KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER

Transkript

1 Ünite KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER 1. Kimyasal Tür edir? Kimyasal Türleri Bir Arada Tutan Kuvvetler Güçlü Etkileşimler Zayıf Etkileşimler Konu Değerlendirme Testi iziksel ve Kimyasal Değişimler Tepkime Denklemleri Konu Değerlendirme Testi

2 Kimyasal Tür edir? Kimyasal Türler Maddelerin özelliklerini gösteren atom, molekül, iyon ve radikal taneciklerine kimyasal tür denir. ATM Kimyasal Türler MLEKÜL İY RADİKAL Atom : bir elementin bütün özelliklerini gösteren en küçük parçacığına denir. e gibi... Molekül en az 2 atomun belirli geometrik düzende birleşmesiyle oluşturduğu kimyasal türdür. C 2 gibi... İyon nötr bir atom ya da molekülün kimyasal değişim ile elektron alması veya vermesiyle oluşan yüklü taneciklerdir. a 1 gibi... Pozitif yüklü iyonlara katyon iyonlara anyon adı verilir. Katyon, negatif yüklü Anyon Li Mg 2 AI a Ca 2 CI S 2 P 3 K Sr 2 Br Se 2 Rb Ba 2 I Te 2 Radikal ortaklanmamış elektronu bulunan kimyasal türe denir.,,... gibi Örnek 1 Ödevim: Aşağıdaki iyonların adını yazınız. etkinlik 1. Anyon a Molekül b Katyon c. 3 Yukarıdaki tabloda verilen maddelerin eşleştirilmesi aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) 1-b, 2-c, 3-a B) 1-c, 2-b, 3-a C) 1-a, 2-b, 3-c D) 1-c, 2-a, 3-b Çözüm 1 1-c, 2-b, 3-a E) 1-b, 2-a, 3-c İyon C S 4 2 S 3 2 Cr P 3 3 P 4 Mn 4 Mn 4 2 CI Adı Karbonat itrat idroksit Sülfat Sülfit Kromat Amonyum idronyum osfit osfat Permanganat Manganat ipoklorit 74

3 Kimyasal Türleri Bir Arada Tutan Kuvvetler KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER Kimyasal Türler Arası Etkileşimlerin Sınıflandırılması Kimyasal türler arası etkileşimler Güçlü Etkileşimler Zayıf Etkileşimler İyonik bağ Kovalent bağ Metalik bağ Van der Waals bağları idrojen bağı Dipol-dipol bağları İyon-dipol bağları İndüklenmiş dipol bağları İyonlar Arası Bağlar Pozitif ve negatif yüklü taneciklerin elektron alışverişi ile birbirini çekmesi sonucu oluşan bağa iyonlar arası bağ denir. a CI a CI [a] [ CI ] Elektron dizilimi: a atom CI atom a iyon 2-8 CI iyon ot: Zıt yüklü iki iyon arasındaki çekim kuvveti Coulomb bağıntısı ile bulunur. = e 2 4π.ε.d 2 e : elektron yükü d : iyonların çapları toplamı : çekim kuvveti ε o : dielektrik sabiti acl bileşiği animasyon 75

4 Moleküller Arası Bağlar En az iki atomun elektron ortaklaşması sonucu birbirine bağlanmasıyla oluşan bağa kovalent bağ denir. Kovalent bağlı moleküllerin birbirleri arasındaki etkileşimine moleküller arası bağ denmektedir. Örnek C C = C = C 2 2 C 2 Açık bağ yapıları verilen asetilen (C 2 2 ) ve karbondioksit (C 2 ) bileşiklerinin birer moleküllerindeki, I. toplam bağ, II. toplam atom, III. atom türü sayılarından hangileri farklıdır? ( 1, 6 C, 8 ) Çözüm 2 C C = C = I. Toplam bağ 5 4 II. Toplam atom 2C, 2 4 C, 2 3 III. Atom türü C, C, animasyon Moleküller arası bağ Metallerdeki Bağlar Metallerin bir elektron denizi içerisinde bir arada tutulmasını sağlayan bağ türüne metalik bağ denir. yüklü metal iyonu elektron denizi Periyodik tabloda aşağıdan yukarıya ve soldan sağa metalik bağ gücü artacağından metalin erime ve kaynama noktası artar. Örneğin; 11 a in erime noktası 19 K nın erime noktasından büyüktür. Aynı şekilde 12 Mg nin erime noktası 11 a nın erime noktasından büyüktür. Örnek 3 Metal atomlarındaki hareketli elektronların metallere kazandırdığı üç önemli özelliği yazınız. Çözüm 3 Elektriksel iletkenlik Parlaklık Tel ve levha haline gelebilme 76

5 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER Kimyasal türler arası etkileşimler, birbirine bağlanan türe bakılarak iki ana gruba ayrılabilir: 1. Atomlar arası bağlar 2. Moleküller arası bağlar 1. tür bağlar, iyonik bileşiklerde, kovalent bileşiklerde ve metallerde atomları bir arada tutan güçlü çekim kuvvetleridir. 2. tür bağlar ise molekül yapılı katı ve sıvıların molekülleri arasındaki etkileşimi ifade eder. Bu kuvvetler atomlar arası bağlardan daha zayıftır. Örneğin; Su ( 2 ) moleküllerini oluşturan hidrojen ve oksijen atomları birbirine atomlar arası sağlam bağlarla bağlı iken farklı su molekülleri arasında zayıf çekim kuvvetleri vardır. Bağ Enerjisi Bir kimyasal bağ oluşumunda açığa çıkan veya herhangi bir kimyasal bağın kopması için geçen enerjiye bağ enerjisi denir Bağ enerjisinin birimi kj mol 1 dir. Bağ oluşum olayları ekzotermiktir. Yani ısı verendir. ksijen atomu ksijen atomu 495,04 kj 2 (g) 2(g) kj.mol 1 Bağ kırılması olayları Yani ısı alandır. ksijen molekülü 495,04 kj ksijen molekülü endotermiktir. ksijen atomu ksijen atomu 2(g) kj.mol 1 2 (g) Örnek 4 Aşağıda verilen olaylardan hangisi zayıf etkileşim sınıfına girer? A) Ι 2 katısının süblimleşmesi B) 2 ve 2 moleküllerinden 2 oluşması C) a metalinin elektron vermesi D) C gazının yanması E) Br 2 molekülünün atomlarına ayrışması Örnek 5 Aşağıda bazı değişimler sırasında alınan veya verilen enerji değerleri verilmiştir. Buna göre, bu değişimlerden hangileri güçlü etkileşim olarak sınıflandırılır? a) Ι 2(k) 150 kj.mol 1 2Ι (g) b) aci (k) 760 kj.mol 1 a (g) CI (g) c) 2 (s) 40,1 kj.mol 1 2 (g) d) C 4(s) 8 kj.mol 1 C 4(g) e) Mg 2 (g) 2 (g) Mg (k) 3850 kj.mol 1 Çözüm 4 Süblimleşme sırasında iyot moleküllerindeki atomlar arasında herhangi bir ayrılma olmaz. Katı haldeki Ι 2 molekülleri gaz haline geçer. Çözüm 5 a, b ve e olayları kimyasal olaylardır. Bu nedenle güçlü etkileşimler olarak sınıflandırılırlar. Yaklaşık 40 kj.mol 1 veya daha fazla enerji gerektiren olaylar güçlü etkileşimlerdir. 40 kj.mol 1 den daha az enerji gerektiren olaylar ise zayıf etkileşimlerdir. 77

6 Güçlü Etkileşimler Atom / İyonların Katman Elektron Dizilimleri ve Lewis Gösterimleri Tabloyu inceleyelim Tür ELEKTR DİZİLİMİ 1. Katman 2. Katman 3. Katman 4. Katman Lewis Gösterimi a a a 2 8 [a] Mg Mg Mg [Mg] 2 CI CI CI [ CI ] S S S [ S ] 2 Tablodaki a ve Mg atomları son katmanlarındaki elektronları verdiklerinde son katmanları 8 elektron olacak ve oktete ulaşacaklardır. Yine Cl ve S atomları son katmanlarına elektron aldıklarında son katmanları 8 elektron olacak ve oktete ulaşacaklardır. ktet Kuralı: Elementlerin bileşik meydana getirirken son yörüngelerindeki elektron sayılarını, soygazların elektron dizilimlerine (e hariç) benzetme isteğine oktet kuralı denir. a S Mg Mg a Mg 2 CI CI CI Mg 2 8 CI

7 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER İlk 20 Elementin Katmanlarındaki Elektron Sayıları IA VIIIA 1 1 : 1 IIA IIIA IVA VA VIA VIIA 2 : 2 2 3p 4p 5p 6p 7p 8p 9p 10p 3Li : 2, 1 4Be : 2, 2 5 B : 2, 3 6 C : 2, 4 7 : 2, 5 8 : 2, 6 9 : 2, 7 10e : 2, p 12p 13p 14p 15p 16p 17p 18p 11a : 2, 8, 1 12Mg : 2, 8, 2 13Al : 2, 8, 3 14Si : 2, 8, 4 15P : 2, 8, 5 16S : 2, 8, 6 17Cl : 2, 8, 7 18Ar : 2, 8, p 20p 19K : 2, 8, 8, 1 20Ca : 2, 8, 8, 2 Atomlar Arası Bağlar Bir atom elektron verdiğinde katyon oluşur. Örneğin, a a Mg Mg 2 Bir atom elektron aldığında anyon oluşur. Örneğin, Cl Cl S S 2 a ve Cl atomları bir araya gelince a ve CI iyonları oluşur ve birinin verdiği elektronu diğeri alır. (elektron alışverişi) ve atomların her ikisi de oktete ulaşırlar ve ( ) ve () yükler birbirini çektiği için atomlar arasında iyonik bağ oluşur. Cl atomları bir araya gelince elektron alışverişi olmaz çünkü her iki atomun da oktete ulaşmak için elektron alması gerekir. Bu durumda CI atomları birer elektronlarını ortaklaşarak oktete ulaşırlar ve atomlar arasında kovalent bağ oluşur. a atomları bir araya gelince ise ne iyonik ne de kovalent bağ oluşur. Bir aradaki a atomlarının son katmanlarındaki elektronlar atom kümesinin tamamında serbest dolaşıp ( ) yüklü elektron denizi oluşturur. Elektronlarını kaybetmiş a iyonları da bu denizde bulunurlar. Elektron denizindeki ( ) yük ile () yüklü a atomları arasında metalik bağ oluşur. 79

8 İyonik Bağ Zıt yüklü iyonlar arasındaki elektrostatik çekim kuvvetine dayanan kimyasal bağ türüne iyonik bağ denir. a CI a CI a Atomu CI Atomu a CI a atomu son yörüngesindeki 1 elektronu CI atomuna verdiğinde her iki atomun da son yörüngesinde 8 elektronun oluşması sağlanmıştır. aci Kovalent Bağ Ametal atomları arasında elektron ortaklaşması sonucu oluşan bağa kovalent bağ denir. Kovalent bağlarda, iyonik bağlarda olduğu gibi atomlar arasında elektron alışverişi olmaz. Atomların son katmanlarında bulunan elektronlardan bir veya birkaç tanesi atomlar arasında paylaşılır. Genel olarak, atomların son katmanlarındaki elektron sayısını oktete tamamlamaları için kaç elektron gerekiyorsa o kadar kovalent bağ kurulur. Bir kovalent bağdaki elektronların iki atom arasındaki paylaşım oranına bağlı olarak iki tür kovalent bağ ortaya çıkar. Birincisi elektronların eşit paylaşıldığı apolar kovalent bağ, ikincisi eşit paylaşılmadığı polar kovalent bağdır. Apolar Kovalent Bağ Bir molekülde bağ elektronlarının iki atom arasında eşit paylaşılmasıyla oluşan bağa apolar kovalent bağ denir. Örneğin; 2 molekülünde kovalent bağ ile bağlanan iki atom da aynıdır. er bir hidrojen atomunun sadece bir protonu ve bir elektronu olduğundan iki atom da paylaşılan elektronları eşit kuvvetle çeker ve elektronlar eşit paylaşılır. rtaklaşılan elektronlar 80

