ÇALIŞAN BULUŞLARINA, YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA GERÇEKLEŞTİRİLEN BULUŞLARA VE KAMU DESTEKLİ PROJELERDE ORTAYA ÇIKAN BULUŞLARA DAİR YÖNETMELİK TASLAĞI

Transkript

1 ÇALIŞAN BULUŞLARINA, YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA GERÇEKLEŞTİRİLEN BULUŞLARA VE KAMU DESTEKLİ PROJELERDE ORTAYA ÇIKAN BULUŞLARA DAİR YÖNETMELİK TASLAĞI BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ Amaç, Kapsam ve Tanımlar Amaç Madde 1- (1) Bu Yönetmeliğin amacı, çalışanların buluşları ile ilgili bedel tarifesi ve uyuşmazlık halinde izlenecek tahkim usulü; yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen buluşlar; kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde ortaya çıkan buluşlar ile ilgili usul ve esasları belirlemektir. Kapsam Madde 2- (1) Bu Yönetmelik; a) Özel ve kamu kesiminde çalışanlar, özel düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla genel, katma, özel bütçeli kamu kuruluşlarında çalışanlar ve kamu iktisadi teşebbüsleri ile bağlı ortaklıklarında çalışanların buluşlarına ilişkin hususları ve hizmet buluşu sahibi olan çalışanlara, işverenlerce ödenmesi gereken bedelin tespiti ve uyuşmazlık halinde uygulanacak tahkim usulünü, b) Yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen buluşlara ilişkin bildirim yükümlülüğü, hak sahipliği, başvuru yapılması, itiraz işlemleri ve buluştan elde edilen gelirin paylaşımına ilişkin hususları, c) Kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde ortaya çıkan buluşlara ilişkin hususları, kapsar. Dayanak Madde 3- (1) Bu Yönetmelik 22/12/2016 tarihli ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun 113 ila 122 nci maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4- (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Kanun: 10 Ocak 2017 tarihli ve sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 22/12/2016 tarihli ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununu, b) Kurum: Türk Patent ve Marka Kurumu nu, c) Çalışan: Özel hukuk sözleşmesi veya benzeri bir hukuki ilişki gereğince, başkasının hizmetinde olan ve bu hizmet ilişkisini işverenin gösterdiği belli bir işle ilgili olarak kişisel bir bağımlılık içinde ona karşı yerine getirmekle yükümlü olan kişiler ile kamu görevlilerini, ç) Çalışan Buluşu: Patent veya faydalı modelle korunabilir nitelikte olan buluşları, d) Hizmet Buluşu: Çalışanın, bir işletme veya kamu idaresinde yükümlü olduğu faaliyeti gereği gerçekleştirdiği ya da büyük ölçüde işletme veya kamu idaresinin deneyim ve çalışmalarına dayanarak, iş ilişkisi sırasında yaptığı buluşları, e) Serbest Buluş: Birinci Kitap kapsamında hizmet buluşlarının dışında kalan buluşları, İkinci Kitap kapsamında ise yükseköğretim kurumlarında yapılan bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda gerçekleştirilen veya yükseköğretim kurumunda edinilen deneyim ve çalışmalara dayanan buluşların dışında kalan buluşları, f) Buluş Değeri: Hizmet buluşunun ekonomik değerini, g) Pay Faktörü: Hizmet buluşu sahibi çalışanın buluş değerindeki yüzde olarak ifade edilen payını, h) Lisans Tarifesi: Lisansların, yüzde olarak veya ağırlık birimi ya da parça başına belirli bir meblağ olarak ifade edilen bedellerini gösteren değeri, ı) Temel Büyüklük: Belirli bir meblağı, örneğin işletmenin belirli bir dönemde buluş konusu ürünün satışından elde ettiği geliri, veya parça sayısını, örneğin işletmede belirli bir dönemde üretilen ürün sayısını, i) Yükseköğretim kurumu: 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde tanımlanan yükseköğretim kurumları ile Milli 1

2 Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığına bağlı yükseköğretim kurumlarını, ifade eder. BİRİNCİ KİTAP Çalışan Buluşları ile İlgili Bedel Tarifesi ve Uyuşmazlık Halinde İzlenecek Tahkim Usulü BİRİNCİ KISIM Bildirim, Hak Talebi ve Bedelin Taraflarca Belirlenmesi BİRİNCİ BÖLÜM Bildirim ve Hak Talebi Çalışan buluşları ve bildirim yükümlülüğü Madde 5- (1) Çalışan bir hizmet buluşu yaptığında, bu buluşunu yazılı olarak ve geciktirmeksizin işverene usulüne uygun olarak bildirmekle yükümlüdür. Buluş, birden çok çalışan tarafından gerçekleştirilmişse, bu bildirim birlikte yapılabilir. İşveren, bildirimin kendisine ulaştığı tarihi, bildirimde bulunan kişi veya kişilere iki hafta içinde ve yazılı olarak bildirir. (2) Çalışan, teknik problemi, çözümünü ve hizmet buluşunu nasıl gerçekleştirdiğini bildiriminde açıklamak zorundadır. Çalışan buluşun daha iyi anlaşılabilmesi için gerekli olan çizim, kroki, resim ve ilgili bütün kayıtları da bildirime ekler. (3) Çalışan, bildiriminde, kendisine işiyle ilgili olarak verilen yazılı ve sözlü talimatları, yararlanmış olduğu işletme deneyim ve çalışmalarını, varsa buluşun gerçekleşmesinde katkısı olan diğer çalışanları, bu çalışanların katkılarının türünü ve kapsamını ve ayrıca buluştaki kendi katkı payını belirtir. (4) İşveren, ikinci ve üçüncü fıkra hükümlerine uygun olarak yapılmamış olan bir bildirimin eksikliklerini, bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren iki ay içinde çalışana bildirir. Aksi halde, bildirim usulüne uygun yapılmış sayılır. İşveren, bildirimin eksikliklerinin giderilmesinde gerekirse çalışana yardımcı olur. Çalışanın bildirilen eksiklikleri bir ay süre içinde gidermemesi halinde usulüne uygun bir bildirim yapılmamış sayılır. (5) Serbest buluşlara ilişkin bildirim yükümlülüğü ve teklifte bulunma yükümlülüğü hakkında Kanunun 119 uncu maddesi hükümleri uygulanır. İşverenin hizmet buluşu üzerindeki talep hakkı Madde 6- (1) İşveren, hizmet buluşu ile ilgili olarak tam veya kısmi hak talebinde bulunabilir. İşveren, bu talebini çalışana yazılı olarak ve 5 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca yapılan bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren 4 ay içinde bildirir. Tam hak talebi Madde 7- (1) İşverenin hizmet buluşuna ilişkin tam hak talep etmesi halinde, 6 ncı maddeye göre bildirimin çalışana ulaştığı tarih itibariyle buluş üzerindeki tüm haklar işverene geçmiş olur. Bu durumda çalışanın işverenden makul bir bedel isteme hakkı doğar. Kısmi hak talebi Madde 8- (1) İşveren hizmet buluşuna ilişkin olarak, buluşu kullanmak üzere kısmi hak talebinde bulunabilir. İşverenin hizmet buluşuna ilişkin kısmi hak talep etmesi halinde, hizmet buluşu serbest buluş niteliği kazanır. Ancak bu durumda işveren, kısmi hakka dayanarak buluşu kullanabilir. (2) İşverenin, kısmi hak talebine dayanarak buluşu kullanması halinde, çalışanın makul bir bedelin kendisine ödenmesini isteme hakkı doğar. (3) İşverenin kısmi hak talebine dayanarak buluşu kullanması, çalışanın buluşunu değerlendirmesini önemli ölçüde güçleştiriyorsa çalışan, buluşa ilişkin hakkın tamamen devralınması suretiyle tam hak talebinde bulunmasını veya kısmi hakka dayanan kullanım hakkından vazgeçmesini işverenden isteyebilir. İşveren, çalışanın bu isteğine ilişkin bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde cevap vermezse işverenin kısmi hakka dayanarak buluşu kullanma hakkı sona erer. İşverenin yükümlülüğü 2

