Tekirdağ&Ziraat&Fakültesi&Dergisi&

Transkript

1 ISSN:1302*7050 NamıkKemalÜniversitesi TekirdağZiraatFakültesiDergisi Journal(of(Tekirdag(Agricultural(Faculty( ( ( ( ( ( ( An(International(Journal(of(all(Subjects(of(Agriculture( Cilt(/(Volume:(12Sayı(/(Number:(2(((((Yıl(/(Year:(2015

2 ( ( Sahibi/Owner NamıkKemalÜniversitesiZiraatFakültesiAdına OnBehalfofNamıkKemalUniversityAgriculturalFaculty Prof.Dr.AhmetİSTANBULLUOĞLU Dekan/Dean EditörlerKurulu/EditorialBoard Başkan/EditorinChief Prof.Dr.TürkanAKTAŞ ZiraatFakültesiBiyosistemMühendisliğiBölümü DepartmentBiosystemEngineering,AgriculturalFaculty taktas@nku.edu.tr Üyeler/Members Prof.Dr.M.İhsanSOYSAL Zootekni/AnimalScience Prof.Dr.ServetVARIŞ BahçeBitkileri/Horticulture Prof.Dr.TemelGENÇTAN TarlaBitkileri/FieldCrops Prof.Dr.SezenARAT TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Prof.Dr.AydınADİLOĞLU ToprakBilimiveBitkiBesleme/SoilScienceandPlantNutrition Prof.Dr.FatihKONUKCU BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Doç.Dr.İlkerH.ÇELEN BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Doç.Dr.ÖmerAZABAĞAOĞLU TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics Doç.Dr.MustafaMİRİK BitkiKoruma/PlantProtection Doç.Dr.ÜmitGEÇGEL GıdaMühendisliği/FoodEngineering Yrd.Doç.Dr.HarunHURMA TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics Araş.Gör.ErayÖNLER BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering İndeksler/Indexingandabstracting CABItarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/IncludedinCABI DOAJtarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/Includedin DOAJ EBSCOtarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/Includedin EBSCO FAOAGRISVeriTabanındaİndekslenmektedir/IndexedbyFAO AGRISDatabase INDEXCOPERNICUStarafındanfull*textolarakindekslenmektedir/ IncludedinINDEXCOPERNICUS TUBİTAKZULAKBİMTarım,VeterinerveBiyolojiBilimleriVeri Tabanı(TVBBVT)Tarafındantaranmaktadır/IndexedbyTUBİTAKZ ULAKBİMAgriculture,VeterinaryandBiologicalSciencesDatabase YazışmaAdresi/CorrespondingAddress TekirdağZiraatFakültesiDergisiNKÜZiraatFakültesi59030TEKİRDAĞ E*mail: ziraatdergi@nku.edu.tr Webadresi: Tel: ISSN:

