Sarayköy İlçe Raporu. Ceren Aksu Zeynep Gök - Gülşah Öselmiş

Transkript

1 Sarayköy İlçe Raporu Ceren Aksu Zeynep Gök - Gülşah Öselmiş

2 2 İçindekiler 1. GİRİŞ Amaç Kapsam Yöntem MEVCUT DURUM Genel Bilgiler Nüfus ve Demografi Eğitim Sağlık Tarım ve Hayvancılık Turizm SARAYKÖY İLÇESİ GZFT ANALİZİ GELİŞME STRATEJİLERİ Ekonomik Gelişme Stratejileri Tarım ve Hayvancılık Sanayi Hizmetler Sosyal Gelişme Stratejileri YATIRIM ve PROJE ÖNERİLERİ KAYNAKÇA... 34

3 3 Tablo Listesi Tablo yılı TÜİK ADNKS verilerine göre Sarayköy nüfusu... 8 Tablo yılı merkez mahalle ve belediye nüfusu, Sarayköy Kaymakamlık Brifingi, Tablo 3.Sarayköy'de ikamet edenlerin nüfusa kayıtlı olduğu illere dağılımı, 2010 TÜİK ADNKS... 9 Tablo 4. Sarayköy nüfusunun yaş dağılımı, TÜİK, Tablo 5.İlçe genelinde okuma yazma durumu, cinsiyet ve yaş grubuna göre nüfus, TÜİK, Tablo 6. Bitirilen eğitim düzeyi, cinsiyet ve yaş grubuna göre belde/köy nüfusu, 2010 TÜİK ADNKS.. 11 Tablo 7. Bitirilen eğitim düzeyi, cinsiyet ve yaş grubuna göre il/ilçe merkezleri nüfusu, 2010 TÜİK ADNKS Tablo 8. İlçe okul öncesi çağ nüfus verileri ve okullaşma oranları, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo 9. Halk eğitim merkezi okuma yazma kursları, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo Eğitim öğretim yılı Halk Eğitim Merkezi tarafından açılan kurslar, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo 11. Toplum Sağlığı Merkezi sağlık göstergeleri, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo 12. Sarayköy Aile Sağlığı Merkezi aile hekimleri ve hizmet durumu, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo 13. Sarayköy Toplum Sağlığı Merkezi ve Aile Sağlığı Merkezi personel durumu, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo 14. Sarayköy Devlet Hastanesi sağlık personeli durumu, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi. 19 Tablo 15. Sarayköy Devlet Hastanesi yıllara gör yatan hasta ve poliklinik bilgileri, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo 16. İlçe tarım arazilerinin dağılımı (da), 2012 TÜİK Tablo 17. Üretimde öne çıkan tahıllar ve diğer bitkisel ürünler (2010), 2012 TÜİK Tablo 18. Üretimde öne çıkan sebzeler (2010), 2012 TÜİK Tablo 19. Üretimde öne çıkan meyveler (2010), 2012 TÜİK Tablo 20. Hayvan varlığı, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo 21. İlçede faaliyet gösteren hayvancılık işletmeleri, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo 22. İlçede bulunan süt toplama merkezleri, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo 23. İlçede bulunan termal tesisler, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Tablo 24. Sarayköy GZFT Analizi Şekil Listesi Şekil 1. Sarayköy arazi dağılımı, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Şekil 2. Termal turizm master planı Denizli turizm odakları, 2011 Kültür ve Turizm Bakanlığı... 24

4 4 1. GİRİŞ Bölge düzeyinde gelişmenin sağlanması için, ilçe kademesinden başlayan bir planlama sistemi oluşturulması gerekmektedir. Bu kapsamda, Güney Ege Kalkınma Ajansı tarafından 2012 yılı içinde bölgede ilçe düzeyinde araştırmaların gerçekleştirilmesi ve bu ilçe çalışmalarının tamamlanmasını müteakip il düzeyinde gelişme stratejilerinin oluşturulması planlanmıştır. GZFT analizleri ve öne çıkan sektörlerin belirlenmesi gibi çalışmaların girdi sağlayacağı bu strateji belgelerinde; kısa ve uzun vadede ilçelerin gelişmelerine yön verecek stratejiler ve ilçelerin üstünlüğe sahip oldukları alanlar belirlenecek; mevcut ve gelişmesi olası sektörlerde uzmanlaşmaları hedeflenecektir. Böylece, ilçe gelişme stratejileri, yerel kaynakları ve potansiyelleri harekete geçiren, kırsal kalkınmayı sağlayan ve ulusal plan ve programların gerçekleşmesini besleyen bir fonksiyonu da yerine getirecektir. Ulusal ve Bölgesel gelişme amaç, hedef ve stratejileriyle uyumlu biçimde hazırlanan ilçe ölçekli gelişme stratejileri, hem yerel yönetimlerin kendi çalışmalarına katkı sağlayacak hem de yerelin istekleri, kapasiteleri ve tercihlerinin dikkate alındığı bölgesel planlar hazırlanmasını sağlayacaktır. İlçe gelişme planları, öncelikli olarak yerel kaynakların nasıl kullanılacağına dair planlama araçları olacaktır. Ayrıca, uzlaşı temelinde hazırlanacak olan yerel gelişme planları, yerel kurum ve kuruluşların ortak bir ürünü ve izlemesi gereken bir yol haritası olacaktır. 1.1 Amaç İlçenin gelişmesi için yapılması gerekenleri; iktisadî ve sosyal açı ile altyapı ve çevre açısından irdeleyen özet bir çalışma olan bu belgenin amacı, ulusal ve bölgesel gelişme planlarının hedef ve politikaları ile uyumlu, ilçedeki kaynakların rasyonel kullanımını sağlayan, sürekli ve sürdürülebilir bir gelişmenin planlanmasıdır. Plan, ilçenin kendi kaynaklarına dayalı ve çevreye duyarlı gelişmesini, bu gelişmenin çevre yerleşimlere yayılmasını, ilçeler arasındaki ekonomik ve sosyal gelişmişlik farklarının en aza indirilmesini, insan kaynakları ile kurumsal kapasitenin geliştirilmesini ve kaynak kullanımında etkinliğin sağlanmasını esas almaktadır. İlçe için öngörülen vizyon, hedef ve stratejiler bu bağlamda belirlenmiştir. Çalışmada yer alan mevcut durum analizi, ilçenin güçlü ve zayıf yönlerinin tespiti ve ilçe için fırsat ve tehdit yaratan çevresel ve konjonktürel koşulların analizi; kamu yöneticileri, özel sektör, toplum