3 Madde 9- (1) İşverenin tam hak talebinde bulunduğu hizmet buluşu için patent veya faydalı model başvurusu yapma yükümlülüğü hakkında Kanunun 116 ncı maddesi hükümleri uygulanır. (2) İşverenin, işletme menfaatlerini gerekçe göstererek patent başvurusu yapmaktan kaçınması durumunda, buluş için ödemesi gereken bedelin hesaplanmasında, patent alınmamasından kaynaklanan çalışan aleyhine muhtemel ekonomik kayıplar göz önünde tutulur. (3) İşveren, hizmet buluşuna ilişkin talepte bulunduktan sonra, buluşun korunmaya değer olmadığını ileri sürerek bedelin ödenmesinden kaçınamaz. Ancak buluşun korunabilir nitelikte olmadığına Kurum tarafından veya buluş konusu patent veya faydalı model hakkında açılmış bir dava sonucu mahkeme tarafından karar verilmiş olması halinde çalışan, bedel talebinde bulunamaz. İKİNCİ BÖLÜM Bedelin Taraflarca Belirlenmesi Bedelin taraflarca belirlenmesi Madde 10- (1) İşverenin hizmet buluşuna ilişkin kısmi veya tam hak talebinde bulunmasını takiben bedel ve ödeme şekli, işveren ile çalışan arasında imzalanan sözleşme veya benzeri bir hukuk ilişkisi hükümlerince belirlenir. (2) Tarafların, bedelin miktarı ve ödeme şekli üzerinde, işveren hizmet buluşuna ilişkin tam hak talebinde bulunmuşsa patent veya faydalı modelin verildiği tarihten, kısmi hak talebinde bulunmuşsa buluştan yararlanmaya başladığı tarihten itibaren iki ay içinde anlaşamamaları halinde, uyuşmazlık tahkim yoluyla çözümlenir. (3) Hizmet buluşu birden çok çalışan tarafından gerçekleştirilmişse, bedel ve ödeme şekli birinci fıkraya uygun olarak her bir çalışan için ayrı ayrı belirlenir. Bu durumda işveren, belirlenen bedellerin toplam miktarını ve hizmet buluşunu gerçekleştiren çalışanlardan her birinin hizmet buluşundaki katkı payını kendilerine bildirir. Buluşu yapan çalışanlardan biri, buluştaki katkı payının doğru tespit edilmediği gerekçesiyle itiraz ederse, bedel tespiti diğer çalışanları bağlamaz. Bu durumda, bedelin miktarı ve ödeme şekli ikinci fıkradaki süre içinde, itiraz eden çalışan için yeniden belirlenir. Aksi takdirde, uyuşmazlık tahkim yoluyla çözümlenir. (4) Bedelin, taraflar arasında varılan anlaşmayla belirlenmesinde esas alınan şartların önemli ölçüde değişmesi halinde, taraflar, birbirlerinden, bedelin yeni şartlara göre yeniden tespit edilmesi talebinde bulunabilirler. Ödenmiş olan bedelin iadesi talep edilemez. Bu halde, üçüncü fıkra hükümleri uygulanmaz. (5) Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlara buluşları için ödenecek bedel, buluştan elde edilen gelirin üçte birinden az olamaz. Ancak buluş konusunun kamu kurum veya kuruluşunun kendisi tarafından kullanılması hâlinde ödenecek bedel, bir defaya mahsus olmak üzere, bedelin ödendiği ay için çalışana ödenen net ücretin on katından fazla olamaz. İKİNCİ KISIM Bedelin Belirlenmesi ile İlgili Genel Esaslar Bedelin belirlenmesi Madde 11- (1) Bedelin belirlenmesinde özellikle, hizmet buluşunun ekonomik olarak değerlendirilebilirliği, çalışanın işletmedeki görevi ve işletmenin hizmet buluşunun gerçekleştirilmesindeki katkısı dikkate alınır. (2) Bedel, hizmet buluşunun buluş değerinden, çalışanın işletmedeki konumu ve görevleri ile işletmenin hizmet buluşu gerçekleşmesindeki katkısını karşılayan bir kesinti yapılarak belirlenir. (3) Bedelin miktarı, üçüncü kısım esaslarına göre tespit edilen buluş değeri ile dördüncü kısım esaslarına göre tespit edilen pay faktörü çarpılarak bulunur. (4) Bedelin belirlenmesinde, bedelin miktarını etkileyen bir faktörün bir defadan fazla göz önünde bulundurulmamasına dikkat edilir. ÜÇÜNCÜ KISIM Buluş Değeri 3

4 BİRİNCİ BÖLÜM İşletme Tarafından Kullanılan Buluşlarda Buluş Değeri Buluş değerini belirleme yöntemleri Madde 12- (1) Patent başvurusuna ya da patente konu buluşun değeri, 3/4/2007 tarihli ve sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Kurumlar Vergisi Genel Tebliğine (Seri No:1) 21/04/2015 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 8 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğiyle eklenen bölüm uyarınca düzenlenen değerleme raporunda belirtilen değerdir. (2) Birinci fıkrada belirtilen değerleme raporunun bulunmaması halinde işletme tarafından kullanılan buluşlarda, buluşun değeri üç farklı yöntemle belirlenebilir: a) Kıyas (Lisans kıyaslaması), b) İşletmenin buluştan sağladığı belirlenebilen yarar, c) Tahmin. (3) Bu yöntemlerden hangisinin uygulanması gerektiği her münferit buluşun şartlarına göre belirlenir. (4) Benzer nitelikteki ürün ve usullerle ilgili lisans ve satış sözleşmesi uygulamalarının yaygın olduğu endüstri dallarında gerçekleştirilen hizmet buluşlarının değeri, lisans tarifesi veya satış bedeli kıyaslamasıyla belirlenebilir. (5) Buluş değerinin işletmenin buluştan sağladığı belirlenebilen yarara göre belirlenmesi yöntemine öncelikle, işletmeye tasarruf sağlayan hizmet buluşlarının buluş değerinin belirlenmesinde başvurulur. Bu yöntem, ayrıca, buluş değerinin tespitinde, buluş konusu ürünün satışından elde ettiği gelirin esas alınamayacağı, sadece işletmede kullanılan ürün, makine ve cihazlar ve işletmede uygulanan üretim usulleri ile ilgili buluşların buluş değerinin belirlenmesinde de kullanılır. (6) Buluş değerinin kıyas yöntemiyle ve işletmenin buluştan sağladığı belirlenebilen yarara göre belirlenemediği durumda buluş değeri tahmin yöntemiyle belirlenir. Buluş değerinin lisans kıyaslaması yöntemiyle belirlenmesi Madde 13- (1) İşletme tarafından kullanılan buluşlarda buluş değeri, kıyaslanabilir nitelikte bir serbest buluşun varlığı halinde, kıyas yöntemiyle belirlenebilir. (2) Bu yöntemde, uygulamada kıyaslanabilir nitelikteki buluşlar için geçerli olan lisans tarifesi, buluş değerinin belirlenmesinde esas alınır. (3) Buluş değeri, yüzde olarak veya ağırlık birimi ya da parça başına belirli bir meblağ olarak ifade edilen lisans tarifesi ile işletmenin buluş konusu ürünün satışından elde ettiği gelirin veya buluşa ilişkin üretim miktarı (temel büyüklük) çarpılarak bulunur. (4) Lisans tarifesinin teknoloji yoğunluğuna göre, yüzde olarak belirlenmesinde; a) Düşük teknoloji sınıfındaki sanayi sektörleri için % 0,5-5, b) Orta düşük teknoloji sınıfındaki sanayi sektörleri için %2-5 c) Orta yüksek teknoloji sınıfındaki sanayi sektörleri için % 0,5-10, ç) Yüksek teknoloji sınıfındaki sanayi sektörleri için % 2-10, oranları esas alınabilir. (5) İşletmenin buluş konusu ürünün satışından elde ettiği yıllık toplam gelir, aynı yıl için belirlenen net asgari ücret tutarının 500 katını aşması halinde lisans tarifesi, buluş konusu ürünün satışından elde ettiği yıllık toplam gelirin, bu miktarı aşan bölümünden başlayarak aşağıdaki oranlarda düşürülür. Ancak, her münferit buluşta, aynı sektördeki serbest buluşlarda lisans tarifesinde indirim yapılıp yapılmadığı, yapılıyor ise hangi oranlarda yapıldığı da dikkate alınır. (6) İşletmenin buluş konusu ürünün satışından elde ettiği yıllık toplam gelirin net asgari ücretin; a) 500 katına karşılık gelen miktara kadarki bölümü için lisans tarifesi düşürülmez; b) 500 katı ile katı arasında ise, lisans tarifesi yıllık toplam gelirin net asgari ücret miktarının 500 katını aşan bölümü için % 10, c) katı ile katı arasında ise, lisans tarifesi yıllık toplam gelirin net asgari ücret miktarının katını aşan bölümü için % 20, ç) katı ile katı arasında ise, lisans tarifesi yıllık toplam gelirin net asgari ücret 4

