İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE

Transkript

1 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE Fevzi İŞBİLİR ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Genel Müdür Yardımcısı 19 Ekim KONYA

2 SUNUM İÇERİĞİ İklim Değişikliği Uluslararası İklim Rejimi İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Türkiye ve Sözleşme Sera Gazı Emisyon Envanteri ve Enerji Sektörü Senaryolar Politikalar Özel Şartlar Kyoto Protokolü 2

3 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Fosil Yakıtların kullanılması (ısınma, ulaşım, sanayi, enerji), Endüstriyel üretim, Atık, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormansızlaştırma Faaliyetleri Sonucunda Atmosfere Sera Gazı Emisyonları verilmektedir. 3

4 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BMİDÇS SERA GAZLARI Küresel Isınma Potansiyeli CO2 Karbondioksit 1 CH4 Metan 20 N2O Nitrözoksit 300 HFCler Hidroflorokarbonlar PFCler Perflorokarbonlar SF6 Kükürtheksaflorür OTİM CFCler Kloroflorokarbonlar BMİDÇS: Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi OTİM: Ozon Tabakasını İncelten Maddeler 4

5 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ 5

6 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) Raporuna (29 Ocak-1 Şubat 2007, Paris) göre; CO 2 konsantrasyonu Sanayi öncesi; yaklaşık 280 ppm 2005 yılında; 379 ppm Yıllık ortalama CO 2 artışı yılları arasında; 0.65 ppm yılları arasında; 1.90 ppm 6

7 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ IPCC raporu (devam) Metan konsantrasyonu: Sanayi öncesi (1850) : yaklaşık 715 ppb 1990lı yıllarda : ortalama 1732 ppb 2005 yılında : 1774 ppb Diazot monoksit konsantrasyonu: Sanayi öncesi (1850) : yaklaşık 270 ppb 2005 yılında : 319 ppb 7

8 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Sera Etkisi 8

9 SICAKLIK DEĞİŞİMİ ( ºC ) ( ) İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Küresel Sıcaklığın Değişimi KUZEY YARIMKÜRE Kırmızı çizgi; termometre ile yapılan ölçümleri; Mavi çizgi; ağaç halkaları, buz katmanları ve tarihsel kayıtları YILLAR 9

10 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İklim Değişikliğinin Potansiyel Etkileri 10

11 İklim Değişikliğinin Potansiyel Etkileri İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ IPCC raporu 1850 yılından itibaren son 150 yıllık periyot: arası son 12 yılın, 11 yılı en sıcak yıllar arasında IPCC-4. Değerlendirme Raporu: ortalama sıcaklık artışı: 0.74 o C Küresel deniz seviyesi yıllık ortalama artış: yılları arasında (42 yıl): 1.8 mm yılları arası (10 yıl): 3.1 mm 11

12 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Türkiye İkliminde Öngörülen Değişiklikler Yağışlarda genel olarak Ege ve Akdeniz kıyıları boyunca azalış, Karadeniz kıyısı boyunca ise ani yağışlar ve buna bağlı sel ve erozyonda artış; Özellikle kış mevsiminde Fırat ve Dicle havzalarında azalma öngörülmektedir. Yakın gelecek için yapılan model sonuçlarına göre ise, deniz seviyesinde önemli değişiklikler öngörülmemektedir. 12

13 ULUSLARARASI İKLİM REJİMİ SÜRECİ Bilimsel verilerin toplanması Eylem Stratejileri Yükümlülükler ve mekanizmalar 13

14 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Faaliyetler Sonucunda Ortaya Çıkan Sera gazlarının Önlenmesi İçin İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ gündeme gelmiştir. 14

15 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Listeler Ülkeler Sorumluluklar Ek-1 Ek-2 Ek-1 Dışı OECD + AB + PEGSÜ (36 ülke) Türkiye (Özel şartları tanınarak) OECD + AB-15 (25 ülke) Türkiye (hariç) Diğer Ülkeler (Çin, Hindistan, Pakistan, Meksika, Brezilya, ) Emisyon Azaltımı Teknoloji Transferi ve Mali Destek Sağlamak Yükümlülükleri yok PEGSÜ: Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecindeki Ülkeler 15

16 TÜRKİYE VE SÖZLEŞME 2001 yılında Marakeşte gerçekleştirilen 7. Taraflar Konferansında (COP.7), Sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye nin özel koşullarının tanınarak, isminin EK-I de kalarak EK- II den silinmesi yönünde karar alınmıştır. Türkiye Sözleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle taraf olmuştur. Başbakanlık genelgesi ile İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu oluşturulmuştur. 8 adet alt çalışma grubu oluşturulmuştur. 16

