A.EKRAN KARTLARI. 1.Yapısı. Ekran kartları, görüntüyü oluşturmak ve görüntü birimine aktarmakla görevlidir.

Transkript

1 A.EKRAN KARTLARI Ekran kartları, görüntüyü oluşturmak ve görüntü birimine aktarmakla görevlidir. 1.Yapısı a.grafik İşlemcisi (GPU): Grafik işlemcisi görüntü hesaplamalarını ve görüntü işlemlerini ekran kartında gerçekleştiren bir yongadır. Günümüz ekran kartlarındaki grafik işlemciler, işlemciye yük bindirmeden görüntü işlemleri çok başarılı bir şekilde gerçekleştirmektedir. Grafik işlemcileri GPU (Graphics Processing Unit - Grafik İşlemci Birimi) adıyla adlandırılmaktadır. b.video RAM: Görüntüyle ilgili hesaplamaların tutulduğu bellektir. Bilgisayar sistemindeki ana bellek gibi çalışır. Belirli bir renk derinliği ve çözünürlükte yapılacak işlemler bir ekran kartı belleği gerektirir. Bir göründü oluşturulana kadar bir çok işlemin yüksek hızda yapılması gerekir. Buda aynı anda okuma veya yazma işlemi yapabilen RAM leri yetersiz hale getirmiştir. VRAM, WRAM ler aynı anda hem okuma hem de yazma işlemi yaptıklarından çoğunlukla ekran kartlarından kullanırlar. Görüntü belleğinin büyüklüğü ekran kartının performansıyla doğru orantılıdır. Yüksek çözünürlükle kaliteli görüntü alabilmek için görüntü belleği kapasitesinin büyük olması gerekir. c.video ROM: Ekran kartı üzerindeki rom bellektir. Ekran kartı içindeki tüm veri akışını düzenler ve ekran kartı bileşenleri arasındaki koordinasyonu sağlar. Bu işlemleri yapabilmesi için gerekli olan video bios yazılımı rom belleğin içine üretici firma tarafından yüklenmiştir. d.ramdac: Ekran kartının görüntü belleğindeki dijital (sayısal) verileri monitörde görüntülenecek analog sinyallere dönüştürerek ekran kartının monitör çıkışına gönderir. Bir dijital analog çeviricidir. LCD ekranlar dijital sinyalleri görüntülediklerinden, ekran kartının görüntü belleğindeki görüntülenecek veriler RAMDAC e gitmeden direkt ekran kartının DVI (Digital Visual Interface) çıkışına aktarılır.

