Fen fakültesi. biyoloji bölümü. çevre biyolojisi dersi. gürültü kirliliği sunumu

Transkript

1 Fen fakültesi biyoloji bölümü çevre biyolojisi dersi gürültü kirliliği sunumu

2

3

4 Bir gün gelecek insanlar, kolera veba gibi gürültüye karşı da amansız bir mücadele verecekler. (Dr. Robert Koch-1910)

5

6 Gürültü kirliliği diğer kirliliklere benzemez çünkü: -Diğer kirleticiler gibi görünmez -Kokmaz -Kalıntısı yok -Toprağı ve suyu kirletmez -Diğer kirleticiler gibi görünmez Fakat etkileri küçük adımlarla sinsidir.

7 Bu yönüyle insan konforunu bozan İnsan sağlığını olumsuz yönde etkileyen Gelecek nesilleri de tehdit eden çok önemli bir unsurdur.

8 GÜRÜLTÜ NEDİR? Belirgin bir yapısı olmayan, içerdiği öğelerle kişiyi psikolojik ve bedensel olarak etkileyebilen ses düzensizliğidir. Genel tanımı ise istenmeyen ve hoşlanılmayan bütün seslerdir diyebiliriz.

9 SES NEDIR? Titreşim yapan bir kaynak Hava basıncına bağlı dalgalanmalar İnsanda duyma duyusuna neden olan bir öğedir.

10 Yaşadığımız dünyada belki gürültüsüz bir ortamda yaşamak, gürültüyü yok etmek hemen hemen olanaksız olabilir, ancak gürültünün insan ve çevre sağlığı üzerindeki etkilerini kontrol altına alıp, en aza indirmek mümkündür. Kontrol altına alınmalıdır.çünkü belli bir şiddetin üzerindeki gürültü, iç kulağa zarar vermekte, otonom sinir sistemi ve hormonlar üzerinde olumsuz etkiler yaratmakta, dikkati, algıyı, konsantrasyonu ve belleği olumsuz yönde etkileyebilmekte, uykusuzluk ve yorgunluk şikayetlerine neden olabilmektedir.

11

12 GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ NEDİR? Gürültü insanların işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkileyen, fizyolojik ve psikolojik dengelerini bozabilen, iç performansını azaltan, çevrenin hoşluğunu ve sakinliğini yok ederek niteliğini değiştiren bir tür kirliliktir.

13 Bu tanıma bakıldığında, sesin gürültü niteliği taşıması için mutlaka yüksek düzeyde olması gerekmediği anlaşılmaktadır. Özellikle büyük kentlerimizde gürültü yoğunlukları oldukça yüksek seviyede olup, Dünya Sağlık Örgütü'nce belirlenen ölçülerin üzerinde olduğu değerlendirilmektedir.

14 Ses ve gürültü arasındaki ayırım kişilere göre değişebilir. Bazı insanlar kulağına müzik olarak gelen bir takım sesler, diğer insanlar için rahatsız edici olabilir ve gürültü olarak algılanır. Rahatsızlık duyma sınırı da insandan insana faklılık gösterebilir.

15 Ancak gürültünün insan sağlığını ve rahatını bozduğu, olumsuz psikolojik etkiler yaptığı ve gürültünün süreklilik arz etmesi durumunda psikolojik etkinin kalıcı olacağı bir gerçektir. Titreşimin (yer değiştirme, hız, ivme cinsinden) Değeri: Belirli bir zaman aralığında ölçülen titreşim değerlerinin karelerinin ortalamasının kare kökünü ifade eder.

16 Gürültü günümüzde en çok karşılaşılan çevre kirliliklerinden biridir. İnsan vücudu, ani ve yüksek seslere karşı otomatik ve bilinçsiz olarak tepki göstermektedir. Sürekli fizyolojik parametreleri (frekans kardiyak) ve elektroansefalogramları kaydedilen kişilerde yapılan bilimsel değerlendirmeler, gürültü kaynaklı fizyolojik etkilenmeleri açıkça göstermiştir.

17 A. Frekans Bandına Göre 1. Sürekli bant gürültüsü- Makine 2. Sürekli dar bant Gürültüsü-Dönen testere tipleri

18 B. Zamana bağımlılık 1. Kararlı gürültü 2. Kararsız gürültü 3. Dalgalı gürültü 4. Kesikli gürültü Trafik 5. Vurma gürültüsü- Çekiç

19 GÜRÜLTÜNÜN İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ 1. Fiziksel Etkileri 2. Fizyolojik Etkileri 3. Psikolojik Etkileri 4. Performans Üzerine Etkileri

20 1.FİZİKSEL ETKİLERİ İşitme kaybı: -85 dba gürültüye uzun süre -140 dba gürültüye kısa süre maruz kalma Nüfusun en duyarlı %10 luk kesiminde 85 dba üzerinde işitme kaybı hızla artar Avrupa da hemen her ülke nüfusunun % 1.4 ü, günün 24 saati 75 dba üzerinde trafik gürültüsüne maruz kalmakta Ototoksik ilaçlar, kimyasal maddeler, vibrasyon, vardiyalı çalışma gürültü ile beraber olduğunda işitme kaybına neden olur.