3 DanışmanlarKurulu/AdvisoryBoard BahçeBitkileri/Horticulture Prof.Dr.AyşeGÜL EgeÜniv.,ZiraatFak.,İzmir Prof.Dr.İsmailGÜVENÇ Kilis7AralıkÜniv.,ZiraatFak.,Kilis Prof.Dr.ZekiKARA SelçukÜniv.,ZiraatFak.,Konya Prof.Dr.JimHANCOCK MichiganStateUniversity,USA BitkiKoruma/PlantProtection Prof.Dr.CemÖZKAN AnkaraÜniv.,ZiraatFak.,Ankara Prof.Dr.YeşimAYSAN ÇukurovaÜniv.,ZiraatFak.,Adana Prof.Dr.IvankaLECHAVA AgriculturalUniversity,Plovdiv*Bulgaria Dr.EmilPOCSAI PlantProtectionSoilConser.Service,Velence*Hungary BiyosistemMühendisliği/BiosystemEngineering Prof.BryanM.JENKINS U.C.Davis,USA Prof.HristoI.BELOEV UniversityofRuse,Bulgaria Prof.Dr.SimonBLACKMORE TheRoyalVet.Agr.Univ.Denmark Prof.Dr.HamdiBİLGEN EgeÜniv.ZiraatFak.İzmir Prof.Dr.AliİhsanACAR AnkaraÜniv.ZiraatFak.Ankara Prof.Dr.ÖmerANAPALI AtatürkÜniv.,ZiraatFak.Erzurum Prof.Dr.ChristosBABAJIMOPOULOS AristotleUniv.Greece Dr.ArieNADLER MinistryAgr.ARO,Israel GıdaMühendisliği/FoodEngineering Prof.Dr.EvgeniaBEZIRTZOGLOU DemocritusUniversityofThrace/Greece Assoc.Prof.Dr.NerminaSPAHO UniversityofSarajevo/BosniaandHerzegovina Prof.Dr.KadirHALKMAN AnkaraÜniv.,MühendislikFak.,Ankara Prof.Dr.AtillaYETİŞEMİYEN AnkaraÜniv.,ZiraatFak.,Ankara TarımsalBiyoteknoloji/AgriculturalBiotechnology Prof.Dr.İskenderTİRYAKİ ÇanakkaleÜniv.,ZiraatFak.,Çanakkale Prof.Dr.KhalidMahmoodKHAWAR AnkaraÜniv.,ZiraatFak.,Ankara Prof.Dr.MehmetKURAN OndokuzMayısÜniv.,ZiraatFak.,Samsun Doç.Dr.TuğrulGİRAY UniversityofPuertoRico,USA Doç.Dr.KemalKARABAĞ AkdenizÜniv.,ZiraatFak.,Antalya Doç.Dr.İsmailAKYOL KahramanmaraşSütçüİmamÜniv.,ZiraatFak.,Kahramanmaraş TarlaBitkileri/FieldCrops Prof.Dr.EsvetAÇIKGÖZ UludağÜniv.,ZiraatFak.,Bursa Prof.Dr.ÖzerKOLSARICI AnkaraÜniv.,ZiraatFak.,Adana Dr.NurettinTAHSİN AgricultureUniversity,Plovdiv*Bulgaria Prof.Dr.MuratÖZGEN AnkaraÜniv.,ZiraatFak.,Ankara Doç.Dr.ChristinaYANCHEVA AgricultureUniversity,Plovdiv*Bulgaria TarımEkonomisi/AgriculturalEconomics Prof.Dr.FarukEMEKSİZ ÇukurovaÜniv.,ZiraatFak.,Adana Prof.Dr.HasanVURAL UludağÜniv.,ZiraatFak.,Bursa Prof.Dr.GamzeSANER EgeÜniv.,ZiraatFak.,İzmir Prof.Dr.AlbertoPOMPO ElColegiodelaFronteraNorte,Meksika Prof.Dr.ŞuleIŞIN EgeÜniv.,ZiraatFak.,İzmir ToprakBilimiveBitkiBeslemeBölümü/SoilSciencesAndPlantNutrition Prof.Dr.M.RüştüKARAMAN YüksekİhtisasÜniv.,Ankara Prof.Dr.MetinTURAN YeditepeÜniv.,Müh.veMimarlıkFak.İstanbul Prof.Dr.AydınGÜNEŞ AnkaraÜniv.,ZiraatFak.,Ankara Prof.Dr.HayriyeİBRİKÇİ ÇukurovaÜniv.,ZiraatFak.,Adana Doç.Dr.JosefGORRES TheUniversityofVermont,USA Doç.Dr.PasgualeSTEDUTO FAOWaterDivisionItaly Zootekni/AnimalScience Prof.Dr.AndreasGEORGOIDUS AristotleUniv.,Greece Prof.Dr.IgnacyMISZTAL BreedingandGeneticsUniversitofGeorgia,USA Prof.Dr.KristaqKUME CenterforAgriculturalTechnologyTransfer,Albania Dr.BrianKINGHORN TheIns.ofGeneticsandBioinf.Univ.ofNewEngland,Australia Prof.Dr.IvanSTANKOV TrakiaUniversity,Depart.ofAnimalScience,Bulgaria Prof.Dr.MuhlisKOCA AtatürkÜniv.,ZiraatFak.,Erzurum Prof.Dr.GürselDELLAL AnkaraÜniv.,ZiraatFak.,Ankara Prof.Dr.NaciTÜZEMEN KastamonuÜniv.,MühendislikMimarlıkFak.,Kastamonu Prof.Dr.ZlatkoJANJEČİĆ UniversityofZagreb,AgricultureFaculty,Hırvatistan Prof.Dr.HoriaGROSU Univ.ofAgriculturalSciencesandVet.MedicineBucharest,Romanya

