Pıhtılaşma Önleyicilerle Yaşamak Hastalar için Rehber

Transkript

1 Pıhtılaşma Önleyicilerle Yaşamak Hastalar için Rehber MEDA Pharma GmbH & Co. KG Bad Homburg

2 İçindekiler Kan pıhtılaşması nedir? Sayfa 5 Pıhtılaşma önleyiciler hakkında bilmeniz gerekenler Sayfa 7 Antikoagülanlar düzenli olarak mı alınmalıdır? Sayfa 8 Neden düzenli kontrol gereklidir? Sayfa 10 Kendi kendinize pıhtılaşma kontrolü Sayfa 12 Diğer hastalıklar ve diğer ilaçlar Sayfa 14 Kanama olursa ne yapmalıyım? Sayfa 16 Beslenme Sayfa 18 Alkol ve sigara Sayfa 20 Yolculuk ve tatil Sayfa 21 Son olarak Sayfa 22 3

3 Kan pıhtılaşması nedir? Eski bir deyişe göre kan can suyumuzdur. Sürekli olarak vücutta dolaşım halindedir, bütün organlara oksijen ve besin maddelerini ulaştırır, vücuttaki toksini atar ve belirli koşullarda pıhtılaşma özelliğine sahiptir. Örneğin yaralandığınızda, yaranızdan kan akar. Ama kısa bir süre sonra kanama durur, çünkü akan kan pıhtılaşarak yarayı kapatır. Böylece doğa, kan kaybından ölmemenizi ve pıhtılaşmış kanın altında kalan yaranın iyileşmesini sağlar. Bu bir koruma mekanizmasıdır. Ancak kan vücut içerisinde, daha doğrusu damar içinde pıhtılaştığında, bu koruma mekanizması belirli hastalıklarda tam tersi bir etki yapar. Bu, damar içinde trombüs adı verilen bir kan pıhtısının gelişmesine yol açabilir. Trombüs damarı tıkayarak, bu damarın vücutta uzandığı noktalara kan gitmesine engel olabilir. Organ dokularının tahrip olmasına neden olan damar tıkanıklığı, yani tromboz hastalığı gelişebilir. 4 5

4 Pıhtılaşma önleyiciler hakkında bilmeniz gerekenler Trombüs ayrıca kan akışı tarafından sürüklenebilir ve embolüs adı verilen gezgin bir trombüse dönüşebilir. Böylece oluştuğu yerden sürüklenerek farklı bir bölgede başka bir damarı tıkayabilir. Bu gelişme emboli olarak bilinir ve çoğu kez hayatı tehdit edicidir. Bu nedenle, önlemek, iyileştirmekten iyidir ilkesi uyarınca bir trombüs ve böylelikle de emboli oluşmasının önüne geçilmeye çalışılır. Peki, nasıl? Kanın pıhtılaşma önleyiciler yardımıyla belirli sınırlar dahilinde pıhtılaşmasının önlenmesi ile. Antikoagülan olarak adlandırılan pıhtılaşma önleyiciler kanın pıhtılaşmasını geciktirir ama tamamen önlemez. Tamamen önleseydi, yaralandığımız takdirde kan kaybından öleceğimiz anlamına gelirdi. Pıhtılaşma önleme etkisinin ne kadar güçlü ya da zayıf olduğu elbette her bir vakadaki antikoagülan dozuna bağlıdır. Bu nedenle etkisinin düzenli kontrollerle sürekli olarak denetlenmesi önemlidir. Pıhtılaşma önleme etkisinin ne çok yüksek ne de çok düşük olması sağlandığında, optimal bir tedavi uygulanıyor demektir. Bir şey daha: Pıhtılaşma etkisinin düşük olmasındansa bir miktar yüksek olması daha güvenli olduğundan, hafif ve sıradan yaralanmalarda yara normalden biraz daha uzun süre kanayabilir. Bunda endişelenecek bir şey yoktur, çünkü antikoagülan uygulaması iyi ayarlanmışsa ve kontroller düzenli yapılıyorsa, yaralanma halinde pıhtılaşma meydana gelecektir. 6 7

