BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

Transkript

1 BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DENEY KİTAPÇIĞI Arş. Gör. Ali NARİN Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Rukiye UZUN Arş. Gör. İrem ŞENYER ZONGULDAK,

2 ÖNSÖZ Hazırlanan bu uygulama notları Elektrik-Elektronik Mühendisliği üçüncü sınıf öğrencilerinin Elektronik-II dersi konularına paralel olarak yapılacak çalışmaları içermektedir. İlgili çalışmaların ön hazırlıkları Multisim, Simulink, Proteus yada PSpice benzetim programlarında gerçekleştirilecektir. Gerçekleştirme sonunda elde edilen değerler laboratuvar çalışmaları ile karşılaştırılacaktır. Öğrencilerin her bir deney için rapor hazırlama kurallarına göre rapor hazırlamaları gerekmektedir. Bu amaçla hazırlanan raporlarda: Bir kapak sayfası bulunacak; dersin adı, uygulama numarası ile birlikte raporu hazırlayan grubun numarası ve hazırlayanların imzaları bulunacaktır. Raporun bir amacı olacak ve yapılan çalışma açıkça belirtilecektir. Deneyde gerçekleştirilen devre ile elde edilen sonuçlar verilecektir. Sonuç bölümünde elde edilen sonuçlar yorumlanacaktır. Tüm raporlar, tablolar, grafikler el ile hazırlanacak. BAŞARILI BİR DÖNEM GEÇİRMENİZ TEMENNİSİYLE... 2

3 İÇİNDEKİLER DENEY 1: Seri ve paralel gerilim regülatörü DENEY 2: İki katlı amplifikatör devresi. DENEY 3: Eviren yükselteci (inverting amplifier) ve evirmeyen yükselteç (non-inverting amplifier) DENEY 4: Toplayıcı yükselteç(summing amplifier) ve çıkarıcı yükselteç (difference amplifier) devreleri DENEY 5: Op-amp uygulaması olarak türevleyici (differentiator) devresini incelemek. DENEY 6: Ölçü (Enstrümantasyon) yükseltici devresi. DENEY 7: Band geçiren filtre devresi. DENEY 8: 555 entegresi ile kare dalga osilatör devresi 3

4 DENEY 1: Seri ve Paralel Gerilim Regülatörü AMAÇ: Bu deneyin amacı, çıkışı sabit, seri ve paralel gerilim regülatör devrelerini gerçekleştirmektir. GİRİŞ Güç kaynaklarında aranan en önemli özelliklerden birisi de giriş gerilimindeki veya çıkışa bağlı yükte meydana gelen değişimlerin çıkış gerilimini etkilememesidir. Güç kaynaklarının çıkış gerilimlerini sabit tutma işlemine regülasyon, bu iş için kullanılan devrelere de regülatör devreleri denir. Regülatör devrelerinde, zener diyot, transistör veya entegre gerilim regülatörleri kullanılır. 1.1 Zener Diyotun Regülatör Olarak Kullanılması Zener diyotlu regülatörde, zener diyodun belirli bir ters gerilimden sonra iletime geçme özelliğinden yararlanılmaktadır. Zener diyot, yük direncine ters yönde paralel olarak bağlanmakta ve yüke gelen gerilim belirli bir değeri geçince zener diyot iletime geçerek devreden geçen akımı arttırmaktadır. Bu akım, devreye bağlanan seri dirençteki gerilim düşümünü arttırdığından yüke gelen gerilim sabit kalmaktadır. Zener diyot yapısı gereği, uçlarına uygulanan gerilim zener geriliminden fazla bile olsa zener uçlarında sabit bir gerilim meydana gelir. Yalnız zener diyotun regülasyon yapabilmesi için uçlarına zener geriliminden daha fazla gerilim uygulanması gerekir. Şekil 1.1 de basit bir zener diyot regülatör devresi devresi gösterilmiştir. Burada C kondansatörünün kullanılmasının nedeni gerilim dalgalanmalarını ve başka devrelerden gelebilecek parazit gerilimlerini önleyici görev yapar. Değeri, devre geriliminin büyüklüğüne göre, hesaplanır. Şekil 1.1 Zener diyodun regülatör olarak kullanılması. 4

5 1.2 Seri Regüle Devresi Zener diyotun tek başına kullanıldığı regüle devresinden çekilen akım sınırlıdır. Bu sebeple daha fazla akım ihtiyacı olduğunda zener diyotun bir transistorün beyzine bağlanmasıyla çalışan seri regüle devreleri kullanılır. Bu devrelerde zener diyot, transistorün beyz gerilimini sabit tutarak regülasyon yapılmasını sağlar. Seri regülatör, yük akımını sabit tutmak için kullanılır. Bu tür bir uygulama bir veya iki transistörle gerçekleştirilebilmektedir. Transistör yük hattına seri bağlandığından, bu tür devreye seri regüle devresi veya seri regülatör adı verilir. Şekil 1.2 de seri gerilim regülatör devresi gösterilmiştir. Bu devrenin girişinde genellikle genliği, çeşitli şartlara bağlı olarak, değişebilen DC+AC işaret mevcuttur. Şekil 1.2 Seri gerilim regülatör devresi. Devrenin çalışması kısaca şöyledir; zener diyodu R 1 üzerinden gelen akım ile çalışır ve üzerinde kırılma gerilimine eşit bir gerilim oluşur. Bilindiği gibi, zener diyot içinden geçen akım, belirli sınırlar arasında kalmak koşuluyla, değişse bile kırılma gerilimi sabit kalır. Bu yüzden giriş gerilimi değiştikçe zener akımı da değişir fakat bu değişimden zener gerilimi etkilenmez. Q1 transistörü aktif bölgede çalışacağından, çıkış gerilimi zener diyodun gerilimi ile transistörün beyz-emiter gerilimi (Beyz-Emiter gerilimi silisyum transistör için 0.7V, germanyum transistör için 0.3V dur.) arasındaki farka eşittir. Yani çıkış gerilimi zener gerilimden 0,7 veya 0,3 volt daha küçüktür. Ancak değeri sabittir. 1.3 Paralel Regüle Devresi Şekil 1.3 de çıkışı sabit, paralel gerilim regülatör devresi gösterilmiştir. Devrenin çalışması genel olarak şöyledir: Zener diyodu R1 üzerinden gelen akım ile çalışır ve üzerinde kırılma gerilimine eşit bir gerilim oluşur. Giriş gerilimi değişse bile (belirli sınırlar arasında kalmak koşulu ile) zener üzerinde sabit miktarda gerilim düşecektir. Çıkış gerilimi, zener gerilimi ile transistörün beyz-emiter geriliminin (Beyz-Emiter gerilimi silisyum transistör için 0.7V, 5

