Türkiye de Atıksu Yönetimi

Transkript

1 Türkiye de Atıksu Yönetimi Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Elif ÖZCAN Türkiye Kıyılarında Yüzme Suyu Profillerinin Belirlenmesi ve Turizmde Atıksu Yönetimi Eğitimi/ Eylül 2014-Gebze-Kocaeli

2 Sunumun İçeriği Türkiye deki Su Kaynakları Potansiyeli Atıksu Mevzuatı Türkiye deki Mevcut Durum Atıksu Arıtımında Gelişim Süreci Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar Evsel/Endüstriyel Atıksu Arıtımı ve Geri Kazanım Uygulamaları Sonuç ve Değerlendirme

3 Türkiye nin Su Kaynakları Potansiyeli YAĞIŞ MİKTARI 501 Milyar m 3 BUHARLAŞMA 274 Milyar m 3 KOMŞU ÜLKELER 7 Milyar m 3 YÜZEYSEL AKIŞ 193 Milyar m 3 YILLIK YERÜSTÜ SUYU POTANSİYELİ 98 Milyar m 3 YÜZEYSEL AKIŞ 186 Milyar m 3 BRÜT SU POTANSİYELİ 234 Milyar m 3 NET 112 Milyar m 3 AKİFERE SIZMA 41 Milyar m 3 YILLIK YAS POTANSİYELİ 14 Milyar m 3 Toplam Tüketim 44 Milyar m 3

4 Su Tüketimi Sulama : 32 milyar m 3 (%74) Sulama : 72 milyar m 3 (%64) Evsel : 6 milyar m 3 (%15) Evsel : 18 milyar m 3 (%16) Endüstriyel : 5 milyar m 3 (%11) Endüstriyel : 22 milyar m 3 (%20) TOPLAM : 43 milyar m 3 TOPLAM : 112 milyar m 3

5 Toplam Kullanılabilir Su Rezervi : 112 Milyar m 3 Türkiye Nüfusu : >76 Milyon Kişi Başı Kullanılabilir Su Miktarı : <1.500 m 3 /yıl Bu değerler Türkiye nin «su stresi» olan ülkeler sınıfında olduğunu göstermektedir. Bu nedenle; Su Temini ve Su Tüketimi Suyun dikkatli kullanılması, Aşırı su kullanımının önlenmesi, Sulama ve günlük yaşamda az su tüketen teknolojilerin kullanılması, önem arz etmektedir. Bunun yanında; Su kaynaklarının kirlenmesinin önlenmesi gerekmektedir.

6 Görev Çerçevesi Atıksu Yönetiminde; Politika ve prensipleri belirleme, Mevzuat geliştirme, Planlama ve proje onayı, İzin, izleme, denetim ve yaptırım, Uygun teknolojiyi belirleme, İşbirliği ve koordinasyonu sağlama.

7 Atıksu Mevzuatı Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (2004) ÇEVRE KANUNU ( ) ( ) Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği (2006) Tebliğler ve Genelgeler Numune Alma ve Analiz Metotları Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği İdari Usuller Tebliği İş Termin Planı Genelgesi Proje Onay Genelgesi Tekstil Sektöründe Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Tebliği Ergene Havzasındaki KOİ Deşarjı Standartlarının Kısıtlanması Genelgesi Tebliğ Hassas ve Az Hassas Su Alanları Tebliği Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği (2005) Atıksu Tarifelerinin Belirlenmesi Yönetmeliği(2010) Teşvik Yönetmeliği (2010)

8 Atıksu Arıtma Tesisleri Enerji Teşviki Atıksu arıtma tesislerinin enerji giderlerinin % 50 sine kadarlık kısmı Bakanlığımızca karşılanmaktadır. Bu kapsamda 2011 yılında 22,8 Milyon TL, 2012 yılında 26,6 Milyon TL ve 2013 yılında 30,2 Milyon TL ödeme yapılmıştır. AAT Enerji Teşviki Ödemesi Ödeme Miktarı (Milyon TL) Tesis Sayısı ,8 26,6 30,

9 Atıksu Politikamız Deşarj Yeniden Kullanım Arıtma Minimizasyon Önleme Üretici sorumluluğu

10 Atıksu Politikamız Su kaynaklarının korunması için; Bakanlık çevre korumasına yönelik projeleri yürütmekle ve onaylamakla yükümlüdür. Bakanlığın atıksu arıtma tesislerinin teknolojilerinin belirlenmesi ve bunların uygulanmasından bilhassa sorumludur. Deşarj Yeniden Kullanım Arıtma Minimizasyon Önleme Üretici sorumluluğu

11 Atıksu Arıtımı Eylem Planı 25 Nehir Havzasında kirlilik durumu, baskı ve etkiler, içme suyu ve korunan alanlar da dikkate alınarak havza önceliklendirilmesi yapılmıştır. Kısa, orta ve uzun vadede hedeflerimiz belirlenmiştir.