5 miktarının katını aşan bölümü için % 30, d) katı ile katı arasında ise, lisans tarifesi yıllık toplam gelirin net asgari ücret miktarının katını aşan bölümü için % 40, e) katı ile katı arasında ise, lisans tarifesi yıllık toplam gelirin net asgari ücret miktarının katını aşan bölümü için % 50, f) katı ile katı arasında ise, lisans tarifesi yıllık toplam gelirin net asgari ücret miktarının katını aşan bölümü için % 60, g) katından fazla ise, lisans tarifesi yıllık toplam gelirin net asgari ücret miktarının katını aşan bölümü için % 70, oranında düşürülür. (7) ÖRNEK: Net asgari ücretin TL olduğu yılda, işletmenin buluş konusu ürünün satışından elde ettiği yıllık toplam gelirin 10 milyon TL olması halinde, lisans tarifesi, 10 milyon TL lik yıllık toplam gelirin, net asgari ücretin belirtilen katlarına karşılık gelen miktarlar aşağıda belirtilmiştir; 500 katını ( TL) aşan TL lik bölümü için % 10, katını ( TL) aşan TL lik bölümü için % 20, katını ( TL) aşan TL lik bölümü için % 30 ve katını ( TL) aşan TL lik bölümü için % 40 oranında düşürülür. İş makineleri üreten ve buluş konusu ürünün satışından elde ettiği yıllık toplam gelirin 10 milyon TL olan bir işletmede gerçekleştirilen hizmet buluşunun buluş değeri, lisans tarifesinin iş makineleri için verilen % 0,5-10 aralığından %5 olarak kabul edilmesi halinde; TL lik yıllık gelirin %5 i : TL TL lik yıllık gelirin %4,5 i (5 (5 x %10)) : TL TL lik yıllık gelirin %4 ü (5 (5 x %20)) : TL TL lik yıllık gelirin %3,5 i (5 (5 x %30)) : TL TL lik yıllık gelirin %3 ü (5 (5 x %40)) : TL TOPLAM TL dir. (8) Buluşu yapan çalışana buluş bedelinin toplu olarak ödenecek olması ve buluşun satış fiyatının bilinmesi halinde, buluş değerinin belirlenmesinde lisans tarifesi yerine satış fiyatı esas alınabilir. Buluş değerinin işletmenin buluştan sağladığı belirlenebilen yarara göre belirlenmesi Madde 14- (1) İşletme tarafından kullanılan buluşlarda buluş değeri, işletmenin, buluşun kullanılmasından sağladığı yarara göre belirlenebilir. (2) Buluşun kullanılması sonucu işletmenin masrafları ile gelirleri arasında doğan pozitif fark, işletmenin buluşun kullanılmasının sağladığı belirlenebilen yarardır. İşletme muhasebesi esaslarına göre masraf ve gelirler karşılaştırılarak bulunan bu meblağ, buluş değeridir. (3) Fiyat tespitinde, mümkün olduğu hallerde kamu ihalelerindeki fiyat tespiti esaslarına uyulması gerekir. (4) Buluşun gerçekleştirilmesinden önce buluş için yapılmış olan masraflar, buluş değerinden düşülmez. Bu masraflar, dördüncü kısımda ele alınan katkı faktörünün tespitinde, buluşu yapan çalışanın kendi görevi ile ilgili olması halinde 22 nci madde, aksi halde 21 inci madde hükümlerine göre yapılan puanlamada dikkate alınır. Buluş değerinin tahmin yöntemiyle belirlenmesi Madde 15- (1) Buluş değerinin kıyas yöntemiyle ve işletmenin buluştan sağladığı belirlenebilen yarara göre belirlenemediği durumda, buluş değeri tahmin yöntemiyle belirlenir. Bu yöntemde, değeri tahmin edilmek istenen buluşu işveren, bir serbest buluşu yapandan satın almak isteseydi ödemek zorunda kalacağı bedel esas alınır. İKİNCİ BÖLÜM İşletme Tarafından Kullanılmayan Buluşlarda Buluş Değeri Lisans sözleşmesi Madde 16- (1) Hizmet buluşunun, işletme tarafından kullanılmayarak lisans verilmek suretiyle 5