6 germanyum transistor için 0.3V dur.) toplamına eşittir. Zener gerilimi ve beyz-emiter gerilimi aşağı yukarı sabit değerler olduklarından giriş gerilimindeki değişiklikler, belirli sınırları aşmamak kaydıyla, çıkışa yansımaz ve çıkışta sabit bir DC gerilim görülür. Şekil 1.3 Paralel gerilim regülatör devresi ÖN ÇALIŞMA 1. Deney çalışmalarını benzetim programları ile teker teker gerçekleyiniz. 2. Seri gerilim regülatörü ile paralel gerilim regülatörü arsındaki farkları belirtiniz. 3. Seri gerilim regülatörü ile paralel gerilim regülatörü devreleri nerelerde kullanılır. MALZEME LİSTESİ: Direnç: 2x220Ω, 1x3.3kΩ, 1x100Ω, 1x50Ω, 1x270Ω, 1x540Ω, Zener Diyot: 1 adet 12V luk, 1 adet 3V luk. Transistör: 2N2222A tipi silisyum transistör veya eşleneği DENEY ÇALIŞMASI: KISIM 1: I. Çıkışı sabit, seri gerilim regülatörünün yüksüz iken incelenmesi: 1. Devreyi Şekil 1.4 deki gibi kurunuz. Gerilim kaynağını Tablo 1.1 de verilen değerlere ayarlayınız ve her bir değer için çıkış gerilimini ve V CE değerlerini ölçerek ilgili yere kaydediniz. Dikkat: Bu devre kısa devre korumalı değildir. Bu nedenle çıkışın kısa devre olmamasına dikkat ediniz. Aksi takdirde transistör bozulabilir. (R1=3.3KΩ, 12v luk zener) 6

7 Şekil 1.4 Tablo 1.1 V_GIR (DC) V_CIKIS (V) V CE (V) 13V 15V 18V 21V 2. Tablo 1.1 deki sonuçlara göre: a) Giriş gerilimi volt arasında değiştiği halde çıkış gerilimi ne kadar değişmiştir? b) Bu durumda devre, çıkış sabit gerilim regülatörü olarak görev yapmış mıdır? c) Çıkış gerilimi sabit kaldığına göre girişteki artış nerede telafi ediliyor? Kısaca açıklayınız. d) Bu devreye seri regülatör ismi niçin verilmiştir? Açıklayınız. II. Çıkışı sabit, seri gerilim regülatörünün yüklü iken incelenmesi: 1. Devreyi Şekil 1.4 deki devre çıkışı ile toprak arasına (R2) iki tane 220Ω direnci seri biçimde 440Ω luk yük olarak bağlayınız. Gerilim kaynağını ve yük direncini Tablo 1.2 de verilen değerlere ayarlayınız ve her bir değer için çıkış gerilimini ve yük akımını elde ediniz. Dikkat: Yük akımı yaklaşık olarak hesap edilerek bulunacaktır. Tablo 1.2 V_GIR (V) R2 (Ω) V_CIKIS (V) I RY (ma)

8 III. Çıkışı sabit, seri gerilim regülatörünün yüksüz, az yüklü ve çok yüklü durumlarının incelenerek karşılaştırılması: 1. Şekil 1.4 deki devrede giriş gerilimi 20V olarak ayarlayınız. Devre çıkışına başlangıçta yük bağlanmadan çıkış gerilimini ve V CE gerilim değerlerini ölçünüz. Daha sonra devre çıkışına sırasıyla 270Ω ve 540Ω bağlayarak aynı ölçümleri tekrar ediniz ve sonuçları kaydedeniz. Elde edilen sonuçlara göre; a) Tablo 1.3 deki sonuçlara göre yüksüz durum ile az yüklü ve çok yüklü durumlar arasında çıkış gerilimleri arasında fark var mıdır? Fark var ise bu farkın nedeni ne olabilir? Az yüklü ve çok yüklü durum arasında fark fazla oluyor mu? Niçin? Açıklayınız. Tablo 1.3 V_GIR (V) R2 (Ω) V_CIKIS (V) V CE (V) V Z (V) 20 yüksüz KISIM 2: I. Çıkışı sabit, paralel gerilim regülatörünün yüksüz iken incelenmesi: 1. Şekil 1.5 deki devreyi kurunuz ve girişine 10V uygulayınız. Devrede R direncinin görevi nedir? V_GIR, V R1,Vz, V BE ve V_CIKIS gerilimlerini ayrı ayrı ölçüp not ediniz. Devrede 3V luk zener kullanılacaktır. a) V_GIR=V_CIKIS+V R1 oluyor mu? Niçin? b) V_CIKIS=Vz+V BE oluyor mu? Niçin? Şekil 1.5 8

9 2. Giriş gerilimini 10V ile 15V (10V-12V-15V) arasındaki üç değer için çıkış gerilimini gözlemleyiniz. Değişme oluyor mu? Devre gerilim regülatörü olarak çalışmakta mıdır? 3. Aynı işlemi V R1 için gözlemleyiniz. Değişme oluyor mu? Buna göre girişteki gerilim değeri nerede telafi ediliyor? II. Çıkışı sabit, paralel gerilim regülatörünün yüklü iken incelenmesi: 1. Şekil 1.5 deki devrenin çıkışı ile toprak arasına 220Ω u yük olarak bağlayınız. Güç kaynağı çıkışı 10V olmalıdır. Çıkış gerilimini gözlemleyiniz. Yükün devreye bağlı olması ve olmaması halinde çıkış gerilimi değişiyor mu? Ne ölçüde? SONUÇLAR ve YORUMLAR 1. Deney bölümünde yaptığınız bütün işlemleri ve ölçümleri rapor ediniz. Deney kısmında sorulan soruların cevaplarını yorumlarınıza ekleyiniz. 2. Devrenin teorik hesaplarını yaparak ölçümlerle karşılaştırınız. 9