5 5 önderleri ve ilçede yaşayanlar için bir rehber niteliği taşıyacak ilçe ilgili kararların alınmasında yol gösterici olacaktır. 1.2 Kapsam Sarayköy ilçesi, 21 köy ve merkeze bağlı 4 beldeden oluşmaktadır. 382 kilometre karelik yüzölçüme sahiptir yılı nüfusu toplam kişidir. Bu çalışma kapsamında; ilçe envanterinin çıkarılmasına, ilçenin güçlü ve zayıf yönleri ile ilçe için fırsat ve tehdit yaratan koşulların belirlenmesine yönelik mevcut durum analiz çalışmaları yapılmıştır. Daha sonra ilçenin vizyon belirleme, kısa, orta ve uzun dönem hedefleri ve ilçeyi bu hedeflere götürecek stratejileri oluşturma çalışmaları, sektörel stratejilerin, program ve proje önerilerinin bütünleştirilerek İlçe Gelişme Planı nın tamamlanması çalışmaları yapılmıştır. 1.3 Yöntem Çalışma her aşamada birçok yöntem kullanılarak yürütülmüştür. Mevcut durumun belirlenmesi ve analizi aşamasında teknik yazın taraması, kurum ziyaretleri, yüz yüze görüşmeler ve öncülerle toplantılar gibi yöntemler kullanılmıştır. Bilgi kaynaklarının az oluşu, bilgi toplamada yaşanan sıkıntılar, elde edilen bilgi ve verilerin tutarsız ya da istenen niteliklerden uzak oluşu planlama sürecini olumsuz etkilemiş, gereksiz zaman ve enerji kayıplarına yol açmıştır. Ayrıca, aynı konuya ilişkin farklı kamu kurumlarından alınan kimi bilgiler arasında tutarlılığın olmadığı gözlenmiştir. Yerel kamu kurum ve kuruluşlarının yanında TÜİK ve SGK gibi kurumlardan da veri alınmıştır. İlçede, yerel yöneticiler, meslek odaları, kooperatif ve tesis temsilcileri ile toplantılar yapılarak ilçenin sorunları, kapasiteleri ve potansiyelleri ile ilgili bilgi edinilmiştir.

6 SARAYKÖY 6

7 7 2. MEVCUT DURUM 2.1 Genel Bilgiler Sarayköy ilçesinin XIV. yüzyılın sonlarına doğru Türkmen aşiret reisi Sarıbey tarafından kurulduğu tahmin edilmektedir. Sarıbey in kendi adıyla kurmuş olduğu köyün adı sonrasında değişikliklere uğrayarak bugünkü adını almıştır yılına değin köy olan Sarayköy, bu tarihten sonra Aydın iline bağlı bir bucak olmuş, 1867 yılında Denizli livasının kazaya çevrilmesi üzerine Denizli ye bağlı nahiye statüsünü almıştır yılında Denizli nin sancak olması üzerine bu tarihten itibaren Denizli sancağına bağlı bir kaza olmuştur. Denizli merkeze 20 km uzaklıkta bulunan ilçenin kuzeyinde Buldan, doğusunda Denizli, güneyinde Babadağ, batısında Buharkent ve Kuyucak ilçeleri bulunmaktadır. Aydın dağları ve Menteşe dağları arasında akan Büyük Menderes akarsuyunun etkisiyle aynı ovada yerleşmiştir. İlçenin kuzeyinden Büyük Menderes akarsuyu geçmektedir. Akdeniz ikliminin özelliklerinin görüldüğü ilçede yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir. İlçenin rakımı 159 m dir. İlçe ekonomisinin tarım ve termal turizme dayandığı söylenebilir. Pamuk üretiminin yaygın olduğu ilçede sebze-meyve üretimi ve seracılık yapılmakta, sınırlı sayıda tarıma dayalı sanayi işletmesi bulunmaktadır. Büyük Menderes Havzası nda, verimli tarım toprakları bakımından oldukça zengin bir bölgede yer alan ilçe jeotermal kaynaklar açısından da zengin kaynaklara sahiptir. Nitekim MTA nın çalışmalarına göre Aydın-Ortaklar Denizli-Sarayköy arasındaki Büyük Menderes Grabeni olarak adlandırılan alanda oldukça yüksek jeotermal kaynak potansiyeli tespit edilmiştir. Elektrik üretimi yapılabilecek güce sahip jeotermal kaynaklara sahip bu ilçede Türkiye nin ilk jeotermal santrali bulunmaktadır. Jeotermal kaynakların mevcudiyeti termal turizm potansiyelini de olumlu yönde etkilemektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ilan edilen Aydın-Buharkent Termal Turizm Merkezi ilçenin batısında, Denizli Termal Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi ilçenin kuzey ve kuzeybatısında yer almaktadır. Özel kanunlara tabi alanlarda yeni kullanım kararı getirilmemiş olup, kırsal yerleşme alanları dışında diğer mevcut arazi kullanımı gösterilmiş; ilgili kurum görüşleri, ulusal mevzuat, taraf olunan uluslararası sözleşmeler ve koruma statüsü kazandırılmış alanlar ile ekolojik değeri olan hassas alanlar, orman ve tarım alanları Çevre Düzeni Planı na işlenmiştir.

8 8 Tarım arazileri ve sulama alanları ile çevrili olan ilçenin tarım sektörü ağırlıklı kimliğini sürdürmesi beklenmektedir. Bu süreçte stratejik konumunun etkisiyle lojistik anlamda üreticiye sağladığı kolaylık göz önünde bulundurularak tarıma dayalı sanayi sektörünün gelişeceği öngörülmektedir. Sarayköy ilçesi tarımın yanında termal turizmin destekleneceği bir alan olarak belirlenmiştir. İlçedeki termal kaynak potansiyelinin turizmin yanında bina ve sera ısıtmasında da kullanılması gerekmektedir. Sarayköy ilçesi 1/ ölçekli çevre düzeni planı hedef yılı olan 2025 de oluşması öngörülen nüfus kişi olarak kabul edilmiştir. 2.2 Nüfus ve Demografi İlçede 1 merkez ve 4 belde belediyesi (Ahmetli, Duacılı, Sığma, Tosunlar) olmak üzere toplam 5 belediye bulunmaktadır. 16 mahalle ve 21 köy muhtarlığının bulunduğu ilçede 9 köy dağlık tepelik arazide, 12 köy ise ovalık arazide kuruludur yılı TÜİK verilerine göre ilçenin toplam nüfusu olarak tespit edilmiştir. Nüfusun %60 tan fazlası merkezde yaşamaktadır. İlçe merkezinde yaşayan nüfusun daha yüksek oluşunu belde ve köylere nazaran ekonomik çeşitliliğin fazla oluşuyla ilişkilendirmek mümkündür. Tablo yılı TÜİK ADNKS verilerine göre Sarayköy nüfusu İl/ilçe merkezleri Belde/köyler Toplam Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Sarayköy ilçesi Kaymakamlık Brifingi 2010 yılı nüfus verilerine göre ilçe merkezinde bulunan 7 mahallenin ve 4 belde belediyesinin nüfus durumuna bakıldığında merkez mahallelerde en yüksek nüfusu Bala Mahallesi oluştururken belediye nüfusu açısından Sarayköy Belediyesi ni Duacılı ve Tosunlar Belediyeleri izlemektedir (Tablo.2). Tablo yılı merkez mahalle ve belediye nüfusu, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Yerleşim yeri Toplam nüfus Aşağı Mahalle Atatürk Mahallesi Bala Mahallesi Cumhuriyet Mahallesi Sakarya Mahallesi Trafo Mahallesi 394