5 Antikoagülanlar düzenli olarak mı alınmalıdır? Elbette antikoagülanların dozu özenle belirlenmelidir. Yani: Her gün programa harfiyen uyularak alınmalıdır. Hekiminiz gerekli ilaç miktarını düzenli kontroller yaparak tam olarak belirleyecektir. Sizin tek yapmanız gereken, ilaçlarınızı düzenli olarak almaktır. Önce ilacı her gün alabileceğiniz belli bir saat tespit etmelisiniz. Akşamları, yatmadan önce almak en iyisidir. Antikoagülanlarınızı, ilaç içmeniz gerektiğini size her akşam mutlaka hatırlatacak bir yere, örneğin başucunuzda komodinin üzerine, saatinizin yanına, koyun. Bir gün akşam saat 9 da, ertesi gün ise gece saat 11 de yatmanız bir şeyi değiştirmez. İlacınızı içtiğiniz saat günden güne birkaç saat oynayabilir. İlacınızı geceleri almanızın bir diğer avantajı, doktorunuzun kontrolden sonra gerekli görmesi halinde, aynı gün dozu düzeltebilmenizdir. Çok önemli bir konu: Aslında hiç olmaması gerektiği halde, bir akşam ilacınızı almayı unutursanız, ertesi akşam kesinlikle iki katı miktarda ilaç almayınız. Bu, kaçınmaya çalıştığımız kanama komplikasyonlarına neden olabilir. Bu durumda doktorunuza güvenle başvurabilirsiniz. Doktorunuz size ne yapılması gerektiğini söyleyecektir. Bir kez daha yineleyelim: Doktorunuzun belirlediği dozu hiçbir koşulda azaltmayın veya arttırmayın. Bu şekilde vücudunuzun uygulanan tedaviyi uzun süreli olarak iyi şekilde tolere etmesi sağlarsınız. Her zaman için elinizin altında yeterli miktarda ilaç bulunmasını sağlayınız. Akşamları ilacınızı almayı unutmayınız. Dozu kendiniz değiştirmeyiniz. İlaçlarınız azaldığında zamanında tedarik etmeye çalışınız. 8 9

6 Neden düzenli kontrol gereklidir? Yataktan kalkamayacak durumda dahi olsanız, kan örneği almak için doktorunuzun evinize kadar gelmesi dahi gerekse, size belirtilen kontrol randevu tarihlerine mutlaka uyunuz. Belirlenmiş kontrol tarihinde hekiminize gidemeyecek olursanız ya da kontrolünüzü unutursanız, bundan sonra ne yapılması gerektiğini öğrenmek için hemen doktorunuzla görüşünüz. Bunu kimlik belgelerinizle birlikte muhafaza ediniz. Böylece olası bir kaza durumunda müdahaleyi yapan doktor durumunuz hakkında bilgi sahibi olacaktır. Tedaviye başlarken doktorunuz size bir hasta takip kartı verecektir. Bu kartta güncel doz miktarı, son kontrolün sonuçları ve bir sonraki kontrol tarihi yazılı olacaktır. Bu takip kartını dikkatle okuyunuz, bütün kayıtların eksiksiz olmasına dikkat ediniz ve bu karta tıpkı nüfus cüzdanınız gibi sahip çıkınız. Tedaviyi uygulayan doktorunuz haricinde sizi tedavi eden tüm diğer doktorlar (örneğin, diş hekimi) sizin antikoagülan aldığınızı bilmesi gerekir. Kendiniz doğrudan eczaneden bir ilaç alacak olursanız eczacıya takip kartınızı da gösteriniz. Bu kartın yanı sıra size bankomat kartı boyutunda bir acil durum kartı da verilecektir. Pıhtılaşma kontrolü randevularınıza mutlaka uyunuz. Hasta takip kartınızı ve acil durum kartınızı her zaman yanınızda bulundurunuz