4 ( ( TekirdagZiraatFakültesiDergisi/JournalofTekirdagAgriculturalFaculty201512(2) İÇİNDEKİLER/CONTENTS F.Pehlevan,M.Özdoğan BazıAlternatifYemlerinBesinMaddeİçeriğininBelirlenmesindeKimyasalveYakınKızılötesiYansıma SpektroskopiMetotlarınınKarşılaştırılması ComparisonBetweenChemicalandNearInfraredReflectanceSpectroscopyMethodsforDeterminingofNutrient ContentofSomeAlternativeFeeds... 1*10 D.Katar,Y.Arslan,İ.Subaşı,R.Kodaş,N.Katar BölünerekUygulananAzotluGübrelerinAspir(CarthamustinctoriusL.)BitkisindeVerimveVerimUnsurları ÜzerineEtkisi EffectofNitrogenFertilizersAppliedbyDividingonYieldandYieldComponentsofSafflower(Carthamus(tinctorius L.)... 11*20 S.Çelen,T.Aktaş,S.S.Karabeyoğlu,A.Akyıldız ZeytinPirinasınınMikrodalgaEnerjisiKullanılarakKurutulmasıveUygunİnceTabakaModelininBelirlenmesi DryingofPrinaUsingMicrowaveEnergyandDeterminationofAppropriateThinLayerDryingModel... 21*31 Ü.Karık EgeveBatıAkdenizFlorasındakiAnadoluAdaçayı(SalviafruticosaMill.)PopulasyonlarınınBazıVerimveKalite Özellikleri Some Morpholocigal, Yield and Quality Characteristics of Anatolian Sage (Salvia( fruticosa( Mill.) Populations in AegeanandWestMediterraneanRegion... 32*42 Y.Bayram,M.Büyük,C.ÖZASLAN,Ö.Bektaş,N.Bayram,Ç.Mutlu,E.ATEŞ,B.Bükün NewHostPlantsofTutaabsoluta(Meyrick)(Lepidoptera:Gelechiidae)inTurkey Türkiye detutaabsoluta(meyrick)(lepidoptera:gelechiidae) nınyenikonukçubitkileri... 43*46 B.Atmaca,D.Boyraz TekirdağMerkezİlçesiKıyıŞeridindekiDoğalDrenajAğındakiTopraklarınZeminMühendisliğiÖzelliklerinin Değerlendirilmesi TheAssessmentofGroundEngineeringPropertiesofSoilsinTheNaturalDrainageNetworkinTheCoastalLineof TekirdagCentralDistrict... 47*56 T.Cengiz,S.Doğtaş İlköğretimÇağındakiÇocuklarınAçıkYeşilAlanKullanımAlışkanlıklarınınBelirlenmesi:ÇanakkaleÖrneği DeterminationofThePublicGreenSpaceUsageHabitsofElementaryAgeChildren:SampleofÇanakkale... F.EryılmazAçıkgöz,T.Aktaş,F.HastürkŞahin Komatsuna(BrassicaRapaL.Var.Perviridis)BitkisineAitBazıFizikoZMekanikveYapısalÖzelliklerinBelirlenmesi DeterminationofSomePhysico*MechanicalandStructuralFeaturesofKomatsuna(BrassicarapaL.var.perviridis)... 57*66 67*77 Ö.C.Niyaz,NiDemirbaş IdentifyingTheFactorsAffectingFreshFruitProductionandMarketinginCanakkaleZTurkey Türkiye ninçanakkaleilindeyaşmeyveüretimvepazarlamasınıetkileyenfaktörlerinbelirlenmesi 78*85 S.Işık,A.Adiloğlu KocaeliİliİzmitİlçesiParkveBahçelerindekiBazıSüsBitkilerininBeslenmeDurumlarınınBitkiAnalizleriyle Belirlenmesi DeterminationofNutrientStatusofSomeOrnamentalPlantswithPlantAnalysisinPublicGardenofIzmitDistrict, Kocaeli... 86*91 İ.Kocaman,A.İstanbulluoğlu,H.C.Kurç,G.Öztürk EdirneZUzunköprüYöresindekiTarımsalİşletmelerdeOrtayaÇıkanHayvansalAtıklarınOluşturduğuÇevreselSorunların Belirlenmesi InvestigationofEnvironmentalProblemsinFarmsCausedbyAnimalWastesinAgribusinessofEdirne*Uzunköprü Region... O.Yorgancilar,I.Kutlu,A.Yorgancilar,P.Uzun AntherCultureResponsetoDifferentMediainF2ProgeniesofBreadWheat(TriticumaestivumL.)TheEffectof EkmeklikBuğdayın(Triticum(aestivumL.)F2DöllerininFarklıOrtamlardaAnterKültürüneTepkisi... 99*109 S.Adiloğlu,M.T.Sağlam TekirdağİliTopraklarınınKromveNikelİçerikleriyleBazıFizikokimyasalÖzellikleriArasındakiİstatistikselİlişkiler SomeStatisticalRelationshipsBetweenChromeandNickelContentsandSomePhysicochemicalPropertiesof TekirdağProvinceSoils *119 92*98