21 GÜRÜLTÜNÜN İSITME DUYUSU ÜZERINDEKI OLUMSUZ ETKILERI İKI BÖLÜME AYRıLıR

22 GÜRÜLTÜYE BAĞLI İŞİTME KAYBINI ARTTIRAN ETMENLER a.yas b.duyarlılık c.vasküler Etkiler d.vitamin, Mineral, Hormonlar e.ilaçlar ve Kimyasallar f.sigara g.vibrasyon h.gürültünün Niteliği

23 2.FİZYOLOJİK ETKİLERİ Kan basıncında artış Stres hormonlarında artış Kan lipitlerinde artış Kalp hızında artış Elektrolit bozuklukları

24 Vazopressin, epinefrin,acth da artıs Lökosit sayısında azalma ile beraber,genel vücut direncinde düsme Hamilelik döneminde gürültüye maruz kalanlarda ölü doğumlarda artıs Erkeklerde canlı sperm sayısını azaltarak, üreme sağlığına olumsuz etkili EEG dalgalarında patolojik değisiklikler

25 3.PSİKOLOJİK ETKİLER Kaygı Depresyon Aktiflik Pasiflik Saldırganlık Grup Etkileşiminde Bozukluklar Yardımlaşmada İsteksizlik Sinir Bozukluğu Korku Rahatsızlık Bas dönmesi Tedirginlik Yorgunluk Zihinsel Fonksiyonlarda Bozulma

26 4.PERFORMANS ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Erken çocuklukta, okumada gecikme, motivasyonda azalma Doğrudan etkiler(iletisim bzk.,konsantrasyon bzk.) Dolaylı etkiler( verimlilikte azalma,sinirlilik, stres) - Uykusuzluk

27 DESIBEL NEDIR? Sesin şiddeti desibel (db) olarak ölçülür. Yelpaze insan kulağının duyabileceği en silik sesten (0dB) roketin havalanma sesine (180dB) kadar değişir. db logaritmik bir ifadedir, bu yüzden db şiddetinde 10 ünitelik artış bir alttakinin 10 katı fazlası anlamına gelir; yani 20 db, 10 db in 10 katı ve 30dB de 10 db in 100 katıdır.

28 db düzeyi (Ortalama) İnsan kulağının duyabileceği en silik ses 0 Fısıldama sessiz kütüphane ortamı.30 Normal konuşma,daktilo, dikiş makinesi 60 Çimen biçme makinesi, kamyon trafiği (günlük 8 saat mak.maruz kalma süresidir.) 90 Demir testeresi,havalı delici,kar aracı (korumasız mak. 2 saat maruz kalma süresidir.).100 Rock konseri, oto kornası (korumasız max.15 dakika maruz kalma süresidir.).115 Jet motoru (gürültü ağrı yaratır ve geçici sağırlık oluşturur) 140

29 DESİBEL SINIRLARI Yönetmeliğe göre gürültünün desibel sınırları şöyle: Motosiklet : 110DB

30 Otel yatak odası : 30DB

31 Şehir içi trafik : 65db

32 Hastaneler : 35db

33 Yatak odası : 35

34 Oturma odası : 60

35 Mutfak, banyo : 70

36 Uzay roketleri : 170 belirlendi

37 GÜRÜLTÜ VE İŞİTMENİN KORUNMASI 10 kişiden birinde işitme kaybı vardır, bu kayıp normal konuşmayı ve anlayabilmeyi etkiler. Aşırı sese maruz kalma işitme kaybının en sık sebebidir. Gürültü gerçekten kulaklarımı etkileyebilir mi? Evet,gürültü tehlikeli olabilir. Eğer ses yeterince yüksekse ve uzun sürerse işitmemize zarar verebilir. Gürültü sonucu meydana gelen hasara işitme siniri ile ilgili işitme kaybı ya da sinir kaybı diyoruz. Bu gürültüden başka faktörlerle de oluşabilir ancak gürültü sebebiyle meydana gelen işitme kaybının başka yönden önemi vardır:azaltılabilir ve hatta önlenebilir

38 KULAKLARIMI İYİLEŞTİREBİLİR MİYİM? Hayır,eğer kulağınızın yüksek sese alıştığını düşünüyorsanız bu durum kulaklarınıza büyük olasılıkla zarar vermiştir ve hiç bir tedavi yöntemi yoktur. Ne ilaç, ne cerrahi ne de işitme aleti kulağınız gerçekten zarar görmüşse gerçekten işitmenizi düzeltmez.