17 TÜRKİYE VE SÖZLEŞME Ulusal Bildirimin Hazırlanması Sözleşme Sekretaryasına sunmakla yükümlü bulunduğumuz, I. Ulusal Bildirim Raporunun hazırlıkları, UNDP katkıları ve GEF finansal desteği ile 1 Ağustos 2005 tarihinde başlamış ve 2006 yılı sonunda tamamlanmış, Ocak 2007 de Sekretarya ya gönderilmiştir. 17

18 CO 2 Eşdeğeri (Milyon Ton) SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye'nin Yılları Arası Toplam Sera Gazı Emisyonu Yıllar CO2 CH4 N2O F Gazlar 18

19 CO 2 Eşdeğeri (Milyon Ton) SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye'nin Sera Gazı Esmisyonlarının Sektörlere Göre Dağılımı ve Yutak Alanlar Yıllar Enerji Sanayi Tarım Atık AKAKDO AKAKDO: Arazi Kullanımı,Arazi Kullanımı Değişikliği ve Ormancılık 19

20 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye Sera Gazı Emisyonları ve Yutakları (CO 2 eşdeğeri) (2004) F- Gaz % 1,0 100 Atık % 9.3 N 2 O % 1.9 Tarım % 5.1 CH 4 % Sanayi % Enerji % 76.7 CO 2 % 81.5 % Sektörlere Göre Emisyon Miktarları gross emissions gross emissions by sector Sera Gazlarının Dağılımı by gas % 25 Yutaklar sinks net emissions %25 Net Emisyon 20

21 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ 300,0 250,0 Milyon ton eşdeğer CO2 27,5 15,2 26, milyon ton milyon ton % % % Değişim eşd.-co2/yıl eşd.-co2/yıl Enerji % % 72% Sanayi % % 102% 200,0 Tarım % % -18% Atık 6.4 4% % 331% 150,0 6,4 18,5 13,1 TOPLAM % Arazi/Ormancılık % 100,0 50,0-227,4 132, Enerji Sanayi Tarım Atık Tarım sektörü, toplam salım miktarı ve değişim oranı açısından azalma gözlenen tek sektör, En yüksek artış oranı atık sektöründe, Enerji sektöründe en yüksek toplam salım artışı 21

22 ENERJİ SEKTÖRÜ Nihai Enerji Tüketiminin Yakıt Cinsine Göre Dağılımı ( ) 22

23 ENERJİ SEKTÖRÜ Sektörlere Göre Nihai Enerji Tüketimi ( ) 23

24 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Yılları Arası 1. Elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı iki kat artmıştır. 2. Sera gazı emisyonları, ekonomik gelişmeye paralel olarak artmıştır. 3. GSYİH, nüfus ve toplam elektrik üretimindeki yüksek artışa rağmen, enerji yoğunluğundaki artış sadece %7 olurken; karbon yoğunluğu %11 azalmıştır Değişim Oranı (%) GSYİH (1000 YTL) Toplam elektrik Üretimi (Milyar kwh) 57,54 150,7 162 Yenilebilir Enerji Kaynakları (Milyar kwh) 23,23 46,23 99 Toplam Sera Gazı Emisyonu (Milyon ton eşdeğer-co 2 ) 170,1 296,6 74 Sera Gazı Emisyonu / GSYİH (ton eşdeğer-co 2 / 1000 YTL) kg eşdeğer-co 2 /kwh 0,529 0,

25 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ Türkiye ve BMİDÇS ye taraf olan diğer ülkeler için Sera gazı ve CO2 Emisyon Göstergeleri (2003) C0 2 Emisyonu (milyon ton) Kişi başına düşen C0 2 Emisyonu (ton) Toplam Sera Gazı Emisyonları (milyon ton) Kişi başına düşen Sera Gazı Emisyonları (ton) AB-15 3, , AB-25 4, , OECD 12, Ek-I Ülkeleri 14, , PEGSÜ dışı 11, , Dünya 24, Türkiye Kaynak: BMİDÇS Sekretaryası Türkiye, OECD ülkeleri içinde en düşük kişi başı CO2 emisyonu değerine sahiptir. Gelişmekte olan bir ülke olması sebebiyle, Türkiye nin sanayileşmesi ve ekonomik göstergeleri henüz diğer OECD ülkeleri seviyesinde değildir. 25