9 9 Turan Mahallesi Sarayköy Belediyesi Ahmetli Belediyesi 709 Duacılı Belediyesi Sığma Belediyesi 851 Tosunlar Belediyesi Sarayköy de ikamet ettiği halde nüfusa kayıtlı olduğu il Denizli den farklı olan kişilerin sayısına bakıldığında ise ilçede Van ve Aydın illerine bağlı nüfusun yüksek olduğu görülmektedir. Bu illeri Afyonkarahisar, Erzurum, Manisa ve Muş izlemektedir (Tablo.3). Tablo 3.Sarayköy'de ikamet edenlerin nüfusa kayıtlı olduğu illere dağılımı, 2010 TÜİK ADNKS Nüfusa kayıtlı olunan il Denizli Van Aydın Afyonkarahisar Erzurum Manisa Muş Sarayköy de İkamet eden Nüfusun cinsiyet ve yaşa göre dağılımına bakıldığında, 0-14 yaş grubu yani çalışma çağına gelmemiş nüfusun toplam nüfus içindeki payı %21,4; yaş grubu arasındaki genç nüfusun toplam nüfus içindeki payı %13,7; yaş grubunda bulunan çalışma çağındaki nüfusun toplam nüfus içindeki payı %54,2; 65 yaş ve üzeri yaş grubundaki nüfusun toplam nüfus içindeki payı % 10,6 dır. Özellikle 65 yaş ve üzeri kadın nüfus erkek nüfusa oranla yüksektir (Tablo.4). Tablo 4. Sarayköy nüfusunun yaş dağılımı, 2011 TÜİK Yaş grubu Toplam Erkek Kadın

10 Toplam Eğitim İlçede 6 yaş üstü nüfusun %3,2 si okuma yazma bilmezken %94,2 si okuma yazma bilmektedir. Okuma yazma bilmeyenlerin %80 ini kadınlar oluştururken %84,6 sını ise 60 yaş üstü kişiler oluşturmaktadır (Tablo.5). Tablo 5.İlçe genelinde okuma yazma durumu, cinsiyet ve yaş grubuna göre nüfus, 2010 TÜİK Yaş grubu Cinsiyet Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen Bilinmeyen Toplam 6-13 Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Toplam

11 Yaş grubu Cinsiyet Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen İlkokul mezunu İlköğretim mezunu Ortaokul veya dengi okul mezunu Lise veya dengi okul mezunu Yüksekokul veya fakülte mezunu Yüksek lisans mezunu Doktora mezunu Bilinmeyen Toplam 11 Belde ve köylerdeki eğitim düzeyi Tablo 6 da verilmektedir. Buna göre ilçenin belde ve köylerinde okuma yazma bilmeyen oranının ilçe merkezine göre yüksek olduğu görülmektedir. Belde ve köylerdeki eğitim düzeyi değerlendirildiğinde %44 lük bir oranla ilk sırayı ilkokul mezunlarının aldığı görülmektedir. Tablo 6. Bitirilen eğitim düzeyi, cinsiyet ve yaş grubuna göre belde/köy nüfusu, 2010 TÜİK ADNKS 6-13 Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek

12 Yaş grubu Cinsiyet Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen İlkokul mezunu İlköğretim mezunu Ortaokul veya dengi okul mezunu Lise veya dengi okul mezunu Yüksekokul veya fakülte mezunu Yüksek lisans mezunu Doktora mezunu Bilinmeyen Toplam 12 Kadın Erkek Kadın Toplam İlçe merkezinde eğitim düzeyinin belde ve köylere kıyasla daha yüksek olduğu söylenebilir. Okuma yazma bilmeyenlerin oranı toplam nüfusun %3 ü civarındadır. Okuma yazma bilmeyen nüfusun büyük bölümünü 65 yaş üzeri kadın nüfus oluşturmaktadır. İlçe merkezinde de belde ve köylerde olduğu gibi nüfusun büyük bölümünü ilkokul mezunları oluşturmaktadır (Tablo.7). Tablo 7. Bitirilen eğitim düzeyi, cinsiyet ve yaş grubuna göre il/ilçe merkezleri nüfusu, 2010 TÜİK ADNKS 6-13 Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek

13 Nüfus Okula devam eden Devam yüzdesi (%) Nüfus Okula devam eden Devam yüzdesi (%) Nüfus Okula devam eden Devam yüzdesi (%) Nüfus Okula devam eden Devam yüzdesi (%) 13 Kadın Erkek Kadın Toplam İlçeye ait okul öncesi çağ nüfus verileri ve okullaşma oranları Tablo.8 da gösterilmektedir. Buna göre toplam okul öncesi çağ nüfusunun, eğitim yılı bazında değişimler göstermesine rağmen, yaklaşık %40 ı okula devam etmektedir. Eğitim Tablo 8. İlçe okul öncesi çağ nüfus verileri ve okullaşma oranları, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi 4 Yaş Grubu 5 Yaş Grubu 6 Yaş Grubu Toplam Yılı İlk ve ortaöğretim kurumlarına ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir. 1- Atatürk İlköğretim Okulu 689 öğrencisi bulunan okulda 27 derslik ve 26 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 27 olup 38 öğretmen hizmet vermektedir Mayıs İlköğretim Okulu 665 öğrencisi bulunan okulda 27 derslik ve 26 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 25 olup 37 öğretmen hizmet vermektedir. 3-Gazi İlköğretim Okulu 393 öğrencisi bulunan okulda 17 derslik ve 17 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 22 olup 24 öğretmen hizmet vermektedir.

14 H.İ.M Cumhuriyet İlköğretim Okulu 426 öğrencisi bulunan okulda 17 derslik ve 17 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 25 olup 25 öğretmen hizmet vermektedir. 5-Sakarya İlköğretim Okulu 358 öğrencisi bulunan okulda 16 derslik ve 15 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 23 olup 21 öğretmen hizmet vermektedir. 6-Ahmetli Kanalet İlköğretim Okulu 102 öğrencisi bulunan okulda 8 derslik ve 8 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 14 olup 13 öğretmen hizmet vermektedir. 7-Duacılı İlköğretim Okulu 214 öğrencisi bulunan okulda 14 derslik ve 10 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 25 olup 13 öğretmen hizmet vermektedir. 8-Tosunlar İlköğretim Okulu 103 öğrencisi bulunan okulda 13 derslik ve 8 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 13 olup 11 öğretmen hizmet vermektedir. 9- Sığma İlköğretim Okulu 185 öğrencisi bulunan okulda 12 derslik ve 26 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 23 olup 11 öğretmen hizmet vermektedir. 10- Beylerbeyi İlköğretim Okulu 151 öğrencisi bulunan okulda 12 derslik ve 8 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 20 olup 13 öğretmen hizmet vermektedir. 11- Hasköy İlköğretim Okulu 114 öğrencisi bulunan okulda 8 derslik ve 8 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 14 olup 13 öğretmen hizmet vermektedir. 11- Gerali İlköğretim Okulu 19 öğrencisi bulunan okulda 1 derslik ve 1 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 19 olup 1 öğretmen hizmet vermektedir.

