TÜRKİYE DE MİLLETVEKİLİ

Transkript

1 20 TÜRKİYE DE MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ

2 1SEÇİMLERLE İLGİLİ DÜZENLEMELER İLK KEZ NE ZAMAN YAPILMIŞTIR? Türkiye, demokratik sistemin temelini teşkil eden seçimlerle bundan yaklaşık 150 yıl önce tanışmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde kabul edilen ve Türkiye tarihinin ilk Anayasası olan Kanun-u Esasi bir anlamda demokrasiye geçişin de ilk adımı olmuştur. İlk seçimler ise Kanun-u Esasi nin kabulünün hemen ardından, 1877 de yapılmıştır. Bu tarihten sonra, Osmanlı İmparatorluğu nda 5 genel seçim daha yapılmış, Türkiye Cumhuriyeti nin ilk genel seçimi ise 1923 yılına rastlamıştır. TÜRKİYE TARİHİNDE ÇOK PARTİLİ 2 SEÇİMLER İLK KEZ NE ZAMAN DÜZENLENMİŞTİR? Cumhuriyet tarihinin ilk çok partili seçimi ise Cumhuriyet Halk Partisi ile Demokrat Parti nin katıldığı 21 Temmuz 1946 seçimleridir.

3 3KADINLARA SEÇME SEÇİLME HAKKI NE ZAMAN VERİLMİŞTİR? Türkiye de kadınlara seçme ve seçilme hakkı pek çok Batı ülkesinden önce 5 Aralık 1934 te verilmiştir Seçimleri, kadınların ilk kez oy kullandığı seçimler olmuş ve bu seçimlerin ardından yine ilk kez 8 kadın milletvekili parlamentoya girmiştir. Türkiye nin ilk kadın başbakanı ise 25 Haziran 1993 te göreve başlayan Tansu Çiller dir Genel Seçimlerinde TBMM deki kadın milletvekili sayısı 79 a yükselmiş olup, kadın milletvekili oranı % 14,4 ile Cumhuriyet tarihindeki en yüksek orandır. SEÇİMLERİN YÖNETİMİ VE 4 DENETİMİNDEN HANGİ KURUM SORUMLUDUR? Seçimlerin genel yönetim ve denetimini yürüten en üst yargı mercii, 1950 de kurulan Yüksek Seçim Kurulu dur (YSK). Kurul, 7 asıl, 4 yedek üyeden oluşur. Anayasa da Yasama Bölümü içinde yer alan ve bağımsız bir yargı mercii olan YSK, seçimlerin genel yönetim ve denetiminin yanı sıra yargısal denetimini de sağlayan karma, egemen üst yargı merciidir.

4 5SEÇİMLERE KATILIM ORANI NE DÜZEYDEDİR? Seçimlere katılma oranı 1950 seçimlerinden bu yana ortalama yüzde 82,2 dir de yapılan en son genel seçimde katılım oranı yüzde oranında gerçekleşmiş olup, birçok Avrupa ülkesine kıyasla oldukça yüksektir. Milletvekili Seçimlerine Katılım Oranı 6SEÇİMLERDE YURTDIŞINDA YAŞAYAN SEÇMENLER OY KULLANABİLİR Mİ? Evet. Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları iki şekilde oy kullanabilir. YSK denetiminde yurtdışı seçmenlerin oy kullanabilmesi için gümrük kapılarında ve dış temsilciliklerde sandıklar kurulmaktadır. Gümrük kapılarında kurulan sandıklarda uzun süredir oy kullanan yurtdışı seçmenler, 2013 te hayata geçirilen bir düzenleme ile bulundukları ülkelerdeki temsilciliklerde de oy kullanmaya başlamıştır. Yurtdışında yaşayan vatandaşlar ilk kez 2014 yılında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bulundukları ülkelerde kurulan sandıklarda oy kullanmıştır. 25. Dönem Milletvekili seçiminde 8 Mayıs-7 Haziran 2015 tarihleri arasında 33 farklı gümrük kapısının yanı sıra 8-31 Mayıs 2015 tarihleri arasında 54 ülkede yer alan 112 dış temsilcilikte kurulan sandıklarda oy kullanılabilmektedir. Oy kullanabilecek yurtdışı seçmen sayısı dir.