12 TÜRKİYE DEKİ MEVCUT DURUM

13 Atıksu Altyapı Durumu Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen nüfusun toplam nüfusa oranı (%) Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen nüfusun toplam belediye nüfusuna oranı (%)

14 Atıksu Altyapı Durumu

15 Atıksu Altyapı Durumu Hedefimiz Atıksu Arıtma Tesisi ile hizmet edilen nüfusun Belediye nüfusuna oranı (%) 56% 62% 68% 75% 36% %

16 Atıksu Altyapı Durumu Atıksu Arıtma Tesisi Sayısı Bakanlığımızca yürütülen çalışmalar neticesinde yerleşim yerlerine hizmet veren evsel-kentsel atıksu arıtma tesisi sayısı 2002 yılında 145 ten 2014 yılında 563 e çıkarılmıştır Atıksu Arıtma Tesisine Bağlı Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (%) yılında belediye nüfusunun %35 ine atık su arıtma hizmeti verilirken, yürütülen çalışmalar neticesinde 2014 yılında bu oran % 75 e (yaklaşık 48,2 milyon kişi) ulaşmıştır.

17 Mevcut Evsel Atıksu Arıtma Tesis Tipleri Doğal Arıtma; 0,30% Fiziksel Arıtma; 28,50% İleri Arıtma; 38,30% Biyolojik Arıtma; 32,90% TÜİK, Belediye Atıksu İstatistikleri,2012

18 Organize Sanayi Bölgelerindeki Atıksu Arıtma Tesisleri OSB kanallarından deşarj edilen atıksu miktarı Atıksu Arıtma Tesisi Sayısı 18% 28% 72% Kimyasal/Biyolojik Arıtma İleri Arıtma 82% Arıtılan Arıtılmayan TÜİK, Organize Sanayi Bölgeleri Su, Atıksu ve Atık istatistikleri,2012

19 Türkiye de Atıksu Arıtımı Gelişim Süreci

20 Türkiye de Atıksu Arıtımı Gelişim Süreci TESİS ADI Aydın Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi İşletmeye alma Yılı 1988 Arıtma Tipi Aerobik / Anaerobik Stabilizasyon Havuzu

21 Türkiye de Atıksu Arıtımı Gelişim Süreci TESİS ADI Afyonkarahisar Atıksu Arıtma Tesisi İşletmeye alma Yılı 1996 Kapasite (m 3 /gün) Arıtma Tipi Damlatmalı filtre

22 Türkiye de Atıksu Arıtımı Gelişim Süreci TESİS ADI BURSA Atıksu Arıtma Tesisi İşletmeye alma Tarihi 2006 Kapasite (m 3 /gün) Arıtma Tipi İleri Arıtma

23 Türkiye de Atıksu Arıtımı Gelişim Süreci TESİS ADI Afyonkarahisar Atıksu Arıtma Tesisi İşletmeye alma Tarihi 2012 Kapasite (m 3 /gün) Arıtma Tipi İleri Biyolojik Arıtma

24 Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar

25 İnsan ve Çevre Sağlığının Korunmasında Atıksu Kirliliğinin kaynağında Önlenmesi önemlidir. Su kirliliğinin azaltılmasındaki temel politikamız; minimum atıksu deşarj yöntemlerin kullanılması ve kirliliğin kaynağında önlenmesi dir. Bu nedenle; Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar Su kullanımını azaltmak, Su kaybını azaltmak, Alıcı ortam su kalitesinin yükseltilmesi, Kalitesi uygun olmayan su kullanımı sebebiyle oluşan sağlık ve sosyal problemlerin çözümü, Arıtılan atık suyu yeniden kullanmak, önem arz etmektedir.

26 Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar Atıksu Politikamızda Yeniden Kullanımın Yeri Artan nüfus ve buna bağlı olarak artan su ve su kalitesi talebi, Gelişen sanayi, Yükselen doğal su kaynakları fiyatları Gelişen geri kazanım teknolojileri atıksuların tekrar kullanılmasını, hem çevre ve hem de kaynakların ekonomik kullanımını cazip hale getirmektedir. Deşarj Yeniden Kullanım Arıtma Minimizasyon Önleme Üretici sorumluluğu

27 Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar Neden Geri Kullanım? Sınırlı doğal su kaynaklarını nitelikli su gerektiren amaçlar için tahsis edebilmek, Atıksu deşarjları sebebiyle doğabilecek çevre kirlenmesi problemlerini önlemek, Şehir nüfus paylarının artması sebebiyle su ihtiyaçlarının belirli merkezlerde yoğunlaşması, Evsel atıksuların % 99.9 oranında saf su ihtiva ettiği düşünülürse, atıksuların da bir su kaynağı gibi düşünülmesinin gereği daha iyi anlaşılır.