9 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER Apolar Kovalent Bağ Örnekleri ksijen Molekülü ( 2 ) er iki oksijen atomunun da son yörüngesinde altı elektron bulunur. Bu atomlar oktete ulaşmak için ikişer elektronlarını ortaklaşa kullanmalıdır. Azot Molekülü ( 2 ) er iki azot atomunun da son yörüngesinde beş elektron bulunur. Bu atomlar oktete ulaşmak için üçer elektronlarını ortaklaşa kullanmalıdır. = animasyon rtaklaşılan elektronlar Genellikle bir atom, son yörüngesindeki elektronunu sekize tamamlayacak sayı kadar bağ yapar. Atomlar arasında oluşan bağda, 1 çift elektron kullanılmışsa tekli bağ 2 çift elektron kullanılmışsa ikili bağ 3 çift elektron kullanılmışsa üçlü bağ oluşur. Örnek CI 2 6 S 2 Yukarıdaki çizelgede atomları arasında tekli, ikili ve üçlü bağ bulunan atomların kutucukları belirtiniz. Çözüm 6 Tekli bağ bulunanlar: 2, 2, CI 2, 1, 4, 5 İkili bağ bulunanlar: 2, S 2 2, 6 Tekli Bağ Üçlü Bağ İkili Bağ Üçlü bağ bulunanlar:

10 Apolar = Aynı atom Polar = farklı atom Polar Kovalent Bağ Bir molekülde bağ elektronlarının iki atom arasında eşit paylaşılmaması sonucu oluşan bağa polar kovalent bağ denir. Polar kovalent bağdaki atomların elektronegatiflikleri farklı olduğundan bu bağ türü kutuplu kovalent bağ olarak da adlandırılır. CI CI CI molekülünde kovalent bağ oluşumu molekülünde kovalent bağ oluşumu C Elektronegatiflik, bir atomun bağ elektronlarına sahip çıkma eğiliminin ölçüsüdür. Kovalent bağa katılan iki atomun elektronegatiflikleri arasındaki fark, bağın polarlık derecesini belirler. C 4 molekülünde kovalent bağ oluşumu Polar Kovalent Bağ Örnekleri Amonyak Molekülü ( 3 ) Azot () atomunun son yörüngesinde beş elektronu vardır ve bu nedenle üç bağ yapar. idrojen () atomları ise e düzenine ulaşmak için birer bağ yapar. 3 Karbon dioksit Molekülü (C 2 ) Karbon (C) atomunun son yörüngesinde dört elektronu bulunur ve bu nedenle dört bağ yapar. ksijen () atomları da son yörüngesinde altı elektronu olduğundan iki bağ yapar. Böylelikle her bir oksijen atomu karbon atomu ile ikili bağ yapmalıdır. C Karbon dioksit molekülünün elektron dizilimi. 3 ün üç boyutlu görünümü = C = 82

11 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER Karbon monoksit Molekülü (C) C molekülünde karbon (C) atomunun dört, oksijen () atomunun ise iki bağ yapması gerekir. akat bu molekül oluşurken atomundaki elektronlardan birinin C atomuna aktarıldığı varsayılır ve böylece C ile atomları arasında üç bağ oluşur. C ve atomları bu molekülde oktetini tamamlamamış olur. C C Örnek 7 Aşağıda verilen moleküllerden hangisinin elektron nokta yapısı yanlıştır? A) B) C Çözüm 7 CI CI C CI CI D) E) C) CI CI C CI Şeklinde tüm atomlar oktetini tamamlamalıdır. animasyon CI Bağ Polarlığı Molekül Polarlığı İki atomlu moleküllerde bağ polar ise molekül de polardır. Örneğin;, ve CI molekülleri İkiden fazla atomu olan moleküllerin polarlığı incelenirken bağların polarlığı yanında molekülün geometrisi de incelenmelidir. Örneğin; C 2 molekülünde bağlar polar olduğu halde molekül apolardır. δ (2δ ) δ C = = δ δ molekülünde polarlık δ Şekilde görülen δ (kısmi), moleküldeki atomların yükünün elektron yükünden daha küçük olduğunu belirtir. δ 1 bağıntısı her zaman geçerlidir. δ (2δ) 2 molekülünde polarlık animasyon 83

12 Örnek 8 Kovalent bağ ile oluşmuş bazı bileşiklerde atomların elektronları farklı güçlerle çekmeleri sebebi ile molekülde kutuplanma olmasına rağmen moleküldeki simetri sebebi ile bileşik apolar olabilir. Buna göre, aşağıda verilen bileşiklerden hangisi bileşikteki atomlarda kutuplanma olmasına rağmen kendisi apolardır? ( 1, 6 C, 7, 8, 9, 17 Cl) A) 2 B) C) C 4 D) 3 E) Cl Çözüm 8 Cl C Görüldüğü gibi C 4 bileşiğindeki simetri sebebi ile molekül içi bağlarda kutuplanma olmasına rağmen bileşik apolardır. Örnek 9 CCl 3 bileşiğinin Lewis yapısı aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? ( 1, 6 C, 17 Cl) A) Cl C Cl B) Cl C Cl Cl Cl C) Cl C Cl Cl Çözüm 9 E) C Cl D) Cl C Cl Cl C, ve Cl atomlarının tümü ortaklaşılan elektronlarla oktetlerini ( için dubletini) tamamlamalıdır. Metalik Bağ Metaller arasındaki bir ya da daha çok atomu bir arada tutan kimyasal bağ türüne metalik bağ denir. Metalik bağ, elektron bulutu ile pozitif iyonlar arasındaki elektriksel çekim kuvvetidir. Metalik bağ, metalin dövülebilirliği, ısı iletkenliği, elektrik iletkenliği, parlaklığı gibi pek çok özelliğin nedenidir. Elektron bulutu içindeki katyonlar kolayca hareket edebildikleri için metaller genelde yumuşaktır ve kolaylıkla işlenebilir. Metaller neden iletkendir? Metalik katıların elektrik iletkenliği çok yüksektir. Bunun nedeni metallerin son yörüngesindeki elektronların hareketli olması ve bu elektronların tüm yapıya dağılarak bir elektron denizi oluşturmasıdır. Metaller neden parlaktır? Metallerin son yörüngesindeki elektronlarının hareketli olması o metale parlaklık kazandırır. Bir ışık demeti metalin yüzeyine çarptığında elektriksel alan oluşturur ve hareketli elektronlara titreşim hareketi yaptırır. Bu titreşim hareketini yapan elektronlar gelen ışınla aynı frekansta ışın yayar ve gelen ışın yansımış olur. Böylelikle metal yüzeyler parlaklık kazanır. 84

