ÇEKTİRMEDE REAKTİF BOYAMAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Transkript

1 ÇEKTİRMEDE REAKTİ BOYAMAYI ETKİLEYEN AKTÖRLER

2 REAKTİ BOYAMAYI ETKİLEYEN AKTÖRLER Reaktivite? Migrasyon? Difizyon? Washing- Off? Substantivite? Afinite? iksasyon? Hidroliz? Absorbsiyion

3 BOYA MEKANİZMASI TANIMI Exhausing/ixation 3.Safha 2.Safha Yıkama.Safha iksasyon Absorbsiyon Difizyon

4 BOYA MEKANİZMASI TANIMI.Safhada reaktif boya selüloz yüzeyi tarafından çekilip (absorbsiyon) lif yapısı içine difizyon olur.bu safha tamamen geri dönüşlüdür. Boya molekülünün elyaf ve banyo arasındaki dengesi. Banyo şartlarındaki herhangi bir değişim (elektrolit miktarı, PH, sıcaklık,vs.) anlık olarak boyanın davranışını etkiler. 2.Safhada istenen şartlar olduğu taktirde (yüksek sıcaklık, yüksek PH) reaktif boya selülozun aktif bölgeleri ile (hyroxyl grupları) reaksiyona girer ve sonrasında güçlü bir kovalent bağ oluşturur. 3.Safhada, gerekli olan haslık özelliklerini sağlayabilmek için absorblanmış ve aktifliğini kaybetmiş boyanın elyaftan iyi olarak yıkanması gerekmektedir. Aksi taktirde bunlar life zayıf bağlarla bağlı olduklarından düşük yaş haslıklarına sebep olurlar. 3.Safhada bir başka önemli husus ise bağlayıcı alkalinin tamamen yıkanarak, PH nın nötr getirilmesi sağlanmalıdır.

5 .SAHA SELULOZ YAPININ İÇİNDE BOYANIN ABSORBSİYON VE DİİZYON OLMASI Reaktif boya ile seluloz arasındaki reaksiyon gerçekleşebilmesi için boyanın reaktif grubunun, selulozun OH gruplarına gelip yerleşmesi gerekmektedir. Denge(eşitlik) =[]banyo []seluloz HO OH O OH O HO OH O OH O n n = Substantivite=ƒ([]seluloz/[]banyo) Boya Banyosu Cellulose

6 .SAHA Çektirme boyamada, substantivitesi olmayan bir boya, banyo içerisinde hareketsiz kalarak selüloz yerine su ile reaksiyona girerek hidroliz olur. Reaktif boya molekülünün, selulozun aktif hidroxyl gruplarına gelip yerleşmesi, yüksek derecedeki boya fiksasyonu için yeterli değildir. Boyanın lif yapısı içinde dağılması ve lifin yüzeyindeki zaten sınırlı sayıdaki hidroxyl bölgelerde toplanarak kendi içlerinde bir engel oluşturmaması gerekir. Boyanın difizyon oranı boyamanın nihayi görünümünü, fixe derecesini, düzgün boyamayı, sürtme haslığını ve kanat riskini belirleyen önemli bir kriterdir.

7 SUBSTANTİVİTE(SUBSTANTIVITY) Substantivite: Geçerli olan boyama şartları altında, boyanın boya banyosu ve elyaf arasındaki dağılma özelliğinin ölçüsüdür. Bu sebeple substantivite anlık bir durumdur ve boya, boya banyosu,sıcaklık ve elyaf gibi bazı parametrelerden etkilenir..boya Afinitesi 7.Boya Konsantrasyonu 2.Elektrolit Konsantrasyonu SUBSTANTİVİTE 6.Banyo Oranı 3.Sıcaklık 5.Elyaf Cinsi 4.PH Bütün bu değişken parametreler sebebli olarak, substantivite yerine anlık substantivite terimini kullanmak daha doğru olur.

8 .Boya Afinitesi:Substantivite gibi, bir boyanın, boya banyosu ve elyaf arasındaki dağılma özelliğinin ölçüsüdür.boya afinitesi boyanın karekteristik özelliği ile alakalıdır. 2.Elektrolit Konsantrasyonu: Seluloz saf su içerisinde negatif yükler taşır.bu sebep ile boya ve seluloz arasında elektrostatik anyon-anyon iticiliği vardır. Sonuç olarak boyanın elyaf tarafından absorblanması için elektrolit(tuz) ilavesi gerekir. 3.Sıcaklık: Sıcaklığın artması ile direk ve reaktif boyaların Substantivitesi azalır, migrasyon artar, o yüzden daha düzgün boyama yapabilmek için migrasyon boyama metodları seçilmektedir. 4.Banyo PH sı: PH artar ise seluloz daha çok negatif yük taşır. Selulozdaki negatif yüklerin artması, boya ve lif arasındaki elektrostatik iticiliği yoğunlaştırır.eğer standart afinite ve boyama şartları aynı kalırsa PH daki artma SUBSTANTİVİTE nin düşmesine sebep olur. 5.Elyaf Cinsi:Aynı boyama konsantrasyonunda merserizeli pamuk,merserizesize göre daha derin olur, veya viskon, pamuğa göre daha derin olur. Bu durumun Substantivite ile alakası yoktur, absorblanan boya miktarı aynıdır. Bu durum yansıma ile ilgilidir.