2 e.z-buffer: İki boyutlu görüntülerde yatay (x) ve düşey (y) olmak üzere iki boyut vardır. 3 boyutlu görüntülerde derinlik boyutu vardır. Z-Buffer üç boyutlu ortamdaki nesnelerin görüntülenmesi için kullanılır. Üçüncü boyut (z) bilgisi bu bellekte saklanır. 3.Ekran Kartı Çıkışları a.vga (Analog Çıkış Portu): Televizyon benzeri monitörler analog girişlidir. Ekran kartı üzerindeki RAMDAC bileşeni ile görüntüyü oluşturacak dijital verileri (1 ve 0 lar) analog sinyallere dönüştürülerek, analog çıkış üzerinden monitöre iletilir. CRT monitörler ve projeksiyon aygıtları bağlanır. b. DVI (Dijital Çıkış Portu): Günümüzde görüntüyü oluşturan dijital verilerin analoga çevrilmesi işlemini devreden çıkararak, hızı arttırmak için dijital monitörler üretilmiştir. Bu monitörlere silgi dijital çıkışlar aracılığı ile iletilirler. Dijital cihazlara ve LCD ekranlara görüntü aktaran çıkış portudur. c.composite Video çıkışı: Bu çıkış televizyon veya benzeri aletlerde (VCR gibi) sıkça karşımıza çıkan bir bağlantı arabirimi. Video sinyali tek bir eşeksenli (coaxial) kablo üzerinden aktarılır. Bu arayüz sayesinde oyunlar ve sunumlar için düşük çözünürlüklü analog sinyaller taşınabilir. Kötü resim kalitesi yüzünden bir şeyler okumak için kullanılamaz ancak standart videolar için yeterli kaliteyi sağlar. d.s-video (ya da S-VHS): S-Video televizyon dünyasında kullanılan standart bir arayüzdür. Televizyonlara tek kablolu bileşik arayüz gibi düşük çözünürlüklü video aktarmak için kullanılır ancak üç ana rengin sinyalleri farklı kanallardan gönderilir. Tek kablolu bileşik bağlantıya göre daha yüksek kalite sunar ancak yine de kalitesi tatmin edici değildir. e.hdmi ÇIKIŞI:HDMI, 'High Definition Multimedia Interface' kısaltılmış halidir (Yüksek Netlikte Çokluortam Arayüzü). HDMI'ya geleceğin standardı olarak bakabiliriz. Hem video hem de sesi aynı kablo üzerinden taşıyabilen tek aktarım standardıdır. HDMI, televizyon/film uygulamaları için geliştirilmiştir ancak yüksek güvenlik sunduğundan bilgisayar kullanıcıları da yeni yüksek netlikteki içerikleri görebilmek için bu arayüzü kullanmak zorunda kalacaklar.hdmi bağlantısı hala çok az ekran kartı tarafından destekleniyor ancak yakın zamanda çok daha yaygın hale gelmesi bekleniyor. Bir bilgisayarda yüksek netlikte video seyredebilmek için HDMI destekli bir video kartı ve ekran gerekir. 4.Ekran Kartı İle İlgili Kavramlar a.çözünürlük, Renk, Hız : Ekran üzerindeki görüntü binlerce noktadan oluşur. Bunlara piksel adı verilir. Her bir piksel farklı renk ve parlaklığa sahip olabilir. Piksellerin rengi üç ayrı rengin birleşiminden meydana gelir. Kırmızı, yeşil, mavi (rgb). Bir ekranda görüntülenebilen piksel sayısına çözünürlük adı verilir. Ekranımız iki boyutlu olduğundan çözünürlük 1024x768 gibi iki rakamla ifade edilir. Çözünürlük arttıkça ekranda daha fazla piksel görüntülenir. Örnek: 1024(yatay)x768(dikey) Her piksel üç renk sinyalini (kırmızı-r,yeşil-g,mavi-b) bir bileşimi olarak görülür. Her pikselde bu üç renk için üç dot bulunur. Pikselin görünümü bu üç rengin yoğunluğu tarafından belirlenir. Bir pikselde

3 görüntülenebilen renk adeti renk derinliğini belirler. Bu bit cinsinden ölçüldüğü için bit derinliği de denir. Piksel başına daha fazla bit kullanılırsa görüntünün renk detayı daha hassas daha gerçeğe yakın olur. Renk değerliği arttıkça bellekte saklaması gereken bilgi sayısında bit cinsinden artar. Bunun yanında grafik işlemcisinin işlemesi gereken veri sayısı artar. Max tazeleme hızı düşer. b) Tazeleme Hızı: Ekrandaki görüntünün yenilenme hızıdır. Hz.(hertz) cinsinden ölçülür. Tazeleme hızı düşük olması görüntüde titreşime neden olur. 5.Genişleme Yuvaları Geçmişte anakart üzerinde AGP veri yoluna (genişleme yuvasına) takılan ekran kartları, günümüzde daha hızlı çalışan PCI Express x16 genişleme yuvasını kullanmaktadır. 5.Çoklu Ekran Kartı İki ekran kartını tek bir ana kart üzerinde kullanmak içim kullanılan iki farklı teknoloji vardır. Nvidia firmasın geliştirmiş olduğu SLI teknolojisi; SLI (Scalable Link Interface) 2004 yılında NVIDIA tarafından geliştirilmiştir. PCI Express (PCIe) arabirimini kullanan iki (ya da daha fazla) ekran kartından tek çıkış almaya yarayan bir bağlantı teknolojisidir. Özdeş ekran kartları paralel olarak bağlanarak işlem gücü arttırılır. (iki ekran kartı ile işlem gücü ikiye katlanır.) Diğer geliştirilen teknolojide Ati firması tarafından geliştirilen CROSS FIRE teknolojisidir. CrossFire, destekleyen bir anakartta iki tane ATI Radeon yongalı ekran kartının birlikte çalıştırılmasıdır. Yani ATI chipsetli aynı veya farklı modele sahip iki ekran kartının beraber çalışma mantığıdır. Burada önemli olan anakartımızın Crossfire desteğinin bulunup bulunmamasıdır