13 Zayıf Etkileşimler Zayıf etkileşimler fiziksel bağlardır ve maddelerin molekülleri arasında etkilidir. Zayıf Etkileşimler KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER 249 Moleküller arası çekim kuvvetleri büyük olan maddeler katı, daha az olanlar sıvı, en az olanlar gaz hâlde bulunur. 250 Van der Waals Etkileşimleri idrojen Bağları Katı Sıvı Gaz Dipol-dipol Etkileşimi İyon-Dipol Etkileşimi London Kuvvetleri Zayıf etkileşimler genellikle 40 kj.mol 1 den daha az enerji gerektiren etkileşimlerdir ve bu nedenle fiziksel bağ olarak kabul edilirler. 40 kj.mol 1 den daha fazla enerji gerektiren etkileşimler güçlü kimyasal bağlardır. Br 2 oda sıcaklığında sıvı ve gaz halde bulunur. I 2 oda sıcaklığında süblimleşebilen bir katıdır. animasyon Van der Waals Etkileşimleri A) Dipol-Dipol Etkileşimleri Polar yapıya sahip moleküller arasında görülen çekim kuvvetidir. CI, 2 ve 3 gibi polar moleküllerde elektron dağılımı simetrik olmadığından kısmi pozitif (δ ) ve kısmi negatif (δ ) uçlar bulunur. Moleküller arasındaki bu uçlar arasında bir çekim kuvveti oluşur. δ δ δ δ Polar kovalent bağ CI dipol-dipol etkileşimi CI Polar kovalent bağ Molekülün polarlığı ne kadar fazlaysa dipol karakteri o kadar yüksektir. Örneğin; oda koşullarında molekülleri gaz iken, C 3 C molekülünün polarlığı daha fazla olduğundan bu molekül sıvıdır. Dipol-dipol etkileşimlerinin gücü bağ dipollerinin büyüklüğüne ve molekül geometrisine bağlı olarak değişir. = C = S C 2 ve S 2 moleküllerini incelemek gerekirse, C 2 apolar, S 2 ise polar moleküldür. S 2 de dipol-dipol etkileşimi etkin olduğundan molekülleri C 2 molekülüne göre daha sağlamdır. Moleküller arası bu etkileşimden dolayı S 2 nin kaynama noktası 10 C, C 2 nin ise 78 C dir. Br, Ι, 2 S, 2, 3, P 3 gibi moleküllerde de molekül içi bağlar polar kovalent molekül ise polardır. Bu nedenle molekülleri arasında dipol-dipol kuvveti etkindir. 85

14 B) İyon-Dipol Etkileşimleri Bir iyon ile polar molekül arasında görülen etkileşime iyon-dipol etkileşimi denir. Örneğin; suda çözünen bir tuz olan aci katısının katyonları (a ), 2 moleküllerinin kısmi negatif yüklü atomları ile; anyonları (CI ) ise kısmi pozitif yüklü atomları ile etkileşir CI a iyon-dipol etkileşimi δ Polar kovalent bağ δ δ a iyonu CI iyonu 2 Molekülü acl'nin (yemek tuzu) sudaki ( 2 ) çözeltisinde iyon-dipol etkileşimleri animasyon C) London Kuvvetleri (İndüklenmiş Dipol Bağları) Soygazlar ve apolar moleküller uygun koşullar sağlandığında sıvı veya katı hale geçebilmektedir. Bu da o atom veya molekülleri arasında bir etkileşim olduğunu göstermektedir. Apolar moleküllerde ve soygazlarda anlık geçici dipoller oluşur. arklı atom veya moleküllerin anlık kısmi yükleri birbirini çeker ve böylece moleküller arası bağlar oluşur. Bu şekilde geçici polar özellik kazanan moleküller arasında meydana gelen çekim kuvvetlerine London kuvvetleri ya da indüklenmiş dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi denir. London kuvvetini ilk açıklayan bilim adamı ritz London dır. London kuvvetleri her kimyasal tür için mümkündür fakat, başka etkileşimler içeriyorsa o etkileşim her zaman önceliklidir. Sadece London kuvvetlerinin etkin olduğu moleküllerde, molekül büyüdükçe ve toplam elektron sayısı arttıkça London kuvveti artar. Elektrostatik Çekim e e 2 2 e 1. elyum Atomu e 2. elyum Atomu δ δ δ δ ek bilgi 86

15 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER Örnek 10 I. 2 S II. e III. KCl 2 molekülleri arasında yoğun fazlarda görülen etkileşimleri açıklayınız. ( 1, 2 e, 8, 16 S, 17 Cl, 19 K) Çözüm 10 I. 2 S molekülü S yapısına sahip polar bir moleküldür. Polar yapılı moleküller arasında yoğun fazda dipol - dipol etkileşimleri etkindir. II. Soygazlar apolardır. Apolar moleküller arasında London kuvvetleri etkindir. III. KCl kristalleri iyon, 2 polar yapılı moleküldür. İyon kristallerinin polar çözücülerde çözünme olayında iyon - dipol etkileşimleri olur. Örnek 11 I. CCl 4 II. Ar III. Br 2 IV. C 2 Yukarıda verilenlerin London kuvvetleri arasındaki ilişkiyi yazınız. ( 6 C, 8, 17 Cl, 18 Ar, 35 Br) Çözüm 11 Elektron sayısı arttıkça London kuvvetleri artar. Buna göre, London kuvvetleri arasındaki ilişki I > III > IV > II şeklindedir. idrojen Bağları idrojen () atomları, elektronegatiflikleri yüksek olan, ve atomlarıyla, ve bağlarını oluşturduğunda kısmi pozitif (δ ) yük, diğer uç ise kısmi negatif (δ ) yük kazanır. Bunun sonucunda δ yüklü atomu ile δ yüklü diğer atom arasında bir elektrostatik çekim kuvveti oluşur. Bu çekim kuvvetine hidrojen bağı denir. idrojen bağı δ δ δ δ δ idrojen bağı 2 bileşiğinde hidrojen bağı δ 3 bileşiğinde hidrojen bağı δ idrojen bağları bileşiğinde hidrojen bağı δ δ δ δ δ δ δ animasyon 87