28 Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar Arıtılmış Atıksuların Kullanım Alanları Tarımsal, Endüstriyel, Yeraltı suyunun beslenmesi, Dinlenme maksatlı kullanılan bölgelerin beslenmesi, Dolaylı olarak yangın suyu, Tuvaletlerde geri kazanım, Doğrudan içme suyu olarak geri kazanım, Rekreasyonel.

29 Tarımsal Sulama Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar

30 Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar Endüstriyel Kullanım Herhangi bir arıtmaya gereksinim duyularak veya duyulmadan proses içerisinde geri dönüşüm Bütün atıkların birleştirilerek en sonda ileri arıtımı ve geri kazanımı Evsel atıksuların arıtılarak, endüstrilerde geri kullanımı (Çok su kullanan endüstriler)

31 Yeraltı Suyu Beslemesi Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar

32 Rekreasyonel Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar

33 Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar Mevzuat: Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği Yerleşim birimlerinden kaynaklanan atıksuların arıtılması ile ilgili; Atıksu arıtma tesislerinin teknoloji seçimi, Tasarım kriterleri, Arıtılmış atıksuların dezenfeksiyonu, Yeniden kullanımı, Derin deniz deşarjı, Ortaya çıkan çamurun bertarafı, için kullanılacak temel teknik usul ve uygulamaları düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır.

34 Atıksu Yönetiminde Yenilikçi Yaklaşımlar Atıksuların Geri Kazanım Teknolojileri Atıksuların geri kazanımındaki teknoloji gereksinimi, geri kazanılacak suyun kullanım maksatları ile ilişkilidir. Kentsel atıksular tarımsal veya yeşil alan sulamasında kullanılacak ise iyi bir şekilde dezenfekte edilmiş biyolojik arıtma çıkışı gerekir. Doğrudan veya dolaylı geri kazanım söz konusu ise membran teknolojileri, aktif karbon ve ileri oksidasyon gibi daha ileri arıtma alternatifleri gerekir.

35 Evsel Atıksu Arıtımı ve Geri Kazanım Uygulamaları

36 Türkiye deki Atıksuyun Geri Kazanım Uygulamaları Ülkemizde turistik yapılaşmanın ve yatırımların yoğunlaştığı Ege- Akdeniz kesiminde; Arıtma tesislerin çıkış suları sulamada kullanılmaktadır. Bahçe, park sulaması için değerlendirilmektedir. Stabilizasyon havuzlarında biriktirilerek tarımsal amaçla kullanılmaktadır.

37 Evsel Atıksuların Sulama Amaçlı Kullanımı-Belek Antalya Belek bölgesindeki otellere hizmet veren bölgesel atıksu arıtma tesisleri bulunmaktadır. ANTALYA Geri kazanılan atıksular golf sahalarının sulanması için yeniden kullanılmaktadır. Arıtma tesisi kapasitesi yaklaşık kişi Belek

38 Evsel Atıksuların Sulama Amaçlı Kullanımı-Konya Konya Belediyesi Atıksu Arıtma Tesisi, karbon ve kısmi azot giderimi prensibine göre dizayn edilmiştir kişi eşdeğeri ve m 3 /gün atıksu debi değerine göre dizayn edilmiştir. Arıtılmış suyunun dezenfekte edilerek, şehir ve tesis sulama suyu olarak kullanılması amacıyla açık kanal tipi ultraviyole dezenfeksiyon sistemi kurulmuştur. Tesis, arıtılmış olan suyu yol refüjlerinde kullanmayı planlamaktadır.

39 Evsel Atıksuların Sulama Amaçlı Kullanımı- İstanbul-Paşaköy Q= 100,000 m 3 /gün İleri Atıksu Arıtma Tesisi (N ve P Giderimi) Son çökeltme tankından sonra arıtılan atıksular önce kum filtrelerinden geçirilmekte daha sonra UV dezenfeksiyona geçmektedir. UV dezenfeksiyon çıkış suları endüstriyel proses suyu (Tannery industries located in Tuzla) ve sulama amaçlı olarak kullanılmaktadır. İSTANBUL

40 MBR Uygulaması: Evsel Atıksuların Sulama Amaçlı Kullanımı- Muğla -Konacık Ülkemizde atıksu arıtımında membran teknolojisinin kullanımında ilklerden olan Bodrum İlçesine bağlı Konacık Belediyesi Evsel Atıksu Arıtma Tesisi Geri kazanılan sular park ve bahçe sulamasında, araç yıkama tesislerinde kullanılmaktadır. Q=1500 m 3 /gün MUĞLA

41 Endüstriyel Atıksu Arıtımı ve Geri Kazanım Uygulamaları

42 Endüstriyel Atıksuların Kullanımı Endüstriyel atıksular nedeniyle su kirliliğinde önemli derecede artış, Su temini fiyatlarındaki artış, Arıtılmış atıksuların endüstrilerde proses suyu olarak kullanılabilmesi, Su kalitesinin yeterli olmadığı durumlarda, su temini için atıksuyun geri kazanımının suyun arıtımından daha ekonomik olabilmesi, Havzadaki iyi su kalitesi hedefi, Bu nedenlerden dolayı endüstriyel atıksuların geri kullanımı önemli olmaktadır.