6 değerlendirilmesi halinde buluş değeri, lisans verilmesinden sağlanan net gelire eşittir. (2) Net gelir, lisans verilmesinden sağlanan brüt gelirden buluşun gerçekleştirilmesinden sonra geliştirilmesi için yapılan masraflar, buluşu işletmede kullanılabilir duruma getirebilmek için yapılan masraflar, lisans verilmesi ile ilgili olarak Kurumda her münferit buluş için yapılan masraflar ve lisans verilmesi ile ilgili olarak yapılan harcamalar düşülerek bulunur. (3) Ayrıca, net lisans gelirinin tespitinde, brüt gelirden, işverenin lisans veren olarak, patent hakkının korunması için üstlenilen her türlü masraf, patent haklarına yönelik tecavüzlerin önlenmesi ve teminat verilmesi ile ilgili olarak ileride üstlenmek durumunda kalabileceği muhtemel masraflar da düşülür. Satış sözleşmesi Madde 17- (1) Hizmet buluşunun, işletmece kullanılmayarak satılmak suretiyle değerlendirilmesi halinde buluş değeri, buluşun satılmasından sağlanan net gelire eşittir. (2) Net gelir, buluşun satılmasından sağlanan brüt gelirden, buluşun gerçekleştirilmesinden sonra geliştirilmesi için yapılan masraflar, buluşu işletmede kullanılabilir duruma getirebilmek için yapılan masraflar, patent hakkının kazanılması ve devri ile ilgili masraflar, buluşun satışı ile ilgili olarak yapılan harcamalar düşülerek bulunur. Takas sözleşmesi Madde 18- (1) Hizmet buluşunun işletmece kullanılmayarak takas edilmek suretiyle değerlendirilmesi halinde, buluşun işverenin takas sözleşmesinden sağladığı toplam kardaki payını belirleyebilmek için, önce, bu kar miktarının tespitine çalışılır. Bunun mümkün olmaması halinde buluş değeri 15 inci madde hükümlerine göre tahmin edilir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Bir Ürün veya Yöntemde Birden Fazla Buluşun Kullanılması Birden fazla buluşta buluş değeri Madde 19- (1) Birden fazla hizmet buluşunun birlikte kullanılması suretiyle uygulanan bir yöntem veya üretilen bir üründe, bu yöntem veya ürünün birlikte değerlendirilmesi gereken bir bütünlük teşkil etmesi halinde, her bir buluşun değerinin belirlenebilmesi için, bu buluşlar kullanılarak uygulanan yöntem veya üretilen ürünün değeri belirlenir. Belirlenen bu değer, kullanılan buluşlara paylaştırılır. Paylaştırmada, her bir buluşun, koruma altına alınmış olan yöntem veya ürüne olan katkısı dikkate alınır. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Faydalı Model İçin Buluş Değeri Faydalı model için buluş değerinin belirlenmesi Madde 20- (1) Patent başvurusu ya da patente konu buluşların değerinin belirlenmesi ile ilgili 12 ila 15 inci madde hükümleri, faydalı model verilerek korunan hizmet buluşlarının buluş değerinin belirlenmesinde kıyasen uygulanır. (2) Buluş değerinin işletmenin buluştan sağladığı belirlenebilen yarara göre belirlenmesinde, patent verilerek korunan buluşlar için geçerli olan esaslara göre işlem yapılır. (3) Buluş değerinin lisans kıyaslaması yöntemiyle belirlenmesinde; varsa uygulamada kıyaslanabilir nitelikteki faydalı model verilerek korunan serbest buluşlar için geçerli olan lisans tarifesi; yoksa uygulamada kıyaslanabilir nitelikteki patent verilerek korunan serbest buluşlar için geçerli olan lisans tarifesi esas alınır. Patent verilerek korunan serbest buluşlar için geçerli olan lisans tarifesinin esas alınması halinde, faydalı model verilerek korunan hizmet buluşlarının lisans bedellerinin, faydalı modelin süresinin patentin süresine göre daha kısa olması nedeniyle, patent verilerek korunan buluşların lisans bedelinden daha düşük olması gerektiği dikkate alınır. DÖRDÜNCÜ KISIM Çalışanın Katkı Payının Belirlenmesi, Çalışanın katkı payı Madde 21- (1) Hizmet buluşu sahibi çalışanın buluş değerindeki katkı payı, başka bir ifadeyle 6

7 pay faktörü, buluşun serbest bir buluş olmadığı dikkate alınarak, üçüncü kısımdaki esaslara göre tespit edilen buluş değerinden, çalışanın işletmedeki görevlerine, konumuna ve işletmenin buluşun gerçekleştirilmesindeki katkısına karşılık uygun bir kesinti yapılarak belirlenir. (2) Yüzde olarak ifade edilen pay faktörünün belirlenmesinde; a) Buluşun gerçekleştirilmesine neden olan görevlendirme, b) Bu görevin yerine getirilmesi, c) Çalışanın işletmedeki görevleri ve konumu, dikkate alınır. (3) Pay faktörü 22, 23 ve 24 üncü maddelerdeki sayısal değerlerin, 25 inci maddede verilen tabloya uygulanması suretiyle belirlenir. Görevlendirme Madde 22- (1) Çalışanın hizmet buluşunun gerçekleşmesindeki katkı payı, görevlendirmedeki inisiyatifinin ve işletmenin eksiklik ve ihtiyaçları ile ilgili bilgisinin derecesi ile doğru orantılıdır. (2) Hizmet buluşunun gerçekleştirilmesine neden olan görevlendirme ve bilgi birikimi, aşağıda sayılan 6 grupta, çalışanın hizmet buluşunu gerçekleştirdiği durumlara göre derecelendirilmiştir; 1. Grup: İşletmenin, kendisine, çözüm yolunu doğrudan belirtmek suretiyle verdiği bir görev vesilesiyle (1), 2. Grup: İşletmenin, kendisine, çözüm yolunu doğrudan belirtmeksizin verdiği bir görev vesilesiyle (2), 3. Grup: İşletme, kendisine, gerçekleştirilen buluşlar ile ilgili bir görev vermemiş olmakla birlikte, kendisinin tespit etmediği ancak, işletmenin mensubu olması nedeniyle edindiği, işletmenin eksiklik ve ihtiyaçları ile ilgili bilgiler sayesinde (3), 4. Grup: İşletme, kendisine, gerçekleştirilen buluşla ilgili bir görev vermemiş olmakla birlikte, işletme mensubu olması nedeniyle, işletmenin bizzat tespit ettiği eksiklik ve ihtiyaçları ile ilgili bilgiler sayesinde (4), 5. Grup: İşletmede, görev alanına giren konularda kendi kendine üstlendiği bir görev vesilesiyle (5), 6. Grup: İşletmede, görev alanına girmeyen konularda kendi kendine üstlendiği bir görev vesilesiyle (6), (3) Pay faktörünün belirlenmesinde, buluşu yapan çalışanın dahil edildiği gruba, parantez içinde verilen sayısal değer dikkate alınır. (4) Birinci gruba giren buluşlarda, çözüm yolunu, buluşu yapan daha önce kendi başına bulmadıkça, işletmenin doğrudan belirterek görevi verdiği sırada veya daha sonra göstermiş olması önem taşımaz. (5) 3 veya 4 üncü gruba dahil edilmesi gereken bir buluşta, çözüm yolunu, buluşu yapan daha önce kendi başına bulmadıkça, işletmenin görevi verdikten sonra göstermiş olması halinde, buluş bir aşağıdaki gruba dahil edilir. (6) 3 veya 4 üncü gruba dahil edilmesi gereken bir buluşta, verilen görevin buluşu yapanın görev alanı dışında olması halinde, buluş bir yukarıdaki gruba dahil edilir. (7) Buluşa götüren çözüm yolunun görev verilirken doğrudan belirtilip belirtilmediği, dar kapsamlı bir görevlendirmede dikkate alınır. Genel talimatlar, geniş kapsamlı görevlendirmeler bu madde anlamında görevlendirme sayılmaz. Görevin yerine getirilmesi ve çözüm yolunun bulunması Madde 23- (1) Görevin yerine getirilmesi ile ilgili sayısal değerlerin tespitinde, buluşu yapanı çözüm yoluna sevk eden aşağıdaki etkenler dikkate alınır: a) Buluşu yapanın kendi mesleki birikimi, b) İşletme ile ilgili çalışmalar veya bilgi birikimi, c) İşletmenin, buluşu yapana sağladığı teknik araç ve gereç desteği. (2) Bir buluşta, görevin yerine getirilmesinin sayısal değeri, bu üç etkenin de varlığı halinde 1; bu etkenlerden hiçbirinin bulunmaması halinde 6 dır. (3) Bir buluşta, bu üç etkenin kısmen rol oynamış olması halinde ise, görevin yerine getirilmesinin sayısal değeri 1-6 arasında bir değerdir. Bu değerin tespitinde, bu etkenlerin, çözüm 7

