Veri (Data) Enformasyon (Information) Bilgi (Knowledge) Bilgelik (Wisdom) Sistem ve Bilgi Sistemi

Transkript

1 Veri (Data) Enformasyon (Information) Bilgi (Knowledge) Bilgelik (Wisdom) Sistem ve Bilgi Sistemi

2 Veri (data) sayılar, rakamlar, sözcükler, metinler, resimler, olaylar vb. biçiminde temsil edilen ham gerçekliklerdir. Veriler gözlem, araştırma, deney, ölçüm ve sayım gibi değişik yöntemlerle elde edilir. Ölçüm ya da sayım yolu ile toplanan ve sayısal bir değer ifade eden veriler nicel veriler, sayısal bir değerle gösterilemeyen veriler ise nitel veriler olarak adlandırılır. Verilerin değişik türleri vardır: Sayısal veriler: Rakamlar (0-9), harfler (a-z, A-Z) ve diğer özel karakterler (%&/^! vb.) Görüntüsel veriler: Grafiksel gösterimler, resimler ve fotoğraflar. Ses verileri: Her türlü sesler, melodiler ve müzikler. Video verileri: Hareketli görüntüler.

3 Enformasyon (Information), verinin belli bir formülle düzenlenerek anlamlı hâle dönüştürülmesidir. Başka bir deyişle veriler; özetleme, hesaplama, sınıflandırma, gruplandırma ve analizler aracılığıyla enformasyona dönüştürülmektedir. Yani veriler, düzenli ve anlamlı ilişkiler çerçevesinde bir araya getirildiğinde önem kazanarak enformasyona dönüşürler.

4 Bilgi (Knowledge); olguları ve olayları tanıma, anlama ve özellikle açıklamaya yönelik, eğitim, gözlem, araştırma veya deneyim yoluyla elde edilen ve bütün bunların insanın zihinsel değerlendirmesi neticesinde ortaya çıkan olgular veya fikirlerdir (Gürak, 2006: 4). Bilginin temelini veri ve enformasyon oluşturur. Bilgi, enformasyonun rasyonel bir biçimde akıl süzgecinden geçmesi, yorumlanması ve kullanımıyla ortaya çıkar. Bilgi; karar verme, planlama, karşılaştırma, değerlendirme, analiz, tahmin, tanı vb. gibi yaşamın her alanına dayanak oluşturacak eylemlerin ve uygulamaların temelini oluşturur (Çapar, 2005: 179).

5 Yukarıda verilen tanımlara bakarak bilgi ile ilgili şu genellemeler yapılabilir: (Çapar, 2005: ). Bilginin temelini veri ve enformasyon oluşturur. Bilgi enformasyonun rasyonel bir biçimde akıl süzgecinden geçmesi, yorumlanması ve kullanılmasıyla ortaya çıkar. Bilgi karar verme; planlama, karşılaştırma, değerlendirme, analiz, tahmin, tanı vb. yaşamın her alanına dayanarak oluşturulacak eylemlerin ve uygulamaların temelini teşkil eder.

6 Bilgelik (wisdom) ise bir refleks hâlini almış bilgi, içgüdüsel olarak doğruyanlış, iyi-kötü ayrımını yapabilme yetisi olarak açıklanabilir. Başka bir bakış açısıyla, değişen şartlar çerçevesinde ileriyi görebilme yeteneğine sahip olmaktır. Bilgelik, bir ihtisas alanındaki tecrübelerin toplamıdır. Bilgelik ayrıca, sağlıklı değerlendirme ve karar verme konusunda bilginin nasıl kullanacağı konusundaki anlayış olarak da tanımlanmaktadır (Montano, 2004: 302). Bilgelik, tecrübeden doğan, olağan dışı etmenleri ve alışılmadık sonuçları görmek amacıyla görünen durumun ardındakini görecek bir önsezi yeteneğini gerektirir (Thierauf J.R., 2006: 5).

7 Örnek 1: Bir öğrenci veri tabanındaki ad, soyad, doğum yeri, öğrencilerin her birinin Yönetim Bilgi Sistemleri dersinden aldığı notlar, öğrencilerin bölüme giriş puanları, mezun oldukları lise türleri vb. gerçeklikler veri; öğrenci listesi, notlar, harf notları, sınıf ortalamasından oluşan liste enformasyon; öğrencilerin mezun olduğu lise ya da üniversiteye giriş puanına göre başarı durumlarının analiz edilerek bir örüntü çıkarılması bilgi; bu örüntüleri çıkarabilme yetisi, programlama bilgisi ve analiz ve yorumlama yeteneği ise bilgelik olarak düşünülebilir.

