KU TÜL AMARE ZAFERİ. O Bağdat ki, Sezai Karakoç un şiiriyle;

Transkript

1 KU TÜL AMARE ZAFERİ Babil in, Ninova nın mirasçısı, Mezopotamya nın merkezi, Fırat la Dicle nin düğün yeri Irak. Binbir gece masallarının şehri, Darus selam yani barışın ve adaletin şehri adıyla kurulmuş olan kadim kent Bağdat. Dördüncü Murat ın fethiyle beraber Osmanlının en önemli eyaletlerinden biri olan, yirminci yüzyılın başlarına kadar bir Osmanlı kenti olan, şiirin ticaretin ve sanatın iç içe geçtiği görkemli şehir. O Bağdat ki, Sezai Karakoç un şiiriyle; Ne kadar uzaktık Dicle den Çok yakınında doğmuşken Dicle ki aşağılarda köpüklerinden Bir şehir doğurmuş Bağdat tır bu senin ülken Bağdat tır bu kardeşim senin ülken Ayın Dicle ye düşüp toprağa yükselmesi yeniden Ayna koparmak boyuna ayna koparmak güneşten Açık ve seçik bir fetih kılıçla yarılan güneşten Senin şehrin benim şehrim ve hepimizin şehri Bir nehrin şehri ki bizi yıkamıştır ruh ve beden İçimizde akmıştır gece ve gündüz demeden Gövdesinde izler benekler taşır Kara Âmid kalesinden Yaralar kaplan derisini cam gibi süsleyen Gönül yaraları fizikötesinden Ve diyor ki haberci: Yanan ay sönen gün benim Çöken akşam gelen geceyim ben Neden anlamadın bütün bunları sen Ey Bağdat ın altın anahtarını küle çeviren Bugüne uzanan Bağdat ın trajedisi, birinci dünya savaşında Osmanlının elinden çıkışıyla başlar. Birinci dünya savaşında Irak cephesi, İngilizlerin Basra yı işgaliyle açıldı. Hindistan yolunun güvenliği için Kızıldeniz ve Basra körfezini kontrol etmek isteyen İngilizler, Almanların açık denizlere ineceği korkusuyla bu işgali başlatmıştı. Savaş yıllarında petrolün önemi ve sanayideki kullanım teknolojisinin gelişmesine paralel olarak İngiliz yönetimi içerisinde siyasi kanat, bölgenin işgalini sadece Hint yolu için değil, taşıdığı bu yeni zenginliğe el koyabilmek için de gerekli görmekteydi. Irak ın işgali bu nedenle 1. dünya savaşı ve sonrasında emperyalist paylaşım mücadelesinin ekonomik maksatlarındaki önemli değişimin de sahnesi olmuştur.