5 7YURTDIŞINDA KULLANILAN OYLAR NASIL SAKLANIR VE TÜRKİYE YE NASIL GETİRİLİR? Yurtdışında Kullanılan Oyların Saklanması: Yurtdışında birden fazla gün oy kullanılabildiğinden, sandık kurulan her temsilcilikte oyları saklamak ve ağzı mühürlü oy torbalarını İlçe Seçim Kurulu na göndermek üzere bir komisyon görevlendirilir. Komisyonda sandık kurulan temsilciliğin misyon şefi başkanlığında, temsilcilikte görev yapan bir kamu görevlisi ile son milletvekili seçimlerinde Türkiye genelinde en çok oyu alan 3 siyasi partinin temsilcisi yer alır. Oy torbaları temsilciliklerde komisyonun izni olmadan girilip çıkılamayan ve kapısında en az 3 farklı kilit bulunan güvenli bir yerde muhafaza edilir. Oy torbalarının muhafaza edildiği yerin anahtarlarından biri komisyon başkanında diğerleri ise ad çekme usulüyle 2 farklı siyasi parti üyesinde bulunur. Yurtdışında Kullanılan Oyların Türkiye ye Getirilmesi: Yurtdışında kullanılan oylar YSK bünyesindeki Yurtdışı İlçe Seçim Kurulunun gözetim ve denetimi altında Türkiye de açık olarak sayılır ve tutanak altına alınır. Yurtdışı İlçe Seçim Kurulu Ankara Esenboğa Havalimanında kurulur. Yurtdışında kullanılan oy torbaları, nakil komisyonu ile sandık saklama ve ulaştırma kurulu tarafından Türkiye ye ulaştırılır. Her iki komisyonda da iki memur üye, YSK da temsilci bulundurma hakkına sahip 5 siyasi partinin bildirecekleri birer asıl, birer yedek üye bulunur. Yurtdışında kullanılan oylar, uçak kiralanması ve diplomatik kargo/kurye yöntemiyle Türkiye ye getirilir.

6 8MÜKERRER OY KULLANILABİLİR Mİ? Hayır. Mükerrer oy kullanımını engellemek üzere sandık başında tüm tedbirler alınır. Seçmen kütükleri, İçişleri Bakanlığı nın adrese dayalı nüfus kayıt sistemi çerçevesinde oluşturulur. İçişleri Bakanlığı her gün bu kayıtlarda yapılan değişiklikleri sisteme girer. Bu veriler, Seçim Bilişim Sistemi ne (SEÇSİS) de gider. Gelen her yeni veri, SEÇSİS te standart olarak 5 ayrı parametre üzerinden (ad, soyad, doğum tarihi, doğum yeri ve baba adı) filtreden geçirilir. Yeni gelen verinin, mevcut seçmen kütüğü ile eşleşip, eşleşmediği kontrol edilir. Böylece mükerrer seçmen yazımının önüne geçilir. Tüm bu tedbirlere rağmen mükerrer oy kullanılmaya ya da başkasının adına oy vermeye teşebbüs eden kişi 3 yıldan 5 yıla kadar hapisle cezalandırılır. 9YSK TARAFINDAN KURULAN SEÇSİS NEDİR? Seçim Bilişim Sistemi (SEÇSİS) seçimle ilgili her türlü veri, bilgi ve belgenin üretildiği ve güvenli bir şekilde saklandığı bir bilgi sistemidir. YSK nın projesi olan SEÇSİS Türkiye nüfusunun % 70 ini ilgilendiren en önemli e-devlet projelerinden biridir. SANDIK KURULU KİMLERDEN 10OLUŞUR? MÜŞAHİT NE DEMEKTİR? Her sandık için ayrı ayrı oluşturulan sandık kurulu, şehirlerde bir devlet memuru asıl üyesi, 5 siyasi parti asıl üyesi olmak üzere 6 asıl üye, 6 siyasi partili yedek üyeden oluşur. Siyasi partilerin üyelerine müşahit denir. Müşahitler, sandık başı işlemlerini takip etmek üzere siyasi partilerin ve bağımsız adayların belirleyip İlçe Seçim Kurulu na sundukları liste üzerinden kura ile belirlenir. Kura sırasına göre, önce asıl ardından da yedek üyeler belirlenir. Müşahitler seçim sürecinin başından itibaren tüm işlemleri takip eder, denetler, tutanağa geçirir ve gerektiği yerlerde itiraz eder.