4 6.Ekran Kartı Çeşitleri Veriyolu Standardına Göre o ISA o PCI o AGP o PCI Express Fiziksel Yapısına Göre o Onboard o Harici Ekran Kartı 7.Ekran Kartı Slotları a)agp SLOT AGP; hızlandırılmış grafik portu anlamına gelen, sadece ekran kartları için kullanılan bir veri yoludur. AGP veriyolu ekran kartı üzerindeki görüntü belleği yetersiz olduğu zaman sistem belleğini kullanılmaktadır. AGPportları PCI gibi 32 bit genişliğindedir. PCI ekran kartları 33 MHz ile çalışırken, en düşük AGP ekran kartları 66 MHz`te çalıştığından daha büyük bant genişliğine sahiptirler. 2X, 4X ve 8X hızlarındaki AGP ekran kartlarındaki bant genişliği 2, 4, 8 katlarına çıkarılmıştır. PCI veriyolundaki bant genişliği paylaşılır, fakat AGP veriyolundaki bant genişliğinin tümünü ekran kartı kullanır. b)pci Express PCI Express ekran kartları AGP ve PCI ekran kartlarına göre daha büyük bant genişliğine sahiptir. PCI-E veya PCI-X olarak kısa isimlendirilir. PCI-E çift yönlü veri aktarımı yapar. B.SES KARTLARI Ses kartı bilgisayardaki dijital ses verilerini analog ses sinyallere, analog ses sinyallerini de bilgisayarda işlenebilecek dijital sinyallere dönüştürür. Ses kartları anakartın genişleme yuvasına takılır. Bilgisayarda ses kartı olmaması bilgisayarın çalışmasını engellemez. Sadece ses ile ilgili işlemler yapılmaz. Ses kartları anakartın PCI veya ISA slotuna takılır. ISA slotuna takılan ses kartları günümüzde kullanılmamaktadır. Günümüzde anakartların çoğunda ses kartlarını anakartla bütünleşiktir(onboard). 1.Yapısı a.dijital Sinyal İşlemcisi (DSP- Digital Signal Processor): DSP seslerin üretilmesini sağlar. Ses kartına gelen dijital sinyalleri işler. DSP notaları hafızadan değişik hızlarda okuyarak sesin çıkmasını sağlar. İşlenen sinyalleri bilgisayarın işlemcisine gönderir. Bir ses kartının aynı anda çıkarabileceği ses sayısına polyphony denir. Polyphony değeri ses kartında bulunan DSP in işlem gücüne bağlıdır. Ses kartlarının bulunan 32, 64, 128 gibi ifadeler kartın polyphony'sidir.

5 b.dijital-analog Çevirici (DAC-Digital to Analog Converter): Bilgisayardaki dijital ses verileri çıkış birimlerine aktarılırken ekran kartındaki dijitalanalog çevirici bu verileri analog sinyallere dönüştürüp ses kartının çıkışına gönderir. c.analog-dijital Çevirici (ADC- Analog to Digital Converter): Mikrofon veya diğer müzik aygıtlarından alınan analog ses sinyallerini dijital sinyallere dönüştürür. 3.Ses Katı Çıkışları a.tad (Telefona Answering Device- Telefon Cevaplama Aygıtı): Ses kartı ile modem arasında yapılan bağlantı ile gelen telefon sesi hoparlöre aktarılır ve mikrofon ile cevap verilebilir. Telefon çaldığında ses modem üzerinden ses kartına TAD noktasına bağlı kablo ile ses kartına aktarılır. Mikrofondaki seslerde ses kartı ile modeme taşınır. Bunların yapılabilmesi için faks/modem kartın voice özelliği olması gerekir. b.aux_in: Çeşitli kartlar(tv, radyo, mpeg) ile ses kart arasında bağlantı kurulduğu yerdir. Bu kartlardaki ses sinyallerinin ses kartına aktarılmasını sağlar. c.cd-in : Ses kartı üzerinde olan bu bağlantı ile CD sürücüsündeki seslerin ses kartına aktarılması sağlanır. Kablonun biri ucu ses kartındaki CD-IN n-noktasına diğer ucu CDROM sürücüye takılır. d.line In : Teyp ya da CD player daki sesleri bilgisayar ortamına akarır. e.microphone In : Ses kartın mikrofon girişidir. Dış ortamdaki seslerin mikrofon bilgisayara gönderilmesini sağlar. f.line Out : İki hoparlörün ya da kulaklığın kullanılmasını sağlayan çıkıştır. 3D ses sistemlerinde buraya front (ön) hoparlörler bağlanır. g.rear Out : 3D ses Rear (arka) hoparlörler buraya bağlanır. h.joystick/midi port : Joystick ve MIDI aygıtlarının bağlanmasını sağlar. 4.Ses Kartı Çeşitleri Veriyolu Standardına Göre o ISA o PCI o PCI Express Fiziksel Yapısına Göre o Onboard o Harici Ekran Kartı C.MODEM KARTI Modemler bilgisayardaki verileri yani digital sinyali, analog sinyale çevirerek kablo üzerinden iletilmesini sağlayan cihazlardır. Bağlantı için ya bütün bilgisayarlar arasına kablo çekilecek ya da mevcut telefon hatları kullanılacaktır. Kablo çekmek çok pahalı olduğundan, telefon hatlarını kullanmak çok daha mantıklıdır. Bilgi

