Akılcı İlaç Kullanımı. Doç.Dr.Osman Raif Karabacak Dışkapı Yıldırım Beyazıt EAH

Transkript

1 Akılcı İlaç Kullanımı Doç.Dr.Osman Raif Karabacak Dışkapı Yıldırım Beyazıt EAH 1

2 Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı ilaç kullanımı tanımı ilk kez 1985 yılında DSÖ tarafından yapılmıştır Kişilerin ilaçları; Klinik gereksinimlerine uygun biçimde Kişisel gereksinimi karşılayacak dozlarda Yeterli zaman diliminde Kendilerine/topluma en düşük maliyette Kolayca almaları için uyulması gereken kurallar bütünü Rational Use of Drugs, WHO, Nairobi, Kenya,

3 İlaçlar ; Akılcı İlaç Kullanımı Hastalıklardan korunma Teşhis Tedavi veya vücudun herhangi bir faaliyetini değiştirmek için kullanılan kimyasal, bitkisel ve biyolojik kaynaklı ürünlerdir Bu ürünler belirli kurallara göre, belirli dozlarda basit veya bileşik olarak hastanın kullanımına sunulur 3

4 Akılcı İlaç Kullanımı İlaç, kullananın yararına olacak şekilde kullanılır İçindeki kimyasal maddelerin tamamen zararsız olması mümkün değil Bu ürünler, normal olarak vücutta bazı organlarda beklenen etkilerin yanında, beklenmeyen yan etkilere de yol açabilir İlaç etkileşimleriyle de karşılaşılabilmektedir 4

5 Akılcı İlaç Kullanımı İrrasyonel ilaç kullanımı büyük bir sağlık problemidir Dünyada reçetelerin yarısı gereksiz yere yazılmaktadır. Hastaların yarısı ise ilacını yanlış kullanmaktadır İlacın aşırı, eksik veya yanlış kullanımı hem insan sağlığını bozmakta hem de kaynak israfına neden olmaktadır İrrasyonel ilaç kullanımı gelişmekte olan ülkelerde daha sık görülmektedir Rational Use of Drugs, WHO,

6 Akılcı İlaç Kullanımı İlaç Kullanımı; ülkelerin sağlık giderleri içerisinde belirli bir pay alır Bu payın artışı ekonomiye ek yük getirir. Akılcı kullanım ilaç harcamalarının uygun aralıkta kalmasını sağlar Öte yandan istenmeyen ilaç etkilerinin önüne geçilmiş olur 6

7 Akılcı İlaç Kullanımı 20. yy da İlaç Endüstrisindeki Gelişim Yanlış Gereksiz Etkisiz Yüksek maliyetli İlaç Kullanımı ARTMIŞTIR 7

8 Akılcı İlaç Kullanımı Yanlış İlaç Kullanımının Sonuçları Tedavi hataları Antibiyotiklere direnç gelişimi Advers ilaç reaksiyonları İlaç etkileşimleri Morbidite ve mortalite artışı Kaynak israfı sonucu mali yük Geri ödemede yaşanan sorunlar 8

9 Akılcı İlaç Kullanımından Kimler Sorumludur Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/ hasta yakını Üretici Düzenleyici Otorite Diğer (Medya, Akademi vb.) 9

10 Anlatma-Anlama-Doğru Uygulama Doğru uygulama Her ilacın farmasötik dozaj şekli ve kullanım yolu aynı değildir Kırma Çiğneme Suda veya başka sıvıda çözme Aç/tok kullanım Kullanım süresi Kullanım zamanı Doz değişikliği Saklama 10

11 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Şekilleri Tanıya uygun olmayan ilaç seçimi Çoklu ilaç kullanımı İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi (Civaner M, Turk Psikiyatri Derg. 2008) Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi 11

12 Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Şekilleri İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..) Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi Uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi İlaç-dışı tedavilerin farmakolojik tedavi yerine geçmesi ve ciddi hastalıkların tedavisi 12

13 Akılcı Olmayan İlaç Kullanım Örnekleri Gereksiz ve uygunsuz antibiyotik kullanımı Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı Çocuk ishallerinde antibiyotik tedavisi Fonksiyonel kabızlıkta laksatif alışkanlığı Soğuk algınlığı v.b. viral enfeksiyonlarda antibiyotik kullanımı 13

14 Akılcı Olmayan İlaç Kullanım Örnekleri Her türlü dispepsi durumunda proton pompası inhibitörleri ve/veya H2-reseptör blokörlerinin kullanımı Astımda uzun etki süreli beta 2-reseptör agonistlerinin uygun olmayan biçimde kullanımı Esansiyel hipertansiyonda tek ilaçla tedavi denenmeden 2, 3 hatta 4 ilaçla uzun süreli tedavi 14

15 Akılcı Olmayan İlaç Kullanım Örnekleri Analjeziklerin suistimali (Ör; bir reçetede birden fazla NSAII ın bulunması) Gereksiz aşılama (Ör; 65 yaşın altındaki sağlıklı erişkinlerde grip aşısı) 15

16 Akılcı Olmayan İlaç Kullanım Örnekleri Hekim veya eczacıya danışılmadan ilaç kullanılması İlaç kullanımında özensiz davranılması Hastaların birbirlerine ilaç tavsiyesinde bulunmaları Hastaların bilgilendirilmesindeki eksiklikler 16