5 TekirdağİliTopraklarınınKromveNikelİçerikleriyleBazıFizikokimyasal ÖzellikleriArasındakiİstatistikselİlişkiler* 110 S.Adiloğlu M.T.Sağlam NamıkKemalÜniversitesi,ZiraatFakültesiToprakBilimiveBitkiBeslemeBölümü,Tekirdağ>Türkiye, BuaraştırmadaTekirdağyöresindearaçtrafiğininyoğunolduğubölgelerdekitarımalanlarındakikromvenikelağır metallerinintopraklarınbazıfizikokimyasalözellikleri(kil,kireç,phveorganikmadde)arasındakibazıistatistiksel ilişkiler araştırılmıştır. Bu amaçla il sınırları içerisindeki otoban kenarlarındaki tarım topraklarından yolun her iki yanından25adetolmaküzeretoplam50toprakörneğialınmışveekstrakteedilebilircrveniağırmetaliçerikleri belirlenmiştir. Toprak örnekleri Çorlu, Çerkezköy ve Saray ilçelerinden alınmıştır. Alınan toprak örneklerindeki ekstrakte edilebilir Cr içerikleri en düşük 0,034 mg kg>1 ve en yüksek 0,390 mg kg>1 olarak ölçülmüştür. Toprak örneklerindebelirlenenenyüksekekstrakteedilebilirni7,410mgkg>1veendüşüknikapsamınınise1,623mgkg>1 olduğu saptanmıştır. Araştırma alanı toprak örneklerinin Cr ve Ni içeriklerinin üzerinde yetiştirilen bitkiler için herhangibirtoksisiteyesebepolabilecekdüzeylerdeolmadığısaptanmıştır.topraklarınkromveniiçerikleriilekil, kireçvephileilişkisiistatistikselolarak%5önemlibulunmuştur.organikmaddeaçısındandeğerlendirildiğindecr önemsizbulunurken,niinteraksiyonu%5düzeyindeönemlibulunmuştur. Anahtarsözcükler:Tekirdağ,krom,nikel,toprak,ağırmetalkirliliği. *Doktoratezindenüretilmiştir. SomeStatisticalRelationshipsBetweenChromeandNickelContentsand SomePhysicochemicalPropertiesofTekirdağProvinceSoils TheaimofthisresearchwastodeterminethesomestatisticalrelationshipsbetweenCrandNicontentsandsome physicochemicalpropertiesofnearthemotorwaysoilstekirdağprovince.forthispurpose,soilsamplesweretaken from 50 different agricultural lands near the motorway in Saray, Çerkezköy and Çorlu districts. According to the results,extractablecrcontentsofsoilsamplesweredeterminedbetween0,034and0,390mgkg >1 andextractable Nicontentsofsoilsamplesweredeterminedbetween7,410and1,623mgkg >1.ChromiumandNipollutionwere notdeterminedinthesoils,presently.betweenclay,limeandphvaluesofsoilssamplesandcr,nicontentsofthe soils were determined statistically significant relations at the level of 5 %. On the other hand, between organic matteramountofsoilssamplesandnicontentsweredeterminedstatisticallysignificantrelationsatthelevelof5% butthisrelationwasnotsignificantdeterminedforcrcontentsofsoilsamples. Keywords:Tekirdağ,chrome,nickel,soil,heavymetalpollution. *ItwasderivedfromPhDthesis. Giriş Ağır metallerin neden olduğu toprak kirliliği tüm dünyanın dikkatle üzerinde durduğu bir konudur. Topraktaki ağır metal kirliliğiyle ilgili çalışmalar günümüzde ağır metallerin kaynakları ve davranışları, halk sağlığı ve çevre üzerindeki etkileri, kirlenmiş bölgelerin araştırılması ve analizi, iyileştirme yönetimi, teknikleri ve risk değerlendirmesiüzerindeyoğunlaşmıştır. Tarımsal üretimin miktar ve kalitesini arttırmak amacıyla kimyasal gübreler, pestisitler, toprak düzenleyicilervehormonlarınkullanılmasıkatıve sıvı atıkların deşarjı, atık çamur uygulamaları,kirli sularıntarımsalsulamadakullanılması,atmosferik çökelmelerveradyoaktifserpintilergibifaaliyetler sonucu topraklar kirlenmektedir. Bunun sonucu olarak toprakların verimli ve sorunsuz kullanılabilme yeteneklerinin sınırları daralmakta ve her geçen gün bu sorun artarak devam etmektedir. Toprak kirliliğinin insan ve çevre sağlığı açısından en önemli etkisi; topraktaki kirleticilerin bitki bünyesinegeçerekbitkilerinyadoğrudanyadabu bitkilerle beslenen hayvanların besin olarak tüketilmesi sonucu insan bünyesine geçmesidir. Bundan başka özellikle çiftçi sağlığı açısından kirlenmiştoprakladerinintemasetmesi,kirlenmiş toprak tozlarının yutulması, toprakta özellikle

6 kuruma esnasında buharlaşan civa vb. gibi kirleticilerinteneffüsedilmesişeklindetamolarak boyutları ve sonuçları yeterince araştırılmamış birçokmuhtemelsağlıksorunudahavardır. Toprakkirliliğiaçısından,ağırmetallerinenönemli kirletici kaynaklar arasında olduğu bilinmektedir. Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı (EPA) nınhazırladığı129öncelikliçevrekirleticiler arasında yer alan ağır metaller, en önemli çevre kirleticigruplarındanbirinioluşturmaktadır(vanlı veyazgan,2006). MetallerinzehirliliğiBryan(1980) agöresırasıyla; civa, gümüş, bakır, kadmiyum, çinko, kurşun, krom, nikel ve kobalt şeklinde olduğu ifade edilmektedir. Ağır metaller, yüksek konsantrasyonlardapotansiyelolarakzehirlikabul edilmektedir. Ekosistem içerisinde toprakta miktarı artan ağır metaller çoğunlukla insan etkisi ile oluşmaktadır. Sanayi ve endüstriyel gelişim, yoğun tarımsal uygulamalarartannüfusunbeslenmevebarınma ihtiyacı insanoğlunun daha iyi bir yaşam standardına kavuşma isteği ağır metallerin toprakta yoğunlaşmasına neden olmaktadır (Veli veark.,2005). Topraklar, diğer çevre bileşenlerine göre tamponlamagücüyüksekolansistemlerdir.fakat toprakkirleticileritarafındanbozulmalarmeydana geldiğinde karşılaşılan sorunlar da o ölçüde karmaşık,zorvedüzeltilmesimasraflıolmaktadır. Toprakkirlenmesinesebepolanbaşlıcakirleticiler, ağırmetaller,gübreler,atıksular,arıtmaçamurları vekatıatıklardır(başcı,2009). Bu araştırmanın amacı Tekirdağ ili tarım topraklarının bazı fizikokimyasal özellikleri ile ekstrakte edilebilir Ni ve Cr içerikleri arasındaki istatistikselilişkilerinbelirlenmesidir. MateryalveYöntem Araştırmaya konu olan toprak örnekleri Tekirdağ ilininçorlu,çerkezköyvesarayilçelerininotoban kenarlarındaki13farklıköyeaitbuğday,ayçiçeği, kanola ve arpa yetiştirilen tarım alanlarından, 50 farklı örnekleme noktasından Jackson (1967) nin belirttiğişekilde0>20cmderinliktenalınmıştır.tek bir derinlikten toprak örneklerinin alınmasının nedeni tarla bitkilerinin etkili kök derinliğinin dikkate alınmış olmasındandır. Toprak örneklerinin alındıkları noktalar aşağıdaki Şekil 1 de görülmektedir. Daha sonra laboratuara getirilen toprak örneklerinde bazı kimyasal analizler ile ekstrakte edilebilir Cr ve Ni analizleri yapılmıştır. Araştırmanın yapıldığı, Tekirdağ ilinin büyük toprakgruplarıiseşekil2 deverilmiştir.bunagöre araştırma alanı toprakları Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları büyük toprak grubu sınıfına girmektedir(ekinci,1990). Şekil1.Toprakörneklerininalındıklarıyerler Figure1.Placesofsoilsamples 111