10 DENEY 2: İki Katlı Amplifikatör AMAÇ: Bu deneyin amacı, iki katlı amplifikatör devresini incelemektir. ÖN ÇALIŞMA 1. Deney çalışmalarını benzetim programları ile teker teker gerçekleyiniz. 2. Kazanç frekans eğrisi nasıl elde edilir? Alt ve üst köşe frekansları nasıl belirlenir? MALZEME LİSTESİ: Direnç: 220 Ω, 330 Ω, 220 Ω, 680 Ω, 820 Ω,1 kω, 2x5.6 kω, 2x10 kω, 2x56 kω, 1x100 kω Kondansatör: 3x2.2 µf, 2x10 µf Transistör: 3xBC107 veya 3x2N3904 DENEY ÇALIŞMASI: 1. Aşağıdaki tek katlı (CE+CE) amplifikatör devresini kurunuz. 2. Transistörlerin baz, kollektör ve emiter DC gerilimlerini bir elektronik voltmetre ile ölçünüz. 3. I C, I E ve I B akımları ile V BE, V CE gerilimlerini ve β dc akım kazançlarını hesaplayınız. 4. V S = 30 mv için devrenin 50 Hz 5MHz arasındaki frekanlar için kazanç eğrisini elde ediniz ve yarı logaritmik kağıda çiziniz. 5. Devrenin alt ve üst köşe frekanslarını bulunuz. 10

11 6. Alçak ve yüksek frekanslarda kazanç eğrisinin zayıflama miktarı kaç db/decad dır. SONUÇLAR ve YORUMLAR 1. Deney bölümünde yaptığınız bütün işlemleri ve ölçümleri rapor ediniz. Yorumlarınızı ekleyiniz. 11

12 DENEY 3: Faz Çeviren (Eviren) Yükselteç (Inverting Amplifier) ve Faz Çevirmeyen (Evirmeyen) Yükselteç (non-inverting Amplifier) Devreleri AMAÇ: Op-amp uygulaması olarak eviren yükselteci (inverting amplifier) ve evirmeyen yükselteci (non-inverting amplifier) incelemek. GİRİŞ: Günümüzde analog elektronik alanında çok kullanılan temel yapılardan biri olan işlemsel kuvvetlendirici (Operational Amplifiers-op-amp) ilk olarak analog hesap işlemlerinde kullanılmak üzere geliştirilmişlerdir. Bugün düşük frekanslı tüm uygulamalarda, özellikle ölçme, otomatik kontrol, Analog/Dijital ve Dijital/Analog dönüştürücülerde yaygın olarak kullanılmaktalar. Temel mantığı çok basit olan op-amp, bu basit mantığı sayesinde pek çok işlevi yerine getirebilmektedir. İdeal op-amp, gerilim kazancı sonsuz, giriş direnci sonsuz, çıkış direnci sıfır olan ve istendiği kadar geri besleme uygulanabilen yani, mutlak kararlı bir kuvvetlendiricidir. İdeal olmayan op-ampın gerilim kazancı çok yüksek olup farklı değerde olabilir. Tiplerine bağlı olarak on binden, bir milyon arasıdır, fakat daha çok kazançlı olanları da bulunabilir. Giriş dirençleri oldukça büyüktür. Çıkış dirençleri ise çok küçük olup 1 ile 1000 Ohm arasındadır. Frekans sınırları DC den başlayıp, GHz mertebelerine kadar çıkmaktadır. Op-ampın içinde yaklaşık 30 adet transistor, 10 adet direnç ve birkaç adet diyot bulunur. Yapısı yarı iletken entegre şeklinde olup hacimleri küçük ve maliyetleri oldukça düşüktür. Güç sarfiyatları az olup, kararlı oldukları için oldukça karmaşık sistemlerde çok sayıda kullanılabilirler. Şekil 3.1 de ideal bir op-ampın devre sembolü ile küçük eşdeğer devresi ile fiziksel bağlantısı gösterilmiştir. İdeal op-amp: ip = 0, in = 0, Vp= Vn a) Op-amp devre sembolü b)op-ampın bağımlı gerilim kaynağı ve dirençlerden oluşmuş küçük işaret eşdeğeri 12

13 c) LM741 Op-amp devresinin fiziksel bağlantıları Şekil 3.1 Op-ampın sembolü ve küçük işaret eşdeğer ve fiziksel şeması Op-amp devresinin biri (+) diğeri (-) ile işaretlenmiş 2 girişi vardır. (+) girişe uygulanan işaret çıkışa aynı fazda; (-) girişe uygulanan işaret ise 180 derece ters fazda aktarılır. İki girişe birden uygulanan aynı işaret çıkışa aktarılmaz. (-) giriş eviren (inverting), (+) giriş ise evirmeyen (non-inverting) giriş olarak isimlendirilmiştir. Devre özellikleri giriş ucu olarak hangi ucun kullanıldığına ve çıkıştan girişe yapılan geri belsem miktarına bağlıdır. Faz Çeviren (Eviren-Inverting) Yükselteç: Şekil 3.2 Faz çeviren kuvvetlendirici (negatif kazançlı kuvvetlendirici) yapısı Şekil 3.2 de görülmektedir. Op-ampın giriş akımı sıfır kabul edilerek eksi ucu (2 numaralı pin) için Kirchoff akımlar yasası yazılırsa: I R1 + I R2 = 0 13

14 olduğu görülür. Bu akımlar direnç ve gerilim değerleri cinsinden ifade edildiğinde şu denklem bulunur: Buradan çıkış gerilimi: V in V n R 1 + V out V n R 2 = 0 V out = ( V in R 1 )R 2 olur. Şu halde eviren yükseltecin gerilim kazancı R 2 R 1 oranına eşit olmaktadır. İfadenin önündeki (-) işareti, eviren yükseltecin girişi ile çıkışı arasında lik faz farkı olduğunu göstermektedir. Eviren yükseltecin giriş empedansı R 1 direnç değerine eşittir. Çıkış empedansı ise çok küçüktür ve A v ile ters orantılıdır. R 2 =R 1 olarak seçildiğinde devrenin kazancı 1 olur. Böyle bir devre genellikle bir işaretin polaritesi değiştirmek istenildiğinde kullanılır. Şekil 3.3 R 2 direnç değerini değiştirmek suretiyle, Şekil 3.3 de görüldüğü gibi, kazancı kontrol edilebilir bir yükselteç oluşturulabilir. K komütatörünün bulunduğu konuma göre devre kazancı değişik değerler alacaktır. Geri beslemesiz op-amp devrelerinin kazancı DC ve DC ye yakın frekanslarda çok yüksektir ve frekans arttıkça kazanç 1 e yaklaşır. Bu durum Şekil 2.4 te yinelenmiştir. 14

15 Şekil 3.4 Genellikle op-amp devrelerinin kazancı A v (geri besleme kazancı) gerilim kazançlarının ne olması gerektiği; istenilen band genişliği (Şekil 3.4 ten veya benzer grafiklerden) bulunur. Emniyet payı düşünülerek A v = A vo 10 olarak saptanır. Örneğin band genişliği 10kHz olması isteniyor ise (741 veya 747 op-amp kullanılarak) Şekil 3.4 den A vo =100 bulunur. Buna göre A v =100/10=10 olur. Şu halde 741 (veya 747) kullanılarak 10 KHz band genişlikli bir yükselteç yapılacak ise, bu yükseltecin gerilim kazancı 10 olacak şekilde R 1 ve R 2 dirençleri seçilmelidir. Kazanç daha yüksek olacak şekilde yapılacak R 1 ve R 2 seçimi bandı daralacaktır. Şekil 3.5 Şekil 3.6 Faz Çevirmeyen (Evirmeyen-Non-Inverting) Yükselteç: Faz çevirmeyen (pozitif kazançlı) devre yapısı Şekil 3.7 de gösterilmiştir. Burada giriş işareti (+) girişe uygulanmıştır. Giriş ile çıkış işareti aynı fazdadır. Devrenin gerilim kazancı; A v = 1 + R 2 R 1 15

16 Şekil 3.7 olarak ifade edilir. Bu bağlamda çıkış empedansı oldukça yüksektir. Şekil 4.7 deki devrenin bir diğer çiziliş şekli de Şekil 3.8 de gösterilmiştir. Her iki devrenin de birbirinin aynısı olduğuna dikkat ediniz. Şekil 3.8 Evirmeyen yükselteç ile eviren yükselteç arasındaki belli başlı farklar şunlardır. Evirmeyen yükselteçte giriş ve çıkış aynı fazdadır. Eviren yükselteçte ise aralarında faz farkı vardır. Evirmeyen yükseltecin giriş empedansı op-amp giriş empedansına eşit olup çok yüksektir. Eviren yükseltecin giriş empedansı ise R 1 kadardır. Evirmeyen yükseltecin kazancı, eviren yükseltecin kazancından daima 1 fazladır, daima da 1 den büyüktür. Çıkış empedansı, band genişliği gibi diğer özellikler bakımından aralarında fazla fark yoktur. ÖN ÇALIŞMA 1. Deney çalışmalarını benzetim programları ile teker teker gerçekleyiniz. 2. Her bir çalışmanın gerilim kazancını ve bant genişliğini hesaplayınız. 16

17 MALZEME LİSTESİ Direnç: 2x10KΩ, 1x100KΩ,1x33KΩ Opamp: 741 veya 747 DENEY ÇALIŞMASI: KISIM I: 1. Devreyi Şekil 3.9 deki gibi kurunuz. R 2 =10KΩ olacaktır. Şekil Güç kaynağının (+) ve (-) bölümlerini sıra ile +12 volta ve -12 volta ayarlayınız. 3. ±12 besleme gerilimlerini devreye uygulayınız. 4. İşaret üreteci çıkışını, Frekans 1 KHz, Genliği 2 V(t-t) olan bir sinüsoidal dalgaya ayarlayınız. 5. Osiloskobunuzun A kanalına giriş işaretini, B kanalına da çıkış işaretini uygulayınız. İşaret üreteci çıkışını devre girişine uygulayınız. a) V çk ve V gr işaretlerini osiloskop ekranında bir arada gözleyiniz. Aralarında faz farkı varmı? Ne kadar? b) Devrenin gerilim kazancını bulup, Tablo 3.1' de ilgili haneye not ediniz. Tablo 3.1 R 2 (KΩ) Vo Vi Av R 2 direncini 33 KΩ yapınız. Devrenin gerilim kazancı, bu durumda ne kadar oluyor? Tablo 4.1 de ilgili haneye yazınız. 17

18 7. R 2 direncini 100 KΩ yapınız. Devrenin gerilim kazancını bulup, Tablo 3.1 de ilgili haneye yazınız. 8. Tablo 4.1 in incelenmesi sonucu, a) A v = R 2 R 1 oluyor mu? b) Deneysel olarak bulduğunuz sonuçları ön çalışmada bulduklarınız ile karşılaştırınız. 9. R 1 = 10KΩ, R 2 =33KΩ iken, işaret üretecinin frekansının yavaş yavaş artırınız. Çıkış işaretinin genliği, hangi frekansta 1 KHz' deki genlik değerinin üçte ikisine iniyor? Bu değeri (yükseltecin band genişliği) not ediniz ve ön çalışma 2 de bulduğunuz sonuç ile karşılaştırınız. Farklılık var mı? Niçin? KISIM II: 1. Devreyi Şekil 3.10 deki gibi kurunuz. R 2 =10 KΩ olacaktır. Şekil Güç kaynağının (+) ve (-) bölümlerini sıra ile +12 volta ve -12 volta ayarlayınız. 3. ±12 besleme gerilimlerini devreye uygulayınız. 4. İşaret üreteci çıkışını, Frekans 1 KHz, Genliği 2 V(t-t) olan bir sinüsoidal dalgaya ayarlayınız. 5. Osiloskobunuzun A kanalına giriş işaretini, B kanalına da çıkış işaretini uygulayınız. 6. İşaret üreteci çıkışını devre girişine uygulayınız. a). V çk ve V gr işaretlerini osiloskop ekranında bir arada gözleyiniz. Aralarında faz farkı var mı? Ne kadar? b). Devrenin gerilim kazancını bulup, Tablo 3.2' de ilgili haneye not ediniz. 18