8 Örnek 2: Otomobil kullanmakta olan bir şoförü göz önünde bulundurursak, hız değerini veri olarak kabul edebiliriz. Hız limitinin yerleşim yerlerinde 50 km, bölünmüş yollarda 110 km ve otoyolda 120 km olması enformasyon, şoförün otomobili kullandığı yolun durumuna göre hızını artırıp azaltması gerektiğini bilmesi ya da hız limitlerini aştığında ceza yiyeceğinin farkında olması bilgi ve genel olarak şoförlük bilgisine sahip olması bilgelik olarak nitelendirilebilir. Çünkü şoförlük bilgisi; vites değiştirme, yol kontrolü, direksiyon hâkimiyeti, motor bilgisi, diğer sürücülerin nasıl davranacağına ilişkin sezgi vb. gibi yığınla bilgi birikimine sahip olunmasını gerektirir.

9

10

11 Bilgi Teknolojisi Bilgi teknolojisi, bilginin üretilmesi, toplanması, biriktirilmesi, işlenmesi, yeniden elde edilmesi, yayılması ve korunmasını sağlayan ve bunlara yardımcı olan araçlardır. Bilgi teknolojisi; bilginin toplanması, işlenmesi, depolanması, iletişim ağları aracılığıyla bir yerden bir yere iletilmesi, kullanıcıların hizmetine sunulması, yönetilmesi, saklanması ve güvenliğinin sağlanması ile söz konusu sistemlerde saklanan bilgiye erişim kurallarının belirlenmesinde yararlanılan yazılım ve donanım teknolojilerini kapsayan bir bütündür.

12 SİSTEM NEDİR? Sistem, bir ya da daha çok amaca veya sonuca ulaşmak üzere aralarında ilişkiler olan fiziksel ya da kavramsal birden çok bileşenin oluşturduğu bir bütündür. Bu tanımdan amaç, birden çok bileşen, bileşenler arası ilişkiler ve bütün olmak üzere sistemin dört temel unsuru ortaya çıkmaktadır. Sistemin özellikleri aşağıdaki gibi sayılabilir: Sistemi çevresinden ayıran bir sınır bulunur. Kendinden küçük alt sistemlerden oluşur. Sistemi oluşturan ögeler arasında karşılıklı bağımlılık vardır. Sistem ve ögeler bir amaç için bir arada bulunur. Sistem, sistem öğelerinin aritmetik toplamı değil, organik bir toplamıdır, yani bütün parçaların toplamından büyüktür. BİLGİ SİSTEMİ NEDİR? Bilgi sistemi; bilgisayarlar, yazılımlardan oluşan ve bilgiyi toplayan, saklayan, işleyen ve yorumlayan bir sistem olarak tanımlanabilir. Bilgi sistemleri; girdi, işleme, çıktı ve geri besleme olmak üzere dört unsurdan oluşur.

13

14 SİSTEM, SİSTEMLERİN TÜRLERİ Sistemleri türleri aşağıdaki gibi sıralanabilir. Ancak bunların dışında, doğal sistemler, yapay sistemler, deterministik sistemler, probabilistik sistemler gibi başka sistem türleri de sayılabilir. Açık Sistemler: Çevresiyle ilişkileri olan, haberleşen, birbirlerini etkileyen ve değiştirilebilen sistemlere denir. Açık sistemlerde sistemin çevresinden sürekli bir girdi akışı söz konusudur ve dinamik bir özellik gösterirler. Çevresinde meydana gelen değişmelere ayak uydurmak için iç bünyelerinde de değişiklikler yapmak suretiyle dengelerini korurlar. Kapalı Sistemler: Çevresindeki sistemlerden etkilenmeyen sistemlerdir. Kapalı sistemlerde sistemin sadece iç işleyişi ile ilgili faktörler dikkate alınıp dış faktörler yok sayılır. Soyut Sistemler: Tüm elemanları kavramlardan oluşan sistemlerdir. Somut Sistemler: En az iki elemanı nesnelerden oluşan sistemlerdir. Dinamik Sistemler: Zaman içerisinde değişim gösteren sistemlerdir. Statik Sistemler: Zamana bağlı olarak değişim göstermeyen sistemlerdir.