15 Sarayköy Lisesi 441 öğrencisi bulunan okulda 18 derslik ve 18 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 24 olup 28 öğretmen hizmet vermektedir. 13- Sarayköy Anadolu Lisesi 431 öğrencisi bulunan okulda 18 derslik ve 19 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 23 olup 31 öğretmen hizmet vermektedir. 14- METEM 336 öğrencisi bulunan okulda 24 derslik ve 30 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 16 olup 46 öğretmen hizmet vermektedir. 15- İ.H.L 105 öğrencisi bulunan okulda 5 derslik ve 5 şube bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı 22 olup 14 öğretmen hizmet vermektedir. İlçede ilköğretim ve ortaöğretim okullaşma oranları eğitim öğretim yılı için sırasıyla %99 ve %100 olarak tespit edilmiştir. İlçede toplam 341 kadrolu öğretmen görev yapmakta olup kadrosu İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü nde bulunan öğretmen sayısı 24 tür. Biri rehabilitasyon merkezi, ikisi sürücü kursu, ikisi dershane olmak üzere ilçede 5 adet özel eğitim kurumu bulunmaktadır. Bunun yanında 3 adet özel öğrenci yurdu toplamda 104 yatak kapasitesiyle hizmet vermektedir. Aydın ili Buharkent ilçesinde 1 adet, ilçede ise 8 adet olmak üzere toplam 9 merkez ilköğretim okuluna yerinden taşıma gerçekleştirilmektedir. Buna göre eğitim öğretim yılında 511 öğrenci taşımalı eğitimden faydalanmaktadır. Halk Eğitim Merkezi Kursları Son 6 yıl içerisinde Halk Eğitim Merkezi tarafından verilen okuma yazma kursları ve katılım durumu Tablo.9 da gösterilmektedir. Buna göre ilk yıllarda gerek kurslara katılım durumu gerekse belge alanların sayısı düşükken eğitim öğretim yılından itibaren kurslara başlayan kişilerin %90 dan fazlası belge almışlardır.

16 16 Eğitim Öğretim Yılı Tablo 9. Halk eğitim merkezi okuma yazma kursları, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Kurs Sayısı Okuma Yazma Kursları Başlayan Kursiyer Sayısı Belge Alan Kursiyer Sayısı Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam TOPLAM Halk Eğitim Merkezi tarafından okuma yazma kurslarının yanı sıra çeşitli mesleki ve teknik kurslar ile sosyal ve kültürel kurslarda verilmektedir eğitim öğretim yılında açılan kurslara ilişkin bilgiler Tablo.10 da gösterilmektedir. Tablo Eğitim öğretim yılı Halk Eğitim Merkezi tarafından açılan kurslar, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Kurs adı Kurs Sayısı Devam Eden Kursiyer Sayısı Belge Alan Kursiyer Sayısı Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam Okuma Yazma Kursları Mesleki Ve Teknik Kurslar Sosyal Ve Kültürel Kurslar TOPLAM Sağlık Sarayköy Toplum Sağlığı Merkezi sağlık göstergelerine bakıldığında kaba doğum hızı ve kaba ölüm hızının düşmekte olduğu görülmektedir (Tablo.11). Buna karşılık 2011 yılında bebek ölüm hızının oldukça düşük olduğu gözlenmektedir. İlçede 2011 yılı itibariyle 236 sı kadın 346 sı erkek toplam 582 özürlü bulunurken bunların 76 sı yatağa bağımlı olarak yaşamaktadır. İlçe nüfusunun %8,4 lük kısmı ise yeşil kart sahibidir.

17 17 Tablo 11. Toplum Sağlığı Merkezi sağlık göstergeleri, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Yıl Kaba Doğum Hızı (%) Kaba Ölüm Hızı (%) Ana Ölüm Hızı (%) Bebek Ölüm Hızı (%) Sarayköy de 7 sağlık evi, 2 aile sağlığı merkezi ve bir devlet hastanesi bulunmaktadır. Sağlık evleri, aile sağlığı merkezi ve devlet hastanesine ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir. Sağlık Evleri Sarayköy Toplum Sağlığı Merkezine bağlı olan sağlık evlerinden Gerali, Köprübaşı, Duacılı ve Beylerbeyi Sağlık evleri Sağlık Bakanlığı na ait binada; Tosunlar ve Ahmetli Sağlık Evleri belediye binasında; Hasköy Sağlık Evi ise Köy konağında hizmet vermektedir. Sarayköy Aile Sağlığı Merkezi Aile sağlığı merkezi 7 aile hekimi, 7 aile sağlığı elemanı, 1 laborant, 1 hemşire, 2 hizmetli ve 7 poliklinik, 2 aşı ve bebek izlem, emzirme, 1 müşaade, 1 enjeksiyon-pansuman ve 1 laboratuvar odasıyla hizmet vermektedir. Tablo 12. Sarayköy Aile Sağlığı Merkezi aile hekimleri ve hizmet durumu, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Aile Hekiminin Adı Bağlı Olduğu Köyler Köy Nüfusu Toplam Merkez ve Köy Nüfusu Sarayköy 1 Nolu Aile Hekimi Dr. Selcen ERKAN Sarayköy 2 Nolu Aile Hekimi Dr. Ömer HAZER Sarayköy 3 Nolu Aile Hekimi Dr. Jülide Karataş YILDIRIM Sarayköy 4 Nolu Aile Hekimi Dr. Şengül BERK Sarayköy 5 Nolu Aile Hekimi Dr. Aykut Vahdettin YAVUZ Sarayköy 6 Nolu Aile Hekimi Dr. Mehmet TUNCER Sarayköy 7 Nolu Aile Hekimi Dr. Mehmet İMER Sarayköy 8 Nolu Aile Hekimi Dr. Serken BALLAR Tırkaz Köyü Kabaağaç köyü Tekke Köyü Hasköy Karakıran Köyü Acıdere Köyü Gerali Köyü Hisar Köyü Sazak Köyü Köprübaşı Köyü Karataş köyü Tosunlar Kasabası Tepeköy Ahmetli Kasabası Beylerbeyi Acısu Köyü Kumluca Köyü Yeşilyurt Köyü Duacılı Kasabası - Yakayurt Köyü Ada Köyü Uyanık Caber Köyü

18 18 Sarayköy Toplum Sağlığı Merkezi ve Aile Sağlığı Merkezi nde çalışan personel kadrosu Tablo.13 de gösterilmiştir. Tablo 13. Sarayköy Toplum Sağlığı Merkezi ve Aile Sağlığı Merkezi personel durumu, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Sağlık çalışanı Sayı Aile hekimi 8 Aile sağlığı elemanı 8 Toplum sağlığı hekim 2 Sağlık memuru 2 Çevre sağlığı teknisyeni 2 Hemşire 2 Ebe 16 Hizmetli 2 Diğer (Sıtma savaş işçisi) 1 Tıbbi sekreter 1 Sarayköy Devlet Hastanesi Sarayköy Devlet Hastanesi 1997 yılında açılmıştır. Denizli-İzmir karayolu üzerinde bulunan hastane Denizli il merkezine 22 km uzaklıkta olup Buldan, Babadağ, Güney ilçesi ile Aydın a bağlı Buharkent ve Kuyucak ilçelerinden gelen hastalara hizmet vermektedir. 4 katlı hastanenin zemin katında laboratuvar, diş poliklinikleri, arşiv, sterilizasyon ünitesi, çamaşırhane ve eczaneye ait depolar yer almaktadır. 1. katta baştabiplik, hastane müdürlüğü, ilk müracaat, poliklinikler, acil, röntgen, laboratuvar ve rapor kalemi bulunmaktadır. 2. katta kadın doğum, doğumhane ve çocuk hastalıkları servisi, 3. katta iç hastalıkları ve genel cerrahi servisleri, ameliyathane ve eczane bulunmaktadır. 4. katta ise döner sermaye, satın alma, idare, ayniyat ambar ve yemekhane bulunmaktadır. Çocuk hastalıklarında 7, genel cerrahide 12, iç hastalıklarında 8, kadın doğumda 8 olmak üzere toplam 35 yataklı hastanenin sağlık personeli durumu Tablo.14 te gösterilmiştir. Buna göre genel idari hizmetler de dâhil toplam personel sayısı 111 dir.