16 idrojen bağı etkin olan maddelerde, moleküller arası etkileşimler başka etkileşim türlerine göre daha baskındır. idrojen bağı içeren moleküllerin kaynama noktaları, moleküller arası diğer etkileşim türlerini içerenlere göre daha yüksektir. Grup 4A (14) Grup 5A (15) Grup 6A (16) Grup 7A (17) 2 Te 0 2 Se Sb S As 3 I Kaynama Sıcaklığı ( C) 100 CI P 3 Si 4 Br Ge 4 Sn C Periyodik sistemde farklı gruplardaki elementlerin hidrojenli bileşiklerinin kaynama noktaları C, 2 S 60 C de kaynar. Bunun nedeni 2 S moleküllerinde dipol-dipol etkileşiminin, 2 moleküllerinde ise dipol-dipol etkileşiminin yanı sıra hidrojen bağlarının daha etkin oluşudur. C 3 C C 3 (aseton) ile 2 ; C (formik asit) ile 2 ; C 3 C 3 (di metil eter) ile 2 molekülleri arasında hidrojen bağı oluşur. C 3 C idrojen bağı ormik asit ile 2 C = 3 C C 3 idrojen bağı Aseton ile 2 C 3 idrojen bağı Dimetil eter ile 2 88

17 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER idrojen Bağına Sahip Maddelerin iziksel Özellikleri idrojen bağlarının varlığı ve büyüklüğü hidrojen içeren maddelere içermeyenlere göre avantaj sağlar, maddelere bazı fiziksel özellikler kazandırır. a) Erime ve kaynama noktası b) Çözünürlüğü c) Yoğunluğu diğer maddelere göre daha yüksektir. Kimyasal Türler Arasındaki Etkileşimlerin Çözünmeye Etkisi 258 Molekülleri arasında hidrojen bağı oluşturabilen maddenin; İyonik bileşikler polar çözücülerde çözünür. Bunun nedeni iyon-dipol etkileşiminin kuvvetli olmasıdır. Genellikle polar maddeler polar çözücülerde, apolar maddeler ise apolar çözücülerde iyi çözünür. Apolar ve polar maddeler genellikle birbirleriyle karışmazlar. Örneğin apolar CCI 4 molekülü, polar olan su içinde hiç çözünmez. Bunun nedeni su molekülleri arasındaki etkileşimin su ve CCI 4 arasındaki etkileşimden daha güçlü olmasıdır. 261 Maddelerin birbiri içerisindeki çözünmesinde moleküller arası etkileşimlerin rolü büyüktür. Aralarında çekme kuvveti olan moleküller birbiri içinde kolay çözünürler. Örnek 12 I. C 4 II. Cl III. a IV. 2 Yukarıda verilen maddelerin hangilerinin yoğun fazlarında molekülleri arasında hidrojen bağları vardır? Açıklayınız. Çözüm 12 I., ve atomları içermeyen apolar bir moleküldür. Molekülleri arasında London etkileşimleri etkindir. II., ve atomları içermeyen polar bir moleküldür. Molekülleri arasında dipol - dipol etkileşimleri etkindir. III. İyonik bağlı bir bileşiktir. IV. idrojenin atomu ile yaptığı bağları içeren polar bir moleküldür. Molekülleri arasında dipol - dipol etkileşimleri de olmakla birlikte hidrojen bağları etkindir. Örnek 13 Aşağıda bazı çözücülerde çözünen maddeler ile çözücü - çözünen arasında etkin olan etkileşimin türü verilmiştir. Buna göre, hangisinde çözücü - çözünen arasındaki etkileşimin türü hatalıdır? Çözücü Çözünen Etkileşim türü A) 2 KCI İyon-dipol B) CI 3 Dipol-dipol C) 2 3 idrojen bağları D) 2 C 3 idrojen bağları E) Br aci Dipol - Dipol Çözüm 13 A) K CI ile 2 arasında iyon-dipol B) Polar molekül olan 3 ile Cl arasında lipol-dipol C) 3 ile 2 arasında hidrojen bağları D) C 3 ile 2 arsında hidrojen bağları E) Cl ile Br arasında iyon-dipol etkileşimleri görülür. 89

18 Konu Değerlendirme Testi CI 4 AI 3 CI Yukarıdaki tabloda bazı kimyasal türlere örnekler verilmiştir. Buna göre tablodakilerden, I. iyon, II. radikal olan kimyasal türlerin sayısı aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? I II A) 1 5 B) 2 4 C) 3 3 D) 4 2 E) Kimyasal türler arasında oluşan etkileşimler ile ilgili; I. Güçlü etkileşimler kimyasal bağ tanımına girer. II. İki farklı türün çekirdekleri arasında itme kuvvetleri bulunur. III. Birbirine yaklaşan türler arasında çekme kuvvetleri çok fazla, itme kuvvetleri çok az ise güçlü etkileşimler oluşur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 2. 1 ve 8 atomları arasında oluşan 2 bileşiği ile ilgili, I. Kovalent bağ ile oluşur. II. Bağ yapımında 4 elektron ortaklaşa kullanılır. III. Elektron nokta yapısı şeklindedir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 5. I. II. 3. Atomların elektron dağılımında son katmanda yer alan elektronların element sembolü çevresinde noktalarla gösterilmesine Lewis yapısı denir. Buna göre periyodik sistemde yer aldığı grubu belirtilen atomlardan hangisinin Lewis yapısı yanlış gösterilmiştir? Periyodik cetveldeki grubu Lewis yapısı A) 1A Li B) 2A Be C) 3A B D) 4A C E) 6A III. Yukarıda bazı atomların elektron - nokta gösterimleri verilmiştir. Buna göre, verilen atom çiftleri ve oluşturabilecekleri yapılarla ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) I. de iyonik bağlı bileşik oluşur. B) II. de elektron alışverişi ile bağ oluşur. C) III. de element çiftleri arasında bağ oluşmaz. D) I. ve II. de oluşan bileşiklerin formülleri farklıdır. E) II. de taneciklerin kimyasal özellikleri farklıdır. 90