6 transferinin bir zorunluluk haline gelmesi ile birlikte mevcut telefon hatları üzerinden birbirine çok uzak bilgisayarların modemler aracılığı ile bağlantı kurmaları da kaçınılmaz olmuştur. Standart telefon hatları sadece ses transferi yapabilir. Modem bilgisayardaki digital bilgiyi analog bilgiye çevirir buna modülasyon (modulation), karşı taraftaki modemle hattan aldığı analog bilgiyi digitale yani bilgisayarın anlayacağı dile çevirmesine de demodülasyon (demodulation) denir. Modem bu kelimelerin birleştirilmesi ile oluşmuş bir kelimedir. 1.Yapısı a.dsp (Dijital Sinyal İşlemcisi) Verilerin iletilmesi için uygun hale getirir ve seslerin iletilmesini sağlar. Dijital sinyalleri yorumlayıp işletilmesini sağlar. Bilgisayarın işlemcisinin yükünü hafifletir. b.denetleyici (controller) Yapılan işlemlerin kontrolünü sağlayan birimdir. c.dac (Dijital Analog Çevirici) DAC bilgisayardaki dijital verileri telefon hattından iletilecek analog sinyallere dönüştürerek, veri sinyallerini hat üzerinden analog olarak iletirler. d.adc (Analog Dijital Çevirici) ADC telefon hattından gelen analog sinyalleri bilgisayarda işlenebilecek dijital sinyallere dönüştürür. 2.Çalışması Bilgisayardan gelen sayısal veriler, modemdeki DAC (dijitala nalaog çevirici) tarafından telefon hattından geçecek analog sinyallere çevrilip telefon hattına aktarılır. Telefon hattındaki analog sinyallerde iletişim kurulacak bilgisayarın modemindeki ADC (analog dijital çevirici ) tarafından dijital sinyallere çevrilip DSP tarafından işlenip bilgisayarın ana belleğine aktarılır. HSP, HSF türü faks-modemlerde DSP olmadığından, DSP nin yaptığı işlemler bilgisayarın işlemcisi tarafından yapılmaktadır. Telefon hatlarının fiziksel yetersizliğinden dolayı aktarılan analog verilerde bozulmalar olabilir. Modemler oluşabilecek hataları en aza indirebilecek yapıdadırlar. Bu hatayı düzeltmek için gönderilen verilerden sonra bu verileri tanımlayan ek bir veri paketi gönderilir. Veri diğer uca ulaştığında ek veriyle karşılaştırılır ve bir hata bulunursa veri tekrar istenir. 3.Çeşitleri Genellikle iki tür internet bağlantı şekli mevcuttur ve bu nedenle iki ana modem çeşidi vardır; a.dial Up: Bu tür internet bağlantısında, servis sağlayıcılarının (ISS) belirledikleri telefon numaraları çevrilerek bağlantı sağlanır. Bu bağlantıya çevirmeli ağ da denir. Bant genişliği 56 Kbps dir.

