GENEL MUHASEBE. Duran Varlıklar-Mali Duran Varlıklar. Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Transkript

1 GENEL MUHASEBE Duran Varlıklar-Mali Duran Varlıklar Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

2 DURAN VARLIKLAR Duran Varlıklar; Bir yıldan veya bir normal faaliyet döneminden daha uzun sürelerle, işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için kullanılmak amacıyla elde edilen ve ilke olarak bir yılda veya normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülmeyen varlıkları kapsar.

3 DURAN VARLIKLAR 22. TİCARİ ALACAKLAR 23. DİĞER ALACAKLAR 24. MALİ DURAN VARLIKLAR 25. MADDİ DURAN VARLIKLAR 26. MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 27. ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR 28. GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI 29. DİĞER DURAN VARLIKLAR

4 UZUN VADELİ ALACAKLAR Uzun vadeli alacaklar ile ilgili muhasebe ilke ve politikaları, dönen varlıklar bölümünde anlatılan alacaklar ile ilgili politikalara uygun olarak yürütülür. Tek farklılık bu alacakların vadelerinin bir yıldan daha uzun olmalarıdır.

5 UZUN VADELİ TİCARİ ALACAKLARIN TÜRLERİ

6 UZUN VADELİ DİĞER ALACAKLARIN TÜRLERİ

7 MALİ DURAN VARLIKLAR Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan uzun vadeli menkul kıymetlerle ve paraya dönüşme niteliğini kaybetmiş menkul kıymetler bu grupta izlenir. Ayrıca, diğer bir işletmeye veya bağlı ortaklığa ortak olmak amacıyla edinilen sermaye payları da bu grupta yer alan hesaplara kaydedilir.

8 MALİ DURAN VARLIKLAR Menkul kıymet yatırımları, işletmenin amacına göre, kısa ve uzun vadeli yatırımlar olarak iki grup altında toplanabilir. Kısa vadeli yatırımlar : Fon fazlasını değerlendirmek için yapılan spekülatif yatırımlardır. Uzun vadeli yatırımlar : Yatırım yapılan işletme ile mevcut iş ilişkilerini ya da ticari ilişkileri korumak, kolaylaştırmak veya daha ileri götürmek, yönetimde söz sahibi olmak veya yönetimini kontrol altına almak amacıyla yapılan yatırımlardır.

9 MALİ DURAN VARLIKLAR Kısa vadeli yatırımlar Menkul Kıymetler grubunda, uzun vadeli amaçlarla elde edilen yatırımlar ise Mali Duran Varlık grubunda muhasebeleştirilir. Vade sonuna kadar elde tutulacak ve en az bir yıl içinde elden çıkarılmayacak olan menkul kıymetler mali duran varlık grubunda muhasebeleştirilir. Uzun vadeli menkul kıymet yatırımları, kendi arasında yatırımın büyüklüğüne yani işletme nin yatırım yapılan işletme üzerindeki etki derecesine göre tasnif edilebilir. Etki derecesinin tespitinde önemli etki ve kontrol gücü kavramları önem kazanmaktadır.

10 MALİ DURAN VARLIKLARIN TÜRLERİ 240 Bağlı Menkul Kıymetler 241 Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 242 İştirakler 243 İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) 244 İştirakler Sermaye Payları Değer Düşükl. Karşılığı (-) 245 Bağlı Ortaklıklar 246 Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-) 247 Bağlı Ortaklıklar Serm. Payl. Değer Düş. Karşılığı (-) 248 Diğer Mali Duran Varlıklar 249 Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı (-)

11 MALİ DURAN VARLIKLARIN TÜRLERİ

12 MALİ DURAN VARLIKLAR Önemli etkinlik ve kontrol gücünün var olup olmamasına göre uzun vadeli yatırımlar bağlı menkul kıymetler, iştirakler ve bağlı ortaklıklar olarak bölümlendirilir. Yatırım yapılan işletme üzerinde işletmenin önemli etkinliğinin bulunması durumunda, söz konusu yatırım iştirak olarak, kontrol gücünün bulunması halinde ise bağlı ortaklık olarak adlandırılır.