8 yolunun bulunmasında ne ölçüde rol oynadıkları dikkate alınır. (4) Bu madde anlamında mesleki birikim, çalışanın, görev alanına giren işleri yapabilmesi için gerekli bilgi ve deneyimlerdir. (5) Bu madde anlamında işletme ile ilgili çalışmalar veya bilgi birikimi, buluşu yapanı buluşu gerçekleştirmeye sevk eden veya onun buluşu gerçekleştirmesini önemli ölçüde kolaylaştıran işletme içi bilgiler, çalışmalar, teşvikler, deneyimler, talimatlar ve direktiflerdir. (6) Bu madde anlamında işletmenin buluşu yapana sağladığı teknik araç ve gereç desteği; enerji, ham maddeler ve işletmenin, buluşun gerçekleştirilmesinde önemli ölçüde katkı sağlamış olan alet ve cihazlarıdır. (7) Buluşun gerçekleştirilmesi için tahsis edilen işgücü de teknik araç ve gereçler gibi değerlendirilir. (8) Buluşu yapanın kendi işgücü ile araştırmalar, laboratuvar tesis ve cihazları için buluştan bağımsız olarak yaptığı genel masraflar, bu madde anlamında teknik araç ve gereç sayılmaz. Çalışanın işletmedeki görevleri ve konumu Madde 24- (1) Çalışanın, hizmet buluşunun gerçekleşmesindeki katkı payı, işletmenin üretimi ve gelişmesi konusunda, işletmedeki konumunun kendisine sağladığı bilgi edinebilme imkanının ve kendisinden, işletmedeki konumu ve buluşun bildirim tarihindeki ücretine göre, işletmenin gelişmesine sağlaması beklenen katkılarının derecesi ile ters orantılıdır. (2) Çalışanın işletmedeki konumu olarak, kendisinin işletmedeki unvanı yerine, kendisine verilmiş olan görevlerin ve kendisine, işletmenin iç işleri ve dış ilişkileri konusunda sağlanmış olan bilgi edinebilme imkanının büyüklüğüne denk düşen gerçek konumu dikkate alınır. (3) Çalışanlar, sayısal değerleri kendilerinden beklenen verimle ters orantılı olan aşağıdaki 8 gruba ayrılabilir. Pay faktörünün belirlenmesinde, buluşu yapan çalışanın dahil edildiği gruba, parantez içinde verilen sayısal değer dikkate alınır: 8. Grup: Bu gruba, genel olarak, işletmede yapılan işler için eğitim görmemiş olan çalışanlar dahildir (örneğin, mesleki eğitim görmemiş işçiler, yardımcı işçiler, kısa süreli mesleki eğitim görmüş işçiler, çıraklar) (8); 7. Grup: Bu gruba, nispeten küçük denetim yetkileriyle (örneğin, işçi başı, usta yardımcısı, vardiya ustası, grup başı) donatılmış olsun veya olmasın, mesleki teknik eğitim görmüş olan çalışanlar dahildir (örneğin, kalifiye çalışanlar, laborantlar, montaj işçileri, alt kademe teknik ressamlar). Bu çalışanlardan, genel olarak, kendilerine verilen görevleri belirli bir teknik birikimle yerine getirmeleri beklenir; tasarım veya yönteme ilişkin teknik görevleri yerine getirmeleri beklenmez (7); 6. Grup: Bu gruba, işletmenin alt yönetim kademelerinde istihdam edilen personel (örneğin, ustalar, usta başları, atölye şefleri) veya daha geniş kapsamlı teknik meslek eğitimi görmüş personel (örneğin, teknisyenler) dahildir. Bu çalışanlardan, genel olarak, kendilerine düşen görevler çerçevesinde, rasyonalizasyon önerileri getirmeleri ve basit teknik yenilikler gerçekleştirme çabası içinde olmaları beklenir (6); 5. Grup: Bu gruba, imalat bölümünde istihdam edilmeleri kaydıyla, üniversite, teknik yüksek okul veya daha yüksek düzeyli teknik öğretim kurumları ya da mühendislik veya muadili meslek yüksek okullarında teknik eğitim görmüş personel dahildir. Bu personelden yoğun bir teknik ilgi ve ayrıca, tasarım veya yöntemle ilgili belirli görevleri yerine getirebilme yeteneğine sahip olmaları beklenir (5); 4. Grup: Bu gruba, imalat bölümünde yönetici olarak istihdam edilen grup şefleri (diğer mühendis ve kimyagerlerin bağlı oldukları, mühendis ve kimyagerler) ile araştırma ve geliştirme bölümünde çalışan mühendis ve kimyagerler dahildir (4); 3. Grup: Bu gruba, imalat bölümünde, bir imalat grubunun yöneticisi olarak istihdam edilen personel (teknik kısım amirleri, işletme amirleri), geliştirme bölümündeki tasarım büroları ve geliştirme laboratuvarlarının amirleri ve araştırma bölümünde çalışan mühendis ve kimyagerler dahildir (3); 2. Grup: Bu gruba, araştırma ve geliştirme bölümlerinin yöneticileri ve grup amirleri dahildir(2); 8

9 1.Grup: Birinci gruba, bir teşebbüsün araştırma ve geliştirme bölümlerinin yöneticileri ve büyük işletmelerin teknik yöneticileri dahildir (1). (4) Yukarıdaki gruplandırmada genel nesnel ölçütler esas alınmıştır. Bir çalışanın dahil edilmesi gereken grup belirlenirken, bu ölçütler yanında o çalışanın ve çalıştığı işletmenin özel şartları ile çalışanın işletmedeki gerçek konumu da dikkate alınır. Örneğin, nispeten küçük işletmelerde, araştırma ve geliştirme bölümlerinin yöneticileri, l inci grup yerine, işletme ve yöneticinin özel şartlarına göre 2, 3 veya 4 üncü gruba dahil edilir. Ayrıca, işletmelerin araştırma ve geliştirme bölümlerinde çalışanların gördükleri işlere göre gruplandırılmalarında, bazı işletmelerin geliştirme bölümlerinde çalışan personelin, araştırma bölümlerinde çalışan personele göre, buluşlara daha yakın konumda oldukları da dikkate alınır. (5) Çalışana ödenen ücretin miktarının çalışandan beklenen verimle ilişkili olması nedeniyle, ücretin, görev alanlarına göre farklılık gösterdiği durumlarda, buluşu yapan çalışan, kendisine ödenen ücretin miktarına göre, daha yukarıdaki veya daha aşağıdaki bir gruba dahil edilir. Aynı şekilde, artan deneyimin, kural olarak verimi de artıracağı dikkate alınarak, aynı gruba giren daha yaşlı ve yüksek ücretli çalışan bir aşağıdaki gruba, daha genç ve düşük ücretli çalışan ise bir yukarıdaki gruba dahil edilir. (6) Ayrıca, özellikle büyük firmalarda, yönetici personelin teknik gelişmelere, geliştirme veya işletme mühendislerine göre daha uzak konumda oldukları da dikkate alınır. (7) Çalışanın aldığı mesleki eğitime uygun şekilde istihdam edilmemesi halinde, gruplandırmada, aldığı mesleki eğitim dikkate alınmaz. Ancak, yaptıkları işle ilgili bir mesleki eğitim görmemiş olmakla birlikte büyük teknik deneyimi olan ve bu deneyimine göre istihdam edilerek ücret ödenen çalışanlar, bir aşağıdaki gruba dahil edilir. (8) Ticari işlerde çalışan ve teknik bir mesleki eğitim görmemiş olan çalışanlardan, genel olarak, teknik işlerde verimli olmaları beklenmez. Ancak, teknik alanda faaliyet gösteren ticari işletmelerde istihdam edilen personel ile ticari işlerde çalışan nispeten yüksek unvanlı personelin; örneğin, ticari kısım amirleri, idari ve ticari işler müdürlerinin, hangi gruba dahil edilmeleri gerektiğine her münferit personel ve işletmenin özel şartlarına göre karar verilir. Pay faktörünün hesaplanması Madde 25- (1) Pay faktörü, 22, 23 ve 24 üncü madde hükümlerine göre bulunan sayısal değerlerin aşağıdaki tabloya uygulanması suretiyle hesaplanır. a+b+c = (20) P = (100) (2) Bu tabloda; a: Buluşun gerçekleştirilmesine neden olan görevlendirme ile ilgili sayısal değerleri, b: Bu görevin yerine getirilmesi ile ilgili sayısal değerleri, c: Çalışanın işletmedeki görevleri ve konumu ile ilgili sayısal değerleri, P: Çalışanın, yüzde olarak, buluş değerindeki payını (pay faktörünü), ifade eder. (3) (a), (b) ve (c) sayısal değerleri toplamının tam sayı olmaması halinde, pay faktörü olarak, bu ara değeri karşılayan değer esas alınır (örneğin, a+b+c= 3,5 ise P=3 dür). (4) (a), (b) ve (c) sayısal değerleri toplamının (20) olması halinde pay faktörü (100) değerine ulaşır ve bu durum buluşun serbest buluş olduğuna işaret eder. Bedel ödeme yükümlülüğünün kalkması Madde 26- (1) Pay faktörünün ve buluş değerinin çok küçük olması halinde bedel, küçük bir meblağ olarak takdir edilir veya bedel ödeme yükümlülüğü kalkar. BEŞİNCİ KISIM Bedelin Hesaplanması, Ödeme Şekli ve Süresi Bedelin hesaplanması Madde 27- (1) Bedel buluş değeri ve pay faktörünün çarpımına eşittir. Bedel: B, Buluş değeri: BD ve Pay Faktörü: P ile ifade edildiğinde, 9