7 ToprakörnekleriÇorluilçesininPınarbaşı,İğneler, Ahimehmet, Bakırca, Karamehmet, Yulaflı, Seymen köyleri ile Velimeşe ve Ulaş beldelerinden, Çerkezköy ilçesinin Veliköy ve KızıpınarbeldelerindenveSarayilçesininBeyazköy vegöçerlerköylerindenalınmıştır. Araştırmada kullanılan toprak örneklerinin ph değerleri, kireç içerikleri ve organik madde miktarları Sağlam (2012) tarafından önerilen yöntemlerilebelirlenmiştir.toprakörneklerinin kil,siltvekumiçerikleribouyoucostarafından önerilenyöntemegörebelirlenmiştir(tuncay, 1994). Lindsay ve Norvell (1978) tarafından önerilen bir tampon çözelti (DTPA yöntemi) ile toprakların ekstrakte edilebilir Cr ve Ni içerikleri ekstrakteedilmişveicp>oesaletiilemg/kgolarak tayinedilmiştir. ToprakörneklerininpHdeğerleri,kireçveorganik madde miktarları ve kil içerikleriyle ekstrakte edilebilircrveniiçerikleriarasındakorelasyonve 112 Şekil2.Tekirdağilibüyüktoprakgruplarıharitası Figure2.GreatsoilgroupsmapinTekirdağprovince regresyon ilişkileri Yıldız ve Bircan (1991) e göre belirlenmiştir. BulgularveTartışma AraştırmaalanıtopraklarınpHdeğerleriendüşük 5,60 ve en yüksek 7,20 olarak belirlenmiştir. Topraklarınbüyükbirbölümününnötrvehafifasit karakterdeolduğuortayaçıkarılmıştır.toprakların organikmaddeiçeriklerienyüksekdeğerolarak% 3,01olarakbelirlenmiştir.Toprakörneklerindeen düşük organik madde değeri ise % 0,53 olarak ölçülmüştür. Araştırmada kullanılan toprak örneklerinin laboratuar analizi sonuçlarına göre kireç içerikleri eseri miktardan en yüksek değer olarak % 2,80 değerine ulaştığı belirlenmiştir. Araştırma alanı topraklarının dörtte üçlük bir bölümünün az kireçli olduğu saptanmıştır. Topraklarıntekstürlerinin,kil(C)sınıfındankillitın (CL) sınıfına kadar değiştiği tespit edilmiştir. Toprakların tekstür sınıflarının yarısından fazlasının(%56)sclsınıfınagirdiğibelirlenmiştir.

8 Çizelge1.Araştırmaalanıtopraklarınınbazıkimyasalözellikleri Table1.Somechemicalpropertiesofsoilsamples. Toprakların Özellikleri ph Organik Madde % TopraklarınEkstrakteEdilebilirKrom(Cr) İçerikleri Tekirdağ ili otoban kenarlarındaki toprakların ekstrakte edilebilen Cr içerikleri en düşük 0,034 mg kg >1 ve en yüksek ise 0,390 mg kg >1 olarak ölçülmüştür. Araştırma alanı toprak örneklerinin Cr içeriklerinin üzerinde yetiştirilen bitkiler için Bowen(1966) nınbildirdiğisınırdeğerlerinegöre (Çizelge 2) herhangi bir toksisiteye sebep Kireç % Yarayışlı Fosfor mgkg >1 Değişebilir Potasyum mgkg >1 Tuz, % Min. 5,60 0,53 0,00 8, ,008 Max 7,20 3,01 2,80 36, ,150 olabilecekdüzeylerdeolmadığısaptanmıştır(şekil 3ve4). Çizelge2.Kromiçinekstrakteedilebilirsınırdeğerleri(Bowen1966) Table2.PermissibleexctractableCrvaluesinagriculturalsoils. Cr(mgkg >1 ) 1 1 Yalçın ve ark. (2007) tarafından Niğde> Adana otoban kenarlarındaki topraklarda yapılan bir araştırmada topraklarda Cr kirliliğinin mevcut olduğunu saptamışlardır. Araştırıcılar söz konusu bu ağır metallerin bu topraklarda yetiştirilen bitkiler toksik etki yapmaması için gerekli önlemlerinalınmasınadikkatçekmişlerdir. Yorum İzinverilebilir Toksik Şekil3.Toprakörneklerininkromiçerikleri,mgkg >1 Figure3.Thechromecontentofsoilsample,mgkg >1 113