7

8 SEÇİM GÜVENLİĞİ NASIL 11SAĞLANIR? Seçim güvenliği; oy kullanma sırasında, sayım esnasında ve sandık alanı dışında olmak üzere 3 farklı boyutta alınan önlemlerle sağlanmaktadır. Oy kullanma sırasında: -Sandık başında seçmene, vereceği oy hakkında hiçbir kimse müdahale, telkin veya tavsiyede bulunamaz. Hiçbir seçmen oyunu kullandıktan sonra sandık başında kalamaz. -Seçmen, kapalı oy verme yerinden dışarı çıkmadıkça, hiç kimse oy verme alanına giremez. -Hiç kimse, seçim günü sandık çevresinde seçmenin oyunu tam bir serbestlikle ve gizli şekilde kullanmasına veya sandık kurulunun görevini yapmasına engel olamaz. -Sandık alanında hiç kimse, bir siyasi parti veya adaya ait rozet, amblem gibi işaretler veya propaganda amaçlı yayınlar taşıyamaz; yazılı, sözlü ve görüntülü propaganda yapamaz. -Sandık kurulu başkan ve üyeleri, adaylar, milletvekilleri, kayıtlı seçmenler, müşahitler, bina sorumluları, seçim güvenliğini sağlamakla görevli güvenlik güçleri ile medya mensupları dışında kimse sandık alanında bulunamaz. Sayım esnasında: -Oyların sayım ve dökümü açık olarak yapılır. -Oy verme yerinde bulunan herkes sayım ve dökümü izleyebilir. -Sandık, herkesin gözü önünde sandık kurulu başkanınca açılır. -Başkan, zarfın içinden çıkan oy pusulasını herkesin görebileceği şekilde tutar ve yüksek sesle okur. -İtiraza uğrayan oy pusulaları sandık kurulunca ayrı ayrı değerlendirilir ve karara bağlanır. Kurulun kararına ilişkin itiraz İlçe Seçim Kuruluna yapılır. -Sandık kurulunun, İlçe Seçim Kurulu da dahil olmak üzere YSK ya kadar ulaşan her kademedeki kararlara karşı itiraz hakkı mevcuttur. YSK nın aldığı kararlar kesindir.

9 Sandık alanı dışında: -Görevli emniyet personeli dışında hiç kimsenin silah taşımasına izin verilmez. -Sandık alanına giden yollar önceden kontrol edilerek art niyetli kişi veya grupların toplanmasına ve toplu olarak bir arada bulunmalarına, bunların görevlilere, siyasi parti mensuplarına, adaylara, seçmenlere ve vatandaşlara herhangi bir tehdit, baskı, cebir, şiddet ve benzeri uygulamasına engel olunur. -Sandık alanı dış çevresinde şüpheli şahıslara yönelik önleme aramaları yapılır. -Oy vermek üzere sandık başına giden görevli personel ile görevleri icabı sivil olması gerekenler dışındaki güvenlik personeli üniformalı olarak görev yapar. -Bütün umumi eğlence yerleri oy verme süresince kapatılır. -Oy verme günü alkollü içki satılması, verilmesi ve içilmesi engellenir.

10 VATANDAŞLIK NUMARALI 12KİMLİĞİ OLMAYAN YA DA SEÇİM GÜNÜ BULAMAYAN SEÇMENLER OY KULLANABİLİRLER Mİ? Seçmen ancak TC Kimlik Numarası nı içeren bir kimlik kartı (nüfus cüzdanı, resmi daireler ve iktisadi devlet teşekkülleri tarafından verilmiş soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlilik cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi, avukatlık belgesi gibi kimliği tereddütsüz belirtecek belgelerden biri) ile oy kullanabilir. Kimliği olmayanlar Pazar günü de çalışacak olan nüfus müdürlüklerinden alacakları imzalı ve mühürlü nüfus kayıt örneği ile de oy kullanabilirler. OY VERME İŞLEMİ NASIL 13 GERÇEKLEŞİR? -Kimliği teyit edilen seçmene, mühürlenmiş oy zarfı ve birleşik oy pusulası EVET ya da TERCİH mührü ile birlikte verilir. -Seçmen doğrudan kapalı oy verme yerine girer ve oy kullanma kabininde seçtiği parti ya da bağımsız adaya ayrılan bölümün alt kısmında bulunan kutuya mührü basar. -Zarfa koyduğu birleşik oy pusulasını oy sandığına atar. -Seçmen, Sandık Seçmen Listesi nde isminin karşısını imzalar ve seçim işlemi tamamlanır.