10 B = BD P formülü ile hesaplanır. Buluş değerinin kıyas yöntemiyle hesaplanmasında, BD = TB LT formülü kullanılır. Bu formülde; BD: Buluş değerini, TB: Temel büyüklüğü LT: Lisans tarifesini ifade eder. (2) Bu formülde, temel büyüklük, belirli bir meblağı; örneğin, işletmenin buluş konusu ürünün satışından elde ettiği geliri veya parça sayısını; örneğin, işletmede buluşa ilişkin üretilen ürün sayısını, ifade eder. (3) Temel büyüklüğün belirli bir meblağ olması halinde, lisans tarifesi, yüzde olarak ifade edilen bir değerdir. Temel büyüklüğün bir parça sayısı veya ağırlık birimi olması halinde ise lisans tarifesi, satılan parça başına belirli bir meblağ veya ağırlık birimidir. B = BD P formülünde BD yerine TB x LT konulduğunda, bedel: B = TB LT P formülüyle hesaplanır. (4) Bu formülde, temel büyüklük (TB) yerine işletmenin buluş konusu ürünün satışından elde ettiği gelir veya üretim miktarı konulur. (5) Temel büyüklük, patentin süresi veya 29 uncu maddede belirtilen süre ya da periyodik olarak tekrarlanan belirli bir süreye; örneğin 1 yıla ilişkin olabilir. Buna göre bedel, patent süresi veya periyodik olarak tekrarlanan belirli süreler için hesaplanır. (6) Bedel, örneğin kıyas yöntemiyle ve işletmenin buluş konusu ürünün satışından elde ettiği gelir (C) esas alınarak hesaplanmak istenirse: B = C LT P yıllık olarak hesaplanmak istenirse: B y = C y LT P şeklinde formüle edilebilir. Bedelin ödenme şekli Madde 28- (1) Bedel, işletmenin buluş konusu üründen elde ettiği yıllık gelire, üretim miktarına, buluştan sağladığı belirlenebilen yarara veya lisans verilmesinden sağlanan net gelirine bağlı olarak, sürekli paylar şeklinde ödenebilir. (2) Payların miktarları, işletmenin buluş konusu üründen elde ettiği yıllık gelire, üretim miktarına veya buluştan sağladığı belirlenebilen yarara bağlı ise, işletmenin yıllık muhasebesine göre belirlenir; bu halde, buluşu yapan çalışana avans verilebilir. (3) Hizmet buluşunun lisans verilerek değerlendirilmesi halinde, bedel ödemeleri tarihleri, lisans gelirlerinin tarihlerine denk getirilir. (4) Bedel, aşağıdaki hallerde, bir veya birkaç defada toplu ödeme şeklinde ödenebilir: a) Hizmet buluşunun, bedelin işletmenin yıllık muhasebesine göre belirlenmesini hesaplı olmaktan çıkaracak ölçüde küçük bir buluş olması, b) Buluşu yapan çalışanın, işletmede buluşunun kullanılmasını veya işletmedeki benzer buluşların geliştirilmesini etkileyebilecek ve dolayısıyla, işletme çalışanları arasında çıkar uyuşmazlıklarına neden olabilecek bir konumda olması. (5) Bedel, dördüncü fıkraya göre yapılacak bir toplu ödeme ve ayrıca birinci fıkraya göre, işletmenin buluş konusu üründen elde ettiği yıllık gelirine, üretim miktarına, buluştan sağladığı belirlenebilen yararına veya lisans verilmesinden sağlanan net gelirine bağlı sürekli paylar şeklinde de ödenebilir. (6) Patent verilerek korunan hizmet buluşları için yapılacak toplu ödemenin hesaplanmasında koruma süresinin 1/3 ü esas alınabilir. (7) Bedelin taraflar arasında anlaşma yoluyla belirlenmesinde esas alınan şartların önemli ölçüde değişmesi halinde taraflar, 10 uncu maddenin dördüncü fıkrası uyarınca birbirlerinden bedelin yeniden belirlenmesi talebinde bulunabilirler. 10

11 Bedelin hesaplanmasında esas alınacak süre Madde 29- (1) Sürekli paylar şeklinde ödenen bir bedelin hesaplanmasında esas alınan süre, işverence tam olarak yararlanılan buluşlarda, kural olarak patent hakkının sona ermesiyle son bulur. (2) Patent alınmış olması halinde işverence kısmen yararlanılan buluşlar için de birinci fıkra hükmü uygulanır. (3) İşverenin, buluştan patent süresinin sonuna doğru yararlanabilmiş olması ve patentin, işverene süresi içinde sağladığı ayrıcalıkların özel koşullar nedeniyle piyasada sürmekte olması halinde bedel ödemelerine patent süresi dolduktan sonra da devam edilebilir. (4) Kanunun 138 inci maddesine göre patentin, 144 üncü maddesine göre faydalı modelin hükümsüzlüğünün ileri sürülmesi halinde, işverenin bedel ödeme yükümlülüğü, yargı merciinin hükümsüzlüğe ilişkin kesinleşmiş kararına kadar devam eder. Ancak, patent veya faydalı model hakkının ekonomik etkisi, işverenin bedel ödeme yükümlülüğünü kaldıracak ölçüde kaybolmuşsa çalışan bedel talebinde bulunamaz. ALTINCI KISIM Uyuşmazlık ve Tahkim Uyuşmazlığın hakem kurulu tarafından çözümlenmesi Madde 30- (1) Çalışan ve işverenin, bu Yönetmelik hükümlerine göre ödenecek bedelin miktarı ve ödenme şekli üzerinde, işveren hizmet buluşu üzerinde tam hak talebinde bulunmuşsa, patent veya faydalı model verildiği tarihi, kısmi hak talebinde bulunmuşsa, buluştan yararlanmaya başladığı tarihi izleyen iki ay içinde anlaşamamaları halinde, uyuşmazlık bu yönetmelikteki hesaplamalar kapsamında Hakem Kurulunca çözümlenir. (2) Tahkime ilişkin olarak, 12/01/2011 tarih ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun tahkime ilişkin hükümleri uygulanır. YEDİNCİ KISIM Çeşitli Hükümler Çalışanlarla ilgili hükümlerin emredici niteliği Madde 31- (1) Bu Yönetmeliğin çalışanlarla ilgili hükümleri amir hüküm niteliğindedir; çalışanların aleyhine değiştirilemez. Bu konuda, işyerinde uygulanmakta olan toplu iş sözleşmesinde veya hizmet sözleşmesinde hüküm bulunması ya da işyerinde yerleşmiş bu uygulama olması halinde, çalışan lehine olan hüküm veya uygulama esas alınır. (2) Tarafların çalışan buluşlarına ilişkin sözleşme yapma serbestliği, hizmet buluşlarında patent başvurusundan, serbest buluşlarda ise çalışanın işverene karşı bildirim yükümlülüğünü yerine getirmesinden sonra başlar. Hakkaniyete uygunluk koşulu Madde 32- (1) Hizmet buluşları ile serbest buluşlar konusunda işveren ile çalışan arasında yapılan sözleşmeler, Kanun ve bu Yönetmeliğin amir hükümlerine aykırı olmasa dahi, önemli ölçüde hakkaniyetle bağdaşmıyorsa geçersiz sayılır. Bu hüküm, işveren ve çalışan arasında belirlenen bedel için de uygulanır. (2) Sözleşmenin veya belirlenmiş olan bedelin hakkaniyete aykırı olduğu itirazı, en geç hizmet sözleşmenin sona erdiği tarihi izleyen altı ay içinde ve yazılı olarak ileri sürülmemişse hakkaniyete aykırılık iddiasında bulunulamaz. Çalışanın önalım hakkı ve bedel alacağının önceliği Madde 33- (1) İşveren iflas eder ve iflas idaresi de buluşu işletmeden ayrı olarak devretmek isterse çalışanın, işverenin tam hak talebinde bulunduğu buluşunu öncelikle alma hakkı vardır. (2) Çalışanın buluştan doğan bedel alacağı imtiyazlı alacaklardandır. İflas idaresi, bu nitelikteki birden çok bedel alacağını, alacaklılar arasında alacakları oranında dağıtır. İKİNCİ KİTAP Yükseköğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen Buluşlar 11