9 Şekil4.AraştırmaalanındaekstrakteedilebilirCrdurumu Çin dekromileilgiliyapılanbirçalışmada0>4m ve 4>18 m derinlikten alınan toprak örneklerinde yapılancr(vi)analizisonucunda16000mg/kggibi yüksek konsantrasyonda olduğu belirlenmiştir. Araştırıcılar, Cr kirliliğinin insan sağlığını tehdit ettiğiniveuygunarıtımsistemleriiletemizlenmesi gerektiğinivurgulamışlardır(wangveark.,2012). Aşağıdaki Şekil 4 de araştırma topraklarında belirlenen ekstrakte edilebilir Cr un noktasal hareketliliğiverilmiştir. Figure4.ExtactableCrstatusinresearcharea Trakya Bölgesi toprakları üzerinde yapılan başka bir araştırmada da bu araştırma bulguları ile uygunluk gösteren sonuçlar elde edilmiştir (Pak, 2011). Araştırıcı bölgede yer alan Kırklareli ili otoban kenarlarındaki tarım arazilerinde Cr kirliliğini araştırmıştır. Sonuç olarak araştırma alanlarında bu çalışma sonuçları ile benzer bir biçimde krom kirliliğinin şimdilik mevcut olmadığını belirlemiştir. Şekil5.TopraktabulunanCrağırmetalininnoktasalhareketliliği Figure5.PointmovementofCrinsoilsamples. 114

10 TopraklarınEkstrakteEdilebilirNikel(Ni) İçerikleri Nikelkirliliğininaraştırıldığıbuçalışmada50adet toprak örneğinin ekstrakte edilebilir Ni miktarları incelendiğinde araştırma bölgesi topraklarında herhangi bir Ni kirliliği saptanamamıştır. TopraklardabelirlenenenyüksekNideğeriolarak 7,410 mg kg >1 değeri karşımıza belirlenmiştir. Toprak örneklerinin Ni kapsamlarının kirlilik değerlendirilmesininsonuçlarıaşağıdakişekil6ile Çizelge3.Nikeliçinekstrakteedilebilirsınırdeğerleri(Gerendasveark1999) Table3.PermissibleexctractableNivaluesinagriculturalsoils. Ni(mgkg >1 ) Şekil 7 de verilmiş olup bu değerler Gerendas ve ark (1999) nın verdiği sınır değerlerine göre (Çizelge3)herhangibirNikirliliğineşimdiliktespit edilmemiştir. Ayrıca araştırma alanı toprak örneklerinin Ni kapsamlarının noktasal hareketliliği de aşağıdaki Şekil8 desunulmuştur.budağılımincelendiğinde NikeliçintoksikdeğerolanNi>10mgkg >1 sınırının altında olduğu görülmektedir (Gerendas ve ark., 1999). Yorum İzinverilebilir Toksik Şekil6.Toprakörneklerininnikeliçerikleri,mgkg >1 Figure6.Thenickelcontentofsoilsamples,mgkg >1 115

11 Şekil7.AraştırmaalanındaekstrakteedilebilirNidurumu Figure7.ExtactableNistatusinresearcharea Şekil8.TopraktabulunanNiağırmetalininnoktasalhareketliliği Yılmaz ve ark. (2003) tarafından İzmit körfezi ndekiotobanveçeşitlisanayiveendüstritesisleri kenarlarındakitopraklarüzerindeyapılmışolanbir ağır metal kirliliği çalışmasında yörede Ni kirliliğinin yüksek boyutlarda olduğunu belirlemişlerdir.araştırıcılarbölgedekisözkonusu ağır metal kirliliğinin daha fazla artmaması ve insan sağlığını olumsuz etkilememesi konusuna dikkatçekmişlerdir. Figure8.PointmovementofNiinsoilsamples. KilMiktarıileAğırMetalİlişkisi Araştırmada kullanılan toprak örneklerinin % kil kapsamları ile Cr ve Ni miktarları arasında korelasyon katsayıları (r) belirlenmiş ve önemlilik testleri yapılmıştır. Buna göre Cr miktarı ile kil kapsamı arasında r: 0,47 ve Ni miktarı ile kil kapsamı arasında r:> 0,65 olup her iki korelasyon katsayısı da % 5 düzeyinde istatistiksel olarak önemlibulunmuştur. 116