26 SENARYOLAR Senaryo çalışmalarında kabul edilen değerler: Nüfus (Milyon) Nüfus Artış hızı (%) GSYH Artış Hızı (%)

27 SENARYOLAR Ulusal CO 2 Emisyon Senaryoları (Önlemler Alınarak ve Alınmadan) Öngörülen Azaltım Miktarı Önlem Alınmadan Varolan Emisyonlar Önlemler Alınarak 27

28 SENARYOLAR Önlem Alınmaksızın Yapılan (Referans) Senaryoya Göre yılları arasında her yıl 6,3% CO 2 emisyon artışı ile 2020 yılında toplam CO2 emisyonunun 605 Milyon Ton olacağı, kişi başına düşen emisyon miktarının ise 6,9 ton olacağı öngörüsü bile OECD ortalamasının çok altındadır. Önlem Alınması Halinde Yapılan Senaryoya göre aynı dönem içinde Referans Senaryoya göre toplam CO 2 emisyonunda yaklaşık 75 Milyon Ton luk bir azalmaya karşılık geleceği öngörülmüştür. Not: Elektrik üretimi, sanayi ve konut sektörlerinde emisyon azaltımı çalışmaları yapılacağı varsayımları ile 28

29 SENARYOLAR CO 2 Emisyonu Azaltım Potansiyeli (Önlemler Alınarak): 29

30 POLİTİKALAR Enerji Sektöründeki Politikalar Yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması, Enerji verimliliği, Enerji yoğunluğunun azaltılması, Yanma sonucu düşük CO 2 emisyonu çıkaran yakıtlara geçilmesi, Yakıt kalitesinin iyileştirilmesi, Termik santrallerin rehabilitasyonu, Enerji üretiminde kaynak çeşitliliğine gidilmesi, Nükleer enerji güç santrallerinin kurulması. 30

31 MW MW POLİTİKALAR Yenilenebilir Enerji Kaynakları Potansiyeli Hidroelektrik Kullanılan (2005) Potansiyel Rüzgar Enerjisi 1,500 MW ,000 MW Kullanılan (2005) Ekonomik Potansiyel 31

32 MW POLİTİKALAR Yenilenebilir Enerji Kaynakları Potansiyeli Jeotermal , Kullanılan (2006) Potansiyel Jeotermal Enerji Genel olarak ısınma ve elektrik üretimi amacı ile Güneş Enerjisi Başlıca kullanım alanı su ısıtma 32

33 Şehir Sayısı (Toplam= 81) POLİTİKALAR Konutlarda Doğal Gaz Kullanımı 2006 yıl sonu itibari ile: 23 şehir (İstanbul, Ankara, Bursa, Kocaeli, Kayseri, Konya,...): Konut ve sanayi 41 şehir: sadece sanayi 2010 yıl sonu itibari ile: 81 şehir Doğal Gaz Yıllar 33

34 POLİTİKALAR Ulaştırma Politikaları Toplu taşım (metro, hafif raylı sistemler, vb.) araç kullanımının yaygınlaştırılması, Yük taşımacılığında demiryolu ve deniz yollarının kullanımına ağırlık verilmesi, Şehir ulaştırma strateji ve planlarının hazırlanması, Yakıt kalitesinin iyileştirilmesi, Araç parkındaki eski taşıtların trafikten çekilmesi ve ortalama araç yaşının düşürülmesi, Araçlarda yeni motor teknolojilerinin kullanılması. 34

35 ÖRNEK UYGULAMA Marmaray Projesi İstanbul Boğazı Tüp Geçit Projesi (Marmaray) ( ) Hat uzunluğu: 76 km CO 2 azaltım miktarı: 327 ton/gün Toplam SGE azaltımı: 130,335 ton/yıl 35

36 POLİTİKALAR Tarım, Ormancılık ve Arazi Kullanımı Politikaları Arazi kullanım planlarının rehabilitasyonu ve arazi toplulaştırması çalışmaları Orman kaynakları ve alanlarının sürdürülebilir yönetiminin sağlanması Var olan yutak alanların korunması Yeni yutak alanların oluşturulması Fosil yakıtların yerine biyokütle kullanılması En iyi tarım tekniklerinin kullanılması Orman köylülerinin sosyo-ekonomik yaşam koşullarının iyileştirilerek ormansızlaşmanın engellenmesi Orman alanlarının ve biyoçeşitliliğin korunması Kırsal kalkınma, (örnek: kırsal alanda, merkezi olmayan ısınma amaçlı enerji projelerinin yaygınlaştırılması) 36