19 19 Tablo 14. Sarayköy Devlet Hastanesi sağlık personeli durumu, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Sağlık personeli Sayısı İç hastalıkları 1 Genel cerrahi 1 Çocuk hastalıkları 1 KBB Kadın doğum 1 Ortopedi Üroloji Biyokimya Anestezi Pratisyen tabip 1 (geçici görevli) 8 (3 ü geçici görevli) Diş tabibi 3 Eczacı 1 Tıbbi teknolog 1 Hemşire 34 Ebe 18 (2 si geçici görevli) Sağlık memuru 7 Acil tıp teknisyeni 5 Laboratuvar teknisyeni 7 Röntgen teknisyeni 4 Anestezi teknisyeni 4 Tablo 15. Sarayköy Devlet Hastanesi yıllara gör yatan hasta ve poliklinik bilgileri, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Muayene sayısı Yatan Hasta Sayısı Ortalama Yatış Gün Sayısı 3,10 3, Yatak Doluluk Oranı (%) 22, ,90 Ameliyat sayısı Tarım ve Hayvancılık Tarım, ilçede başlıca geçim kaynaklarındandır. İlçe arazisinin %41 ini tarım alanı oluşturmaktadır. Büyük Menderes nehri sayesinde Sarayköy ovasındaki ekili alanların büyük bir kısmı sulanmaktadır. İlçedeki tarım arazisinin yaklaşık %73 ünde sulu tarım yapılmakta olup (Şekil 1), bu alanların tamamı yerüstü su kaynakları ile sulanmaktadır. Yaklaşık 75 ha.

20 20 alan modern basınçlı sulama sistemlerinden damlama sulama sistemi ile sulanmakta, diğer alanlarda salma sulama uygulanmaktadır. İlçedeki sulama kaynaklarının %93 ünü DSİ sulaması, %6 sını halk sulaması oluşturmaktadır. Şekil 1. Sarayköy arazi dağılımı, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi İlçedeki tarım arazilerinin dağılımı incelendiğinde ekilen tarla alanının toplam alan içindeki payının oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Ekilen alanların ardından toplam alan içindeki payı sırasıyla meyve alanı ve sebze bahçeleri alanı izlemektedir (Tablo 16). Tablo 16. İlçe tarım arazilerinin dağılımı (da), 2012 TÜİK Yıl Toplam alan Ekilen tarla Nadas alanı Sebze bahçeleri Meyve alanı alanı alanı İlçedeki toplam hane sayısının %42 sini çiftçiler oluşturmaktadır. Çiftçilikle uğraşan hanelerin yaklaşık %63 ü bitkisel üretim yapmakta, %34 ü hem bitkisel üretim hem hayvancılıkla uğraşmakta, geri kalan kesim ise sadece hayvancılık yapmaktadır. Bu bağlamda ilçede bitkisel üretimin öne çıktığı görülmektedir. İlçede 2010 yılında üretilen tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin üretim miktarları incelendiğinde mısır, buğday, pamuk gibi ürünlerin öne çıktığı görülmekte, silajlık mısır üretimde ilk sırada yer almaktadır (Tablo 17).

21 21 Tablo 17. Üretimde öne çıkan tahıllar ve diğer bitkisel ürünler (2010), 2012 TÜİK Ürün adı Ekilen alan (da) Hasat edilen alan (da) Üretim (ton) Verim (kg/da) Mısır (Silajlık) Yonca (Yeşil Ot) Buğday (Diğer) Mısır (Dane) Pamuk (Kütlü) Pamuk Tohumu (Çiğit) Fiğ (Yeşil Ot) Pamuk (Lif) İlçede 2010 yılında üretilen sebzelerin üretim miktarı incelendiğinde sofralık domatesin ilk sırada yer aldığı görülmektedir (Tablo 18). Söz konusu dönemde plastik serada ton domates üretimi yapılmıştır. Tablo 18. Üretimde öne çıkan sebzeler (2010), 2012 TÜİK Ürün adı Üretim(ton) Domates (Sofralık) Karpuz Lahana (Beyaz) Patlıcan Ispanak Seracılık ilçede gelişmekte olan faaliyetlerdendir. Seracılık faaliyeti kapsamında Karataş Köyünde AS Organik Tarım m 2 kapalı alanda, Tosunlar Kasabasında SMRYNA Tarım m 2 kapalı alanda, Kabaağaç Köyü nde DENSER Tarım m 2 kapalı alanda topraksız domates üretimi yapmaktadır. Bunu yanında Merkezde Açık Ceza İnfaz Kurumu nda, Hasköy, Gerali, Tırkaz köylerinde ve Tosunlar Beldesi nde topraklı karışık sebze ve domates üretimi yapılmakta, Nebat Tarım tarafından m 2 kapalı alanda su kültürü ile topraksız domates üretimi gerçekleştirilmektedir. İlçede 2010 yılında üretilen meyvelerin üretim miktarı incelendiğinde sofralık çekirdeksiz üzümün ilk sırada yer aldığı görülmektedir (Tablo 19). Bahçe kültürünün de oldukça yaygın olduğu ilçede şeftali, erik, kayısı gibi çok sayıda meyve yetiştiriciliği yapılmaktadır.

22 22 Ürün adı Toplu meyveliklerin alanı (da) Tablo 19. Üretimde öne çıkan meyveler (2010), 2012 TÜİK Üretim(ton) Ağaç başına ortalama verim (kg) Meyve veren yaşta ağaç sayısı Meyve vermeyen yaşta ağaç sayısı Toplam ağaç sayısı Üzüm (Sofralık- Çekirdeksiz) Erik Zeytin (Yağlık) Nar Üzüm (Sofralık- Çekirdekli) Zeytin (Sofralık) Şeftali (Diğer) İlçede hayvancılık bitkisel üretim kadar yaygın olmamakla birlikte döneminde hayvan varlığı incelendiğinde büyükbaş hayvan sayısında yaklaşık %41 oranında bir artış yaşandığı, küçükbaş hayvan sayısında ise yaklaşık %8 oranında bir azalma olduğu görülmektedir. Söz konusu dönemde arı kovanı sayısında oldukça yüksek bir artış gözlenmektedir (Tablo 20). Tablo 20. Hayvan varlığı, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Büyükbaş Küçükbaş Kanatlı Tek Tırnaklı Arı Kovanı İlçede 562 tanesi açık sistem, 395 tanesi kapalı sistem olmak üzere toplam 957 büyükbaş hayvancılık işletmesi bulunmaktadır (Tablo 21). Bu işletmelerden 7 tanesi sabit sağım sistemine sahiptir. Tablo 21. İlçede faaliyet gösteren hayvancılık işletmeleri, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi İşletme Büyüklüğü Sayısı 1-5 baş arası baş arası baş arası baş arası baş arası baş ve yukarısı 6