19 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER Aşağıda verilen kimyasal tür çiftlerinden hangisinde tanecikler arasında dipol - dipol etkileşimleri görülebilir? ( 1, 6 C, 7, 8, 17 Cl) Katman elektron dağılımı ile bağ yapısı verilen X 2 molekülü ve X atomu ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) X 2 apolar bir moleküldür. B) X bir ametaldir. C) X 2 molekülünde X atomları kovalent bağ ile birbirine bağlanmıştır. D) X 2 molekülünde X atomları arasında ikili bağ vardır. E) X bir halojen atomudur. 7. Türler arası etkileşim İyonik (1) Güçlü etkileşimler Kovalent (2) Metalik (3) Zayıf etkileşimler Yukarıdaki şemada türler arası etkileşimlerin sınıflandırılması yapılmıştır. Buna göre, aşağıdaki örneklerden hangisi 1, 2 ve 3 ile gösterilen türlerden herhangi birine ait değildir? A) Cu atomları arasındaki bağ B) 2 molekülündeki atomların arasındaki bağ C) Cl molekülündeki atomlar arası bağ D) aci molekülündeki atomlar arası bağ E) 2 ve C 3 molekülleri arasındaki bağlar A) C 2 2 B) C 4 2 C) 3 2 D) CCl 4 2 E) CCI 4 CI 10. idrojen bağı, diğer bağlardan ayırt edilebilmesi için şeklinde gösterilir. Aşağıdaki molekül çiftleri arasındaki hidrojen bağlarından bazıları gösterilmiştir. Buna göre, hangisinde hidrojen bağı yanlış gösterilmiştir? A) C 3 B) C) C 3 D) E) C C Yukarıdaki bazı bağ türleri 1, 2 ve 3 ile işaretlenmiştir. Buna göre, I. 1. fiziksel, 2. ve 3. kimyasal bağdır. II. 1. bağ, diğerlerinden daha kolay kopar. III. 1. ve 2. bağlar hidrojen bağıdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 11. Polar moleküller arasında katı ve sıvı halde molekülleri bir arada tutan etkileşim apolar moleküllere kıyasla daha kuvvetlidir. Bu sebeple polar bileşiklerin erime ve kaynama sıcaklığı, apolar bileşik ve element moleküllerininkinden genellikle daha büyüktür. Buna göre, aşağıda verilen maddelerden hangisinin, aynı koşullarda kaynama sıcaklığı diğerlerininkinden daha büyüktür? ( 1, 6 C, 8, 16 S) A) 2 B) CS 2 C) C 2 D) 2 E) 2 91

20 iziksel ve Kimyasal Değişimler Günlük hayatımızda çeşitli etkiler sonucunda maddelerde bazı değişimler olduğunu görürüz. Örneğin, açık havada bırakılan demirin paslanması, sıcak bir ortama konulan buz parçasının erimesi, gümüşün kararması değişimleri bunlardan sadece birkaçıdır. Maddelerde meydana gelen değişimler 2 grupta incelenebilir: iziksel Değişimler Kimyasal değişimler iziksel Değişme Maddelerin yapısı değişmeden sadece hal, biçim, şekil, dış görünüşünde meydana gelen değişimlere fiziksel değişim denir. iziksel değişmeler sonucunda maddenin kimyasal yapısı değişmez. Örneğin 2 ile formülize edilen suyun katı, sıvı ve gaz hallerinin hepsi aynı formülle gösterilir. Buz Sıvı su Sıvı buharı Suyun ( 2 ) katı, sıvı ve gaz hali iziksel Değişim Örnekleri Kağıdın yırtılması Mumun erimesi Şekerin suda çözünmesi Gökkuşağı oluşumu Yoğurttan ayran yapımı Tebeşirin toz haline getirilmesi Camın kırılması Maddelerde meydana gelen değişimlere bir enerji değişimi de eşlik eder. iziksel olaylarda moleküller arası etkileşimler (zayıf etkileşimler) söz konusu olduğundan kimyasal olaylara kıyasla daha düşük enerji değişimi vardır. a) 2 (s) 40,6 kj/mol 2 (g) b) aci (k) 787 kj/mol a (g) CI (g) a örneğindeki değişim fiziksel, b örneğindeki değişim kimyasaldır. Bu nedenle a örneğindeki enerji değişimi b örneğindekine göre daha azdır. Camın kırılması Gökkuşağı oluşumu Şekerin çayda çözünmesi Buzun erimesi video 92

21 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER Kimyasal Değişme Maddenin iç yapısında meydana gelen değişimlere kimyasal değişim denir. Kimyasal değişimde maddelerin fiziksel özelliklerinin yanında atom veya molekül yapıları da değişir. Kömürün Yanması Demirin Paslanması Kimyasal Değişim Örnekleri Kömürün yanması Demirin paslanması Bitkilerin fotosentez yapması Ekmeğin küflenmesi Suyun elektrolizi Elmanın çürümesi amurun mayalanması Yumurtanın pişmesi Elmanın Çürümesi Bitkilerin otosentez Yapması video Örnek 14 Suyun elektrolizinde gerçekleşen değişim aşağıdaki olayların hangisinde vardır? A) Buzun erimesi B) aftalinin süblimleşmesi C) Elmadan sirke yapılması D) Mürekkebin su içinde dağılması E) Ekmeğin dilimlenmesi Örnek 15 Aşağıda verilen değişimleri fiziksel ve kimyasal olarak sınıflandırınız. / K a) Yemek tuzunun suda çözünmesi fiziksel b) Sütten yoğurt yapılması kimyasal c) Demirin paslanması kimyasal d) Soyulan patatesin kararması kimyasal e) amurun yoğurulması fiziksel f) Suyun buharlaşması fiziksel Çözüm 14 g) Üzümden sirke yapılması kimyasal Suyun elektrolizi kimyasal olaydır. Elmadan sirke yapılması da aynı şekilde kimyasaldır. 93