37 POLİTİKALAR Atık Yönetimi Düzenli depolama ve geri dönüşüm metotlarının kullanılması, Çöp depolama alanlarından geri kazanılan deponi gazının değerlendirilmesi, Yerel bazda katı atık geri kazanımına ilişkin eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarının yapılması, Toplam Belediye Sayısı (3225) Mevcut durum Düzenli Depolama Alanları Hizmet Götürülen Belediye Sayısı Hizmet Götürülen Nüfus Mevcut İnşaat halinde Toplam

38 ÖZEL ŞARTLAR Sosyo-Ekonomik Durum Türkiye nin, temel ekonomik göstergeler bazında, sanayileşme seviyesi henüz OECD ülkelerinin çoğunun ulaşmış olduğu seviye ile karşılaştırılabilir değildir. OECD ülkeleri arasında, Türkiye, kişi başı emisyon değeri açısından en düşük değere sahiptir Ekonomik gelişmesine bağlı olarak Türkiye nin enerji ve elektrik ihtiyacı artmaya devam edecektir (sırası ile: 4% ve 8%) Enerji üretimi yerli kaynaklar kullanılarak devam edecektir. Bu durum da ülkemizin diğer ülkelerle yapılan karşılaştırma gelişmekte Olan bir ülke olduğunu göstermektedir. 38

39 Lüksemburg Norveç İsviçre Danimarka İrlanda İzlanda ABD İsveç Japonya Avusturya Finlandiya Hollanda İngiltere Belçika Almanya Fransa AB-15 Kanada Avustralya İtalya OECD-30 İspanya Yeni Zelanda Yunanistan Portakiz Kore Çek Cumhuriyeti Macaristan Slovak Cum. Meksika Polonya Türkiye Bin ABD$ ÖZEL ŞARTLAR Sosyo-Ekonomik Durum 80 Nüfus: 71.2 milyon (2004) Kişi başı GSYİH (ABD$): (2004) AB ve OECD ülkeleri GSYİH Değerleri 39

40 ABD Kanada Japonya AB Polonya* Bulgaristan* Türkiye İsrail Güney Kore Meksika Çin Hindistan ton ÖZEL ŞARTLAR Türkiye ve diğer ülkelerde kişi başı emisyon değerleri (2003) 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Ek 1 Ülkeleri Ek 1 Dışı Ülkeler 40

41 ABD Kanada Japonya AB Polonya* Bulgaristan* Türkiye İsrail Güney Kore Meksika Çin Hindistan 1000 kwh ÖZEL ŞARTLAR Kişi Başı Elektrik Tüketimi, kwh/kişi (2003) 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Ek 1 Ülkeleri Ek 1 Dışı Ülkeler 41

42 ÖZEL ŞARTLAR İklim Değişikliğinin Olumsuz Etkilerine Maruz Kalabilecek Konular Doğu Akdeniz havzasında bulunan Türkiye, en çok etkilenecek ülkeler arasında yer almaktadır Su kaynakları iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinden önemli ölçüde etkilenecektir Üç yanı denizlerle çevrili olan Türkiye nin kıyı şeridi 8,333 km olup sanayi sektörünün %70 i kıyı şeridinde yer almaktadır Türkiye, çok zengin sulak alan ve biyolojik çeşitliliğe sahiptir Bir çok kültüre ev sahipliği yapmış olan Türkiye çok zengin kültür varlıklarına sahiptir Ekonomisi önemli ölçüde tarıma dayalı olması nedeniyle tarım sektörüne özel önem verilmesi gerekmektedir 42

43 KYOTO PROTOKOLÜ Kyoto Protokolü; 1997 yılında imzaya açılmış ve 2005 yılında yürürlüğe girmiştir. Kyoto Protokolüne taraf olmanın temel amacı, sera gazı emisyonlarını sınırlama ya da azaltma taahhüdünde bulunmaktır. Protokolün Ek-B listesinde yer alan ülkelerin toplam sera gazı emisyonlarını döneminde, 1990 yılı seviyesinin en az %5 altına indirmesini taahhüt etme zorunluluğu bulunmaktadır. Ülkemiz, Kyoto Protokolü ne taraf değildir. 43