39 KULAK NASıL ÇALıŞıR? Kulağın üç ana bölümü vardır:dış kulak, orta kulak, iç kulak. Dışarıdan görebildiğimiz parça olan dış kulak kendi kanalına açılır. Kulak zarı dış kulak yolunu orta kulaktan ayırır. Orta kulaktaki örs, çekiç ve üzengi kemikçikleri iç kulağa sesin iletilmesine yardımcı olurlar. İç kulak da işitme ve dengeye hassas hücrelerle, beyine giden işitme siniri vardır.herhangi bir ses kaynağı kulağa titreşim veya ses dalgaları gönderir. Bunlar dış kulak yolu vasıtasıyla iletilir ve kulak zarına çarparak zarın titreşimini sağlar. Bu titreşimler orta kulağın küçük kemikçiklerine iletilir ve kemikçikler yoluyla iç kulağa buradan da işitme sinirine geçerler. Titreşimler iç kulakda sinir uyarıları haline dönüştürülür ve direkt olarak beyine giderler. Beyne gelen uyarılar müzik, kapı çarpması gibi ses olarak algılanır.ses çok fazla olduğu zaman iç kulaktaki sinir uçlarını öldürmeye başlar. Yüksek sese maruz kalma süresi uzadıkça daha fazla sinir ucu harap olur. Sinir ucu sayısı azaldıkça da işitme azalır. Ölü sinir uçlarını canlandırmak mümkün değildir ve hasar kalıcıdır.

40 SESIN ZARARLı OLDUĞUNU NASıL ANLAYABILIRIM? İnsanlar gürültüye duyarlılıkları açısından farklıdır. Genel olarak sesinizi duyurmak için bağırmak zorunda kaldığınız gürültülü ortam, kulağınızı ağrıtan sesler, kulağınızı çınlatan gürültü veya maruz kaldıktan sonra sağırlık yaşattıran sesler işitmenize zarar verebilir. Bilimsel olarak ses iki türlü ölçülebilir: şiddet veya sesin yüksekliği desibel (db) olarak ölçülür. Tizlik ise saniyedeki ses titreşim frekansı olarak ölçülür. Düşük tizlik (tuba gibi derin ses) daha az titreşim yaparken yüksek ses (violin gibi) daha fazla titreşim yapar.

41 İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ db (desibel) : konforsuzluk, rahatsızlık, sıkılma duygusu, kızgınlık, konsantrasyon ve uyku bozukluğu db : kalp atışının değişimi, solunum hızlanması, beyindeki basıncın azalması db : metabolizmada bozukluk, baş ağrısı db : iç kulakta bozukluk. 140 ve üzeri : kulak zarının patlaması.

42 Konuyla ilgili bugüne kadar neredeyse hiç önlem almayan Türkiye, öncelikle gürültü haritaları hazırlayacak. Amaç, hangi bölgelerin gürültü yoğunluğu var, tespit edip, çözümler üretmek. Çünkü Türkiye de nerelerde gürültü yoğunluğu var, nerelerde yok bilinmiyor. Örneğin İstanbul Mecidiye köy, Beşiktaş ve Bağdat Caddesi nde gürültü seviyelerinin 90db e kadar çıkabildiği belirtiliyor, oysa AB standartı 65 db.

43 Gürültüye maruz kalma süresi ve gürültünün şiddeti, insana vereceği zararı etkiler. Endüstri alanında yapılan araştırmalar göstermiştir ki; işyeri gürültüsü azaltıldığında işin zorluğu da azalmakta, verim yükselmekte ve iş kazaları azalmaktadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre; meslek hastalıklarının %10'u, gürültü sonucu meydana gelen işitme kaybı olarak tespit edilmiştir. Meslek hastalıklarının pek çoğu tedavi edilebildiği halde, işitme kaybının tedavisi yapılamamaktadır.

44 Yaşama kalitemizi bozmadan alacağımız basit önlemlerle insan sağlığı üzerinde olumsuz etki yapan gürültü kirliliğini önleyebiliriz.

45 Düğün, sünnet, vb. toplu merasimlerde, çevrede bulunabilecek yaşlı, hasta ve bebekleri düşünerek, aşırı gürültülü müzik çalmayalım yada kapalı ve ses yalıtımlı mekanları seçelim. İşyerlerindeki gürültünün dışarı taşımasını önleyecek ses yalıtımlarını yapalım, yapmayanları uyaralım.