19 Tablo 3.2 R 2 (KΩ) Vo Vi Av R 2 direncini 33 KΩ yapınız. Devrenin gerilim kazancı, bu durumda ne kadar oluyor? Tablo 3.2 de ilgili haneye yazınız. 8. R 2 direncini 100 KΩ yapınız. Devrenin gerilim kazancını bulup, Tablo 3.2 de ilgili haneye yazınız. 9. Tablo 3.2 in incelenmesi sonucu, a) A v = 1 + R 2 R 1 oluyor mu? b) Deneysel olarak bulduğunuz sonuçları ön çalışma 1 de bulduklarınız ile karşılaştırınız. 10. Eviren yükselteç için bulduğunuz sonuçları hatırlayarak. Evirmeyen yükselteç kazancının aynı şartlar altında, eviren yükselteç kazancından daima 1 fazla olduğunu gözlediniz mi? 11. R 1 = 10KΩ, R 2 =33KΩ iken, işaret üretecinin frekansının yavaş yavaş artırınız. Çıkış işaretinin genliği, hangi frekansta 1 KHz' deki genlik değerinin üçte ikisine iniyor? Bu değeri (yükseltecin band genişliği) not ediniz ve ön çalışma 2 de bulduğunuz sonuç ile karşılaştırınız. Farklılık var mı? Niçin? 12. Eviren yükselteç için bulduğunuz sonucu hatırlayınız. Eviren ve evirmeyen yükselteçlerin, yaklaşık aynı gerilim kazançlarında, benzer band genişliğine sahip olduklarını gözlemlediniz mi? SONUÇLAR ve YORUMLAR 1. Deney bölümünde yaptığınız bütün işlemleri ve ölçümleri rapor ediniz. Yorumlarınızı ekleyiniz. 2. Devrenin teorik hesaplarını yaparak ölçümlerle karşılaştırınız. 19

20 DENEY 4: Toplayıcı Yükselteç (Summing Amplifier) ve Çıkarıcı Yükselteç (Difference Amplifier) Devreleri AMAÇ: Op-amp uygulaması olarak toplar yükselteci (summing amplifier) ve çıkartma yapan devreyi (difference amplifier) incelemek. GİRİŞ: Toplar Yükselteç (Summing Amplifier): Şekil 4.1 de op-amp devresinin toplayıcı yükselteç olarak kullanımı gösterilmiştir. Şekil 5.1 deki toplama devresi esasında iki tane faz çeviren kuvvetlendirici içermektedir. V gr2 gerilimi sıfıra getirildiğinde devre V gr1 den V çk a ( R F R 1 ) kazançlı, V gr1 sıfıragetirildiğinde ise devre V gr1 den V çk a ( R F R 2 ) kazançlı bir faz çeviren kuvvetlendirici gibi davranmaktadır. Bu nedenle toplamsallık ilkesi uygulanırsa devrenin çıkış gerilimi giriş gerilimi cinsinden, olarak yazılabilir. Eğer R F = R 1 = R 2 seçilirse; olur. V çk = [( R F R 1 ) V gr1 + ( R F R 2 ) V gr2 ] V çk = (V gr1 + V gr2 ) Fark Yükselteci (Difference Amplifier): Şekil 4.1 Şekil 4.2 de op-amp devresinin çıkarıcı yükselteç olarak kullanımı gösterilmiştir. Şekil 4.2 de verilen fark kuvvetlendiricisi de hem faz çeviren hem de faz çevirmeyen kuvvetlendirici yapısı içermektedir. Fark devresindeki mantıkla devre analiz edilirse V gr1 den V çk a ( R F R 1 ) kazançlı, Vp den (op-ampın pozitif girişinden)v çk a (1 + R F R 2 ) kazançlı bir devre gibi davrandığı görülür. Op-amp girişinden akım çekmediği için R 2 ve R 3 dirençleri bir gerilim 20

21 bölücü yaratacaktır. Bu gerilim bölücüden yararlanılarak Vp yerine V gr2 R 3 R 2 +R 3 konulur ve toplamsallık ilkesi uygulanırsa çıkış gerilimi giriş gerilimleri cinsinden, R 3 V çk = ( R F ) V R gr1 + (1 + R F ) ( ) V 1 R 1 R 2 + R gr2 3 biçiminde ifade edilir. Eğer R f = R 1 = R 2 = R 3 seçilirse; olur. V çk = V gr2 V gr1 Şekil 4.2 ÖN ÇALIŞMA 1. Deney çalışmalarını benzetim programları ile teker teker gerçekleyiniz. 2. Şekil 4.3 deki devrenin çıkışında kaç volt gözlenir? Hesaplayınız. 3. Aynı soruyu Şekil 4.4 deki devre için cevaplayınız. Şekil 4.3 Şekil Şekil 4.5 deki devrenin çıkışında kaç volt gözlenir? Hesaplayınız. 5. Aynı soruyu Şekil 4.6 daki devre için cevaplayınız. 21

22 Şekil 4.5 Şekil 4.6 MALZEME LİSTESİ Direnç: 4x10KΩ,3x33KΩ, 1x2.2KΩ, 1x1KΩ, 1x5.6KΩ, Opamp: 741 veya 747 DENEY ÇALIŞMASI: KISIM I: 1. Devreyi Şekil 4.7 teki gibi kurunuz. Şekil Güç kaynağının (+) ve (-) bölümlerini sırasıyla,+12 volta ve -12 volta ayarlayınız. 3. ±12 volt besleme gerilimlerini devreye uygulayınız. Sayısal multimetre kullanarak; a) V gr1, V gr2 ve V çk gerilimini ölçüp kaydediniz. V çk = (V gr1 + V gr2 ) oluyor mu? b) Bulduğunuz sonucu ön çalışmada bulduğunuz ile karşılaştırınız. 22

23 4. R F =33KΩ yapınız. Sayısal multimetre kullanarak; a) V gr1,v gr2 ve V çk gerilimini ölçüp kaydediniz. V çk = (V gr1 + V gr2 ) eşitliği hala geçerli mi? Değilse niçin? Açıklayınız. b) Bulduğunuz sonucu ön çalışmada bulduğunuz ile karşılaştırınız. KISIM II: 1. Devreyi Şekil 4.8 teki gibi kurunuz. Şekil Güç kaynağının (+) ve (-) bölümlerini sırasıyla,+12 volta ve -12 volta ayarlayınız. 3. ±12 volt besleme gerilimlerini devreye uygulayınız. Sayısal multimetre kullanarak; a) V gr1, V gr2 ve V çk gerilimini ölçüp kaydediniz. V çk = (V gr2 V gr1 ) oluyor mu? b) Bulduğunuz sonucu ön çalışmada bulduğunuz ile karşılaştırınız. 4. R 3 = R F =33KΩ yapınız. Sayısal multimetre kullanarak; c) V gr1,v gr2 ve V çk gerilimini ölçüp kaydediniz. V çk = (V gr2 V gr1 ) eşitliği hala geçerli mi? Değilse niçin? Açıklayınız. d) Bulduğunuz sonucu ön çalışmada bulduğunuz ile karşılaştırınız. SONUÇLAR ve YORUMLAR 1. Deney bölümünde yaptığınız bütün işlemleri ve ölçümleri rapor ediniz. Yorumlarınızı ekleyiniz. 2. Devrenin teorik hesaplarını yaparak ölçümlerle karşılaştırınız. 23