2 İşte bu kanlı sahnenin ilk perdesi, İngilizler in Ekim 1914 te Bahreyn i, Kasım 1914 te Fao yarımadasını işgal edip, ardından Bağdat a bağlı önemli bir liman kenti olan Basra yı ele geçirdikleri gün açılmıştır. Ortadoğu için karanlık ve kanlı bir geleceğin başlangıcıdır bu işgal. Basra nın işgali ve İngilizlerin Bağdat a yaklaşması, İstanbul da Bab-ı Ali yönetimi üzerinde bomba tesiri yapar. Çünkü Bağdat, askeri önemi bir yana İstanbul un yakın doğudaki kardeşidir. Bunun üzerine Enver Paşa, Trablus ta beraber çalıştığı ve Batı Trakya da örgütçülüğünü ispat eden Teşkilat-Mahsusa kurucularından Süleyman Askeri Bey i göreve çağırır. Cephe komutanlığına atanan Süleyman askeri Bey, aşiretlerden ve gönüllülerden yararlanarak topladığı kuvvetle, İngilizlere taarruz eder. Irak taki birliklere ek olarak gönüllülerden oluşan Taburun adı, Osmanlı devletinin kurucusu Osman Bey e izafeten Osmancık Taburudur. Süleyman Askeri Bey, birlikleriyle beraber önce İran ın Ehvaz Kasabası na girerek düşmanın faydalanmasını önlemek için petrol boru hattını tahrip ettirdi. Ocak 1915 tarihinde, Osmancık Taburu Dicle kıyısında keşif yapan İngiliz birlikleriyle karşılaştı. Çıkan çatışmada Süleyman Askeri Bey, ayağından yaralandı. Süleyman Askeri, bu keşif birliğinin asıl birlikler olduğuna kanaat getirerek, Basra nın geri alınmasına karar verdi. Bu karar bir kahramanlık trajedisinin başlamasına neden olacaktı. Dicle kıyısında karşılaştığı İngiliz keşif birliğini asıl kuvvet sanan Süleyman Askeri Bey, aldığı yara nedeniyle sedyede olduğu halde, dokuz bin kişilik bir gücün başında Basra ya doğru ilerlemeye başlar. Nisan 1915 günü Şuaybe civarındaki Bercisiyye adlı bu ormanın etrafında İngilizlerle karşılaşırlar. Ve çatışma başlar. Süleyman Askeri Bey, savaşı sedyede yönetmekte, adeta sedyede savaşmaktadır. Yaşanan muhabere sonucunda Türk tarafı mevcudunun yarısı olan kayıp verir. Bu çok ağır bir kayıptır. Onurlu bir asker olan Süleyman Askeri Bey, yaşanan bozgunun suçlusu olarak kendisini görür. 14 Nisan 1914 günü tabancasıyla başına ateş ederek hayatına son verir. Askeri nin naaşı, yardımcısı olan Binbaşı Ali tarafından birliğe duyurulmadan Nahile ye getirilir. Irak Genel Komutanı olan Askeri nin cenazesi, bir çadır içinde yıkanır ve aynı çadırda büyük bir saygı ve üzüntü içinde gömülür. İngiliz Ajanı Arabistanlı Lawrence, Süleyman Askeri nin şehadetini öğrendiğinde Mekke de Şerif Hüseyin in yanında yakında başlatacağı isyanın planlarını hazırlıyordu. Lawrence, Süleyman Askeri nin ölümüyle ilgili şöyle der:

3 Onlar, devletlerinin mevcudiyetini devam ettirebilmek için fevkalade fedakarlıklara ihtiyaç olduğunu hissetmenin bilinciyle her şeyi yapmışlardır. İmparatorluğu oluşturan unsurlar ise her ne pahasına olursa olsun ayrılık davasındaydılar İntihar ettiği haberi bize geldiği zaman Mekke de Şerif Hüseyin in sarayındaydım. Hüseyin Paşa, bana ;Bunlar böyle ölmesini de bilirler dedi. Basra nın işgalinden sonra Türk kuvvetleri Basra yı tekrar almak, İngilizler ise Bağdat ı ele geçirmek amacıyla Irak taki kuvvetlerin sayısını artırmaya başladılar. Bu bölgedeki Türk kuvvetlerinin başında Nurettin