43 İzmir Tekeli Organize Sanayi Bölgesi Membran Bioreaktör Teknolojisi,kapasite m 3 /gün Tipi : Batık MBR Kapasite : 201,6 m 3 /saat İZMİR

44 Yıl :2007 Kapasite : m 3 /gün Su Kalitesi : 1. sınıf Üniteler: Koagülasyon Ön filtrasyon Ultrafiltrasyon Ters ozmoz Bursa OSB İleri Atıksu Arıtma Tesisi Arıtılmış atıksular fabrikaların proses suyu olarak kullanılmaktadır. BURSA

45 Sonuç ve Değerlendirme Türkiye nin su kaynakları yaygın kanaatin aksine bol değildir. Gelecekte suyun miktarı kadar kalitesi de önemli olacaktır. Bu sebeple; Su kalitesi yönetiminde havza bazlı planlama yapılması, Kirliliğin kaynağında azaltılması, Altyapı yatırımlarının en kısa sürede tamamlanması, Ekonomik kaynakların doğru yönetilmesi önem arz etmektedir. Su kaynaklarının etkin ve sürdürülebilir korunması ve kullanılması için gerekli olan güncel yaklaşım ve politikaları belirlemek, Atıksuların geri kazanılması ve tekrar kullanımı potansiyeli giderek artmaktadır. Atıksu planlaması yapılırken geri kazanım öncelikli olarak ele alınmalıdır.

46 TEŞEKKÜRLER

47 TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ ATIKSU GERİ KAZANIM UYGULAMALARI VE TURİZM TESİSLERİNDE SU KULLANIMI Dr. Selda MURAT HOCAOĞLU TÜBİTAK-MAM ÇEVRE VE TEMİZ ÜRETİM ENSTİTÜSÜ TURİZMDE TURİZMDE ATIKSU ATIKSU YÖNETİMİ YÖNETİMİ EĞİTİMİ EĞİTİMİ EYLÜL EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ GEBZE-KOCAELİ 1

48 Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı Su kaynaklarının kirlenmesi ve iklim değişikliği etkileri, buna karşın nüfusa paralel olarak artan su ihtiyacı, kısıtlı su kaynakları üstündeki baskıları giderek arttırmış ve alternatif su kaynaklarının önemi ortaya çıkmıştır. Artan su talebinin, sürdürülebilir şekilde karşılanmasının en önemli yolu; su kullanımını azaltmak, su kaynaklarını çeşitlendirmek ve geliştirmektir. WHO (2003) e göre 1,1 milyar insan güvenilir bir kaynaktan su temin edemezken, 2,4 milyar insansa uygun bir evsel atıksu yönetim biçimine sahip değildir. Gelecek 25 yıl içinde büyük bölümü gelişmekte olan kentsel alanlarda olmak üzere dünya nüfusunun 2 milyar artması öngörülmekte ve bu durum araştırmaları yeni kaynak arayışlarına yöneltmektedir. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 2

49 Neden Atıksu Geri Kazanımı? Geri kazanımın olmadığı durumda şebekeden temin edilen su, tesiste çeşitli amaçlar için kullanılır ve daha sonra deşarj edilir. Atıksu geri kazanımında ise, tesiste kullanılan suyun bir kısmı arıtılmış sudan sağlanır. Bu sayede şebekeden temin edilen su miktarı ve aynı zamanda deşarj edilen atıksu miktarı azalır. Şebeke suyuna olan ihtiyaç ve bağımlılık azalır. Şebekeden temin edilen suya ödenen maliyet azalır. Atıksuyun bir kısmı yeniden kullanıldığı için kanalizasyona ve/veya alıcı ortama deşarj edilen atıksu miktarı azalır. Yüksek kaliteli kaynak suyu yerine arıtılmış su kullanıldığı için doğal su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı sağlanmış olur. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 3

50 Arıtılmış Atıksuların Yeniden Kullanım Amacı Tarımsal sulama, yeşil alan sulama Kentsel kullanım (tuvalet rezervuar, yangın söndürme, yol yıkama vb.), Çevresel iyileştirme/su zenginleştirme, Yeraltı suyu besleme, Endüstriyel kullanım, İnsani tüketim. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 4