24 DENEY 5: Türevleyici Devre (Differantial Circuit) AMAÇ: Op-amp uygulaması olarak türevleyici (differentiator) devresini incelemek. GİRİŞ: Türevleyici devresi, genel olarak bir eviren yükselteç özelliğindedir (Şekil 5.1). Farklı olarak girişte direnç yerine kondansatör (C gr ) bulunmaktadır. Devre, girişine uygulanan periyodik işaretin türevini alarak çıkışa aktarır. Bu işlem formüllerle, kısaca, şu şekilde açıklanabilir. Opamp devresinin giriş empedansı çok yüksek olduğundan x noktasındaki gerilim yaklaşık olarak 0V (+ucundaki gerilim) civarındadır. Buna göre: (C gr ) kondansatörü üzerinden akacak akım; olur. Çıkış gerilimi ise; i gr = C gr dv gr dt V çk = R f i f olarak yazılabilir (x noktası yaklaşık 0V olduğundan). i f = i gr olduğundan dolayı, olacaktır. V çk = R f C gr dv gr dt Şekil 5.1 Görüldüğü gibi Şekil 5.1 deki devre, girişine uygulanan V gr işaretinin türevini alıp dv gr dt 24 belirli bir sabit ile R f C gr çarparak çıkışına aktarmaktadır. Şekil 5.1 deki devre uygulamada bu haliyle yeterli değildir. Çünkü C gr kondansatörü yüksek frekanslardaki işaretlere kısa devre gibi davranacağından yükseltecin kazancı artar, çıkış bu frekanslar için yüksek değerlere ulaşır. V gr İşaretinin frekansı yüksek olmasa bile beraberinde gürültü mevcut olabilir. Gürültü işareti çok geniş frekans tayfını (spektrumuna) sahip olduğundan Şekil 5.1 deki devre gürültüsünün yüksek frekans bölümünü olduğu gibi yükseltebilir. Bu ise istemeyen bir durumdur. Bu

25 nedenle, op-amp devresinin kazancına yüksek frekanslar için sınır koymak gerekir. Bu işlem Şekil 5.2 de görüldüğü gibi bir R gr direncinin eklenmesi ile sağlanabilir. Böylece devrenin maksimum kazancı R f /R gr olur. Bu devrenin türevleyici olarak çalışabilmesi için 2 şartın sağlanması gerekir: 1. Giriş işaretinin frekansı; f gr Şekil πR gr C gr = f c olmalıdır. Bu değerden büyük frekansa sahip işaretler için devre türevleyici olarak çalışmaz. 2. Devrede R f C gr çarpımı zaman sabiti olarak isimlendirilir. Giriş işaretinin değeri yaklaşık bu değer civarında olmalıdır. Örnek: Şekil 5.3 deki devre frekansı 1KHz olan bir sinüsoidal işaret için türevleyici olarak çalışabilir mi? f gr Şekil πR gr C gr = Bu durumda f gr < f c olur. Devrenin zaman sabiti, f c = 104 2π 1 2π , R f C gr = 0, sn = 1msn 25

26 Giriş işaretinin periyodu, T gr = 1 f gr = 1 1KHz = 1 msn Görüldüğü gibi, giriş işaretinin periyodu, devrenin zaman sabitine eşittir. Şu halde, devre 1KHz frekanslı sinüsoidal işaret için türevleyici olarak çalışabilir. Şekil 5.3 deki devrenin söz konusu işaret için türevleyici olarak çalışabileceği ispatladıktan sonra, devre girişine 0.5V genlikli 1KHz frekanslı bir sinüsoidal uygulandığında çıkışta görülecek işaretin nasıl bir işaret olduğunu araştıralım; V gr = 0,5. sin 2πft = 0,5. sin 2π(1000)t olarak formülize etmek mümkündür. V çk = R f C gr dv gr dt Olduğuna göre; V çk = (10KΩ)(0,1μF) d (0,5 sin 2π(1000)t) dt V çk = (10KΩ)(0,1μF)(0,5.2π. 1000)(cos(2π(1000)t) = 3.14 cos 2π(1000)t olur. Şu halde, çıkış işareti, 3.14V tepe değerli ve 1KHz frekanslı bir kosinüs eğrisidir. Not: d sin 2πft = 2πf. cos2πft olur. dt 26

27 ÖN ÇALIŞMA 1. Deney çalışmalarını benzetim programları ile teker teker gerçekleyiniz. 2. Şekil 5.4 teki devre girişine, Şekil 5.5 deki işaret uygulandığında devre türevleyici olarak görev yapar mı? f c ve f gr frekanslarını ve devre sabiti ile T gr değerini karşılaştırarak bu sonuçlara dayandırınız. Şekil 5.4 Şekil Şekil Şekil 5.4 deki devre girişine, Şekil 5.5 deki işaret uygulandığında çıkış işaretinin şekli, frekansı ve genliği ne olur açıklayınız? Vgr ve Vçk işaretlerini alt alta çiziniz. Yol Gösterme: Şekil 5.5 deki işaretin genel çizimi Şekil 5.6 da gösterilmiştir. Şekil 5.6 Burada a b arasındaki doğru parçası t 1 msn kadar süre içinde V den + V ye çıkmaktadır. Denklemi V ab = V + 2. V t 1. t olarak yazılabilir. Çünkü t=0 olduğunda V ab =-Vt 1 = t olduğunda V ab = +V olmaktadır. bc arasındaki doğru parçası ise 1 t ile 1 2t arasında +V den V ye inmektedir. Denklemi, -V olmaktadır. V ab = V + 2. V t 1. (t t 1 ) olur. Çünkü t=t 1 olduğundan V bc = +V; t=t 2 olduğundan V bc = V gr = V ab = V + 2. V t 1. t olduğunda, V ck = R F C gr d dt ( V + 2. V t 1. t) = R F C gr (2 V t 1 ) = 2R F C gr ( V t 1 ) olur. V gr = V bc = +V 2. V t 1. (t t 1 ) olduğunda ise, 27