15 İşletim Sistemi Nedir? Bir bilgisayar sistemi, bir veya birden fazla işlemci (CPU), gerçek bellek (RAM), saatler, terminaller, diskler, bilgisayar ağı(network) birimleri, yazıcı üniteleri, CD sürücüsü, disket ve teyp üniteleri gibi I/O ünitelerinden oluşmaktadır. İşletim sistemi, üzerinde çalıştığı donanım biriminin doğrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve uygulama programlarını çalıştırmaktan sorumlu sistem yazılımıdır. İşletim sistemi, üzerinde çalışan uygulamaların belleğe, disk ve diğer aygıtlara erişimini sağlamak, birden çok yazılım aynı anda çalıştığında kaynak yönetimini yürüterek birbirleri ile çakışmamalarını sağlamaktan sorumludur.

16 Bilgisayar Sistemi

17 İşletim Sistemi

18 Sistemin Bozulması (Entropi) Bir sistemde faaliyetlerin bozulması, dengenin kaybolması ve sonunda sistemin durması yönünde bir eğilim vardır. İşte bu eğilime entropi denir. Açık sistemler, çevrelerinden aldıkları bilgi, enerji ve malzeme ile entropiyi durdurarak onun etkilerini negatif duruma getirebilirler. Çünkü açık sistemlerde sürekli bir girdi, çıktı ve geri bildirim vardır. Açık sistemlerin dışarıdan aldığı yardımla bünyesindeki karmaşıklık ve bozukluk eğilimini, yani entropinin neticelerini ortadan kaldırmasına "negatif entropi (negentropi) denir.

19 Bulut Bilişim nedir? "Bulut bilişim, sınırlı bir yönetim çalışmasıyla veya bir servis sağlayıcının desteğiyle hızlı bir biçimde tahsis edilebilen ve devreye sokulabilen, konfigürasyonu yapılabilir Bilişim Teknolojileri kaynaklarının (örn; ağlar, sunucular, depolama sistemleri, uygulamalar ve servisler) yer aldığı paylaşımlı bir havuza, kolay ve isteğe bağlı bir şekilde ağ üzerinden erişim sağlayan bir modeldir." Bu tanıma göre bulut bilişim; çalıştırdığımız uygulama ve yazılımların kendi bilgisayarımızda değil de, internet üzerinden erişime açık olan ve dünyanın herhangi bir yerinde olabilen farklı sunucular üzerinden çalıştırılmasıdır. Bir yazılımın bilgisayarımızda değil de uzaktaki bir veri merkezinde bulunan sunucu üzerinde çalıştırılmasının en önemli nedeni yüksek bir iş gücü elde edilmesi ve artan iş ortamı verimliliğidir. Diğer yandan bilgisayar kullanıcıları da belli bir ofise veya işyerine bağlı olmaksızın kurulum gerekmediği için dünyanın her yerinden bulut bilişim hizmetlerine erişim sağlayabilmektedir.

20 Bulut bilişim Hizmet Modelleri 3 adet olup bunlar özetle şöyle sıralanabilir; 1. Yazılım Hizmeti-(Software as a Service (SaaS)): Uygulamaların bulut şebekesi üzerinden kullanıma sunulmasıdır. Kullanıcının network, işletim sistemleri ve depolama üzerinde kontrolü yoktur. Ancak sınırlı olarak kullanıcı özelinde bazı uygulamaların özelleştirmelerine izin verilmektedir (Office 365 vb.). 2. Platform Hizmeti-(Platform as a Service (PaaS)): Kullanıcılara uygun platformun sunulmasıdır. Kullanıcı, platform üzerinde kendi yazılım ve uygulamalarını oluşturup geliştirebilir. Ancak kullanıcının oluşturmuş olduğu yazılım uygulamaları dışında burada da sistem üzerinde herhangi bir kontrolü yoktur (Amazon AWS vb.). 3. Altyapı Hizmeti-(Infrastructure as a Service (IaaS)): Burada kullanıcıya sunulanlar ise, işlem kapasitesi, depolama, network ve diğer temel bilişim ve hesaplama kapasitelerinin tahsisidir. Burada da kullanıcının oluşturduğu yazılımlar üzerinde kontrolü bulunmaktadır (Apple icloud vb.).