11 14 KULLANILMAYAN OY ZARFLARI VE PUSULALAR NE OLUR? OY ZARFLARININ İMHA EDİLMESİ NE DEMEKTİR? Oy kullanma işlemi tamamlandıktan sonra Sandık Başkanı ve üyeler oy zarflarından kullanılmayanları sayar. Bu sayı oy kullanan seçmen sayısına eklenir ve toplam sayının kurula teslim edilen zarf toplamına uygun olup olmadığı tespit edilir. Kullanılmayan zarflar bir paket halinde mühürlenir ve üzerine sayısı yazılır. Tüm bu işlemler tutanağa işlenir. Zarf sayısı oy kullanan seçmen sayısından fazla ise eşitliği sağlamak için önce geçersiz zarf sayısı düşülür. Geçersiz zarf sayısının düşülmesi halinde de eşitlik sağlanamıyorsa, sandık kurulu başkanı geçerli zarflar arasından, eşitliği sağlayacak sayıda zarfı gelişigüzel çeker ve bu zarflar açılmadan derhal yakılarak imha edilir. İmha edilen zarf sayısı tutanağa yazılır. OY PUSULASININ FAZLA 15BASILMASININ SEBEBİ NEDİR? Oy pusulalarına bir zarar gelmesi durumunda kullanılmak üzere yedek oy pusulası basılır. Yasa gereği ilçe seçim kurullarına sandıkların %2 si kadar yedek paket gönderilir. YSK tarafından alınan 604 numaralı karar uyarınca 7 Haziran genel seçimleri için oy kullanacak yurtiçinde , yurtdışında seçmen için 73 milyon 988 bin 955 oy pusulası basıldı.

12 ULUSLARARASI GÖZLEMCİLER 16SEÇİMLERDE BULUNABİLİR Mİ? Evet. Türkiye de gerçekleştirilen halkoylamaları, cumhurbaşkanlığı seçimi, milletvekili genel seçimi ve yerel seçimler başta olmak üzere tüm seçimlerde Avrupa Birliği ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) gibi uluslararası seçim gözlemcileri yer alabilir ve tüm seçim sürecini takip eder DÖNEM MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİNDE KAÇ SEÇMEN OY KULLANABİLECEK? Seçimlerde, 18 yaşını dolduran Türk vatandaşları dışında kimse oy kullanamaz. 18 yaşını dolduran tüm Türk vatandaşları milletvekili genel seçimi, yerel seçimler ve halk oylamaları başta olmak üzere tüm seçimlere katılma hakkına sahiptir. Ancak, taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler, silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri öğrenciler ise oy kullanamazlar. Yurtiçinde seçmen, yurtdışında ise seçmen oy kullanabilecek.

13 DÖNEM MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ NE KAÇ SİYASİ PARTİ VE BAĞIMSIZ ADAY KATILACAKTIR? 7 Haziran da gerçekleşecek milletvekili seçimlerine 20 siyasi parti ve 165 bağımsız aday katılacaktır. 19 TÜRKİYE TARİHİNDE KAÇ KEZ MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMİ YAPILMIŞTIR? Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bu güne kadar 24 genel seçim gerçekleşirken 7 Haziran 2015 te yapılacak Miletvekilli Genel Seçimleri Türkiye seçim tarihinin 25. genel seçimi olacaktır.

14 20 SEÇMENLER 7 HAZİRAN SEÇİMLERİ İLE İLGİLİ OLARAK NEREDEN BİLGİ ALABİLİR? Yüksek Seçim Kurulu tarafından oluşturulan Çağrı Merkezi ne hem yurt içinde hem de yurtdışında yaşayan seçmenler aşağıdaki numaralardan 7/24 ulaşarak bilgi alabilirler. Yurt İçi : Yurtdışı :

15

16 T Ç aadb