23 23 Büyük Ölçekli Yeni Tesis Edilen İşletme --- İlçede toplam 63,5 ton tank kapasitesi ile 15 adet süt toplama merkezi bulunmaktadır (Tablo 22). Tablo 22. İlçede bulunan süt toplama merkezleri, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Merkezin Adı Tank Kapasitesi (ton) Beylerbeyi 9 Hasköy 6 Karakıran 3 Duacılı 9 Adaköy 8 Gerali 1 Kabaağaç 1,5 Tosunlar 2 Merkez 7 Yakayurt 7 Sazak 1 Ahmetli 3 Tırkaz 1 Sığma 3,5 Tepeköy 1,5 İlçede tarıma dayalı sanayi sektörü çok gelişmiş olmamakla birlikte 1 adet meşrubat fabrikası, 1 adet yumurta paketleme fabrikası, 2 adet de çırçır fabrikası faaliyet göstermektedir. Bunun yanında ilçede Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sera Bölgesi bulunmaktadır. Ancak aktif olarak faaliyet göstermemektedir. 2.6 Turizm tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile Denizli Sarayköy Aydın Buharkent Bölgesi Jeotermal Turizm Sahası olarak ilan edilmiş, daha sonra tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan karar ile Buharkent Bölgesi ayrılarak Sarayköy, Buldan ve Akköy ü kapsayan bölge Jeotermal Turizm Bölgesi olarak ilan edilmiştir (Şekil.2). Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yürütülen Termal Turizm Master Planı çalışmaları dâhilinde gelen turistlerin tedavi amaçlı en az gün konaklayacakları ve günlük 2 saati geçmeyecek kür programlarından geriye kalan zaman dilimlerinde günübirlik ulaşımın sağlanabileceği, termal merkeze yakın kültürel ve doğal alanları kapsayacak şekilde tur güzergâhları belirlenmiştir. Sarayköy ilçesi için termal turizm ve antik tur (Attuda Antik Kenti) içerikli bir destinasyon belirlenmiştir.

24 24 Şekil 2. Termal turizm master planı Denizli turizm odakları, 2011 Kültür ve Turizm Bakanlığı İlçede sağlık turizmine yönelik termal otel ve kaplıcalar bulunmaktadır. Bu tesislerin bulunduğu alanlar ve yatak kapasiteleri Tablo 23 te gösterilmektedir. İlçede sağlık turizmi potansiyelini arttırmak, gelen ziyaretçiler için çağdaş bir ortamda gerekli hizmetlerin sağlanarak turizmin hareketlenmesi ile ekonomiye artı değer kazandırmak amacıyla Jeotermal Turizm Bölgesi Çevre Düzenlemesi Projesi yürütülmektedir. Tablo 23. İlçede bulunan termal tesisler, 2012 Sarayköy Kaymakamlık Brifingi Adı Bulunduğu Yer Yatak Cinsi Kapasitesi Değirmenci Otel Sarayköy Merkez 20 Otel Umut Thermal Otel Tırkaz Köyü 212 Thermal Otel İnaltı Termal Tekke Köyü 110 Kaplıca Çavuşoğlu Aile Banyoları Tekke Köyü 125 Kaplıca Babacık Aile Hamamları Kabaağaç Köyü 16 Kaplıca

25 25 İlçede Hisar Köyü yerleşim alanı bölgesinde Attuda Antik Kenti bulunmaktadır. İlçenin yaklaşık 17 km. güneybatısında yer alan antik kent kurulduğu dönemde Lykos vadisindeki kentlerle Afrodisyas arasında ticari ekonomik ve sanatsal bağlantıyı kurmada rol oynamıştır. Günümüzde antik kentin bulunduğu alanda yerleşim olması nedeniyle yüzeyde herhangi bir kalıntı görülmemektedir. Bunun yanında ilçe, kültürel ve turistik değere haiz pek çok kültür ve tabiat varlıklarını da barındırmaktadır. İlçe merkezinde Aydın Bölge Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmiş 41 adet konut bulunmaktadır. Ayrıca, Kurulun tarih ve 2511 nolu kararı ile Eski Hisar Köyü yerleşim alanında bulunan 142 adet konut da korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmiştir. 3. SARAYKÖY İLÇESİ GZFT ANALİZİ Bu çalışma 30 Ocak 2012 tarihinde İlçe Kaymakamı, Merkez Belediye Başkanı, İlçe Özel İdare Müdürü, İlçe Nüfus Müdürü, köy ve mahalle muhtarları, diğer kamu kurum ve kuruluşları, Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ve Sarayköy Sulama Birliği ile özel sektörün temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Sarayköy İlçesi GZFT analizi sonucunda ilçenin tarım, turizm, sosyal ve kültürel durumu ile sorunları irdelenmiş ve verimli bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Ortaya çıkan sonuçlar tarım ve hayvancılık, turizm ve sosyo-kültürel durum ve ekonomik durum olmak üzere üç başlıkta incelenmiştir. Daha sonra GZFT analizi tablosu ekte yer almaktadır. TARIM ve HAYVANCILIK: Sarayköy ilçesi oldukça verimli tarım topraklarına sahiptir. İlçede pamuk üretimi öne çıkarken özellikle Kabaağaç Köyü nde zeytin üretimi yüksektir. Temiz sulama suyu temininde sıkıntı yaşanmaktadır. Büyük Menderes Nehri nde yaşanan kirlilik, nehirden faydalanan tüm alanlarda olduğu gibi, Sarayköy ü de etkilemektedir. İlçede üretilen mısır ve sebze meyve için

26 26 bir kurutma tesisinin bulunmaması ve soğuk hava deposu eksikliği ise ürünlerin pazarlanması noktasında sorun teşkil etmektedir. İlçenin seracılık potansiyeli oldukça yüksektir. Mevcut durumda ilçenin jeotermal kaynak açısından zengin oluşu seracılığın gelişmesine katkı sağlayacaktır. Ancak bu kaynaklardan faydalanılması noktasında sondajlar yetersiz kalmakta, bu durumda muhtemel yatırımların önünde bir engel oluşturmaktadır. Yem bitkileri üretimi açısından yeterli düzeyde olmasına karşılık hayvancılık ilçede bitkisel üretimin gerisinde kalmaktadır. İlçede modern anlamda besicilik yapılmamaktadır. Toplu olarak yapılmayan hayvancılık faaliyetlerinin yapılabileceği bir alanın olmaması çevre sağlığı açısından da tehlike arz etmektedir. Tarım ve hayvancılık alanında tarımsal birlik ve kooperatifleşme yetersiz kalmaktadır. Bu durumda elde edilen geliri düşürmekte, ihtiyaç duyulan tesis ve işletmelerin hayata geçirilmesi gecikmektedir. TURİZM: İlçenin turizm alanındaki en büyük avantajı zengin jeotermal kaynak potansiyeli olarak ifade edilmektedir. Hidroklimatolojik açıdan sağlık turizminin gelişme potansiyelinin yüksek oluşu ve termal kaynakların tıbbi yönden zengin olması büyük bir artı değer olarak ortaya çıkmaktadır. Denizli Termal Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi ile Aydın-Buharkent Termal Turizm Merkezi kapsamında bulunması ilçeyi termal turizm alanında destekler niteliktedir. Yaşlanmakta olan dünya nüfusunun termal ve sağlık turizmine olan ilgisinin artması ve ilçeye erişilebilirliğin kolay oluşu bu alanda gelişmenin önünü açmaktadır. Ancak ilçenin gerçek anlamda bir termal ve sağlık turizmi merkezi haline gelebilmesi için başta gerekli altyapının tamamlanması ve mevcut yatak kapasitesinin en az yatağa çıkarılması gerekmektedir. Yapılacak düzenlemelerle Sarayköy bu alanda markalaşma yoluna girmiş olacaktır. Sarayköy ü turizm alanında destekleyen bir diğer alanda Hisarköy Köyü nde bulunan Attuda Antik Kenti dir. Ancak antik kentin üzerinde köy yerleşimi olması nedeniyle yüzeysel kalıntılar bulunmamaktadır. Bu antik kentin ziyarete açılabilmesi için köydeki yerleşimin yeni alanlara taşınması ve kazı çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Taşınma için yeni yerleşim alanının

