argv) 16. { 17. { 1 Yazi y1; 20. } 21. int a = 33; 22. Yazi y2; 23. int b = 43; 24. } Program xxxxx a y2.pbuff b Satır Sonundaki Temsili Stack ve Heap Görüntüsü HEAP HE BOŞ AP 100 bayt y1.pbuff Satır Sonundaki Temsili Stack ve Heap Görüntüsü 2008 xxxxx Satır Sonundaki Temsili Stack ve Heap Görüntüsü 2008 xxxxx a Satır Sonundaki Temsili Stack ve Heap Görüntüsü HEAP HE BOŞ AP 100 bayt HEAP HE BOŞ AP BOŞ HEAP HE BOŞ AP BOŞ

15 Yok edici metot nesnenin sistemden aldığı kaynakları serbest bırakmakla görevlidir. Kaynak genelde heap alanıdır. Fakat kimi zaman dosya veya thread gibi kaynaklarıda sisteme iade edilebilir(serbest bırakma). Sınıfımızı tasarlarken sistemden alınan kaynaklarında takipçisi olmamız gerekir. C++ dili sistem kaynalarının kullanımında programcıyı diğer yüksek seviyeli dillere göre daha özgür bırakmaktadır. Bu özgürlük beraberinde programcının kaynakları kullanamaması tehlikesini de getirmektedir. METOTLARIN SINIF DIŞINDA TANIMLANMASI Metotlar sınıfın gövdesi dıģında da yazılabilmektedir. Aslında çoğu zaman bu teknik kullanılmaktadır. Metodu sınıf içerisinde tanımladığımızda derleyici sınıf ile metot arasındaki bağı rahatlıkla kurabiliyordu. Fakat metodu sınıfın dıģında yazdığımızda derleyiciye metodun hangi sınıfa ait olduğunu belirtilmesi gerekir. Metodların Sınıf Ġçerisinde Yazılması 1. class KarmasikSayi 4. int gercek; 5. int sanal; 6. public: 7. KarmasikSayi() { 9. gercek = 10; 10. sanal = 20; 11. cout<<""<<endl; 12. } 13. ~KarmasikSayi() 14. { 15. cout<<"yok edici "<<endl; 16. } 17. void yazdir() 1 { 20. cout<<gercek<<"+"<<sanal<<endl; 21. } 22. }; Program 21 Metodların Sınıf DıĢında Yazılması 1. class KarmasikSayi 4. int gercek; 5. int sanal; 6. public: 7. KarmasikSayi(); ~KarmasikSayi(); 9. void yazdir(); 10. }; KarmasikSayi::KarmasikSayi() 14. { 15. gercek = 10; 16. sanal = 20; 17. cout<<""<<endl; 1 } 20. KarmasikSayi::~KarmasikSayi() 21. { 22. cout<<"yok edici "<<endl; 23. } 24. void KarmasikSayi::~yazdir() 25. { 26. cout<<gercek<<"+"<<sanal; 27. } Program 22

16 Metotların hanfi sınıfa ait olduklarını belirmek için :: operatörü kullanılmaktadır. Metotun gövdesi yazılırken öncelikle dönüģ türleri yazılıp ardından ait oldukları sınıf ismi ile :: operatörü yazılmaktadır. Daha sonra fonksiyon ismi parametreleri ile beraber yazılır. Dönüş Türü (Sınıf İsmi ) :: (metot ismi ve parametreler) İŞARETÇİ VE NESNE ĠĢaretçiler nesne göstermek içinde kullanılabilirler. ĠĢaretçiler ile gösterilen nesnenin elemanlarına eriģmek için. operatörü yerine -> operatörü kullanılmaktadır. Program 23 ün 5.satırında tanımlanan p iģaretçisine sayi1 nesnesinin adresi atanmaktadır. Programın 3. Satırında oluģturulan nesnenin yazdır fonksiyonunu sayi1 ismi ile çağırabileceğimiz gibi p iģaretçisini kullanarak da çağırabiliriz( 9.Satır). p ĠĢaretçinin soluna * operatörünü yerleģtirdiğimizde derleyici gösterilen nesnesiyi kastettiğimizi anlamaktadır. Programın 11.satırında bu teknik kullanılarak sayi1 nesnesine ait yazdir metodu p iģaretçisi kullanılarak çağrılmıģtır. 3. KarmasikSayi sayi1; KarmasikSayi* p =&sayi1; sayi1.yazdir(); 9. p->yazdir(); (*p).yazdir(); 12. } Program i 10+20i 10+20i Yok edici sayi1.sanal sayi1.gercek p İşaretçi -> (Nesne elemanı) (*İşaretçi). (Nesne elemanı) 5.Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü

17 HEAP VE NESNE (DİNAMİK NESNE OLUŞTURMA) Nesneler stack hafızasında oluģturulabileceği gibi heap alanında da oluģturulabilirler. Yine new operatörü kullanılarak bu iģlem halledilebilir. Program 24 ün 5.satırında heap alanında bir nesne oluģturulmakta ve oluģturulan nesnenin baģlangıç adresi p iģaretçisine atanmaktadır. Ekran çıktısına dikkat edecek olursak yok edici fonksiyonun çağrılmadığını görürüz. Nesne heap alanında oluģturulduğu için nesnenin yok edilmesi de programcıya aittir. Heap alanında oluģturduğumuz diğer değiģkenler gibi nesneyi de delete operatörü ile yok etmeliyiz. Program 25 de oluģturulan nesne 9.satırda yok edilmektedir(serbest bırakılmakta). 3. KarmasikSayi* p = NULL; p = new KarmasikSayi p->yazdir(); } Program 24 p xxxxx 5.Satır Sonundaki Temsili Stack ve Heap Görüntüsü HEAP HE BOŞ AP sanal 20 gercek i 3. KarmasikSayi* p = NULL; p = new KarmasikSayi p->yazdir(); 9. delete p p = 0; 12. } Program 25 p xxxxx 11.Satır Sonundaki Temsili Stack ve Heap Görüntüsü HEAP HE BOŞ AP BOŞ 10+20i yok edici

18 Heap alanında nesne oluģturmaya dinamik nesne oluģturmak denir. Biz de ilerleyen bölümler de bu tabiri kullanacağız. Nesneler genelde heap hafızasında oluģturulmaktadır.örneğin Java ve C# dilleri bütün nesnelerini heap alanında oluģturmaktadır. Stack hafızası faydalı olmasına rağmen programcının her isteğine karģılık verememektedir. Özellikle yönetimi konusunda programcının hareket alanını sınırlandırmaktadır. Meslek hayatınızın ilerleyen safhalarında kullanacağınız bir çok programlama tekniği stack hafızasında gerçekleģtirilememektedir. Bu sebepten dolayı ilerleyen bölümlerde nesnelerimi büyük çoğunlukla dinamik olarak oluģturacağız. Tabi ki nesnemizi yok ederkende delete operatörünü doğru yerde kullanmayı unutmayacağız. NESNE ATAMA DeğiĢkenler atama iģlemine tabi tutulabildiği gibi nesnelerde kendi aralarında atama iģlemi yapabilmektedir Örneğin Program 26 da oluģturulan sayi1 ve sayi2 nesnelerini inceleyelim. 7.satırdaki atamadan önce iki nesnenin hafızadaki görüntüsü verilmiģtir. atamadan sonra sayi1 nesnesine ait olan değiģkenlerin sayi2 değiģkenleri ile aynı değere sahip olduğu görülecektir. Buradan atama iģlemi ile eģitliğin sağındaki nesnenin bütün değiģkenlerinin, eģitliğin solundaki atanan nesneye kopyaladandığını çıkartabiliriz. 3. KarmasikSayi sayi1; KarmasikSayi sayi2(33,44); sayi1=sayi2; 9. sayi1.yazdir(); sayi2.yazdir(); 12. } 33+44i 33+44i yok edici yok edici Program 26 sayi1.sanal sayi1.gercek sayi2.sanal sayi2.gercek Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü sayi1.sanal sayi1.gercek sayi2.sanal sayi2.gercek Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü

19 DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER 1. Bir nesneyi gösterecek olan işaretçi bir nesne değildir Program 27 nin 3. Satırında KarmasikSayi türünden bir nesne gösterecek p adlı bir iģaretçi oluģturulmuģtur. ĠĢaretçiler gösterdiği ne olursa olsun 4 bytelık alan kaplayan ve sadece sayı tutan değiģkenlerdir. Eğer 3.satır sonundaki temsili stack görüntüsüne bakacak olursak buradan 3.satırda bir KarmasikSayi nesnesinin oluģturulmadığını görebiliriz. Buna ek olarak iģaretçi tanımlandığında bir değer atanmadığı için ilk değeri yerleģtirildiği hafıza alanında daha önceden var olan sayı olacaktır. Programın 5.satırında ise p iģaretçisinin gösterdiği (her hangi bir adres olabilir) nesne için yazdir metodu çağrılıyor. Bu adreste bir nesne olmadığı için yapılan iģlem hatalıdır. Yapılan iģlemde bir grammer hatası olmadığından derleyici hata vermeyecektir. Fakat program çalıģıp 5.satıra geldiğinde hatalı bir sonuç ile karģılacağımız aģikardır. 3. KarmasikSayi* p; p->yazdir(); 6. } Program 27 p 2008???? 2004???? 2000???? 1996???? 3.Satır Sonundaki Temsili Stack Görüntüsü Program 28 de hatamızı düzeltiyor ve heap alanında bir KarmasikSayi nesnesi oluģtuyoruz. OluĢan nesnenin adresi kurucu metot çağrıldıktan sonra p iģaretçisine atanmaktadır. Ekran çıktısına bakacak olursak nesne oluģturma iģleminin 6. Satırda gerçekleģtiğini görebiliriz. Çünkü ekrana öncelikle 4. satırdaki mesaj çıkmıģtır. 3. KarmasikSayi* p; 4. cout<<"atama yapilmadi"<<endl; p= new KarmasikSayi(22,33); 7. p->yazdir(); } p ???? HEAP HE AP BOŞ Program 28 atama yapilmadi 22+33i 6.Satır Sonundaki Temsili Stack ve Heap Görüntüsü İşaretçi nesne değildir. sanal 22 gercek 33

20 2. Dinamik nesneleri silmek programcının görevidir. Dinamik olarak oluģturulan nesnelerin yok edilmesi (serbest bırakılması) programcının görevidir. Program 28 deki kodu inceleyecek olursak bir nesne dinamik olarak oluģturulmuģ fakat serbest bırakılmamıģtır. Dolayısıyla nesneye ait olan kurucunun çağrılmasına ragmen yok edici çağrılmamıģtır. Bu hata program 29 da düzeltilmiģtir. 3. KarmasikSayi* p; 4. cout<<"atama yapilmadi"<<endl; p= new KarmasikSayi(22,33); 7. p->yazdir(); delete p; 9. } Program 29 Nesne silindi atama yapilmadi 22+33i Yok edici Program 30 un 3.satırında KarmasikSayi türünden bir nesne dinamik olarak oluģturuluyor. Fakat oluģturulan nesnenin adresi hiç bir iģaretçide saklanmadığı için nesneyi serbest bırakma Ģansımızda olmayacaktır. 3. new KarmasikSayi(22,33); } Program 30 Program 31 de nesne dinamik olarak oluģturduktan sonra gelen adres kullanılarak nesnenin yazdır metodu çağrılıyor. 3. (new KarmasikSayi(22,33))->yazdir(); } Program i