46 Evlerimizde kullandığımız TV ve müzik aletlerinin sesini sadece kendi duyabileceğimiz kadar açalım. Çevremizdeki insanları rahatsız edecek gereksiz gürültülerden kaçınalım Gereksiz yere korna çalmayalım Patlak egzozlarımızı hemen tamir ettirelim.

47 Evlerimizdeki bakım ve onarım işlerini uygun saatlerde yaptıralım Toplumun huzurunu bozacak davranışlardan kaçınalım ve insanca yaşamak için birbirimizin haklarına saygı gösterelim. Bina içerisindeki ayak sesleri ve benzer gürültüleri önlemek için gerekli tedbirleri alalım.

48 Evlerde yapılacak kutlamalarda komşuları rahatsız edici gürültülerden kaçınalım. Çevre Kanununun 14. maddesi kişilerin huzur ve sükununu, beden ve ruh salığını bozacak şekilde "Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde belirlenen standartlar üzerinde gürültü çıkarılmasını yasaklanmıştır. konu hakkındaki şikayetleri Valiliklere bildirebilirsiniz.

49 "İnsanların dinlenmeye ihtiyaç duyduğu tatil beldeleri ve piknik yerlerinde aşın gürültü yapmak, yüksek sesli müzik dinlemek bir kültür noksanlığı olduğu gibi, aynı zamanda sağlıksız bir davranıştır.

50 Gürültünün strese ve de bir çok hastalıklara sebep olduğunu unutmayalım. Gürültü kirliliği konusuna hassas yaklaşan Avrupa Birliği, standartların çerçevesini günden güne genişletiyor. Hatta Avrupa Komisyonu Nisan ayında Bu Sesi Durdurun isimli bir kampanya başlatarak işyerlerindeki ses düzeyini belli bir seviyeye düşürmek istedi.

51 Gürültünün strese ve de bir çok hastalıklara sebep olduğunu unutmayalım. Gürültü kirliliği konusuna hassas yaklaşan Avrupa Birliği, standartların çerçevesini günden güne genişletiyor. Hatta Avrupa Komisyonu Nisan ayında Bu Sesi Durdurun isimli bir kampanya başlatarak işyerlerindeki ses düzeyini belli bir seviyeye düşürmek istedi.

52 GÜRÜLTÜYÜ AZALTMAK İÇIN ALıNACAK TEDBIRLER Hava alanlarının, endüstri ve sanayi bölgelerinin yerleşim bölgelerinden uzak yerlerde kurulması. Motorlu taşıtların gereksiz korna çalmalarının önlenmesi. Kamuoyuna açık olan yerler ile yerleşim alanlarında elektronik olarak sesi yükseltilen müzik aletlerinin çevreyi rahatsız edecek seviyede olmasının önlenmesi yada konut alanlarında bu tür faaliyetlere izin verilmesinin yasaklanması. İşyerlerinde çalışanların maruz kalacağı gürültü seviyesinin en aza indirilmesi, (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Gürültü Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmektedir.) Yerleşim yerlerinde ve binaların içinde gürültü rahatsızlığını önlemek için yeni inşa edilen yapılarda ses yalıtımı sağlanması, tutulmalıdır.

53 Yerleşim yerlerinde ve konutlarda Radyo, televizyon ve müzik aletlerinin seslerinin rahatsızlık verecek seviyede yükseltilmemesi Trafikte ki gürültüyü azaltmak için bireysel araç kullanımı yerine toplu taşımanın yaygınlaştırılmasının sağlanması, (Bu durum aynı zamanda hava kirliliğinin azalmasına katkı sağlayacaktır.) Motorlu taşıtlarda ses yalıtımlarının yapılması sağlanmalı, özellikle küçük motor bisiklet türü araçlarda susturucuların kullanılmasının sağlanması gerekmektedir. Gürültünün yol açtığı rahatsızlık ve sağlıkla ilgili zararların önlenmesi için alınabilecek belirli tedbirler vardır. Bu tedbirler yönetmelikte belirtilen tablolardaki değerlerin aşılması durumunda söz konusu olurlar. Teknik, inşaatla ilgili ve işyerinde koruma ile ilgili bir takım tedbirler söz konusudur. Aslında gürültü unsuru şehir plancılığında, sanayi yerleşim yerlerinin seçiminde de göz önünde

54 KAYNAKÇA: Ekolojis dergisi Çevre Kirliliği Doç.Dr. Said BODUR, Doç.Dr. Rahim KUCUR S.Ü. Tıp Fak. Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı