ÖĞRENME FAALİYETİ 41

Transkript

1 ÖĞRENME FAALİYETİ 41 AMAÇ: RAYLI SİSTEMLER ALANI Bu öğrenme faaliyeti sonucunda Raylı Sistem alanındaki meslekleri tanıyabileceksiniz. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ Ülkemiz demiryolu tarihi üç dönem olarak incelenebilir; Cumhuriyet öncesi dönem Cumhuriyet dönemi ( ) 1950 sonrası dönem Cumhuriyet öncesi dönem Ülkemizde demiryolu yapımına 23 Eylül 1856 da 130km lik İzmir-Aydın hattında başlandı. Cumhuriyet döneminden önce yabancı şirketler tarafından inşa edilen ve işletilen demiryollarının 4000 km lik kısmı Cumhuriyetin ilanı ile çizilen sınırlar içinde kaldı. Cumhuriyet dönemi ( ) 1924 te demiryolu hatları millîleştirilerek Anadolu-Bağdat Müdüriyet-i Umumiyesi kuruldu de ise Devlet Demiryoları ve Limanları İdare-i Umumiyesi adını aldı yılına kadar katma bütçeli bir devlet idaresi şeklinde yönetilen, 1953 de Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi (TCDD) adı altında Kamu İktisadi Devlet Teşekkülü hâline getirildi. Cumhuriyet sonrası dönemde demiryolları politikaları milli çıkarlar doğrultusunda yapılandırılmış, kendine yeterli millî ekonomi nin sağlanması amaçlanarak, demiryollarının ülke kaynaklarını harekete geçirmesi hedeflenmiştir. Bu dönemin belirgin özelliği, 1932 ve 1936 yıllarında hazırlanan I. ve II. Beş Yıllık Sanayileşme Plânlarında, demir-çelik, kömür ve makine gibi temel sanayilere öncelik verilmiş olmasıdır. Bu tür kitlesel yüklerin en ucuz biçimde taşınabilmesi açısından demiryolu yatırımlarına ağırlık verilmiştir. Bu nedenle, demiryolu hatları millî kaynaklara yönlendirilmiş, sanayinin yurt sathına yayılma sürecinde yer seçiminin belirlenmesinde yönlendirici olmuştur. Bu dönemde demiryollarının uzunluğu 4000 km den km ye ulaştı ve tüm olumsuz koşullara karşın, demiryolu yapım ve isletmesi ulusal güçle başarılmıştır sonrası dönem Bu dönem demiryollarının adeta yok sayılarak karayolu yapımına büyük ağırlık verildiği dönemdir yılları arasında yılda sadece ortalama 30 km yeni hat yapılabilmiştir. 257

2 1950 li yıllardan sonra uygulanan karayolu ağırlıklı ulaşım politikaları neticesinde, yılları arasında karayolu uzunluğu % 80 artarken, demiryolu uzunluğu sadece % 11 artmıştır. Son yıllarda demiryollarına verilen önem yeniden artmış, temeli atılan Ankara- İstanbul Hızlı Tren Projesi başta olmak üzere birçok projenin hayata geçirilmesi için çalışmalar hızlandırılmıştır. Bu önem paralelinde, 2004 yılında demiryollarına ayrılan ödenekte, 2003 Yılı Yatırım Programı na göre % 136 artış sağlanmış, Demiryolları KİT ler içinde tarihinde ilk defa yatırım büyüklüğü açısından ilk sırayı almıştır. Ülkemizin Avrupa Birliği ne tam üyeliğini hedeflemesi ve bu alandaki hızlı gelişmeler, demiryollarının da gerek araç ve alt yapı gerekse personel olarak Avrupa Birliği standartlarına uyumunu zorunlu hâle getirmiştir. Ülkemizde, demiryollarının nitelikli insan gücü ihtiyacına cevap verecek orta öğretim seviyesinde bir eğitim kurumunun bulunmamasının yanı sıra son yıllarda özellikle büyük şehirlerde raylı ulaşım sistemine yönelik yatırımların ve çalışmaların artması ve demiryollarının ve diğer raylı sistemlerin hızla gelişmesi bu alana yönelik orta öğretim düzeyinde eğitim almış nitelikli ara insan gücüne olan talebi her geçen gün artırmaktadır. Günümüzde Raylı Sistemin Önemi ve Yeri Günümüzde ulaşım, insanların en önemli sorunu hâline gelmiştir. Özellikle büyük kentlerde yaşayan insanlar her gün bu sorunla daha fazla karşılaşmaktadırlar. Hızlı kentleşme, yoğun nüfus artışı, hava kirliliği ve enerji sıkıntısı gibi büyük sorunlar, ulaşımda raylı sisteme geçişi zorunlu hâle getirmiştir. 258 Raylı sistem taşımacılığı, yatırım maliyetleri yüksek olmakla birlikte, işletme maliyetleri karayolu taşımacılığına göre daha düşüktür. Ayrıca kaza riskleri, enerji tüketimi, trafik sıkışıklığı ve personel istihdamı kara yolu taşımacılığına göre daha azdır. Bununla birlikte raylı sistem taşıma kapasitesi, karayolu taşımacılığına göre çok daha yüksektir. Bütün bu şartlar günümüzde raylı taşımacılığın yaygınlaşmasını hızlandırmıştır.

3 Türkiye de şehir içi raylı sistem 116 yıl önce başlamıştır yılına gelindiğinde İstanbul daki raylı sistemin toplam uzunluğu 130km ye ulaşmış fakat daha sonra politik sebeplerle tüm raylı sistem sökülerek, kara yolu taşımacılığına geçilmiştir. Hâlen İstanbul da 32 km hafif raylı, 75 km TCDD banliyö ve 8 km Taksim Metrosu olmak üzere toplam 115 km lik şehir içi raylı yolcu taşıma sistemi vardır. İzmir de l0 km, Ankara da 24 km, Konya da 18 km, Bursa da 18 km aktif raylı sistem mevcut olup, Ankara, İstanbul ve Adana da yeni hat çalışmaları devam etmektedir. RAYLI SİSTEM ALANINDA YERALAN MESLEKLER Raylı Sistem Yol Teknisyenliği Raylı Sistem Taşıt Teknisyenliği Raylı Sistem Elektrik-Elektronik Teknisyenliği Raylı Sistem İşletme-Trafik Teknisyenliği Raylı Sistem Yol Teknisyeni Raylı sistem yol ve müştemilatının (ekipman ve donanımının) bakım, onarım ve kontrolünü yaparak yolun trafiğe açık olmasını sağlayan nitelikli kişidir. Makine ve tamir ekiplerinin şantiye yerine intikalini sağlamak. Yol kontrolü yapmak. Yol bakım ve onarımı yapmak. Tamir ve bakım sonrası kalite kontrol yapmak. Meslekî gelişimle ilgili faaliyetlere katılmaktır. Raylı Sistem Taşıt Teknisyeni Raylı sistem taşıt teknisyeni, raylı sistem araçlarını (Lokomotif ve Vagon) tanıyan, kontrol eden, arıza tespitlerini 259

4 yapan, servise hazırlayan ve kullanabilen nitelikli kişidir. Aracın servis öncesi kontrollerini yapmak. Aracı kullanmak. Aracın arıza tespitini yapmak ve onarımını yaptırmak. Aracın servis sonrası kontrollerini yapmak. Meslekî gelişimle ilgili faaliyetlere katılmaktır. Raylı Sistem Elektrik-Elektronik Teknisyeni Raylı sistem elektrik-elektronik teknisyeni, raylı sistemler katener ve sinyal sistemlerinin kontrol, bakım, onarımını yapan ve sistemi her zaman aktif halde tutan nitelikli kişidir. Sinyalizasyon sisteminin bakım ve onarımını yapmak. Katener sisteminin bakım ve onarımını yapmak. Tamir ve bakım sonrası kalite kontrolü yapmak. Periyodik kontrol yapmak. Meslekî gelişimle ilgili faliyetlere katılmaktır. Raylı Sistem İşletme-Trafik Teknisyeni 260 Raylı sistem işletme-trafik teknisyeni, raylı