Paşa bulunuyordu. İngiliz kuvvetlerine ise General Townshend komuta ediyordu. Tarihler 22 Kasım 1915 i gösterirken İngilizler, Bağdat ın güneyinde bulunan Selmanı Pak ta savunma için bekleyen Türk kuvvetlerine bir taarruz harekatı başlatır. Bu emsali ancak Çanakkale de görülen şiddette bir saldırıdır. Ancak 45.inci Tümenin başında, Cephe Komutanı Albay Nurettin Bey le aynı rütbede olan Enver Paşanın amcası Halil Bey vardı. İngilizlerin cephe hattını yarma yolundaki çabası başarıya ulaşmak üzereydi. Albay Halil, ihtiyat kuvveti olarak beklettiği 5 taburuna şu emri verdi: Ateşle beraber süngü hücumuna kalkılacak ve düşman, sağ tarafından vurulacaktır. Çarpışma ölümünedir ve ölene kadardır.5 taburun dalga dalga saldırısı İngilizleri şaşırtır. Ağır kayıplar verirler ve Kutülamare ye çekilirler. Türk kuvvetleri Kutülamare yi kuşatır. Kut kuşatmasının tüm yetkisi Albay Halil Bey e verilir. Albay Halil Bey beş ay sürecek kuşatma boyunca İngilizlere nefes bile aldırmaz. 21 Ocak 1916 sabahı İngilizler Türk birliğine saldırır. Halil Bey in de elinde silahı en ön safta çarpıştığı bu savaşta, İngilizler yaklaşık 8 bin ölü verip geri çekilir. 10 Mart 1916 da Halil Bey, General Townsheand e bir mektup yazarak teslim olmalarını ister.mektuptan bir gün sonra İngilizler yine hücuma kalkar ama Türkler tarafından geri püskürtülür. 14 Nisan da İngilizler tekrar taarruza geçer. Ancak bu taarruzda binlerce İngiliz in ölümüyle sonuçlanır. General Townshend, çaresiz durumundan kurtulmak için en iyi bildiği yöntemi kullanmaya karar verir. Halil Paşa ya 1 milyon İngiliz sterlini rüşvet teklif eder. Halil Paşa başka şartlar altında sana cevabım silahımdan çıkan kurşun olacaktı der. aynı teklif bu sefer 2 milyon sterline yükseltilir sonuç değişmez. O gece Kut tan büyük infilak sesleri duyulur. İngiliz General Townshend, tüm cephanesini imha ettirmektedir. Patlamalar kesilince Halil Paşa, Alay Komutanı Albay Nazmi ye şehre girmesini emreder. Ve Kut taki İngiliz güçleri teslim olur. Bir süre sonra Halil Paşa da şehre girip, İngiliz komutanın makamına çıkar. General silahı ile kılıcını masasının üzerine koymuştur. General Townshend anılarında Halil Paşa nın şu konuşmasını kaydeder:

4 General, uzun zaman şan ve şerefle taşıdığınız silahlarınız yine sahibine aittir. Onları alınız. Üzülmeyiniz Plevne Kumandanı Gazi Osman Paşa ne muamele gördüyse siz de aynısını göreceksiniz. Hali Paşa, İngilizlerin Irak taki Osmanlı esirlerini bin bir eziyetlerle Hindistan a götürdüklerini bilmekte ve İngilizlere bu şekilde bir insanlık dersi vermektedir. Tarihe Kut ül Amare zaferi olarak geçen ve yaklaşık 5 ay süren kuşatmanın ardından, 13 general, 481 subay ve 13 bin 300 İngiliz askeri esir alınmıştı. İngilizler 40 bin kayıp verirken Osmanlı birliklerinde ise 25 bin askerimiz şehit olmuştu. Halil Paşa kut zaferi üzerine 29 nisan 1916 tarihli günlük ordu emrinde şu tarihi notları düşüyordu: ORDUMA Arslanlar!.. Bugün Türklere şerefü şan, İngilizlere kara meydan olan şu kızgın toprağın müşemmes semasında sühedamızın ruhları şadü handan pervaz ederken, ben de hepinizin pak alınlarından öperek cümlenizi tebrik ediyorum. Bize ikiyüz seneden beri tarihimizde okunmayan bir vakayı kaydettiren Cenab-ı Allah a hamdü şükür eylerim. Allahın azametine bakınız ki, binbeşyüz senelik İngiliz Devleti nin tarihine bu vakayı ilk defa yazdıran Türk süngüsü oldu. İki senedir devam eden Cihan harbi böyle parlak bir vaka daha göstermemiştir. İşte Türk sebatının İngiliz inadını kırdığı birinci vakayı Çanakkale de, ikinci vakayı burada görüyoruz. Bugüne KUT BAYRAMI namını veriyorum. Ordumun her ferdi, her sene bu günü tesit ederken şehitlerimize yasinler, tebarekeler, fatihalar okusunlar. Sühedamız, hayatı ulviyatta, semevatta kızıl kanlarla uçuşurken, gazilerimiz de gelecekteki zaferlerimize gözcü olsunlar. Mirliva Halil Altıncı Ordu Komutanı 29 / nisan / Bağdat İngilizlere Göre ise Kut yenilgisi 1842 deki Kabil bozgunundan beri İngiliz ordusunun yaşadığı en aşağılayıcı hezimet ti. İngiliz Siyasetini Dışişleri Bakanı Lord Balfour un İstanbul daki İngiliz Yüksek Komiserine yazdığı özel mektup ortaya koyuyordu. Mezopotamya, Suriye ve Arabistan da tarafımızdan işgal altında bulundurulan ülkelerin Osmanlı egemenliğine yeniden dönmemesi siyasetimizin değişmez bir parçasıdır Bu nedenle Mısır ve Hindistan daki Müslüman uyruklarımızın Türklerin tamamen yenildiklerini anlamalarını özellikle istiyoruz. Bu

5 İslamlığa, Turancılığa ve genel olarak İslam ın siyasi gücüne öldürücü bir darbe indirecektir. Sonuçta, 20. yüzyılın petrole bağlı yeni güç dengeleri kazandı ve bütün Ortadoğu parçalandı. Şerif Hüseyin ve diğer ayrılıkçı Arap liderleri, savaş boyunca kendilerine vaat edilen bağımsız Büyük Arap Devleti nin bir kandırmaca olduğunu geç te olsa anladılar. Anladılar da Ba'de harab ül Basra.. Ama, Basra, Bağdat, Musul, Kerkük gibi şehirler Anadolu dan uzak düşmenin hasretini ve acısını hiç dindiremedi. Hala dinmiyor. Süleyman Askeri nin, Halil Paşa nın, Uceymi Sadun un, Trabzonlu Binbaşı Adil Bey in, Özdemir Bey in Irak ı ise Dicle ve Fırat ın Anadolu dan akıttığı suyla bu hatıraları hala bağrında besliyor. Kut ül Amare de, Şuaybe de, Telafer de toprağa düşen şehitlerimiz ise, vatan ve onur için ölümsüzlüğe kavuşmanın huzuru içinde yatıyorlar. Kut ül Amare de yenilenler Sykes-Picot Anlaşması ile Osmanlı yı nasıl böleriz tartışmasını yaptılar. Bu anlaşmanın arkasında Anadolu yu Rumeli den koparmak vardı. Kut ül Amâre zaferinin 100.yılında ;Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı şöyle diyor: Şimdi ya Kut ül Amâre kazanacak, ya Sykes-Picot kazanacak Her gonca gül bir gül yüzlüyü hatırlatır. Her gül yüzlü gülzara dönmüş yerleri; Kut ul Amare yi, Çanakkale yi İbrahim ce ateşler içre hey! Gül deren erleri... Ölümlerden ölüm beğenin dendi: Beğenmedik! Ölümlerden ölüm beğenmek, Ölümü beğenmekti hülasa! Hayatı seçtik Öyle bir dirilik umduk ki umudun bittiği yerde, Umut kesmeyip Hak tan; Diz çöktü ölüm biiznillah; Ona tepeden baktık müstehzi! Ölmek yok! Ölmeden ölüye saymışlar ne gam! Ölmek yok! Ölmeden mezara koymuşlar ne gam! Çekmez ama akıl denen terazi, Ölmek yok bize meydan-ı gazada; İki dirilikten birisi kesin; haydi ya nasip! Ya şehid olmak var, ya şanlı gazi Metin-Kurgu:Ayşe-İbrahim ŞAHİN