27 27 altyapısı tamamlanmış olup taşınma işlemleri devam etmektedir. Ancak bu sürecin maliyeti yüksektir. İlçenin turizm alanında en büyük avantajlarından biri de Selçuk, Afrodisyas, Hierapolis ve Laodikya gibi önemli turizm merkezlerinin ortasında yer almasıdır. Bu anlamda termal ve sağlık turizmi ile kültür turizmi birleştirilerek oluşturulacak destinasyonlarla ilçe turizmine hareket gelecektir. SOSYAL, KÜLTÜREL ve EKONOMİK DURUM: İlçede eğitim düzeyi diğer ilçelere kıyasla yüksek olup okuryazarlık oranı Türkiye ortalamasının üzerindedir. Nitekim ilköğretim seviyesinde Denizli nin en başarılı ilçesi Sarayköy dür. Ancak ilçedeki Anadolu lisesinin öğrencilere yatılı eğitim verme imkânı bulunmamaktadır. Bu durumda ulaşım masrafları yönünden sorun teşkil etmektedir. Sarayköy Anadolu Lisesi ne yapılacak bir yatılı pansiyon ile çevre ilçelerden de öğrenciler burada eğitim alabilecektir. Bunun yanında ilçede Halk Eğitim Merkezi tarafından çok çeşitli mesleki ve teknik kurslar ile okuma yazma kursları verilmektedir. İlçe nüfusunun yarıdan fazlasını çalışma çağındaki nüfus oluşturmaktadır. İlçenin ekonomisi tarıma dayanmakla beraber, özellikle köylerde yaşanan geçim sıkıntısı nedeniyle Denizli merkezine göç yaşanmaktadır. Bu anlamda ilçede iş kollarının yaratılması ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca Halk Eğitim ve işveren arasında gerekli protokollerin sağlanamaması nedeniyle çeşitli mesleki kurslar açılamamaktadır. İlçede kalifiye eleman yönünden de sıkıntı yaşanmakla birlikte, ihtiyaç duyulan alanlarda farklı ilçelerden istihdam sağlanmaktadır. İlçenin il merkezine yakın olması nedeniyle ilçedeki ticari faaliyetler Denizli Merkez le rekabet edememektedir. Ayrıca ilçede sivil toplum kuruluşlarının yeterince aktif olmamasının yanında, birlik ve kooperatifleşme çalışmaları ise istenilen düzeye ulaşamamıştır.

28 28 İlçe GZFT Toplantısı Katılımcıları Sarayköy Kaymakamı Sarayköy Belediye Başkanı İlçe Özel İdare Müdürlüğü (V.HKİ) Nüfus Müdürlüğü (V.HKİ) Acıdere Köyü Muhtarı Hisar Köyü Muhtarı Beylerbeyi Köyü Muhtarı Tepeköy Köyü Muhtarı Caber Köyü Muhtarı Tekke Köyü Muhtarı Acısu Köyü Muhtarı Gerali Köyü Muhtarı Karakıran Köyü Muhtarı Kumluca Köyü Muhtarı Yeşilyurt Köyü Muhtarı Adaköy Köyü Muhtarı Trafo Mahallesi Muhtarı Umut Termal Otel İnaltı Termal Ltd. Şti. Büyük Menderes Havzası Sulama Birliği Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Kütüphane Müftülük Aydın ABAK Orhan KARAKÖSE Ramazan TEKİN Habib BAL Mehmet ÖZCAN Mustafa ÖREN Osman TUNA Hüseyin KARA Ekrem ÇAKMAK Süleyman GÜLŞAH Ramazan ÖNER İlhan YALÇIN İbrahim ÖZCAN Mehmet DAYLAK Bekir UZUNEL Murat SARITAŞ Ramazan KIYAK Turgay SEHİL Mustafa ŞEN Hüseyin KARTAL Önder TUĞAN Huriye YILDIRAN Mehmet ORKİ

29 29 SARAYKÖY GÜÇLÜ YANLAR İlçede buğday, pamuk ve zeytin üretiminin yüksek olması Tablo 24. Sarayköy GZFT Analizi İlçede tarım ürünlerinin çeşitlendirilmesine uygun verimli tarım arazilerinin olması SARAYKÖY ZAYIF YANLAR İlçeye gelen yatırımcının ihtiyacını karşılayacak sıcak su sondajının ve temiz su temininin yetersiz olması Temiz sulama suyu eksikliği İlçenin yüksek seracılık potansiyeline sahip olması Seracılık faaliyetlerinde jeotermal kaynaklardan yeterli düzeyde faydalanılamaması İlçenin iklim koşullarının uygun ve sahip olduğu sıcak su potansiyelinin tarım ve Termal su sorunu nedeniyle tarım ve turizm sektöründe yatırımların turizm sektörlerinde kullanılabilecek nitelikte olması yetersiz kalması İlçenin jeotermal kaynaklar yönünden oldukça zengin olması İlçede mısır, sebze-meyve kurutma tesisi ve soğuk hava deposu eksiliği Hidroklimatolojik açıdan sağlık turizminin gelişme potansiyelinin yüksek olması İlçede sebze-meyve halinin olmaması İlçedeki jeotermal kaynakların nitelik açısından sağlık turizmi için elverişli olması Tarımsal birlik ve kooperatifleşmenin yeterli düzeyde sağlanamaması Isınmada jeotermal kaynaklardan faydalanılıyor olması Yeterli düzeyde yem üretimi olmasına karşın hayvancılığın gelişmemesi Türkiye'nin ilk jeotermal santralinin ilçede olması İlçede toplu olarak hayvancılık faaliyeti yapılacak yerin olmaması ve çevre sağlığı açısından tehlike oluşturması İlçenin Aydın-İzmir karayolu üzerinde bulunması ve il merkezine yakınlığı Sivil toplum kuruluşlarının yeterince aktif olmaması nedeniyle ilçeye erişilebilirliğin kolay olması İlçeye erişilebilirliğin kolay olması nedeniyle çeşitli turizm rotaları için elverişli Sağlık turizmi açısından mevcut yatak sayısının yeterli olmaması olması İlçede demiryolu konteyner taşımacılığı lojistik merkezinin bulunması Özellikle köylerde yaşanan geçim sıkıntısı nedeniyle şehre göçün artması İlköğretim seviyesinde Denizli'nin en başarılı ilçesi olması İlçede kalifiye eleman eksikliği Sağlık hizmetlerine erişim sıkıntısı olan hastalar için evlerden sağlık merkezlerine Halk eğitimle işveren arasında ilgili protokolün sağlanamaması nedeniyle taşıma hizmetinin veriliyor olması ihtiyaç duyulan meslek kurslarının açılamaması İlçede ulaşım sorunu yaşanan yerleşim merkezinin olmaması, köy yollarının iyi durumda (asfaltlı) olması İlçe yakınında bulunan antik kentin (Attuda) ilçe için kültür turizmi potansiyeli oluşturması İlçede güneş enerjisi potansiyelinin olması