12 KireçMiktarıileAğırMetalİlişkisi Toprak örneklerinin kireç kapsamları ile araştırmada incelenen ağır metaller (Cr ve Ni) arasında belirlenen korelasyon katsayıları şu şekildedir: Cr için r: 0,24 ve Ni için ise r: >0,30 olarakbelirlenmişolupsözkonusubukorelasyon katsayıları % 5 düzeyinde önemli bulunmuştur (Çizelge4). phdeğeriileağırmetalilişkisi Toprakların ph değerleri ile söz konusu ağır metallerarasındabelirlenenkorelasyonkatsayıları (r)isecrveniağırmetalleriiçinsıraile;r:0,37ve r: >0,52 şeklinde bulunmuştur. Toprakların ph değerleri ile Cr ve Ni arasında belirlenen bu korelasyon katsayıları % 5 düzeyinde istatistiksel olarakönemlidir(çizelge4). OrganikMaddeMiktarıileAğırMetalİlişkisi Ağır metaller ile toprakların organik madde miktarları arasında önemli korelasyon katsayıları bulunmuştur.bulunanbukorelasyonkatsayılarıcr için r: 0,12 ve Ni için ise r: >0,34 olarak belirlenmiştir. Bu ağır metallerden Cr için belirlenen korelasyon katsayısı istatistiksel olarak önemsiz iken Ni ağır metali ise % 5 düzeyinde önemlibulunmuştur(çizelge4). ToprakörneklerininCrveNiiçerikleriileyukarıda sıralanan bazı fizikokimyasal özellikleri arasında belirlenenpozitifvenegatifkorelasyonkatsayıları sadecearaştırmanınyapıldığıbölgeiçinbirdeğer taşımaktadır. Çünkü bu konuda özellikle organik madde miktarı ile ilgili olarak farklı bulgular mevcuttur. Bu durumu ise araştırıcılar, organik maddenin ayrışma derecesi ve bileşimindeki farklılıklaaçıklamışlardır. Çizelge4.TopraklarınCrveNiiçerikleriylebazıözellikleriarasındakiilişkiler Ancak gerçekte topraktaki söz konusu bu ağır metaller çok düşük konsantrasyonlarda bitkilere toksik etkide bulunabilmektedirler. Bu nedenle ağır metallerin topraktaki kaynağı, kirlenme derecesi ve devamlılığı çoğu kez toprak özelliklerinden bağımsız olarak artmakta veya azalmaktadır. Ancak kolloidal özellik ve ayrışmış organikmaddemiktarıbuağırmetallerintoprakta adsorsiyonunuveetkinliğinideartırmaktadır. Basta ve Tabatabai (1992), yapmış oldukları bir araştırmada toprağın ph değerinin toprakta bazı ağır metallerin çözünürlüğü üzerine etkisini araştırmışlardır.araştırıcılartoprağınphdeğerinin ağır metallerin çözünürlülükleri üzerine Cu=Pb>Cd=Ni=Zn şeklinde bir etkisinin olduğunu belirlemişleridir. Toprakların ekstrakte edilebilir Ni içerikleri ph değerinin düşmesi ve toprağın asitleşmesi ile birlikte artmaktadır. Diğer taraftan toprakta bulunankilmineralleri,organikmaddemiktarıve MnveFeoksitlerinmiktarındakiartışabağlıolarak ise azalmaktadır (Özbek ve ark., 1995; Aydemir, 2008). Bazı ağır metallerin çözünürlüğü ve hareketliliği asitphkoşullarındaartmaktadır.bununlabirlikte yüksekphdeğerinesahipolanalkalintopraklarda ise söz konusu bu ağır metallerin çözünürlüğü ve hareketliliğiazalmaktadır.budurumunsebebiise oksitler ve organik maddenin fonksiyonel gruplarının söz konusu bu ağır metaller ile oluşturduklarıağırmetalkompleksleridir.nitekim Ni de böyle ağır metallerden birisidir (Yoo ve James, 2002). Toprağın ph değeri düşüp toprak asitleştikçebitkilertarafındanbazıağırmetallerin absorbsiyonu da artmaktadır (Mc Bride, 1994; Aydemir,2008). Table4.StatisticalrelationshipsbetweenCrandNicontentandsomesoilproperties Kil AğırMetal KireçMiktarı>Ağır Metal phdeğeri>ağır Metal OrganikMad.> AğırMetal Cr 0,47* 0,24* 0,37* 0,12* Ni >0,65* >0,30* >0,52* >0,34* *:%5düzeyindeönemli, *:statisticallysignificantatthelevelof5%. 117