7 Kendi kendinize pıhtılaşma kontrolü Ömür boyu antikoagülan kullanması gereken hastalar vardır. Buna, suni kalp kapakçığı, spesifik kalp hastalığı, tekrarlayan trombüs ve emboli hastaları dahildir. Tıpkı şeker hastalarının kan şekerlerini kendileri ölçtüğü gibi, antikoagülan kullanan hastalar da kanlarındaki pıhtılaşma durumunu parmak uçlarından alacakları bir damla kanla kendileri tespit edebilirler. Damardan kan numunesi aldırmakta zorluk çeken, işi gereği ya da özel hayatında sık sık seyahat eden hastalar için bu çeşit bir kontrol yöntemi geniş bir özgürlük tanır. Hastanın kendi istediği bir zamanda pıhtılaşma durumunu kendi kendisine kontrol etmesi hastayı sadece ruhsal olarak rahatlatmakla kalmaz, aynı zamanda tedavinin hasta tarafından kabul edilmesini ve böylelikle de tedavi konseptine gösterilen özeni artırır. Tedavinizi üstlenen hekimle görüşerek, kontrolleri ne sıklıkla yapacağınızı belirleyebilirsiniz. Hekiminizin zaman zaman laboratuvar kontrolleri yapması ek bir güvenlik sağlar ve bu kontroller kesin tarihlere göre planlanmalı ve hiç aksatılmamalıdır. Piyasada bulunan pıhtılaşma monitörleri hem kullanışlıdır, kolay taşınır hem de bunların kullanımını öğrenmek kolaydır. Bu test sisteminin kalitesi kapsamlı klinik çalışmalarla onaylanmıştır. Yine de bu tür bir cihazı edinebilmeniz için bazı ön koşulların karşılanması gerekir. Örneğin hekiminizin, hastalığınızdan dolayı bu tür bir yönteme ihtiyaç duyduğunuza ve bu yöntem için uygun görüldüğünüze ilişkin beyanı gereklidir. Ardından bu konuyla ilgilenen bir merkezde bir eğitim kursunu başarıyla tamamlamalısınız. Bu kursta size sadece cihazı nasıl kullanacağınız öğretilmez, aynı zamanda ilaçlarda doz ayarının esasları hakkında da bilgi verilir. Bu ön koşullar yerine getirildiği takdirde, başvurunuz üzerine sağlık sigortası kurumu cihazınızın ve sarf malzemelerinin masraflarını üstlenebilir

8 Diğer hastalıklar ve diğer ilaçlar Çok sayıda hastalık kanın pıhtılaşmasına ve böylelikle de güncel antikoagülan dozunda değişikliğe yol açabildiğinden, doktorunuzu ortaya çıkan her rahatsızlık hakkında hemen bilgilendirmeli ve tavsiyelerine uymalısınız. Çeşitli ilaçlar, ilaç etkileşimi nedeniyle antikoagülanın etkisini azaltabilir ya da arttırabilir. Bu nedenle doktorunuza danışmadan başka bir ilaç kullanmayınız. Bu, ağrı kesici, müshil ve kuvvet verici ilaçlar ve vitamin preparatları gibi reçetesiz preparatlar için de geçerlidir. Size iğne reçetelemeyi düşünen doktorlara antikoagülan tedavisi gördüğünüzü belirtiniz. Böylece doktor iğneyi damardan (intravenöz) mı, yoksa deri altından (subkütan) mı vermesi gerektiğini bilecektir. Lokal kanamalara yol açabildiğinden, kas içine (intramusküler) yapılan iğnelerden kaçınılmalıdır. Doktorunuzun bilgisi olmadan başka ilaç kullanmayınız. Bütün diğer doktorları ve eczacıları bilgilendiriniz

9 Kanama olursa ne yapmalıyım? Hatırlayalım: Trombüs veya emboliyi mümkün olan en iyi şekilde önlemek için kanınız normalden daha az pıhtılaşabilir hale getirilir. Bu, örneğin dişlerinizi sertçe fırçaladıktan sonra dişetlerinin kanaması ya da hafif yaralanmalardan sonra kanama olması olasılığını biraz arttırabilir. Bir tarafınızı çarptığınızda morarma olasılığı da artabilir. Bayanlarda ise adet kanamaları normalden daha şiddetli olabilir. Bütün bunlar normaldir ve endişeye gerek yoktur. Ancak ağızdan ya da burundan yoğun bir kanama gelirse, idrarınız kırmızı ila siyah arası bir renk alırsa ya da dışkınız simsiyah olursa hemen doktorunuza başvurunuz, çünkü bu durumda antikoagülanın dozu gözden geçirilmelidir. Ancak hiçbir şekilde güncel dozu kendiniz değiştirmeyin. Bunun, faydadan çok zararı dokunur. Tedavinizi sürdüren hekime ulaşamıyorsanız, hemen en yakın hastaneye gidiniz. Bunun haricinde kanayan yaranıza yaptığınız uygulamalarda ise bir değişikliğe gerek yoktur: Akan kanı örneğin temiz bir pamuk parçasına emdirin ve gerekirse sıkıca bandaj yapın. Şiddetli kanamalarda hemen doktorunuza başvurmalısınız. Doktorunuza ulaşamıyorsanız, en yakın hastaneye gitmelisiniz