30 30 SARAYKÖY FIRSATLAR MTA ve özel idare tarafından çalışmaları yürütülen iki jeotermal kuyu sondaj çalışması Duacılı ve Beylerbeyi derelerinde hiçbir işlem görmeden direkt kullanılabilecek temiz içme suyunun olması İlçenin Denizli Termal Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi ile Aydın- Buharkent Termal Turizm Merkezi kapsamında bulunması Termal turizm için yatırımcıların Sarayköy'ü tercih ediyor olması Yaşlanmakta olan dünya nüfusunun termal ve sağlık turizmine olan ilgisinin artması Termal ve sağlık turizmi için yatak kapasitesinin artırılabilir olması İlçenin Selçuk, Afrodisyas, Hierapolis ve Laodikya gibi önemli turizm merkezlerinin ortasında yer alması Denizli'nin Büyükşehir Belediyesi kapsamına alınmasıyla ilçenin daha fazla hizmetten faydalanabilecek oluşu SARAYKÖY TEHDİTLER Tarım girdi fiyatlarının yüksekliği İlçe tarımsal üretiminde önem taşıyan pamuğun getirisinin azalması Sarayköy Ovasını besleyen Büyük Menderes akarsuyunda kirliliğin yaşanması İlçenin Denizli il merkezine yakın olması nedeniyle ilçe içinde ticari faaliyetlerin il merkeziyle rekabet edememesi

31 31 4. GELİŞME STRATEJİLERİ 4.1 Ekonomik Gelişme Stratejileri Tarım ve Hayvancılık 1) İlçede seracılığın geliştirilmesi a. Jeotermal kaynaklardan faydalanılarak yapılacak seracılığın özendirilmesi b. İlçede temiz sulama suyu temininin sağlanması c. Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sera Bölgesi nin aktifleştirilmesi 2) Üretim ve pazarlama konusunda işbirliğinin geliştirilmesi a. Birlik ve kooperatiflerin aktif hale getirilmesi b. Tarım uygulamalarında üniversite ile işbirliğinin sağlanması 3) İlçedeki hayvancılık faaliyetlerinin geliştirilmesi a. İlçede hayvancılık faaliyetlerinin toplu olarak yürütüleceği bir alanın oluşturulması b. İlçedeki hayvancılık faaliyetlerinin çeşitlendirilmesinin sağlanması Sanayi 1) Tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi a. Modern mandıraların kurulması b. Kabaağaç Köyü gibi zeytin üretimi yüksek alanlarda zeytin işleme tesislerinin kurulması c. Mısır, üzüm, erik gibi ürünlerin kurutulması, işlenmesi ve paketlenmesine ilişkin tesislerin kurulması Hizmetler 1) İlçenin turizm potansiyelinden etkin yararlanılmasının sağlanması a. Termal turizmin geliştirilmesi ve tesislerin yatak kapasitesinin artırılması b. Termal turizme yönelik eğitimli personel yetiştirilmesi c. Attuda Antik Kenti nde yürütülen çalışmaların tamamlanarak turizme kazandırılması d. İlçeyi de kapsayan bir turizm destinasyonunun oluşturulması 2) İlçenin ticaret ve alışveriş hacminin artırılması a. Aydın-İzmir güzergahı üzerinde komşu ilçelerin de faydalanabileceği ticari faaliyet alanlarının oluşturulması

32 Sosyal Gelişme Stratejileri 1) Konaklama alanları eksikliğinin giderilmesi a. Öğrenciler için yurt oluşturulması 2) İstihdam olanaklarının artırılması a. Kalifiye eleman yetiştirilmesi amacıyla kursların düzenlenmesi b. Halk Eğitim Merkezi-işveren işbirliğinin sağlanması

33 33 5. YATIRIM ve PROJE ÖNERİLERİ Sarayköy Kaymakamı ve Belediye Başkanı başta olmak üzere ilçenin önde gelenleriyle yapılan görüşmeler sonucu ilçenin mevcut durumu ve potansiyelleri göz önüne alındığında ilçenin temel gelişme ekseninin tarım ve turizm olması gerektiği ortaya çıkmıştır. Bu iki sektörü ortak potada buluşturan en önemli kaynak ise ilçenin zengin jeotermal potansiyelidir. Bu sebeple bahsi geçen sektörlerde ilçede istenilen gelişimin sağlanabilmesi için sondaj faaliyetlerinin hızlandırılması gerekmektedir. Jeotermal kaynaklardan elde edilen sıcak suyun öncelikle turizm alanında, seracılıkta ve enerji yatırımlarında kullanılmasının Sarayköy için bir dönüm olacağı belirtilmiştir. İlçede termal bölge içerisinde kalan tarım alanlarında sera ısıtmasında jeotermal kaynaklar kullanılabilecek niteliğe sahiptir. Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sera Bölgesi nin bulunması ise ilçede seracılığın gelişmesine katkı sağlamaktadır. Bu anlamda jeotermal seracılığın geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması Sarayköy ün tarımsal kimliğini seracılık konusunda da devam ettirerek, ilçeyi Akköy ile birlikte seracılık alanında bir merkez haline getirebilecektir. Bu durumun ilçede tarıma dayalı sanayinin gelişmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Termal kaynakların zenginliği ve niteliği ilçenin termal turizm açısından gelişimini hızlandırabilecek düzeydedir. Nitekim ilçe Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından da termal turizm gelişim bölgesi ilan edilmiştir. Bu noktada ilçede termal turizme yapılacak yatırımlarla Sarayköy ün bir termal turizm destinasyonu haline getirilmesi ilçe nüfusu içinde önemli bir istihdam kaynağı oluşturacaktır. Sera ısıtması ve turizm amaçlı kullanımın yanında ilçedeki termal kaynaklar endüstriyel kullanım için de potansiyel teşkil etmektedir. Örneğin ilçedeki elektrik santraline ek kurulacak tesislerde meşrubat sanayi, gıdaların dondurulması ve şoklanması ile endüstride kullanılmak üzere kuru buz ve sıvılaştırılmış karbondioksit üretimi yapılabilir durumdadır.

34 34 6. KAYNAKÇA Sarayköy Kaymakamlığı İlçe Brifingi, 2012 TÜİK Veri Tabanları, 2012 TÜİK Karşılaştırmalı Bölgesel Göstergeler, 2012 Kültür ve Turizm Bakanlığı, Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, 2012