12 Yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen buluşlar Madde 34- (1) Yükseköğretim kurumlarında gerçekleştirilen buluşlar, 2547 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde tanımlanan yükseköğretim kurumları ile Millî Savunma Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığına bağlı yükseköğretim kurumlarında yapılan bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda gerçekleştirilen buluşlardır. Bu buluşların dışında kalan buluşlar bu Kitap kapsamında serbest buluş olarak kabul edilir. (2) 2547 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (l) bendinde tanımlanan öğretim elemanları ile stajyerlerin ve öğrencilerin dışında kalan yükseköğretim kurumu çalışanları tarafından gerçekleştirilen buluşlar için, çalışanların buluşlarına ilişkin hükümler uygulanır. (3) 2547 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (l) bendinde tanımlanan öğretim elemanları ile stajyerlerin ve öğrencilerin diğer kamu kurumları veya özel kuruluşlarla belirli bir sözleşme kapsamında yapmış oldukları çalışmalar sonucunda ortaya çıkan buluşlar üzerindeki hak sahipliğinin belirlenmesinde, diğer kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla sözleşme hükümleri esas alınır. Bildirim yükümlülüğü Madde 35- (1) Yükseköğretim kurumlarında yapılan bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda gerçekleştirilen buluşlar, buluşu yapan tarafından yazılı olarak ve geciktirmeksizin yükseköğretim kurumu tarafından belirlenen ilgili birime bildirilir. Yükseköğretim kurumu böyle bir birim belirlemediyse yükseköğretim kurumu tarafından belirlenene kadar buluş bildirimi rektörlüğe veya genel sekreterliğe yapılır. (2) Buluş bildiriminde buluşun konusu, teknik problem, bu problemin çözümü ve buluşun nasıl gerçekleştirilmiş olduğu açıklanır. Buluşun daha iyi açıklanması bakımından varsa gerekli diğer bilgi ve belgeler de verilir. Ayrıca buluşun serbest buluş niteliği olup olmadığı ve gerekçeleri de sunulur. (3) Buluş birden çok kişi tarafından gerçekleştirilmişse, bu bildirim birlikte yapılır. Bildirimde buluşu yapanların adları ve buluş üzerindeki katkı payları belirtilir. Aksi takdirde katkı paylarının eşit olduğu kabul edilir. (4) Yükseköğretim kurumunun ilgili birimi, buluş bildiriminin kendisine ulaştığı tarihi, bildirimde bulunan kişi veya kişilere iki hafta içinde ve yazılı olarak bildirir. (5) Yükseköğretim kurumunun buluş bildiriminde eksiklik tespit etmesi durumunda, bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren iki ay içinde, buluşu yapana eksikliklerin giderilmesi için bildirimde bulunur. Aksi takdirde buluş bildiriminin usulüne uygun olarak yapıldığı kabul edilir. (6) Buluşu yapan, beşinci fıkra uyarınca tespit edilen eksiklikleri, bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde giderir. Aksi takdirde buluş bildirimi usulüne uygun olarak yapılmamış sayılır. Başvuru bildirimi Madde 36- (1) Yükseköğretim kurumlarında yapılan bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda gerçekleştirilen buluşa ilişkin olarak, Kanunun 121 inci maddesinin ikinci fıkrası ve 35 inci madde uyarınca yükseköğretim kurumuna bildirim yapılmaksızın patent başvurusu yapılmışsa, başvuru yapıldığına ilişkin bildirim patent başvurusuna ait tüm bilgi ve belgelerle 35 inci madde kapsamında gerekli bilgiler ile birlikte, patent başvuru tarihinden itibaren bir ay içinde yükseköğretim kurumuna yapılır. Hak sahipliği talebi Madde 37- (1) Yükseköğretim kurumu, 35 inci veya 36 ncı maddeler uyarınca yapılan bildirim üzerine buluşla ilgili olarak hak sahipliği talep edebilir. Yükseköğretim kurumu, hak sahipliği talebine ilişkin kararını yazılı olarak, buluş veya başvuru bildiriminin yükseköğretim kurumuna ulaştığı tarihten itibaren dört ay içinde buluşu yapana bildirmek zorundadır. Aksi takdirde buluşun serbest buluş olduğu kabul edilir. (2) Hak sahipliği talebine ilişkin karar tarihinden itibaren buluş üzerindeki tüm haklar yükseköğretim kurumuna geçmiş olur. 12