7 b.adsl (Asimetrik Sayısal Abone Hattı): Günümüzde internet bağlantısı için en çok kullanılan bağlantı tekniğidir. Asimetrik kelimesi, veri transfer hızının, gönderim ve alım için eşit olmadığını belirtir. Kullanıcının veri alım hızı, gönderim hızından yüksek olur. Bağlantı sağlandığında ayırıcı (splitter) sayesinde telefon hattını meşgul etmez. Bant genişliği 1 Mbps ile 10 Mbps arasında değişmektedir. Bu bağlantıda aşağıdaki modemler kullanılır; Ethernet modemler: bilgisayarla olan bağlantılarını üzerinde bulunan Ethernet portları ile sağlar. Bu sebeple bilgisayarınızda Ethernet kartı bulunmalıdır. USB modemler: Bilgisayarla olan bağlantısını USB portu üzerinden gerçekleştirir. Gücünü USB üzerinden aldığı için bilgisayarın kapanması durumunda modem de kapanır. PCI modemler: Kart halinde PCI yuvalarına takılan dahili modemlerdir. Kablosuz modemler: Wireless modemler, kablosuz ağ kartına sahip bilgisayarları bir ağa dahil ederek bu bilgisayarların sinyaller yardımı ile internet e bağlanmasını sağlıyor. 4.Bant Genişliği Bant genişliği, iletişim kanalının kapasitesini belirler. Modemin saniyede aktardığı veya aldığı bit miktarıdır. BPS (Bit Per Second) Saniyede gönderilen bit sayısı ile ifade edilir bps (56Kbps) olan bir modem saniyede bit veri iletimi yapar. 5.Bağlantı Noktaları Phone: Telefon cihazı bağlantı portudur. Buraya takılan kablo telefon cihazına bağlanır. Line: Telefon hattının bağlandığı portdur. Telefon şebekesinden gelen hat doğrudan bu porta bağlanır. Mic: Mikrofan bağlantı portudur. Spy: Hoparlör bağlantı portudur. E.Ethernet Kartı Ethernet kartı, bilgisayar ağlarında bilgisayarla ağ arasında iletişimi sağlar. Anakartın genişleme yuvalarına takılır. Ethernet kartlarına network kartı, ağ arabirim kartı gibi isimlerde verilmektedir. Ethernet kartı aracılığıyla bilgisayar ağlarındaki bilgisayarlar arasında veri iletimi olur ve cihazlar diğer bilgisayarların kullanımı için paylaşıma açılabilir. Ethernet kartlarının çıkışındaki bağlantı noktasına kablo bağlanarak, bilgiler kablo aracılığı ile diğer bilgisayarlara veya paylaşıma açık olan cihazlara iletilir. Ethernet kartlarının çıkış noktaları RJ-45 veya BNC konektörlere

8 uygun olarak tasarlanmıştır. RJ-45 konektörler çift bükümlü kablolaları, BNC konektörler koaksiyel kabloları kullanır. Günümüzdeki ethernet kartları R-45 konektörlere uygun olarak üretilmektedir. Ayrıca bazı ankartlarda ethernet kartları anakarta tümleşik olarak üretilmektedir (onboard). 1.Yapısı a.mac Adresi Her bir ağ kartının kendine özgü, dünyada başka bir kartta olmayan 48 bitlik fiziksel adresi vardır. Yani MAC adresi olarak adlandırılır. MAC adresi (Media Access Control Ortama erişim) 2 adet 24 bitlik adresten oluşur. İlk 24 bit IEEE (Institute of Electrica and Electronics Engineers) isimli kurum tarafından üretici firmaya verilen kısımdır. İkinci 24 bit ise, üretici firmanın her ürettiği karta verdiği adres kısmıdır. Bu adres o ağ kartı üzerine, üretildiği firma tarafından ROM üzerine kaydedilir ve bir daha değiştirilemez. 3.Çeşitleri: a.bnc Konektörlü ethernet kartları Koaksiyel kablo kullanan ethernet kartlarıdır. Koaksiyel kablonun ucuna BNC konektörü takılır. 10 Mbps veri iletimini sağlar. b.rj-45 Konektörlü ethernet kartları Çift bükümlü kablo kullana ethernet kartlarıdır. Çift bükümlü kablonun ucuna RJ-45 konnektörü takılır.10, 100, 1000 Mbps hızlarında veri iletimini sağlarlar. C) Combo Ethernet Kartları Bazı Ethernet kartlarında birden fazla konnektör yuvası bulunabilir. Örneğin, hem koaksiyel, hem de UTP kablo takılabilen ağ kartları mevcuttur. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta iki bağlantıda aynı anda yapılamaz. Aynı anda sadece bir konnektör kullanılabilir.