13 Sonuç Günümüzde dünyada artan karayolu taşımacılığı başta olmak üzere tarımsal ürünlerin dünyadaki sirkülasyonu bu taşıma ve nakil sırasında yol kenarlarındaki tarım alanlarına ciddi zararlar vermektedir.sözkonusubuzararlarınbaşındada topraklarda ağır metal kirliliği ve toksisitesi gelmektedir. Diğer yandan dünyanın gelişmiş ülkelerinde son yıllarda tarımsal faaliyetlerin yanında, yoğun sanayileşme sürecinin de bir sonucu olarak tarım topraklarına bulaşan ağır metaller bölgelere arasından metal farklılığı göstermekle birlikte tarım alanlarını tehdit edebilecek düzeylere ulaşmıştır. Söz konusu bu ülkeler soruna çözüm arayışlarını her geçen gün sürdürmektedirler. Günümüzdebiliminsanlarıtarımalanlarındakiağır metal kirliliği sorununun çözümü için arayışlarını sürdürmektedirler. Ancak, klasik ve geleneksel yöntemler ile bu sorunun çözümü ekonomik ve pratik değildir. Ağır metallerle kirlenmiş tarım topraklarının, günümüzde klasik fizikokimyasal yöntemlerinuygulanmasıilebirliktetemizlenmesi maliyeti çok yüksek düzeylerde olduğundan fazla uygulama alanı bulamamaktadır. Araştırma bölgesindeşuandacrvenikirliliğibelirlenmemiş olmasına rağmen ilerleyen zamanlarda muhtemelendiğerağırmetallerinkirliliğinecrve Ni kirliliği gibi diğer ağır metallerin kirliliği de eklenecektir. Bu olumsuz durum bölgedeki tarım topraklarında insan aktivitesine bağlı olarak her geçengündahadaartacak,toprakvesugibidoğal kaynakları kirletecek ve sonuçta insan ile diğer canlılarınyaşamınıciddiboyutlardatehditetmesi kaçınılmazolacaktır. Araştırmanın yapıldığı tarım arazilerinde şu anda Cr ve Ni kirliliğinin belirlenmemiş olması topraklarda söz konusu bu elementler için herhangi bir ağır metal kirliliği sorunun oluşmayacağı anlamı çıkarılmamalıdır. Çünkü mevcut tablo devam ettiği sürece kısa bir zaman dilimisonrasındasözkonusubuağırmetallerinde kirliliği gündeme gelebilecektir. Bu durum da bölgede başta insan olmak üzere diğer bütün canlıların sağlığını tehdit edebilecek, bölgede doğal kaynakların hızla kirlenmesine neden olabilecekvesürdürülebilirtoprakverimliliğinide olumsuzetkileyecektir. Kaynaklar Aydemir, G., Afşin>Elbistan Termik Santrali EmisyonlarınınYöreTopraklarınaEtkilerinin Belirlenmesi.AnkaraÜniversitesiFenBilimleriEnstitüsü ToprakAnabilimDalı,YüksekLisansTezi,Ankara. Basta, NT., Tabatabai, M., Effect of Cropping SystemsonAdsorptionofMetalsbySoils.II.Effectof EquilibriumSolutionpH.SoilSci.153(3):195>204. Başçı, N., Krom (Cr) (VI) İyonunun Süs Bitkileri Kullanılarak Topraktan Gideriminin Araştırılması. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre MühendisliğiAnabilimDalı.Adana. Bowen, HJM., Trace Element in Biochemistry, AcademicPress,London. Bryan, G., Recent Trends in Research on Heavy> Metal Contamination in the Sea. Helgoländer Meeresuntersuchungen,33:6>25. Ekinci, H., Türkiye Genel Toprak Haritasının Toprak Taksonomisine Göre Düzenlenebilme Olanaklarının Tekirdağ Bölgesi Örneğinde Araştırılması.DoktoraTeziÇukurovaÜniversitesiFen BilimleriEnstitüsüToprakAnabilimDalı,Adana. Gerendas, J., Polacco, JC., Freyermuth, SK., Sattelmacher, B., Significance of Nickel for PlantGrowthandMetabolism.J.PlantNutr.SoilSci. 162:241>256. Jackson, ML., Soil Chemical Analysis Handbook. Micro>MacroPublishing,Inc,USA. Lindsay, WL., Norvel, WA., Development of a DTPASoilTestforZinc,Iron,ManganaseandCopper. SoilSci.Soc.Am.J.42:421>428. McBride,MB.,1994.EnvironmentalChemistryofSoils. OxfordUniversityPress,Inc.NY,pp.400. Özbek, H., Kaya, Z., Gök, M., Kaptan, H., Toprak Bilimi, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Genel YayınNo:73,Adana. Pak, O., Kırklareli ili ve Çevresinde Otoban KenarlarındakiTopraklardaBazıAğırmetalKirliliğinin Araştırılması.NamıkKemalÜniversitesiFenBil.Enst. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Anabilim Dalı Yüksek LisansTezi,Tekirdağ Sağlam, MT., Toprak ve Suyun Kimyasal Analiz Yöntemleri. Namık Kemal Üniversitesi, Yayın No: 2, Tekirdağ. Tuncay,H.,1994.ToprakFiziğiUygulamaKılavuzu.E.Ü. Ziraatfak.TeksirNo:29,İzmir. Vanlı, Ö., Yazgan, M., Ağır Metallerle Kirlenmiş Toprakların Temizlenmesinde Fitoremediasyon Tekniği. Türkiye 3. Organik Tarım Sempozyumu, Yalova. Veli, S., Ayberk, S., Çeliker, BS., Alyüz, B., Investigation of Soil Contaminated by Lead, Cadmium, Mercury and Nicel. K.Ü. Journal of EngineeringandNaturalScience,1:141>145. Wang, XR., Yan, XH., Wang, Q., Case Study of Demonstration Project of Typical Chrome ContaminatedSitesRemediation.ContaminatedSites Remediation,414:203>213. Yalçın,MG.,Battaloğlu,R.,İlhan,S.,Tümüklü,A.,Topuz, D., Heavy Metal Contamination along Niğde> Adana Highway, Turkey. Asian Journal of Chemistry, 19(2):1506>

14 Yıldız, N., Bircan, H., Araştırma ve Deneme Metodları. Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 697, ZiraatFakültesiYayınlarıNo:305,Erzurum. Yılmaz,F.,Yılmaz,YZ.,Ergin,M.,Erkol,AY.,Müftüoğlu, AE.,Karakelle,B.,2003.HevayMetalConcentrastions in Surface Soils of İzmit Gulf Region, Turkey. J. of TraceandMicroprobeTechniques,21(3):523>531. Yoo, MS., James, BR., Zinc Extractability as a FunctionofpHinOrganicWaste>AmendedSoils.Soil Sci. 167: 246>