10 Beslenme Endişelenmeyin; antikoagülan tedavisi alırken özel bir beslenme veya bir diyet uygulamanız gerekmez. Sadece fazla yeşil sebze tüketmemelisiniz, çünkü yeşil sebzelerdeki K vitamini oranı oldukça yüksektir. Bu vitamin, doğal bir dengeleyici görevi görür ve antikoagülanların etkisini azaltır. Diyet yapmayı planlıyorsanız önce hekiminizle görüşün. Aşağıdaki tabloda, hangi besinlerde oldukça yüksek miktarda K vitamini bulunduğunu görebilirsiniz. Yeşil sebzeleri çok fazla tüketmeyin. Gıda maddelerinde K vitamini oranı: K vitamini içeriği, 0,1 mgr/100 gr ın üzerinde yüksek, 0,01-0,l mgr/100 gr aralığında orta ve 0,01 mgr/100 gr ın altında düşük düzeydedir. Yüksek Ortalama Düşük Karnıbahar Patates Taze domates Ancak bu, artık hiç yeşil sebze tüketemeyeceğiniz anlamına gelmez. Yalnızca aşırı sebze ağırlıklı beslenmeden kaçınmalı ve genel olarak bu sebzeleri daha az miktarda tüketmelisiniz. Sadece normal beslenmeye devam edin ve kilo vermek için radikal diyetlerden kaçının. Brokoli Ispanak Brüksel lahanası Yapraklı sebzeler Soğan Sarımsak tozu Üzüm çekirdeği yağı Buğday ürünleri ve tam tahıllı ürünler Pişmiş yeşil fasülye Bezelye Taze çilek Lahana çeşitleri Lahana turşusu İnek sütü Kabak Ayçiçek yağı Balık Pirinç 18 19

11 Alkol ve sigara Yolculuk ve tatil Diğer birçok hastalık için geçerli olan kural burada da geçerlidir: Bir kadehten bir şey olmaz. Yani ölçüyü kaçırmadığınız müddetçe gönül rahatlığıyla içki içebilirsiniz. Daha fazla miktarda alkol kan pıhtılaşmasını etkilemektedir. Ayrıca ayakta durmakta güçlük çektiğinizde, yaralanma riskiniz oldukça yüksektir. Aşırı iklim bölgelerine yolculuk yapmadan önce tedavinizi sürdüren doktorla görüşmeli ve önerilerine kulak vermelisiniz. Farklı bir iklim ve farklı beslenme alışkanlıkları metabolizmanızı ve kan pıhtılaşmasını etkileyebilir. Ayrıca yolculuk ettiğiniz ülkede tıbbi kontrol olanaklarının bulunması da sağlanmalıdır. Sigara kan pıhtılaşmasını arttırabildiğinden, sigara bırakılmalıdır. Zaten sigara sağlığa zararlıdır. Alkolde ölçüyü kaçırmayın. Sigarayı artık bırakın. Yolculuk yapmak için ılıman bir iklimi olan ve acil durumlarda tıbbi bakım olanakları bulunan ülkeleri tercih edin. Uzun yolculuklara çıkmadan önce hekiminizle görüşün

12 Son Olarak Notlar Hekiminiz tarafından yazılan pıhtılaşma önleyicinin (antikoagülan) prospektüsünü lütfen dikkatle okuyunuz. Bu prospektüste ayrıca bilmeniz ve dikkat etmeniz gereken hususlar ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Böylelikle, örneğin hamileyseniz ya da bebek emziriyorsanız ne yapmanız gerektiğini, hangi yan etkilerin genelde zararsız olduğunu ve hangilerinin önemli olabileceğini öğrenebilirsiniz. Ve lütfen şu hususu mutlaka göz önünde bulundurunuz: Ne zaman bir sorunuz olursa, tedavinizi yapan doktorunuza güvenle başvurabilirsiniz. Kendisi önerileri ve uygulamalarıyla her zaman sizin yanınızda olacaktır. Hekiminize başvurun