51 Dünyada Atıksu Geri Kazanım Uygulamaları EPA 2012 TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 5

52 Dünyada Arıtılmış Atıksuların Yeniden Kullanımının Dağılımı Dünya genelinde, kentsel atıksuların ileri arıtma sonrasında en yaygın kullanım amacı; tarımsal sulama, peyzaj sulama ve endüstriyel kullanımdır. Bununla birlikte, çevresel iyileştirme amaçlı kullanımlar, insani tüketim harici kentsel kullanım ve rekreasyonel faaliyetler için yeniden kullanım oranı da önemli sayılabilecek mertebelerdedir. EPA 2012, Global Water İntelligence - kentsel atıksu geri kazanım marketi raporundan alınmıştır, 2010 TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 6

53 Kentsel Atıksu Geri Kazanım Uygulama Örnekleri Tarımsal sulama örneği (arıtılmış atıksuyla sulanan pirinç tarlası, Kumamoto Şehri, Japonya) Su kaynağı besleme amaçlı kullanım örneği restorasyon öncesi ve sonrasında Meguro Nehri (Tokyo, Japonya) Rekreasyon gölet vb. oluşturma amaçlı kullanım (Kobe şehri, Japonya) Kaynak: GEC Sanitation program TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 7

54 Kentsel Atıksu Geri Kazanım Uygulama Örnekleri Orange County Yeraltı Suyu Besleme Sistemi dünyanın en büyük insani tüketim amaçlı geri kazanım sistemi olarak tanımlanmaktadır m 3 /gün arıtılmış atık su ileri arıtma teknolojileriyle arıtılarak yeraltısu sistemlerine gönderilmektedir m 3 /gün göletler yardımıyla yeraltı suyuna sızdırılarak içme ve kullanma suyu olarak değerlendirilmekte, m 3 /gün Pasifik Okyanusu ndan gelecek deniz suyu girişimine bariyer oluşturmak üzere kuyular yardımıyla yeraltısuyuna basılmaktadır. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 8

55 Dünyada Arıtılmış Atıksuyun Doğrudan Ya da Dolaylı Olarak İnsani Tüketim Amaçlı Kullanıldığı Uygulama Örnekleri Ülke ABD ABD Şehir/Eyalet Orange County, Kaliforniya Upper Occoquan, Virginia Kapasite (~m 3 /gün) ABD Big Spring, Texas Singapur Singapore (NEWater) İngiltere Langford Namibya Windhoek (NAS,2012) Güney Afrika Malahleni Belçika Wulpen Hindistan Bangalore (planlanma aşamasında) Uygulama Arıtılmış sular, akifere beslenmekte ve sonrasında insani tüketim amaçlı kullanılmaktadır. Arıtılmış sular, insani tüketim amaçlı kullanılan büyük bir baraj gölüne karıştırılmaktadır. Arıtılmış sular, insani tüketim amaçlı kullanılan yüzeysel su ile karıştırılmaktadır. Arıtılmış sular, insani tüketim amaçlı kullanılan büyük bir baraj gölüne karıştırılmaktadır Arıtılmış sular, insani tüketim amaçlı kullanılan bir nehrin kaynağına beslenmektedir Arıtılmış sular, yüzeysel su (arıtılmış) ile karıştırılmakta ve insani tüketim amaçlı kullanılmaktadır. Maden işletmesi esnasında açığa çıkan kirli sular, arıtıldıktan sonra doğrudan insani tüketim amacıyla kullanılmaktadır. Arıtılmış sular, akifere beslenmekte ve sonrasında insani tüketim amaçlı kullanılmaktadır. Arıtılmış suların, insani tüketim amaçlı kullanılan büyük bir baraj gölüne karıştırılması planlanmaktadır. EPA, 2012 den uyarlanmıştır. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 9

56 Ülkemizde Atıksu Geri Kazanımı Uygulamaları Kentsel Atıksu Geri Kazanımı Uygulamaları Örnekleri Konya Atıksu Arıtma Tesisi, Bodrum / Konacık Atıksu Arıtma Tesisi, Antalya Lara Atıksu Arıtma Tesisi, İstanbul-Ataköy Arıtma Tesisi İstanbul - Paşaköy Arıtma Tesisi (IDOSB alıyor) Planlama aşamasında: İzmir-Çiğli Atıksu Arıtma Tesisi, Dolaylı kullanım: Ankara-Tatlar Atıksu Arıtma Tesisi (arıtılmış atıksu Ankara Çayı na deşarj edilmekte ve daha sonra Sakarya Nehri ne bağlana Ankara Çayı aynı zamanda tarımsal amaçlı sulama suyu olarak kullanılmaktadır). TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 10

