Sn. M. Cüneyd DÜZYOL, Kalkınma Bakanlığı Müsteşarı Açılış Konuşması, 13 Mayıs 2015

Transkript

1 Sayın YÖK Başkanı, Üniversitelerimizin Saygıdeğer Rektörleri, Kıymetli Bürokratlar ve Değerli Konuklar, Kalkınma Araştırmaları Merkezi tarafından hazırlanan Yükseköğretimin Uluslararasılaşması Çerçevesinde Türk Üniversitelerinin Uluslararası Öğrenciler İçin Çekim Merkezi Haline Getirilmesi Araştırma Projesi Raporunun tanıtım etkinliğine hoş geldiniz diyor sizleri saygıyla selamlıyorum. Değerli Misafirler, Ülkelerin sosyo-ekonomik kalkınmasının ve yapısal dönüşümlerinin sağlanmasında beşeri sermaye en az fiziksel sermaye kadar önem taşımaktadır. Eğitim; ülkelerin gelişmişlik düzeyini belirleyen, iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmasını etkileyen en önemli faktördür. Eğitimin kalitesi arttıkça, kalkınma sürecinin de hızlanacağı muhakkaktır. Bilgi üreten, beşeri sermayenin geliştirilmesinde en büyük katkıyı sağlayan üniversiteler, eğitim sistemi içinde büyük öneme sahiptir. Üniversite kavramı özünde evrensel bir nitelik taşımaktadır. Bilgi üretme ve insan yetiştirme misyonunun yanı sıra üniversiteler kültürler arası iletişimde köprü vazifesini üstlenen, toplumların bilgi, görgü, beceri seviyesini artırmayı amaçlayan kuruluşlardır. Bu açıdan bakıldığında üniversiteler, özellikle günümüzün gelişen iletişim teknolojileri de göz önünde bulundurulduğunda, yapısı, bilgi üretme ve yayma faaliyetleri itibarıyla ülke sınırlarıyla bağlı değildir. Bilgi toplumuna dönüşüm sürecinde küresel olarak yaşanan değişimler ve ülkemizin yükseköğretimde kalite ve çeşitliliğin artırılmasına yönelik hedefleri, yükseköğretim sistemimizin uluslararası bir niteliğe kavuşturulması ve bu kapsamda üniversitelerimizin uluslararası öğrenciler için çekim merkezi haline getirilmesi konusunun yeni bir bakışla değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır. 1

2 Değerli Katılımcılar, Bu açılış konuşması vesilesiyle özet olarak yükseköğretimin ülkemizdeki genel görünümüne ve Onuncu Kalkınma Planındaki uluslararası öğrencilere yönelik hedeflere değinmek istiyorum. Eğitimin temel kademelerinde sağlanan olumlu gelişmelere paralel olarak yükseköğretimde de 2000 li yılların ortalarından itibaren üniversite sayısında artış yaşanmaktadır. Ülkemizde üniversiteler bütün illere yaygınlaştırılmış olup 109 u devlet ve 84 ü vakıf olmak üzere toplam üniversite sayısı 193 e, örgün yükseköğretim kontenjanı ise 800 bine ulaşmıştır. YÖK verilerine göre Nisan 2015 itibarıyla yükseköğretim kurumlarındaki tüm programlarda yaklaşık 150 bin öğretim elemanı bulunmakta ve yaklaşık 6 milyon öğrenci eğitim görmektedir. Bu öğrencilerin yüzde 7 si vakıf üniversitelerindedir. Kalkınma Bakanlığı tarafından yükseköğretim kurumlarına tahsis edilen yatırım ödeneği tutarı 2000 yılında 250 milyon TL iken 2014 yılı için bu rakam 3,5 milyar TL ye ulaşmıştır. Bu da reel olarak 2,6 katlık bir artışı ifade etmektedir. Yükseköğretimin kalite odaklı, küresel ölçekte rekabetçi bir yapıya kavuşturulması amacıyla Onuncu Kalkınma Planında yükseköğretim kurumlarının çeşitlendirileceği ve yükseköğretim sisteminin uluslararası öğrenciler ve öğretim üyeleri için çekim merkezi haline getirilmesi hedefine yer verilmektedir. Bu kapsamda hazırlanan Nitelikli İnsan Gücü için Çekim Merkezi Öncelikli Dönüşüm Programı nda üniversitelerde uluslararası öğrenci sayısının artırılmasına yönelik yatırımların teşvik edilerek uluslararası öğrenci sayısı ile eğitim ve araştırma kurumlarında çalışan yabancı öğretim görevlisi sayısının artırılmasına yönelik hedef ve eylemler yer almaktadır. Değerli Katılımcılar, Uzun yıllardır eğitim almak amacıyla ülkeler arasında öğrenci hareketliliğinin var olduğu bilinmektedir. Ancak son yıllarda öğrenci hareketliliğinde ciddi bir artış yaşanmaktadır li yıllarda dünyada 800 bin civarında olan öğrenci sayısı 2012 itibarıyla yaklaşık yüzde 450 artarak 4,5 milyona ulaşmıştır. 2