28 V ck = R F C gr d dt (V 2. V t 1. (t t 1 )) = R F C gr ( 2 V t 1 ) = 2R F C gr ( V t 1 ) olur. Buna göre V ck işaretinin ( V gr in tamamı için) genliği, 2R F C gr ( V t 1 ) olan bir kare dalga olacağı açıktır. Bu bilgilerin ışığı altında ön çalışma 2 yi cevaplayınız. MALZEME LİSTESİ Direnç: 1x1KΩ, 1x10KΩ Kondansatör:1x 10nF Opamp: 741 veya 747 DENEY ÇALIŞMASI: 1. Devreyi Şekil 5.7 deki gibi kurunuz. Şekil Güç kaynağının (+) ve (-) bölümlerini sırasıyla +12 V a ve -12 V a ayarlayınız. ± besleme gerilimlerini devreye uygulayınız. 3. İşaret üretici çıkışını, Frekansı 1 KHz, Genliği 2 V ( V p-p ) olan bir üçgen dalgaya ayarlayınız. 4. Osiloskobun A kanalına giriş işaretini, B kanalına ise çıkış işaretini uygulayınız. Her iki kanalı da; frekansı 1 KHz, genliği 1 volt olabilecek bir işareti en iyi şekilde görüntüleyecek biçimde ayarlayınız. 5. İşaret üretecinin çıkışını, devre girişine uygulayınız. a) V gr ile V çk işaretlerini osiloskop ekranında bir arada gözlemleyiniz. Aralarında faz farkı var mı? Ne kadar? 28

29 b) V çk işaretinin tepe genliğini ölçüp net ediniz. Bu sonucu, ön çalışma 2 de bulduğunuz sonuç ile karşılatırınız. 6. Girişi uygulanan üçgen dalganın genliği aynı kalmak koşuluyla frekansını yarıya indiriniz. (0,5 KHz). 7. Çıkışta gözlediğiniz işarette ne gibi değişiklikler oldu? Bu değişiklikleri nasıl açıklarsınız? 8. Girişe uygulanan üçgen dalganın genliği aynı kalmak koşuluyla frekansını 20 KHz yapınız. Çıkış işaret şekli, öncekilere kıyasla değişti mi? Niçin? Devrenin gerilim kazancı ne kadar? Bu kazanç A v = R F = 10K = 10 sonucuna yakın mı? Devre sadece eviren yükselteç R gr 1K gözüyle bakılabilir mi? Niçin? Açıklayınız. SONUÇLAR ve YORUMLAR 1. Deney bölümünde yaptığınız bütün işlemleri ve ölçümleri rapor ediniz. Yorumlarınızı ekleyiniz. 2. Devrenin teorik hesaplarını yaparak ölçümlerle karşılaştırınız. 29

30 DENEY 6: Ölçü (Enstrümantasyon) Yükselteç Devresi AMAÇ: Ölçü (Enstrümantasyon) yükseltici devrelerini incelemek. ÖN ÇALIŞMA 1. Deney çalışmalarını benzetim programları ile teker teker gerçekleyiniz. 2. Ölçü (Enstrümantasyon) yükseltici nerelerde kullanılır. Araştırınız. 3. Ölçü (Enstrümantasyon) yükseltici ne gibi avantaj ve dezavantajları vardır? MALZEME LİSTESİ: Direnç: 4x10 kω, 2x100 kω Potansiyometre:1 kω Op-amp: 3x741 DENEY ÇALIŞMASI: 1. Aşağıdaki ölçü (enstrümantasyon) amplifikatörü devresini kurunuz (Şekil 7.1). Şekil V 1 = 0 ve V 2 = 8 mv/1khz için V 0 ve V 2 gerilimlerini osiloskop da gözlemleyerek aynı zaman ekseninde ölçekli olarak çiziniz. 3. V 1 = 4mV/1kHz ve V 2 = 0 V için V 0 ve V 1 gerilimlerini osiloskop da gözlemleyerek aynı zaman ekseninde ölçekli olarak çiziniz ve 2. Şıklarda elde edilen sonuçları karşılaştırınız. 5. Ölçü sonuçlarına göre gerilim kazancının ne kadar olduğunu hesaplayınız. 30

31 6. Devre elemanları cinsinden A V = V 0 /(V 2 V 1 ) gerilim kazancı bağıntısını bulunuz ve kazanç değerini hesaplayınız. 7. A V kazancının 100, 500 ve 1000 olması için gerekli olan eleman değerlerini belirleyiniz. SONUÇLAR ve YORUMLAR 1. Deney bölümünde yaptığınız bütün işlemleri ve ölçümleri rapor ediniz. Yorumlarınızı ekleyiniz. 31

32 DENEY 7: Band Geçiren Filtre Devresi AMAÇ: Band geçiren filtre devresini incelemek. ÖN ÇALIŞMA 1. Deney çalışmalarını benzetim programları ile teker teker gerçekleyiniz. 2. Band geçiren filtreler hakkında bilgi toplayınız. MALZEME LİSTESİ: Direnç: 1x2.2 kω, 2x4.7 kω, 1x10 kω, 4x20 kω, 2x30 kω Kondansatör: 1x1 nf, 2x6.3 nf Opamp:3xTL074 DENEY ÇALIŞMASI: Şekildeki band geçiren filtrenin merkez frekansı 8.8 khz ve band genişliği 4 khz dir. 1. Aşağıdaki band geçiren filtre devresini kurunuz (Şekil 8.1). Şekil V S = 0.5 V sabit için; 10 khz 40 khz arasındaki frekanslarda V 0 gerilimini ölçerek A V0 = V 0 /V S oranını hesaplayınız. A V frekans eğrisini yarı logaritmik düzleme çiziniz. 32

33 3. Girişe, V S = 0.5 V ve 8.8 khz bir üçgen dalga işareti uygulayarak V 0 çıkış işaretini osiloskop da gözlemleyerek çiziniz. SONUÇLAR ve YORUMLAR 1. Deney bölümünde yaptığınız bütün işlemleri ve ölçümleri rapor ediniz. Yorumlarınızı ekleyiniz. 33