44 KYOTO PROTOKOLÜ Kyoto Protokolü Ek-B Listesinde Yer Alan Ülkeler ve Emisyon Hedefleri (1990'dan 'ye) AB, Bulgaristan, Çek C., Estonya, Letonya, Likenştayn, Litvanya, -8% Monako, Romanya, Slovakya, Slovenya, İsviçre ABD -7% Kanada, Macaristan, Japonya, Polonya -6% Hırvatistan -5% Yeni Zelanda, Rusya F., Ukrayna +0% Norveç +1% Avustralya +8% İzlanda +10% AB Üyesi Ülkeler ve Kyoto Protokolü Kapsamında Emisyon Hedefleri AB Ülkeleri Hedef AB Ülkeleri Hedef Lüksemburg -28% Macaristan -6% Danimarka -21% Hollanda -6% Almanya -21% Polonya -6% İngiltere -13% Finlandiya 0% Avusturya -13% Fransa 0% Çek Cumh. -8% İsveç 4% Estonya -8% İrlanda 13% Letonya -8% İspanya 15% Litvanya -8% Yunanistan 25% Slovakya -8% Portekiz 27% Slovenya -8% Kıbrıs - Belçika -7,50% Malta - İtalya -6,50% AB-15-8% AB-25 Ortak hedef yok 44

45 KYOTO PROTOKOLÜ Listeler Ülkeler Sorumluluklar Ek-1 Ek-2 Ek-1 Dışı Ek-B OECD + AB + PEGSÜ (36 ülke) OECD + AB-15 (25 ülke) Türkiye (hariç) Diğer Ülkeler (Çin, Hindistan, Pakistan, Meksika, Brezilya, ) Ek-1 Ülkeleri (27 ülke) Emisyon Azaltımı Teknoloji Transferi ve Mali Destek Sağlamak Yükümlülükleri yok arası dönem için 1990 seviyesine göre sera gazı emisyonlarında %5 azaltım PEGSÜ: Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecindeki Ülkeler 45

46 KYOTO PROTOKOLÜ BMİDÇS/KP ve TÜRKİYE BMİDÇS Listesi İlgili KP Maddeleri Kyoto Protokolü Listesi Kritik KP Ülkeleri Kritik KP- Dışı Ülkeler EK-I Madde 3.9 EK-B ABD Avustralya Hırvatistan EK-B Dışı Beyaz Rusya Türkiye EK-I Dışı Madde 9 EK-B Dışı Kıbrıs Malta G. Kore Meksika Arjantin Kazakistan 46

47 KYOTO PROTOKOLÜ Konunun sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi için enerji sektörü başta olmak üzere tüm sektörlerde; - azaltım imkânlarının ve ilgili maliyetlerin doğru değerlendirilmesi; - olası azaltım ve sınırlandırma senaryolarının oluşturulması ve ulaşılabilir hedefler belirlenmesi; - mali, ekonomik ve sosyal etkilerin modellenmesi; - iklim değişikliği duyarlılık analizi ve uyum maliyetlerinin değerlendirilmesi, - ülkemizin özel şartlarının belirlenmesi, gibi çalışmaların bilimsel ve detaylı yapılmasına ihtiyaç vardır. Bu süreçte, ülkemiz ulusal ihtiyaçlarının doğru olarak analiz edilmesi, bilgi kaynaklarının belirlenmesi ve ülkedeki tüm kamu ve özel sektör taraflarının katılımı ile ulusal bir strateji belirlenmesinden sonra Kyoto Protokolü nün değerlendirilmesi gerekmektedir. 47

48 Sonuç olarak; KYOTO PROTOKOLÜ Türkiye, iklim değişikliğinin etkilerinin azaltılmasına yönelik küresel çabalara katkıda bulunmaya hazır olduğunu Sözleşmeye taraf olarak ortaya koymuştur Bugün gelinen nokta itibari ile, küresel iklim değişikliği salt bir çevre sorunu olmayıp, ekonomiyi ve kalkınmayı da olumsuz yönde etkilemektedir Ülkemiz, sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde ekonomik kalkınmasını da devam ettirmeye gayret göstermektedir Ülkelerin iklim rejimi içinde, kapasite ve gelişmişlik düzeyleri de dikkate alınarak, sera gazı emisyon değerlerine göre sorumluluk almaları gerekmektedir 2012 sonrası iklim rejiminin mümkün olabildiğince geniş katılımlı olması ve gelişmekte olan ülkelerin de iklim değişikliği ile mücadele konusundaki çabalarına katkı sağlayacak esnek düzenlemeler içermesi gerekmektedir 48

49 TEŞEKKÜRLER 49