3 Ülkemizdeki duruma bakıldığında ise, 2000 li yılların başında Türkiye ye gelen uluslararası öğrenci sayısı 16 bin düzeyinde bulunurken, bu rakamın dünya genelindeki uluslararası öğrencilere oranı yüzde 0,4 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Bugün geldiğimiz noktada küresel uluslararası öğrenci pazarından aldığımız payın arttığını görüyoruz. YÖK verilerine göre Türkiye de eğitim-öğretim döneminde uluslararası öğrenci bulunmaktadır. Böylece, Türkiye nin dünya pazarından aldığı pay yaklaşık yüzde 1 e yükselmiştir. Onuncu Kalkınma Planında ise bu oranın 2018 yılı itibarıyla yüzde 1,5 a çıkarılması hedeflenmektedir. Bu hedefe ulaşmak için bu artışı hızlandırmamız gerektiği açıktır. Saygıdeğer Konuklar, Uluslararası öğrenci konusu birçok açıdan önem taşımaktadır. Yurtdışından daha çok öğrenci çekme gayreti üniversitelerimizin dünyadaki diğer saygın üniversiteler ile rekabet içinde olmasını sağlayacak, bu da üniversitelerimizdeki kaliteyi artıracaktır. Dünya çapında bilinen, alanında tanınır üniversiteler oluşturmak ise beşeri sermayemize önemli bir katkı sağlayacaktır. Yükseköğretimi uluslararası niteliğe kavuşturma çabaları, ülkemizi nitelikli insan gücü için çekim merkezi haline getirme hedefine de hizmet edecektir. Ayrıca, uluslararası öğrenciler ülkeler için önemli bir ekonomik değer taşımaktadır. Örneğin Amerika Birleşik Devletlerindeki uluslararası öğrencilerin eğitim-öğretim dönemindeki harcamaları 30 milyar ABD Doları olarak ifade edilmektedir. Dünyadaki uluslararası öğrenci sayısının artış eğilimi içerisinde bulunduğu da dikkate alındığında, uluslararası öğrenci pazarı önemli ekonomik fırsatlar sunmaya devam edecektir. Elbette uluslararası öğrencileri sadece ekonomik getirileri ile sınırlı olarak değerlendirmek doğru olmayacaktır. Uluslararası öğrenci hareketliliği ülkeler arası diyalog, kültürel ve sosyal etkileşimin artmasını da beraberinde getirecektir. Konu aynı zamanda siyasi ve kültürel yakınlık oluşturması sebebiyle Türkiye nin bölgesel ve küresel düzeydeki etkinliğine de katkı sağlayacak şekilde ele alınmalıdır. Uluslararası öğrencilerin eğitim süreleri boyunca aldıkları eğitim hizmeti ve yaşam koşullarından memnun kalmaları ülkemizin tanıtımında etkili bir unsur olacaktır. 3