57 Ülkemizde Atıksu Geri Kazanımı Uygulamaları Yerinde Evsel Atıksu ve Gri Su Geri Kazanımı Uygulamaları Örnekleri Atıksuların oluştuğu kaynakta yerinde arıtılarak yeniden kullanımı konusunda ülkemizde az sayıda uygulama bulunmaktadır. Uygulamalar daha çok su kullanımının fazla olduğu turizm tesislerinde, kişi sayısının fazla olduğu okullarda ve yazlık sitelerdedir. En yaygın kullanım amacı, bahçe sulamadır, bununla birlikte gri suyun rezervuara döndürüldüğü uygulamalar da mevcuttur. Hilton İstanbul Otel, Barut Otel Sorgun, Polat Holding Renaissance, İstanbul Varyap Meridyen, İstanbul Zorlu Center, İstanbul İstanbul Özel Amerikan Robert Lisesi (evsel atıksu) XANADU Island Resort Oteli Atıksu Arıtma Tesisi, Bodrum (evsel atıksu) TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 11

58 Atıksu Geri Kazanım Yönteminin Seçimi Atıksu geri kazanımı için uygun yöntemin seçimi (örn. merkezi ya da müstakil olması, ayrık akım ya da karışık evsel atıksuda yapılması), - yerel yönetimlerin planlamaları, atıksu geri kazanım politikaları ve yasal düzenlemeler, - uygulama yapılan yerin topoğrafik özellikleri, iklim koşulları, - su kaynaklarının durumu, - geri kazanılmış suyun kullanım amacı ve ihtiyaç, - kullanıcıların sosyo-ekonomik özellikleri, kültürel özellikleri gibi birçok faktöre bağlı olarak değişmektedir. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 12

59 Yeniden Kullanım Amacına Göre Arıtma Yöntemleri Arıtma Arıtma seviyesi seviyesi Proses Yeniden kullanım amacı Birincil arıtma Çöktürme Kullanılamaz İkincil arıtma Biyolojik arıtma ve dezenfeksiyon Bağ bahçe sulamasında salma sulama Tarımsal sulama (yenmeyen ürünler) Sınırlı peyzaj sulama uygulaması İçme amaçlı kullanılmayan akifer beslemesi Sulakalan, habitat geliştirme Endüstriyel soğutma suyu Filtrasyon ve dezenfeksiyon Kimyasal koagülasyon, biyolojik ya da kimyasal besin maddesi giderimi, filtrasyon ve dezenfeksiyon. Peyzaj ve golf sahası sulaması Tuvalet rezervuarında kullanım Araç yıkama Tarımsal sulama (yenen ürünler) Sınırlamasız çevresel uygulamalar Endüstriyel kullanım İleri arıtma Aktif karbon, ters osmoz, ileri oksidasyon prosesi, toprakta arıtma vb. Dolaylı insani amaçlı tüketim (yeraltı suyu besleme, içme suyu kaynağının beslenmesi ve yüzeysel su kaynağı beslemesi ve insani amaçlı tüketim dahil) EPA 2012 İnsan teması İnsan teması seviyesinde artış Maliyet Maliyet artışı TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 13

60 Yeniden Kullanım Amacına Göre Arıtma Yöntemleri ikincil arıtma çıkış suyunun geri kazanımı için arıtma alternatifleri ve geri kazanım uygulamaları (Kaynak: GEC Sanitation Programı, emes2.html) TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 14

61 Atıksu Geri Kazanımında Uygulanan Arıtma Teknolojileri Atıksu geri kazanım uygulamasında, arıtma yöntemi yeniden kullanım amacına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Kentsel ve evsel atıksuların arıtımında kullanılan konvansiyonel arıtma uygulamalarında arıtma kademeleri şu şekildedir: Birincil Arıtma Atıksuyun fiziksel, mekanik ve/veya kimyasal işlemler ile arıtılmasıdır İkincil Arıtma Biyolojik arıtma ile atıksuda bulunan askıda katı madde ve biyolojik olarak ayrışabilir organik maddenin arıtılmasıdır. Üçüncül Arıtma/İleri Arıtma Biyolojik arıtma ile atıksuda bulunan askıda katı madde ve biyolojik olarak ayrışabilir organik maddenin arıtılmasına ilave olarak atıksuda bulunan besin maddelerinin de arıtılmasıdır. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 15

62 İkincil ve Üçüncül Arıtma Sonrasında Uygulanan İleri Arıtma Yöntemleri Konvansiyonel filtrasyon prosesleri: Derin yatak filtrasyonu, Yüzey filtrasyonu, Membran filtrasyonu uygulamaları: Mikrofiltrasyon (MF), Ultrafiltrasyon (UF), Nanofiltrasyon (NF), Ters osmoz (RO), Dezenfeksiyon İleri oksidasyon TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 16

63 Ülkemizde Turizm İstatistikleri 2011 yılında işletme belgeli tesislerde toplam tesise geliş sayısı yaklaşık 34 milyondur (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Gn. Md. Raporu, 2011) TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 17