22 Tepkime Denklemleri Tepkime Denklemlerinin Yazılması ve Denkleştirilmesi Bir kimyasal olaya karışan maddelere tepkimeye girenler ya da reaktifler denir. luşan maddelere ise ürünler ya da reaktanlar denir. Girenler ve ürünlerin formüllerinin yazılı olduğu gösterimlere tepkime denklemi denir. Kimyasal tepkimeler tepkime denklemleri yazılarak gösterilir. Tepkimeye girenlerin ürünlere dönüştüğünü belirtmek için girenlerden ürünlere doğru bir ok ( ) konulmalıdır. Maddeyi oluşturan en küçük birim esas alınır. Örneğin idrojen elementi moleküllü yapıya sahip olduğundan denklemde değil, 2 şeklinde gösterilir. Tepkimelerde, acim, sıcaklık, basınç ve molekül sayısı her zaman korunmayabilir. Atom türü ve sayısı her zaman korunur. Toplam proton, nötron ve elektron sayısı her zaman korunur. Kimyasal tepkimelerde girenlerin kütlesi ürünlerin kütlesine eşittir. Yani kütle korunur. Tepkimeler denkleştirilirken girenler ve ürünlerdeki atom sayıları eşitlenir. Bileşik formülündeki atom sayıları ile kat sayıları çarpım durumundadır. Atomik haldeki elementlerin ve bileşiklerin başına kesirli sayı gelemez. Ancak moleküler haldeki elementlerin başına kesirli sayı gelebilir. 2 2(g) 2(g) 2 2 (g) animasyon Örneğin; C C Girenler Ürünler (reaktifler) tepkimesini denkleştirelim. Girenler tarafında 2 karbon atomu vardır. Karbon atomu denkliğini sağlamak için sağ taraftaki C 2 formülünün başına 2 kat sayısı konur. C C 2 2 Girenler tarafında 6 hidrojen atomu vardır. Sağ taraftaki 2 formülünün başına 3 konularak hidrojen denkliği sağlanmış olur. C C Karbon ve hidrojen sayıları eşitlenmiş oldu. akat oksijen atom sayıları eşit değildir. Ürünlerde toplam 7 oksijen bulunmaktadır. Bu nedenle girenlerdeki 2 nin katsayısına 7 konulmalıdır. Böylece tepkime 2 denkliği sağlanmış olur. C 2 6 Örnek C C C 2 2 tepkimesi en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde 2 nin katsayısı kaç olur? Çözüm 16 C C Katsayıları tam sayı yapmak için 2 ile çarpalım. 2C C

23 KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER Örnek 17 I. 2Ag 2 2 S 4 X S II. 3Mg 2Y Mg 3 (P 4 ) Yukarıda denkleşmiş olarak verilen tepkimelerdeki X ve Y ile gösterilen bileşiklerin formüllerini bulunuz. Çözüm 17 X : Ag 2 S 4 Y : 3 P 4 Örnek 18 I X 2 II. 2 3X 2Y III. Y Cl Z Yukarıdaki denkleştirilmiş denklemlerde yer alan X, Y ve Z maddelerinin formülleri nelerdir? Çözüm 18 I. denklem = 2. X 2. 2 = X X = 2 II. denklem = 2. Y 3 = Y Y = 3 III. denklem 3 Cl = Z Z = 4 Cl Tepkime Çeşitleri luşum (Sentez) Tepkimeleri İki veya daha çok elementin tepkimeye girerek bileşik oluşturduğu tepkime türüne oluşum (sentez) tepkimesi denir. Bozunma (Ayrışma) Tepkimeleri Bazı maddelerin ısı etkisiyle elementlerine veya basit bileşiklere dönüşmesi tepkimelerine bozunma (ayrışma) tepkimeleri denir Bir tepkime denkleminde, girenlerin ve ürünlerin fiziksel halleri parantez içinde yazılır. Gaz için (g), sıvı için (s) ve katı için (k) simgeleri kullanılır. 2KCI 3(k) MgC 3(k) Mn 2, 350 C 2KCI (k) 3 2(g) ısı Mg (k) C 2(g) 2(g) 3 2(g) 2 3(g) Tepkimenin ilerlemesi için gerekli olan sıcaklık, basınç ve yardımcı maddeler ok üzerinde gösterilebilir. 2(g) 2 2(g) yüksek sıcaklık 2 2(g) Kireç cakları 95

24 Yanma Tepkimeleri Maddelerin havadaki oksijenle etkileşmesi olaylarına yanma tepkimeleri denir. C 2 C 2 C C Çözünme-Çökelme Tepkimeleri Suda çözünen iki bileşikten birinin katyonunun diğerinin anyonu ile suda çözünmeyen bir katı oluşturmasına çökme, kalan diğer iyonların suda görülemeyecek kadar küçük tanecikler halinde dağılmasına çözünme denir. 2KI (suda) Pb( 3 ) 2(suda) PbI 2(k) 2K 3(suda) aci (suda) Ag 3(suda) AgCI (k) a 3(suda) Asit-Baz Tepkimeleri Suda çözündüğünde iyonu veren maddeler asit, iyonu veren maddeler bazdır. Bir asit ile bazın etkileştiği ve çoğu zaman nötralleşme olarak da adlandırılan tepkimelere asit-baz tepkimeleri denir. CI (suda) a (suda) aci (suda) 2 (s) 2 3(suda) Ca() 2(suda) Ca( 3 ) 2(suda) 2 2 (s) Pamukkale Travertenleri Örnek 19 Örnek (g) 2(g) 2 2 (g) tepkimesi, I. Sentez II. Yanma III. Asit-Baz tepkime türlerinden hangilerine örnek olarak verilebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Çözüm 19 D) II ve III E) I, II ve III Aşağıda verilen tepkimelerden hangisi asit-baz tepkimesidir? A) 2 3 Ca() 2 Ca( 3 ) B) aci Ag 3 AgCI a 3 C) CaC 3 Ca C 2 D) 2 CI 2 2CI E) 6C C Çözüm 20 A seçeneğindeki tepkime asit-baz tepkimesidir. 2 (su) oluşumu sentez ve yanma tepkimelerine örnektir. 96