13 Başvuru yükümlülüğü Madde 38- (1) 35 inci madde kapsamında yapılan buluş bildirimi üzerine, yükseköğretim kurumu 37 nci maddeye göre hak sahipliği talebinde bulunmuşsa, hak sahipliği talebine ilişkin karar tarihinden itibaren iki ay içinde patent başvurusunda bulunmak zorundadır. Aksi takdirde buluş, serbest buluş niteliği kazanır. Yükseköğretim kurumu hak sahipliği talebine ilişkin kararını patent başvurusuyla birlikte Kuruma sunar. (2) 36 ncı madde kapsamında patent başvurusu yapılmışsa ve yükseköğretim kurumu 37 nci maddeye göre hak sahipliği talebinde bulunmuşsa, yükseköğretim kurumu patent başvurusunun kendi başvurusu olarak kabul edilmesini ve işlem görmesini, hak sahipliği talebine ilişkin kararı da ekleyerek, birinci fıkrada belirtilen süre içinde Kuruma bildirir. Aksi takdirde buluşun serbest buluş olduğu kabul edilir. (3) Kurum, yükseköğretim kurumunun hak sahipliğine ilişkin kararının Kuruma bildirim tarihi itibariyle başvuru sahibi değişikliğini Sicile kaydeder. Buluşu yapan, yükseköğretim kurumunun hak sahipliğine geçen buluşla ilgili yapılan patent başvurusuna ilişkin tüm bilgi ve belgeleri yükseköğretim kurumuna verir. Hak sahipliği kararına itiraz Madde 39- (1) Buluşu yapan, yükseköğretim kurumunun hak sahipliğine ilişkin kararına karşı, kararın bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde, buluşunun serbest buluş olduğunu ileri sürerek ilgili belgelerle birlikte yükseköğretim kurumu tarafından belirlenen ilgili birime itiraz edebilir. (2) Yükseköğretim kurumu tarafından belirlenen ilgili birim, itirazın bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde itiraza ilişkin kararını verir. Aksi takdirde buluş, serbest buluş niteliği kazanır. Verilen karar gerekçeleriyle birlikte geciktirmeksizin buluşu yapana bildirilir. (3) Patent başvurusu yapıldıktan sonra, itiraz üzerine verilen karar sonucunda buluş serbest buluş niteliği kazanırsa bu karar tarihinden itibaren buluş üzerindeki tüm haklar buluşu yapana geçmiş olur. Bu durumda buluşu yapan başvurunun kendi başvurusu olarak kabul edilmesini ve işlem görmesini, itiraz sonucu alınan kararı da ekleyerek geciktirmeksizin Kuruma bildirir. Kurum, bildirim tarihi itibariyle başvuru sahibi değişikliğini Sicile kaydeder. Yükseköğretim kurumu, itiraz sonucunda serbest buluş niteliği kazanan buluşla ilgili yapılan patent başvurusuna ilişkin tüm bilgi ve belgeleri buluşu yapana verir. Hakkın devri Madde 40- (1) Yükseköğretim kurumu, başvurudan veya patent hakkından vazgeçmek isterse, Kurum nezdinde vazgeçme talebinde bulunmadan önce, başvuru veya patent hakkını devralmasına ilişkin teklifini buluşu yapana bildirir. Buluşu yapan, bu konuda kendisine yapılan bildirim tarihinden itibaren bir ay içinde cevap vermezse veya teklifi kabul etmezse, patent başvurusu veya patent üzerindeki tasarruf yetkisi yükseköğretim kurumuna ait olur ve yükseköğretim kurumu patent başvurusu veya patent hakkından vazgeçebilir. Buluşu yapanın teklifi kabul etmesi durumunda haklar buluşu yapana bedelsiz olarak devredilir. Buluşu yapan başvurunun veya patentin kendi adına kaydedilmesini Kuruma bildirir. Devir işleminin Sicile kaydedilmesine ilişkin olarak Sınai Mülkiyet Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 125 inci maddesinin birinci fıkrası hükmü uygulanır. Bu durumda yükseköğretim kurumu, hak sahipliği değişikliğine konu buluşla ilgili patent alınması ve korunması için gerekli olan bilgi ve belgeleri buluşu yapana verir. (2) Buluş, patent başvurusu yapıldıktan sonra serbest buluş niteliği kazanırsa, başvuru veya patent üzerindeki haklar buluşu yapana bedelsiz olarak devredilir. Buluşu yapan başvurunun veya patentin kendi adına kaydedilmesini Kuruma bildirir. Kurum, bildirim tarihi itibariyle başvuru veya hak sahibi değişikliğini Sicile kayıt eder. Yükseköğretim kurumu, serbest buluş niteliği kazanan buluşla ilgili patent alınması ve korunması için gerekli olan bilgi ve belgeleri buluşu yapana verir. Buluştan elde edilen gelirin paylaşımı Madde 41- (1) Buluştan elde edilen gelir, buluşun kullanımından, lisans verilmesinden, devredilmesinden veya diğer yollarla ticarileştirilmesinden elde edilen gelirlerin tamamıdır. (2) Buluştan elde edilen gelirin yükseköğretim kurumu ve buluşu yapan arasındaki paylaşımı, yükseköğretim kurumunun ve buluşu yapanın buluşun gerçekleşmesindeki katkıları, buluşun 13

14 koruma süresi boyunca ekonomik değerlendirilebilirliği dikkate alınarak; buluştan elde edilecek gelirin en az üçte biri buluşu yapana verilecek şekilde hakkaniyete uygun olarak taraflarca belirlenir. Buluşu yapanın birden fazla olması durumunda, buluşu yapana verilen miktarın paylaşımı buluş üzerindeki katkı payları oranında gerçekleştirilir. (3) Buluştan elde edilen gelirden yükseköğretim kurumuna kalan miktarın, araştırma geliştirme ve buluşların ticarileştirilmesi faaliyetlerine ilişkin yapılan harcamaların finansmanı için kullanılması esastır. (4) Aksi sözleşmede belirtilmemişse buluştan elde edilen gelir, her mali yılın sonunda hesaplanarak buluşu yapanın payına düşen miktar buluşu yapana verilir. Yükseköğretim kurumu, buluştan elde edilen geliri mali yılın bitiminden itibaren bir ay içinde Kuruma bildirir. (5) Yükseköğretim kurumu, kusuru nedeniyle başvuru işlemlerinin veya patent hakkının sona ermesine sebep olursa buluşu yapanın uğradığı zararı tazmin etmekle yükümlüdür. Buluşu yapan, başvuru işlemlerinin veya patent hakkının sürdürülebilmesi için yükseköğretim kurumunun ihtiyaç duyduğu bilgileri sağlamakla yükümlüdür. Faydalı model Madde 42- (1) Bu kitabın hükümleri Kanunun145 inci maddesi uyarınca faydalı model için de uygulanır. ÜÇÜNCÜ KİTAP Kamu Destekli Projelerde Ortaya Çıkan Buluşlar Kamu destekli proje Madde 43- (1) Kamu destekli proje, kamu kurum veya kuruluşları tarafından finanse edilen, amacı ve kapsamı projede tanımlanan deneysel çalışmaları, araştırma ve geliştirme vb. faaliyetleri kapsayan hibe, burs veya herhangi bir destek için imzalanan işbirliği anlaşması, protokol veya her türlü sözleşme yoluyla desteklenen gerçek ya da tüzel kişiler tarafından yürütülen projedir. Bildirim yükümlülüğü Madde 44 (1) Kamu destekli proje kapsamında gerçekleştirilen deneysel çalışmalar, araştırma ve geliştirme vb. faaliyetler sırasında ortaya çıkan buluşlar, kamu destekli projelerde ortaya çıkan buluşlar olarak kabul edilir. Proje desteğinden faydalanan gerçek ya da tüzel kişinin bu buluşları destek sağlayan kamu kurum veya kuruluşuna yazılı olarak geciktirmeksizin bildirmesi zorunludur. (2) Buluş bildiriminde buluşun konusu, teknik problem, bu problemin çözümü ve buluşun nasıl gerçekleştirilmiş olduğu açıklanır. Buluşun daha iyi açıklanması bakımından varsa gerekli diğer bilgi ve belgeler de verilir. (3) Destek sağlayan kamu kurum veya kuruluşu, buluş bildiriminde eksiklik tespit etmesi durumunda bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren iki ay içinde buluşu yapana eksikliklerin giderilmesi için bildirimde bulunur. Aksi takdirde buluş bildiriminin usulüne uygun olarak yapıldığı kabul edilir. (4) Proje desteğinden faydalanan kişi, üçüncü fıkra uyarınca tespit edilen eksiklikleri, bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde giderir. Aksi takdirde buluş bildirimi usulüne uygun olarak yapılmamış sayılır. Hak sahipliği talebi Madde 45- (1) 44 üncü madde uyarınca buluş bildiriminin destek sağlayan kamu kurum veya kuruluşuna yapıldığı tarihten itibaren bir yıl içinde proje desteğinden faydalanan kişi, buluş konusu üzerinde hak sahipliği talep edip etmediği konusundaki tercihini kamu kurum veya kuruluşuna yazılı olarak bildirir. Proje desteğinden faydalanan kişi bu süre içinde hak sahipliği talep etmediğini yazılı olarak bildirirse veya hak sahipliğine ilişkin tercihini yazılı olarak bildirmezse destek sağlayan kamu kurumu veya kuruluşu buluş için hak sahipliğini alabilir. (2) Proje desteğinden faydalanan kişi, buluş konusu üzerinde hak sahipliği talep edip etmediği konusundaki tercihini kamu kurum veya kuruluşuna bildirene kadar veya böyle bir bildirimde bulunmadıysa 44 üncü madde uyarınca usulüne uygun buluş bildirimini yaptığı tarihten itibaren bir yılın bitimine kadar, buluşa patent veya faydalı model verilmesini etkileyecek nitelikte 14