4 Üniversitelerimizin daha yüksek standartlara ulaşması, öğretim elemanı sayısı, yurt sorunu, sosyal ve fiziki imkânların artırılması gibi unsurların yükseköğretim sistemimizin uluslararası öğrenciler için çekim merkezi haline getirilmesinde önemli etkisi vardır. Bakanlığımızın hazırladığı Uluslararası Öğrenci Araştırma Projesi Raporuyla, Türk üniversitelerine yurt dışından gelen öğrenci sayısının artırılması için yapılması gereken iyileştirme ve düzenlemelerin tespit edilmesi ve politika önerileri geliştirerek ilgili kurumların değerlendirmesine sunulması amaçlanmıştır. Raporumuzda ayrıntılarını bulabileceğiniz önemli bulduğum bazı hususları dikkatinize sunmak isterim. Türkiye ye gelen uluslararası öğrenciler geldikleri ülkeler bakımından incelendiğinde yakın coğrafyamızda bulunan ülkelerin ön plana çıktığı görülmektedir. Türkiye ye en çok öğrenci gönderen beş ülke Türkmenistan, Azerbaycan, İran, Afganistan ve Suriye dir. Bu ülkelerden gelen öğrenciler Türkiye deki toplam uluslararası öğrencilerin yüzde 46 sını oluşturmaktadır. UNESCO verilerine göre, dünyada yurt dışına en fazla öğrenci gönderen ilk beş ülke, Çin, Hindistan, Güney Kore, Almanya ve Suudi Arabistan dır. Bu ülkelerden 1,2 milyonu aşkın öğrenci üniversite eğitimi almak için bir başka ülkeye gitmektedir. Ancak bu ülkelerden eğitim-öğretim döneminde Türkiye ye gelen öğrenci sayısı sadece dir. Bu sayı ülkemizin bu ülkelerden aldığı payın, potansiyelin altında kaldığını göstermektedir. Bir diğer önemli tespit ise İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkelerden yurt dışına eğitim amaçlı gönderilen uluslararası öğrenciler sayısı bakımından karşımıza çıkmaktadır. Teşkilat üyesi ülkeler arasında en fazla uluslararası öğrenci çeken ülke Malezya dır. Türkiye ise Tayland ve Kırgızistan dan sonra dördüncü sırada gelmektedir. Tarihi ve kültürel coğrafyamızın uluslararası öğrenci sayımızın artırılmasında önemli bir fırsat olduğu açıktır. Türkiye de uluslararası öğrencilerin sayıca en fazla olduğu ilk 20 üniversitenin 17 si devlet üniversitesidir. Ancak uluslararası öğrencilerin tüm öğrenciler içindeki payının yani yoğunluğunun en yüksek olduğu 20 üniversitenin 17 si ise vakıf üniversitesidir. 4

5 Uluslararası öğrencilerin yaklaşık yüzde 60 ı İstanbul, Ankara, İzmir, Konya ve Erzurum da bulunmaktadır. Uluslararası öğrencilere yönelik barınma ve sosyal ihtiyaçlar, üniversitelerde verilen eğitimin fiyatlandırılması, başvuru ve kabul süreci, burs uygulamaları, vize, ikametgâh işlemleri gibi alanlar iyileştirme yapılması gereken başlıca alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Kıymetli Misafirler, Kalkınma Bakanlığı bünyesinde stratejik önceliklerimiz doğrultusunda ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınma konuları ile ilgili her türlü araştırmayı yapmak veya yaptırmak amacıyla kurulmuş Kalkınma Araştırmaları Merkezimiz tarafından gerçekleştirilen bu Çalışma; kendi imkânlarıyla öğrenim görenler de dahil tüm uluslararası öğrencileri göz önüne alması bakımından bir ilk olma özelliği taşımaktadır. Türkiye de uluslararası öğrenciler konusunu tüm boyutları ile ele alan daha önce yapılmış bir çalışma olmaması ve bu alandaki ulusal politika eksikliğinin devam ediyor olması Çalışmayı değerli kılmaktadır. Bakanlığımızca Taslağının hazırlanmasından sonra Rapor; kamu kurum ve kuruluşu, üniversite, sivil toplum kuruluşlarından toplam 244 paydaşın görüş ve değerlendirmesine sunulmuştur. Taslak metne bu paydaşlardan gelen görüşler de dikkate alınarak son şekli verilmiş ve Rapor tamamlanmıştır. Raporun, Türkiye nin daha fazla uluslararası öğrenci çekebilmesi için gerekli uygulamaların hayata geçirilmesine katkı sağlamasını temenni ediyorum. Raporun hazırlanma sürecinde emeği geçen mesai arkadaşlarıma teşekkürlerimi sunuyorum. Bu vesileyle Raporumuzun hazırlanmasında olduğu kadar yükseköğretimin uluslararası bir niteliğe kavuşturulması konusunda çalıştay, seminer, öğrenci buluşmaları tertip ederek, yayınlar hazırlayarak emek harcayan, tüm kamu ve özel kuruluşlarımız ile üniversitelerimize şükranlarımı sunuyorum. Sözlerime son verirken etkinliğimize tekrar hoş geldiniz diyor, hepinizi saygı ile selamlıyorum. 5