13 MALİ DURAN VARLIKLAR İşletme nin yatırım yaptığı işletme üzerinde ne kontrol gücünün ne de önemli etkisinin bulunmadığı durumlarda, söz konusu hisse senedi yatırımı bağlı menkul kıymet olarak adlandırılır. Ayrıca, hisse senedi dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunlulukla veya paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetler de, bağlı menkul kıymet olarak adlandırılır. Vade bitimine kadar elde tutulacak menkul kıymetlerden vadesi 12 ayı aşanlar da bağlı menkul kıymetler kapsamında yer alır

14 MALİ DURAN VARLIKLARIN ALIŞ MALİYETLERİ Finansal duran varlık yatırımları, elde edildiklerinde edinme değeri ile kayıtlara alınır. Edinme bedeli alış değerini ifade eder. Satın alma fiyatıyla birlikte satın almayla ilgili ödenen komisyon, harç, damga vergisi ve banka harcı gibi giderler, menkul kıymetin maliyet bedeline dahil edilebilir. Ancak, diğer olağan gider ve zararlar grubundaki ilgili hesaba doğrudan gider de yazılabilir. Genelde, bu tür giderler, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar grubundaki hesaplarda muhasebeleştirilir.

15 MALİ DURAN VARLIKLARIN DEĞERLEMESİ İştiraklere yapılan yatırımlardan önemli etkinlik taşıyan iştirakler, özkaynak yöntemiyle muhasebeleştirilir. Önemli etkinlik taşımayan yatırımlar maliyet yöntemiyle muhasebeleştirilirler.

16 MALİ DURAN VARLIKLARIN DEĞERLEMESİ Özkaynak yönteminde, maliyet bedeli, yatırım yapılan ortaklığın özkaynağından işletmenin payına düşen kısmı gösterecek şekilde, artırılır veya azaltılır. Bu işlem yapılırken, ana ortaklığın payına düşen net kâr veya zarar gelir tablosunda, diğer özkaynak kalemlerindeki artışlar ise niteliklerine göre sermaye yedeklerinin ilgili hesabında gösterilir. Yatırım yapılan ortaklıktan alınan kâr payları iştirak tutarından düşülür. Özkaynak yönteminde, iştirakin mevcut olan en son finansal tabloları kullanılır.

17 MALİ DURAN VARLIKLARIN DEĞERLEMESİ İşletme, bağlı ortaklık niteliğinde bir yatırıma sahip olduğunda, kendi ile bağlı ortaklığın konsolidasyon yöntemi uygulamak suretiyle varlıklar, yabancı kaynaklar, özkaynaklar, gelir ve kârlar ile gider ve zararlarını bir bütün olarak gösteren, konsolide bilanço, konsolide gelir tablosu ve bu tabloların eki diğer finansal tabloları düzenler. İşletme, konsolidasyon öncesi finansal tablolarında bağlı ortaklıkları özkaynak yöntemi ile muhasebeleştirir.

18 240- BAĞLI MENKUL KIYMETLER İştiraklerdeki sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri (min. %10) taşımadığı için iştirakler hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde tutulması amaçlanan hisse senetleri ile hisse senetleri dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetler bu hesapta izlenir. İşleyişi : Bu menkul kıymetler elde edildiğinde veya bu gruba devredilmesi gerektiğinde 240- Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı na borç; elden çıkarıldığında bu hesaba alacak kaydedilir.

19 241-BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) Bağlı menkul kıymetler; borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde; ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır. İşleyişi : Dönen varlıklar grubundaki 119- Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı nda açıklanmıştır.