5 sistemler ile yapılan taşıma iş ve işlemleri esnasında raylı sistemin teknik alt yapısına uygun olarak trafik işletme sisteminin kullanılmasını, raylı sistem trafiğinin işletilmesini, raylı sistemlerle yapılan ulusal ve uluslar arası taşımaların organizasyonunu ve operasyonunu sağlayan nitelikli kişidir. İş organizasyonu yapmak. Trafiği sevk ve idare etmek. Lojistik faliyetleri yapmak. Trafikle ilgili kontrol işlemleri yapmak. Meslekî gelişimle ilgili faaliyetlere katılmaktır. C. MESLEK ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER Raylı sistem içinde yeralan mesleklerde görev alacak kişilerin mesleğiyle ilgili etik ilkelere göre hareket edebilen, fiziksel ve ruhsal açıdan sağlıklı bir yapıya sahip olan, ilk yardım bilgisi, işçi sağlığı ve iş güvenliği hakkında bilgi sahibi olması gerekmektedir. Raylı sistem yol teknisyeni olmak isteyenlerin; seyahat edebilecek, şantiyelerde çalışabilecek, kar mücadelesi yapabilecek, kaza ve olay mahallinde vb. ağır tabiat şartlarında çalışabilecek durumda, dikkatli ve iş disiplinine uygun hareket edebilen, makine ve techizat kullanma becerisine sahip özellikteki kimseler olması gerekir. Raylı sistem taşıt teknisyeni; meslek ahlakına uygun hareket edebilen, dikkatli, düzenli, sabırlı, sorumluluk alabilen ve iş disiplinine sahip nitelikte olmadır. Bu meslek elemanı haberleşme (telsiz, telefon, işaret fişeği v.b) araçları kullanmak durumundadır. Bunun yanında el aletlerini kullanma becerisine sahip olmalıdır. Raylı sistem elektrik-elektronik teknisyeni; problem çözme becerisine, dinleme ve görsel yeteneğe sahip kişidir. Bunun yanında malzeme bilgisi ve el becerisine de sahip olmalıdır. Raylı sistem işletme-trafik teknisyeni; dikkatli, düzenli, sabırlı, sorumluluk alabilen ve iş disiplinine sahip nitelikte olmadır. Aynı zamanda başarılı bir meslek elemanı olmak için yeniliklere açık olmak, etkili ve güzel konuşmak, güler yüzlü olmak ve insan ilişkilerine özen göstermek gerekmektedir. Bu meslek elemanı iyi bir bilgisayar kullanma bilgisine sahip, bunun yanında trafik işletme sistemlerini, sinyalizasyon, elektrifikasyon, haberleşme (telsiz, telefon, faks v.b) araçları ve sistemleri hakkında genel bilgileri bilmek ve bu araçlarıda kullanmak durumundadır. 261

6 D. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI Raylı sistem yol teknisyeni, çoğunlukla açık ortamlarda ve arazilerde çalışırlar. Yol teknisyenleri hareketli olarak çalışmayı seven, dinamik ve takım çalışmasına uygun hareket edebilen, sürekli öğrenmeyi seven, sorumluluk alabilen ve kendini yenileyebilen niteliklere sahip olması gerekir. Raylı sistem taşıt teknisyeni, genellikle taşıt üzerinde sürücü olarak ya da vagon üzerinde açık havada, atölye v.b. yerlerde çalışırlar. Raylı sistem elektrik-elektronik teknisyeni, genellikle arazi ve taşıt üzerinde çalışırlar. Raylı sistem işletme-trafik teknisyeni, zamanının çoğunu kapalı ortamda çalışarak geçirir. Bu meslek elemanı trafik işletme sistemlerini ve haberleşme (sinyalizasyon, telsiz, telefon, faks v.b) araçlarını ve sistemlerini kullanırlar. E. İŞ BULMA İMKÂNLARI Son yıllarda özellikle büyük şehirlerde belediyelerin işletmesinde bulunan hafif raylı sistemler ve tramvay toplu taşıma hizmetleri sürekli olarak gelişme göstermekte ve bu alanda ciddi yatırımlar yapılmaktadır. Raylı sistem işletme-trafik teknisyeni; belediyelere bağlı bulunan hafif raylı sistemler ve tramvay işletmelerinde çalışabileceği gibi, demiryollarında ve bu sektörde hizmet veren özel kurum ve kuruluşlarda çalışma imkânı bulabilir. F. EĞİTİM VE KARİYER İMKÂNLARI öğretim yılında İstanbul, Eskişehir, Sivas ve Erzincan da raylı sistemler alanıda programlar açılmıştır. Bu alandan mezun öğrencilere 4. Seviye raylı sistem alanında diploma ve meslek dallarında sertifika verilecektir. Bu alanda öncelikle ön lisans seviyesinde eğitim verilmektedir. 262