64 Ülkemizde Turizm Tesislerinin Su Kullanımı Tahmini TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 18

65 Ülkemizde Turizm Tesislerinin Su Kullanımı Tahmini Turistik illerimizdeki turizm tesislerinin yıllık su tüketimleri; bina içi su kullanımı yaklaşık 30 milyon m 3 /yıl, bina içi ve dışı kullanımların toplamı ise yaklaşık 90 milyon m 3, Turistik illerin kendi içinde dağılımı açısından Antalya ili dikkat çekici, bina içi kullanımlar yaklaşık 13.5 milyon m 3, bina içi ve dışı toplam kullanım ise 44 milyon m 3 civarında (Antalya nın yıllık su kullanımı ile uyumlu), yoğun turizm sezonu Haziran-Ekim ayları arasındadır ve su ihtiyacı yine bu aylar arasındadır, Sektörün su tüketiminin yüksek olduğu bir diğer il ise İstanbul. Şehir otellerinin yıl boyunca benzer dolulukta olması sebebiyle, su ihtiyacı yıl boyunca büyük oranda eşit dağılacaktır, Mevsimsel ihtiyaçlar açısından değerlendirildiğinde, Antalya ve Muğla en fazla baskı altında olan şehirler olarak görülmektedir. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 19

66 Turizm Tesislerinde Su Kullanımı Turizm tesisleri, su kullanımının yoğun olduğu sektörlerin başında gelmektedir. Misafir başı su kullanımı 1200 L/kişigün değerine kadar yükselebilmektedir. Sektör açısından kesintisiz ve iyi kalitede su temini, hayati önem taşımaktadır. Sektörün yoğun su ihtiyacına karşın, ülkemizin bulunduğu iklim kuşağında turizm sezonunun yağışsız geçmesi, turizm sektöründe su yönetiminin ve atıksu geri kazanımının önemini pekiştirmektedir. Atıksuların arıtılarak yeniden kullanılması sayesinde, sektörün su ve atıksu kaynaklı bir çok problemi çözülebilir. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 20

67 Turizm Tesislerinde Su Kullanımı Turizm tesislerinde su kullanımı, tesisin büyüklüğüne, sınıfına, fiziksel özelliklerine, çevre yönetim sisteminin ve su tasarruf stratejisinin olup olmamasına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Genel olarak su kullanım alanları: odalar (banyo ve tuvalet), çamaşırhane ve mutfak, genel alanlar (spor salonu, sauna, genel alanlardaki tuvaletler, personel kullanımı vb.), peyzaj ve golf sahası sulama yüzme havuzlarının beslenmesi, süs havuzları ve göletlerin beslenmesi, iklimlendirme (soğutma kulesi ve kazanlarda). TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 21

68 Turizm Tesislerinde Su Kullanımı Uluslararası Hilton Oteli ve Avrupa da Scandic Otellerinin su tüketiminin incelendiği bir çalışmada (Bohdanowicz, 2007), yaklaşık olarak yıllık su tüketiminin tahmin edilebilmesi için aşağıdaki bağıntı geliştirilmiştir. Burada; ST: yıllık su tüketimi, m 3 A: otelin toplam kapalı alanı, m 2 YA: düzenlenmiş/sulama yapılan yeşil alan, m 2 MS: yıllık toplam misafir sayısı YS: satılan toplam yemek sayısı HV: havuz ve sauna olup olmaması, var ise 1 yok ise 0 alınacaktır TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 22

69 Turizm Tesislerinde Su Kullanımı Su kullanımı ile ilgili yapılan çalışmalarda ulaşılan veriler arasında çeşitli farklılıklar dikkat çekmektedir? Örneğin farklı ülkelerde bulunan Hilton otelleri ve Scandic otelleri verileri ile yapılan çalışma sonucunda ortalama misafir başı tüketim Hilton otellerinde yaklaşık olarak 520±330 L/misafir-gün, Scandic otellerinde ise ortalama misafir başı tüketim yaklaşık olarak 220±60 L/misafir-gün olarak bulunmuştur. Bu farklılıkların sebebi, tesisteki bazı su kullanımlarının misafir sayısından etkilenmemesidir, zorunlu tüketimdir. Örneğin yeşil alanların ve golf sahalarının sulanması ile havuzlar için besleme suları. Bu nedenle, misafir başına hesaplanan toplam su tüketimi doluluğa bağlı olarak değişecektir. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 23

70 Pilot Otellerde Su Kullanımı (şehir oteli, sayfiye oteli) İKLİMLENDİRME- SOĞUTMA KULESİ- KONDENS HAVUZ HAVUZ ŞEBEKE BAHÇE BAHÇE ŞEBEKE ODALAR ODALAR ÇAMAŞIRHANE/MUTFAK YUMUŞATMA ÇAMAŞIRHANE/MUTFAK GENEL ALANLAR GENEL ALANLAR TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 24