9 6.Banyo Oranı: Banyo oranı arttığında tüm reaktif boyaların Substantivitesi büyük veya küçük oranda azalır.bu orantı boya konsantrasyonuna bağlı olarak da değişiklik gösterir. 7.Boya Konsantrasyonu: Lif yüzeyinin boya molekülü için sınırlı kapasitesi vardır. Eğer boya konsantrasyonu artar ise lif yüzeyi de kademeli olarak doyurulacaktır. Boya konsantrasyonunun artması Substantiviteyi düşürür.

10 DİİZYON Difizyon:Lif yüzeyine absorbe olan boya hemen lif içine difüsyon etmeye başlar. Böylece lif yüzeyinde boşalan aktif bölgelere yeni boya moleküllerinin çekimi gerçekleşir. Sonuç olarak lif içindeki ulaşılabilir bölgelere boyanın uniform dağılımı gerçekleşir. Exhaustion A B C A.Yüksek difizyon derecesi Yüksek Substantivite B.Düşük difizyon derecesi Yüksek Substantivite C.Yüksek Difizyon Derecesi Düşük substantivite Elyaf Cinsi Boyama Sıcaklığı Boya Konsantrasyonu Difizyon Oranı Boya Boyanın Standart Afinitesi/ Substantivitesi Elektolit Konsantrasyonu Molekülü Dyeing Time

11 REAKTİVİTE Hot dyeing Cold dyeing Dichlortriazine Procion M; Basilen M Difluorochlorpyrimidine Levafix E-A,Drimaren Cl,R K Monofluorotriazine Dichloroquinoxaline CIBACRON, Levafix E-N Levafix E Monofluorotriazine Vinylsulfone CIBACRON C,N Vinylsulfone Monochlorotriazine Vinylsulfone Remazol, Sumifix, Drimaren CL Sumifix Supra, Drimaren CL Monochlorotriazine CIBACRON E, Procion H-E, C Trichloropyrimidine CIBACRON T-E, Drimaren Z Relative reaction speed Increasing reactivity

12 WASHING-O (YIKAMA) Gerekli olan yaş haslık kriterlerinin sağlanabilmesi bağlayıcı alkali ve fikse olmamış hidroliz boyanın yıkanarak uzaklaştırılması gerekmektedir. En iyi yıkama şartları mümkün olduğunca yüksek sıcaklık (boyanın molekül yapısına zarar vermeden) Mümkün olduğu kadar düşük konsantrasyonda elektrolit Yüksek banyo oranı. Yıkamada yüksek PH avantajlı olmasına rağmen boya molekülünü bozarak hidroliz yapma riskinden dolayı tercih edilmez.

13 REAKTİ YIKAMA MEKANİZMASI SAHA. SAHA.2 Kumaş yüzeyindeki, fikse Olmamış, boya,tuz,alkali ve Kimyasalların olduğu durum ikse Olmuş Boya Kumaş yüzeyinden fikse olmamış boya,tuz,alkali ve Kimyasalların uzaklaştırılmış olduğu durum ikse olmamış, hidroliz olmuş boya Kimyasallar

14 REAKTİ BOYLARDAKİ TEMEL AKTÖRLER SUBSTANTİVİTE DİİZYON MİGRASYON İKSASYON YIKAMA HIZ VERİMLİLİK BOYA SICAKLIK TUZ LOTTE /2* 2 2**** KONSANTRASYON **** PH * 3 Y -2. MERZERİZASYON 2 2*** KUMAŞ TİPİ 2 2

15 Etkili 3 Çok Etkili 2 Orta Etkili Düşük Düşük Etkili Yüksek * Yüksek afiniteli boya, 2 Düşük afiniteli boya Etkisiz ** ikse olmamış boyayı PH arttıkça difizyonu artırabilirz ancak boya molekülü zarar görebilir. Y Boya Tipine Bağlı *** Merzerizasyon difizyonu artırı ancak, yüzey düzgünsüzlüğü fazlalaşabilir. **** Yıkamadaki banyo sayısı çok önemli