20 242- İŞTİRAKLER İşletmenin, doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık paylarının izlendiği hesaptır. İştirakler hesabı, bir ortaklıktaki en fazla % 50 oranında olan sermaye payları veya oy haklarının izlenmesinde kullanılır. İştirak edilen ortaklıklarda iştirak ilişkisinden bahsedebilmek için sermaye payı dikkate alınmaksızın sahip olunan oy hakkı veya yönetime katılma hakkının en az % 10 oranında bulunması gerekir. İşleyişi : İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba borç, elden çıkarılmalarında alacak kaydedilir.

21 243- İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-) İştiraklerle ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır. İşleyişi : İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda 242- İştirakler Hesabı karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.

22 244-İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI, DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) İştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen azalmalarının izlendiği hesaptır. İşleyişi : Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları 654- Karşılık Giderleri Hesabına gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise 644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı na gelir kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.

23 245- BAĞLI ORTAKLIKLAR İşletmenin doğrudan veya dolaylı yüzde 50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye paylarının izlendiği hesaptır. Bağlı ortaklığın sahipliğinin belirlenmesinde yukarıdaki kıstaslardan, yönetim çoğunluğunu seçme hakkı, esas alınır. İşleyişi : Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya hisse senedi edinildiğinde hesaba borç, ortaklık paylarının elden çıkarılmasıyla alacak kaydedilir.

24 246-BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-) Bağlı ortaklıklarla ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır. İşleyişi : Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda 245- Bağlı Ortaklıklar Hesabı karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.

25 247-BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) Bağlı ortaklığa iştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır. İşleyişi : Ayrılması kararlaştırılan değer azalma karşılıkları, 654- Karşılık Giderleri Hesabı na gider kaydı suretiyle bu hesaba alacak; kendisine karşılık ayrılmış olan bağlı ortaklık sermaye payı elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise 644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı na alacak kaydı suretiyle hesaba borç kaydedilir.

26 ÖRNEK Hastanemiz, TL sermayesi olan Z Görüntüleme A.Ş. nin sermayesinin %6 sını temsil eden hisse senetlerine uzun vadeli ortaklık amacı ile yatırım yapmıştır. Hisse senetlerini tarihinde TL ye satın almıştır. Satın alınan hisse senetleri için TL komisyon ödenmiştir. x BORÇ ALACAK 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER , KOMİSYON GİDERLERİ KASA ,00 (UV. Hisse senedi alımı)

27 ÖRNEK tarihinde TL sermaye ile kurulan ABC Medikal A.Ş. ye %20 hisse ile ortak olunması tahhahüdünde bulunulmuştur aynı gün sermaye taahhüdünün 1/3 ü şirketin banka hesabına nakden yatırılmıştır BORÇ ALACAK x1 242 İŞTİRAKLER ,00 (ABC Medikal A.Ş.'ye ortak olunması) x İŞTİRAKLER SERMAYE TAAHHÜTLERİ , İŞTİRAKLER SERMAYE TAAHHÜTLERİ 6.650, KASA 6.650,00 (1/3 Taahhütün yerine getirilmesi)

28 ÖRNEK Hastanemiz, sermayesi TL olan X Görüntüleme A.Ş. nin TL nominal bedelli hisse senetlerini TL nakit TL sermaye taahhüdü karşılığında tarihinde satın almıştır

29 ÖRNEK X Görüntüleme A.Ş. den tarihinde alınan bir apel çağrısı ile iştirak sermaye taahhüdümüzden TL tutarındaki bir kısmın tarihinde ödeneceği bildirilmiştir. Ödeme vadesinde banka kanalı ile yapılmıştır

30 ÖRNEK tarihinde X Görüntüleme AŞ hisse senetlerinin borsa değerin TL.ye düştüğü ve düşüşün önem arz ettiği tespit edilmiştir

31 ÖRNEK X Görüntüleme AŞ hisse senetlerimiz tarihinde TL.ye satılmış, sermaye taahhüdü üzerindeki net satış bedeli banka kanalıyla tahsil olunmuştur. Satış işlemi için bankaya TL komisyon gideri ödenmiştir