71 Pilot Otellerde Ortalama Su Kullanımının (Bina İçi ve Bina Dışı) Misafir Başı Dağılımı Misafir başı toplam su kullanımı-yıl ortalaması Misafir başı toplam su kullanımı-yaz sezonu** Bina içinde misafir başı su kullanımı* Turizm tesisi (L/misafir-gün) (L/misafir-gün) (L/misafir-gün) Ortalama/ Std. sapma Min.-Maks. Ortalama/Std. sapma Min.-Maks. Ortalama/ Std. sapma Min.-Maks. Sayfiye Oteli 830± ± ± Şehir Oteli 735± ± ** - - *Şehir otelinde ayrı sayaç bulunmamaktadır ** Mayıs-Ekim ayları verileri TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 25

72 Pilot Şehir Oteli Ortalama Toplam Su Kullanımının (Bina İçi Ve Bina Dışı) Misafir Başı Dağılımı 1400 Misafir başı toplam su kullanımı, (L/kişi-gün) Ocak 12 Mart 12 Mayıs 12 Temmuz 12 Eylül 12 Kasım 12 Ocak 13 Mart 13 Aylar Mayıs 13 Temmuz 13 Eylül 13 Kasım 13 Ocak 14 Mart 14 TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 26

73 Sayfiye Otelinde Toplam Su Kullanımının Misafir Başı Dağılımı Yeşil alanların sulanması ile havuzlar için besleme suları misafir sayısından etkilenmemektedir. Bu nedenle, misafir başına hesaplanan toplam su tüketimi doluluğa bağlı olarak değişecektir. Toplam su kullanımı, m 3 /gün % 20% 40% 60% 80% Yatak başı doluluk Bina içi su kullanımı, m 3 /gün % 20% 40% 60% 80% Yatak başı doluluk Bina içinde misafir başına su kullanımı (L/kişi-gün) TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ % 20% 40% 60% 80% Yatak başı doluluk 27

74 Sayfiye oteli örneğinde su kullanımının dağılımı Bina içi su kullanımı: odalarda duş ve banyolarda kullanım (gri su), odalarda tuvalette rezervuar suyu olarak kullanım, mutfak ve çamaşırhanede kullanım ve genel alanlarda kullanım. Toplam su kullanımı: bahçe sulama, havuzlar ve bina içi kullanım. Burada, toplam yumuşak su kullanımı: su sayacı verisi, gri su: sayaç verisi, tuvalet rezervuarlarında kullanım: tuvalet rezervuar hacmine göre tahmin (şehir oteli rezervuar hacmi: 7 L, sayfiye oteli rezervuarları iki kadameli hacmi: 3-6 L) çamaşırhane: sayaç verisi, mutfak: literatürden tahmin (Can, 2000), genel alanlar: toplam yumuşak su kullanımı ile diğer kullanımlar arası fark, havuz: sayaç verisi, bahçe sulama: otel teknik servisi çalışanlarının tahmini olarak alınmıştır (bahçe sulama suyu miktarı toplam su tüketimi ve bina içi su kullanım verisi ve havuz verisi farkı alınarak kontrol edilmiştir). TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 28

75 Sayfiye Oteli Örneğinde Su Kullanımının Dağılımı genel alanlar (sauna/spa, çalışanlar vb.) 41% Mutfak - Çamaşırha ne 16% Odalar gri su 30% Odalartuvalet 13% odalartuvalet 6% odalar-gri su 13% çamaşırhanemutfak 7% genel alanlar (sauna/spa, çalışan kullanımı vb.) 18% sulama 45% havuzlar 11% (a) bina içi su kullanımı (b) toplam su kullanımı (bina içi ve bina dışı) TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 29

76 Turizm Tesislerinde Atıksuların Geri Kazanımı Turizm sektörünün yoğun su kullanımına karşın, atıksu geri kazanım uygulamaları çeşitli endişeler sebebiyle çok yaygın değildir. Ancak arıtma teknolojisinin gelişmesi ve arıtılmış su kalitesinin yükselmesi sayesinde, son yıllarda uygulamalar artmaya başlamıştır. Turizm tesislerinde arıtılmış atıksuların en yaygın kullanım alanı peyzaj sulamadır. Kış aylarında sulamaya ihtiyaç olmadığından, geri kazanılan atıksuların kullanım alanı sınırlanmakta ve arıtılmış atıksular tuvalet rezervuarlarında olduğu gibi kentsel amaçlı ya da yapay gölet besleme gibi çevresel restorasyon amacıyla kullanılabilmektedir. TURİZMDE ATIKSU YÖNETİMİ EĞİTİMİ EYLÜL 2014 GEBZE-KOCAELİ 30