17 Akılcı İlaç Kullanımı WHO Önerileri 1. İlaç kullanım politikalarını koordine edecek kurum 2. Klinik Tanı ve Tedavi Rehberlerinden yararlanma 3. İlk seçenek tedavileri için temel ilaçlar listesi oluşturma 4. Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma 5. Mezuniyet öncesi farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama 6. Hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi 17

18 Akılcı İlaç Kullanımı WHO Önerileri 7. İzleme, denetim ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi 8. İlaçlar konusunda tarafsız bilgi kaynaklarını kullanma 9. Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi 10. Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması 11. Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme 12. Yeterli devlet harcamalarının sağlanması 18

19 İlaç Kullanımını Etkileyen Faktörler Alışkanlıklar İş Yükü ve Personel Sıkıntısı Yasal Etmenler Yetersiz ve Eksik Bilgi İlaç Endüstrisinin Etkileri Sosyo- Kültürel Etmenler Ekonomik Etmenler Tedavi Seçenekleri Diğer Etmenler 19

20 Akılcı İlaç Kullanımının İlkeleri Etkililik Güvenlilik Uygunluk Maliyet 20

21 Etkililik Reçete edilmesi düşünülen ilacın etkinliğine ilişkin kanıtlar nelerdir? Tedavi hedefleriyle endikasyon uyumlu mudur? "İlaç istenilen etkileri gösterebilir olmalıdır 21

22 Güvenlilik Öngörülen tedavi süresince iyileşmeyi sağlayacak ve yan etkisi az olan ilaç (kronik kullanımda) Başka ilaç veya maddelerle etkileşim Hastanın aldığı risk "İlaçların istenmeyen etkileri kabul edilebilir olmalıdır." 22

23 Uygunluk Reçete edilmesi düşünülen ilacın aktif madde ve dozaj şekli uygun mu? Kontrendikasyonları Özel durumda kullanımı Çocuklar Yaşlılar Hamilelik ve emzirme dönemindeki kadınlar Kronik hastalığı olanlar İlaç ve besin alerjisi öyküsü olanlar Kullanım süresi İlacın veriliş yolu "İlaç kolayca kullanılabilir formda olmalıdır" 23

24 Maliyeti İlacın hastaya günlük toplam maliyeti nedir? Jenerik olarak bulunabilen en ucuz ilaçla tedavi Biyoyararlanımı yüksek olan ilaç pahalıda olsa tercih edilir Komplikasyonlar (olası) çıkarsa tedavi maliyeti nasıl etkilenir? "Tedavinin maliyeti düşük olmalıdır" 24

25 Ülkemizde Yapılan Çalışmalar Akılcı İlaç Kullanımına ilişkin ulusal politikalar belirlemek ve hayata geçirebilmek amacıyla; 2010 yılında Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde; Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü 2012 yılında da İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu bünyesinde Akılcı İlaç Daire Başkanlığı kurulmuştur 25

26 Ülkemizde Yapılan Çalışmalar Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan alan çalışmalarında; İlaç kutu sayısı açısından bakıldığında tanıya uygunluk bakımından yaklaşık % 50 sinin akılcı olmadığı İlaç maliyetlerine bakıldığında ise yine % 50 sinin akılcı olmadığı ortaya çıkmıştır 26

27 Yılmaz G et al. Bir Üniversite Hastanesindeki Antibiyotik Kullanımı, Klimik

28 Yılmaz G et al. Bir Üniversite Hastanesindeki Antibiyotik Kullanımı.Klimik

29 Rasyonel Olmayan Kullanım Dahiliye %6 Genel Cerrahi %28 Üroloji %56 Kadın-Doğum %44 Toplam %23 Pehlivan, ve ark

30 Türkiye de İlaç Sektörü 30

31 İlaç Harcamaları Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (EKİÖ /OECD) 2008 raporuna göre; Sağlığa ayrılan pay ABD de % 16.4, İngiltere de % 8.8, Türkiye de ise % 6.1 olarak bildirilmiştir Ülkemizde toplam sağlık harcamaları içinde ilacın payı % 46 iken, İngiltere de % 12.3, ABD de ise % 12.2 olarak bildirilmiştir 31

32 Kişi Başına Düşen İlaç Harcaması Türkiye de 2013 de ilaç harcamalarının GSHY içindeki payı %0,9 düzeyindedir Türkiye OECD ortalamasının altında kalmıştır 32

33 Kişi Başına Düşen İlaç Harcaması Türkiye de kişi başına ilaç harcaması 2010 yılında 117 dolar iken, 2013 yılında 92, 2014 yılında 86 dolar olmuştur 33

34 Türkiye de İlaç Kullanım Dağılımı(maliyet)

35 Türkiye de Kullanım Dağılımı( Kutu)

36 Türkiye de İlaç Harcamaları

37 Akılcı İlaç Kullanımı Etkinliğin azalması Yan etki görülme sıklığı veya şiddetinin artması İlaçların alışkanlık oluşturması Hastaların tedaviye olan güveninin azalması Sağlık harcamalarındaki payın artması ÖNLENMİŞ OLUR 37

38 Teşekkür Ederim 38