25 Konu Değerlendirme Testi - 2 KİMYA BİLİMİ 1. Aşağıda bazı olaylar ve sınıflandırmaları verilmiştir. Buna göre, verilenlerden hangisi yanlıştır? lay Sınıflandırma A) Elmadan sirke eldesi Kimyasal B) Yoğurttan ayran eldesi iziksel C) Sütten peynir eldesi Kimyasal D) İyotun süblimleşmesi iziksel E) Elektroliz iziksel X 2 Y (s) Q 1 X 2 Y (g) 2. X 2 Y (g) Q 2 2X (g) Y (g) Yukarıdaki tepkimelerde Q 1 ve Q 2 ile gösterilen değerler tepkime sırasında alınan enerji miktarlarıdır. Buna göre; 4. Kütle A B Zaman Kimyasal bir tepkimenin Kütle - Zaman grafiği yanda verilmiştir. Buna göre, I. Reaktifler A ve B, ürün C maddesidir. II. B nin tamamı harcanmıştır. III. Başlangıçta alınan A ve B nin toplam kütlesi kadar C oluşur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III C I. Q 2 > Q 1 dir. II. 1. tepkimede zayıf etkileşimler, 2. tepkimede güçlü etkileşimler kırılmıştır. III. 1. tepkimede fiziksel, 2. de kimyasal değişme olmuştur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 3. Aşağıda bazı değişmeler ve bu değişimlerin gerçekleşebilmesi için gerekli enerji miktarları verilmiştir. Buna göre, bu değişimlerden hangisinde tepkimeye giren kimyasal türün kimliği değişmemiştir? A) 2 (s) 43,9 kj mol 1 2 (g) B) Mg (k) 3850 kj mol 1 Mg 2 (g) 2 (g) C) 2 (g) 463,4 kj mol 1 (g) (g) D) I 2(k) 151 kj mol 1 2I (g) E) aci (k) 787 kj mol 1 a (g) CI (g) 5. Deniz suyundan Mg metali eldesi işlemleri aşağıda verilmiştir. I. Deniz suyundaki Mg 2 iyonları Ca() 2 çözeltisiyle tepkimeye sokularak Mg() 2 katısı çöktürülür. II. Çöken Mg() 2 katısı çözeltiden süzülerek ayrılır. III. Ayrılan Mg() 2 katısı Cl çözeltisiyle tepkimeye sokularak MgCl 2 sulu çözeltisi elde edilir. IV. MgCl 2 çözeltisinin suyu buharlaştırılarak katı MgCl 2 elde edilir. V. Katı MgCl 2 eritilir. VI. Erimiş MgCl 2 elektroliz edilerek Mg metali elde edilir. Buna göre, işlemlerin fiziksel ve kimyasal olarak sınıflandırılması aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? Kimyasal iziksel A) I, II, III IV, V, VI B) I, II, IV III, V, VI C) I, III, VI II, IV, V D) III, IV, V I, II, VI E) III, V, VI I, II, IV 97

26 6. I X 2 II. 2 3X 2Y III. Y Cl Z Yukarıdaki denkleştirilmiş denklemlerde yer alan X, Y ve Z maddelerinin formülleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? X Y Z A) Cl B) 2 3 Cl C) Cl D) 2 Cl E) Cl 10. I. ötrleşme tepkimesidir. II. luşan tuzun bir formülünde 9 tane atom vardır. Bilgileri verilen tepkimenin denklemi aşağıdakilerin hangisi olabilir? A) 3K 3 P 4 K 3 P B) Cu 4 3 Cu( 3 ) C) Ca() Ca( 3 ) D) 2Cl Mg() 2 MgCl E) Zn 2K K 2 Zn I. C C 2 2 II. CaC 2 2 Ca() 2 C 2 2 III. 2 S 4 AI() 3 AI 2 (S 4 ) 3 2 Yukarıda verilen tepkimeler en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde 2 ların katsayıları arasındaki ilişki hangisinde doğru verilmiştir? A) I > II > III B) III > I > II C) III > II > I D) II > I > III E) I > III > II 8. Aşağıdaki verilen denklemler en küçük tam sayılarla denkleştirildiğinde hangisinde ürünlerin katsayıları toplamı en fazla olur? 11. ötralleşme reaksiyonları sonucu tuz ve su, organik bileşiklerin yanma reaksiyonları sonucu karbondioksit ve su oluşurken çözünme - çökelme tepkimeleri iyon değişimi ile gerçekleşir. Buna göre, aşağıdaki reaksiyonlardan hangisinin ürünü yanlış verilmiştir? Tepkime Ürün A) 3 K K 3 2 B) C 4 2 C 2 2 C) 3 Cl 3 Cl 2 D) KΙ Pb( 3 ) 2 PbΙ 2 K 3 E) KCl Ag 3 AgCl K 3 A) AI 3 AI( 3 ) 3 2 B) C) Ca 2 Ca() 2 2 D) Zn a a 2 Zn 2 2 E) C C (g) 1 2 2(g) 2 5(g) tepkimesi ile ilgili, I. Yanma tepkimesidir. II. Molekül sayısı azalmıştır. III. Atom sayısı korunmuştur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 12. Aşağıda bazı tepkimeler ve türleri verilmiştir. Buna göre, hangisinin türü yanlıştır? Tepkime Tepkime türü A) C (k) 6 2(g) Yanma 6C 2(g) 6 2 (g) B) CaC 3(k) Çözünme Ca (k) C 2(g) C) Ag 3(suda) ai (suda) Çökme AgI (k) a 3(suda) D) 2e (k) 3 2 2(g) e 2 3(k) Yanma E) 2Cl (suda) Mg() 2(suda) ötralleşme MgCl 2(suda) 2 2 (s) 98