34 DENEY 8: 555 Entegresi ile Kare Dalga Osilatör Devresi AMAÇ: 555 entegresi ile kare dalga osilatör devresini incelemek. ÖN ÇALIŞMA 1. Deney çalışmalarını benzetim programları ile teker teker gerçekleyiniz entegresi ile ilgili bilgi toplayınız. MALZEME LİSTESİ: Direnç: 1x480 Ω, 1x1kΩ, 1x2.2 kω, 2x3.3 kω, 1x4.8 kω, 2x6.8 kω, 10 kω Kondansatör: 1x0.1μF, 1x0.01μF Entegre: 555 DENEY ÇALIŞMASI: 1. Aşağıdaki kare dalga osilatörü devresini kurunuz (Şekil 9.1). Şekil R A = 6.8 kω iken; R B = 480 Ω, 1kΩ, 2.2 kω, 3.3 kω, 4.8 kω, 6.8 kω, 10 kω değerleri için V 0 ve V C işaretlerini osiloskop da gözlemleyerek çiziniz. t d ve t b darbe ve boşluk sürelerini ölçünüz. 3. R B = 3.3 kω iken; R A = 480 Ω, 1kΩ, 2.2 kω, 3.3 kω, 4.8 kω, 6.8 kω, 10 kω değerleri için V 0 ve V C işaretlerini osiloskop da gözlemleyerek çiziniz. t d ve t b darbe ve boşluk sürelerini ölçünüz. 34

35 4. t d = 0.695R A C ve t b = 0.695R B C bağıntılarından elde edilen sonuçlar ile deney sonuçlarını karşılaştırınız. Aralarında fark var ise, nedenlerini açıklayınız. SONUÇLAR ve YORUMLAR 1. Deney bölümünde yaptığınız bütün işlemleri ve ölçümleri rapor ediniz. Yorumlarınızı ekleyiniz. 35

36 LABORATUAR KURALLARI 1. Laboratuvara yiyecek ve içecek (su dahil) kesinlikle getirilmeyecektir. 2. Laboratuvar dersi sırasında cep telefonlarınızın kapalı ya da sessiz konumda olduğundan emin olunuz. 3. Deneye geç kalınmamalı, aksi halde 10 dakika geç kalan öğrenciler devamsız sayılırlar. 4. Verimli bir çalışma ortamı sağlamak amacıyla alçak sesle konuşunuz. 5. Deneye gelen her bir öğrenci bütün deneylerden sorumludur. 6. Deneye gelirken deney malzemeleri tam olarak gelinmeli aksi takdirde malzemeleri olmayanlar deneye alınmayacaktır. 7. Gruplar arasında malzeme alışverişi yapılmamalıdır. 8. Deney süresince izin almadan deneyden çıkılamaz. 9. Deneyde kullanılacak olan ölçü aleti, kablolar, kaynaklar, deney setleri gibi ekipmanlar yerli yerinde kullanılmalı ve zarar verilmemelidir. Oluşan problemlerde dersin sorumlularına danışılmalıdır. 10. Sağlam olmayan veya eksik bırakılan malzemeden ilgili masadaki öğrenci grubu sorumludur. 11. Deneyde yapılan ölçümler görevli öğretim elemanına imzalatılacaktır. Kesinlikle sonuçları göstermeden bir başka deneye geçilmeyecektir. 12. Raporlar bir sonraki hafta derste toplanacaktır. Her ne sebeple olursa olsun raporu getirmeyenin notu sıfır olacaktır. 13. Deney sonunda deney masasındaki bütün elektriksel cihazların elektrik bağlantısı kesilmeli, kablolar sökülerek yerlerine bırakılmalı, tabureler ve masa düzenli ve temiz bir şekilde bırakılmalıdır. Aksi takdirde deney sonuçları imzalanmayacaktır. 14. Raporunun tümü veya bir bölümü bir başka grubun raporunun tümü veya bir bölümüyle aynı olamaz. Aksi durumda her iki rapor da kopya sayılacak ve deneyde başarılı olmuş bile olsalar başarısız ve devamsız sayılacaklardır. 15. Geçerli bir sebebi yüzünden en çok iki deneyi kaçıran öğrenciler dönem sonunda katılamadıkları deneyleri telafi ederler. (Telafi haftası ) 16. İkiden fazla deneyi kaçıran öğrenciler sınıfta kalacaktır. 17. Öğrencinin gelmediği deneyde alacağı not 0 dır. 36

37 Ön Çalışma, Deney ve Rapor Hakkında Genel Bilgiler ve Formatları Ön Çalışma: Her deney için, DENEY ÇALIŞMASI kısmı sırası ile Proteus (İSİS) programı ile simülasyonları yapılacak ve A4 kağıda yapılan simülasyonların çıktıları alınıp Laboratuvara gelinecektir. Ön çalışmalar BİREYSEL olarak yapılacaktır. Deney: Ön çalışmalarını yapan bireyler deney esnasında elde ettikleri sonuçları A4 kağıdına grup numarası, ad soyad ve imzaları ile birlikte görevli Hocalarımıza teslim edeceklerdir. Bir kopyasını kendinize almayı unutmayınız. Rapor: Rapor tamamen deney esnasında elde ettiğiniz sonuçların yorumları ile birlikte el ile yazılıp yorumlar eklenerek bir sonraki hafta deneye gelirken teslim edilmesinden ibrettir. Grup olarak hazırlanacaktır. Rapor formatı aşağıdadır: Devrenin Proteus Çizimi Devrenin simülasyon çıktısı (grafik yada tablo) Deneyde elde edilen sonuçları (grafik yada tablo) Elde edilen sonuçların yorumlanması 37

38 Kapak Formatı BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ ELEKTRONİK LABORATUARI - II RAPOR DENEY NO: 8 DENEY ADI: 555 Entegresi ile Kare Dalga Osilatör Devresi GRUP NO: 5 GRUP ÜYELERİ: Osman DALBUDAKOĞLU İmza Ozan GÜLBUDAKOĞLU İmza 38

39 Değerlendirme GENEL NOT (%100) YIL İÇİ (%50) YIL SONU (%50) VİZE* (%25) RAPOR+ÖN ÇALIŞMA+ DENEY DÜZENEĞİ (%25) FİNAL* (%25) PROJE (%25) *Vize ve Final sınavları yazılı olacaktır.(vize ve final haftalarında) 39