BEYAZ EŞYA ÜRETİM SEKTÖRÜNDEN KAYNAKLANAN TEHLİKELİ ATIKLARIN YÖNETİMİ

Transkript

1 BEYAZ EŞYA ÜRETİM SEKTÖRÜNDEN KAYNAKLANAN TEHLİKELİ ATIKLARIN YÖNETİMİ BARIŞ ÇALLI Marmara Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü

2 Türkiye de Beyaz Eşya Sektörü 1955 yılında Arçelik in Sütlüce fabrikası ile faaliyete başlamıştır. İlk yerli çamaşır makinesi 1959 da, ilk buzdolabı 1960 da üretilmiştir. Basit montaj hatlarıyla başlanan faaliyetler, ilerleyen yıllarda özgün tasarım ve teknolojiler yaratacak ve yurtdışına teknoloji transfer edecek düzeye gelmiştir. Sektör güçlü markalar yaratmış, yaptığı atılımlarla dünyanın en büyük üreticilerden biri olmuştur.

3 Türkiye de Beyaz Eşya Sektörü 50 nin üzerinde orta ölçekli imalatçı ve büyük üretici, 500 ün üzerinde aksam ve parça imalatçısı faaliyet göstermektedir. Önde gelen beyaz eşya üreticileri 1986 yılında kurulan TÜRKBESD - Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği, Yan sanayi ise BEYSAD - Beyaz Eşya Yan Sanayiciler Derneği çatısı altında toplanmıştır. Başlıca üretim tesisleri İstanbul, Manisa, Eskişehir, Bolu, Ankara ve Tekirdağ da bulunmaktadır.

4 TÜRKBESD üyesi dört büyük firmanın üretim tesislerinin bulunduğu iller

5 Beyaz Eşya Ürünleri Ana Ürünler Buzdolabı, derin dondurucu, çamaşır makinesi, kurutma makinesi, bulaşık makinesi ve fırın Küçük Ev Aletleri Ocak, süpürge, tost makinası, robot, meyve presi, blender, mikser gibi dayanıklı tüketim malları Elektrikli Ev Aletleri Klima, şofben, termosifon ve su arıtma cihazı

6 Türkiye de Beyaz Eşya Sektörü TÜRKBESD e üye firmaların üretim rakamları (x1000) Buzdolabı Çamaşır Makinesi Bulaşık Makinesi Fırın TOPLAM

7 Beyaz Eşya Üretim Aşamaları Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi ve fırın gibi ana beyaz eşya ürünlerinin üretim aşamaları büyük ölçüde benzerlik göstermektedir.

8 Beyaz Eşya Üretim Aşamaları Beyaz Eşya Üretimi Genel Akım Şeması

9 Sektörden Kaynaklanan Atıklar Atık kodlarını belirlerken Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Ek 4 te yer alan atık listesinden faydalanılmıştır. Buzdolabı, pişirici cihazlar, bulaşık ve çamaşır makinesi üretiminden kaynaklanan prosese özel ve proses dışı atıklar tesis ziyaretleri yapılarak belirlenmiştir.

10 Prosese Özel Tehlikeli Atıklar Atık Kodu Atık Tanımı Tehlikeli maddeler içeren katkı maddelerinin atıkları Organik çözücüler ya da diğer tehlikeli maddeler içeren atık boya ve vernikler Organik çözücüler ya da diğer tehlikeli maddeler içeren atık boya ve vernik çamurları Organik çözücüler ya da diğer tehlikeli maddeler içeren atık yapışkanlar ver dolgu macunları Atık izosiyanatlar Fosfatlama çamurları Tehlikeli maddeler içeren çamurlar ve filtre kekleri Halojen içeren madeni bazlı işleme yağları (emülsiyon ve solüsyonlar hariç) Halojen içermeyen madeni bazlı işleme yağları (emülsiyon ve solüsyonlar hariç) Halojen içeren işleme emülsiyon ve solüsyonları Halojen içermeyen işleme emülsiyon ve solüsyonlar Sentetik işleme yağları Tehlikeli maddeler içeren kumlama maddeleri atıkları Yağ içeren metalik çamurlar (öğütme, bileme ve bindirme tortuları) Tehlikeli maddeler içeren öğütme parçaları ve öğütme maddeleri Diğer hidrolik yağlar Tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli maddelerle kontamine olmuş ambalajlar Tehlikeli maddelerle kirlenmiş emiciler, filtre malzemeleri, temizleme bezleri, koruyucu giysiler dan ye kadar olanların dışındaki tehlikeli parçalar içeren ıskarta ekipmanlar Tehlikeli maddelerle kontamine olmuş metal atıkları Endüstriyel atık suyun diğer yöntemlerle arıtılmasından kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren çamurlar

11 Proses Dışı Tehlikeli Atıklar Atık Kodu Atık Tanımı Tehlikeli maddeler içeren atık baskı tonerleri Fuel-oil ve mazot Iskarta ekipmanlardan çıkartılmış tehlikeli parçalar Kurşun piller Nikel kadmiyum piller Cıva içeren piller Yağ, katran ve diğer tehlikeli maddeler içeren kablolar Asbest içeren inşaat malzemeleri Enfeksiyonu önlemek amacı ile toplanmaları ve bertarafı özel işleme tabi olan atıklar Doymuş ya da kullanılmış iyon değiştirici reçineler Flüoresan tüpler (lambalar) ve diğer cıva içeren atıklar Tehlikeli maddeler içeren boya, mürekkepler, yapıştırıcılar ve reçineler , veya un altında geçen pil ve akümülatörler ve bu pilleri içeren sınıflandırılmamış karışık pil ve akümülatörler ve de bahsedilenlerin dışındaki tehlikeli maddeler içeren ıskartaya çıkmış elektrikli ve elektronik ekipmanlar

12 Tehlikeli Atık Üretim Noktaları Sacın Şekillendirilmesi ve Kaynak Metal Yüzey Hazırlama ve Boyama Plastiğin Şekillendirilmesi Atık boryağ / / / / Yağ içeren metalik çamurlar Metal talaşı Atık yağ Kontamine ambalaj Kontamine bez Atık boya ve tiner Atık boya ve tiner çamurları Fosfatlama çamurları Tehlikeli maddeler içeren çamurlar ve filtre kekleri Tehlikeli maddeler içeren kumlama maddeleri atıkları Kontamine ambalaj Kontamine bez Atık yapışkanlar ve dolgu macunları Halojen içermeyen işleme solüsyonları ve emülsiyonları Kontamine ambalaj Kontamine bez

13 Tehlikeli Atık Üretim Noktaları Yalıtım Poliol Atık İzosiyanatlar Kontamine ambalaj Kontamine bez Montaj Diğer Atık yapışkanlar ve dolgu macunları Kontamine ambalaj Kontamine bez Elektronik kart / Nikel/Kadmiyum piller Hurda kompresörler Tehlikeli maddeler içeren deterjanlar Elektronik kart Kurşunlu piller Nikel/Kadmiyum piller Fluoresan lamba Atık pil ve akü Elektrikli ve elektronik ekipman

14 Tehlikeli Atık Üretim Faktörleri Ürün TAÜF 1 aralığı 2 (kg /ürün) Buzdolabı/dondurucu Çamaşır makinesi Bulaşık makinesi Pişirici cihazlar TAÜF = tehlikeli atık miktarı / üretim adedi yılı TABS verilerine göre hesaplanmıştır

15 Tehlikeli Atıklar Oluşan tehlikeli atıklar arasında en fazla paya sahip olanlar: Fosfatlama çamuru ( ) Endüstriyel arıtma çamuru ( veya ) Kontamine ambalaj ( ) Kontamine bez ( ) Hidrolik yağlar ( )

16 Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi ATIK : Organik Çözücüler ya da Diğer Tehlikeli Maddeler içeren Atık Boya ve Vernikler Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler: Su bazlı boyaların kullanılması Toz boya kullanılması Alternatif boyama sistemleri Boyanın elektrostatik olarak atomize edildiği sistemler Boyanın yüksek devir ile mekanik olarak atomize edildiği sistemler Boyanın hava ya da hidrostatik basınç kullanılarak atomize edildiği sistemler

17 Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi ATIK : Organik Çözücüler ya da Diğer Tehlikeli Maddeler içeren Boya ve Vernik Çamurları Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler: Toz boya kullanılması Membran teknikleri ile boya geri kazanımı Ultrafiltrasyon Nanofiltrasyon Terz ozmoz

18 Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi ATIK : Fosfatlama Çamurları Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler: Alternatif yüzey hazırlama işlemleri Nanoteknolojik yüzey hazırlama Plaforizasyon (Tek banyoda fosfatlama)

19 Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi ATIK : Tehlikeli Maddeler içeren Çamurlar ve Filtre Kekleri Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler: Toksik ve kanserojen kadmiyum kaplamadan vazgeçilmesi Siyanür içermeyen sistemlerin kullanılması Cr +6 yerine Cr +3 ün kullanımı

20 Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi ATIK : Tehlikeli Maddeler içeren Yağ Alma Atıkları Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler: Mevcut yağ alma işleminin iyileştirilmesi Tesise giren yağ miktarının azaltılması Yağ alma işleminin optimize edilmesi Tankların üstünün örtülmesi

21 Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi ATIK : Tehlikeli Maddeler içeren Yağ Alma Atıkları Klorlu çözücülerin kullanıldığı daldırma tankını takip eden buharlı yağ alma işlemi uygulandığı takdirde Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler: Alternatif yağ alma işlemlerinin uygulanması Su bazlı temizleyicilerin kullanılması Ultrasonik temizleme Elektrolitik temizleme Biyolojik yağsızlaştırma

22 Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi ATIK : / / / / Metal İşleme Sıvıları Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler: Etkin metal işleme sıvısı yönetimi Metal işleme sıvısının ömrünün uzatılması Metal işleme sıvısının geri kazanımı Kuru talaşlı imalat (dry machining) ve minimum sıvı kullanımı

23 Sonuçlar Sektörü için TAÜF aralığı kg TA/üründür. Oluşan başlıca tehlikeli atıklar fosfatlama çamuru, endüstriyel arıtma çamuru, kontamine ambalaj, kontamine bez ve hidrolik yağlardır. Buzdolabı üretiminden kaynaklanan izosiyanat ve poliol atıkları ile pişirici cihaz üretiminden kaynaklanan silikon atıkları diğer önemli tehlikeli atıklardır. Türkiye de beyaz eşya sektöründen kaynaklanan TA miktarı ton/yıl olarak tahmin edilmektedir.

24 Teşekkür TÜBİTAK 107G126 Türkiye de Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı İle Uyumlu Tehlikeli Atık Yönetimi Projesi Proje Ekibi: Marmara Üniversitesi Çevre Müh. Bölümü Doç Dr Zehra Semra Can Prof Dr Barış Çallı Doç Dr Bülent Mertoğlu Yrd Doç Dr Orhan Gökyay Arş Gör Dr Deniz Akgül Burcu Yazıcı

25 BEYAZ EŞYA ÜRETİM SEKTÖRÜNDEN KAYNAKLANAN TEHLİKELİ ATIKLARIN YÖNETİMİ BARIŞ ÇALLI Marmara Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü