KİRA SÖZLEŞMELERİNDE DAMGA VERGİSİNİN HESAPLANMASI VE BEYANI

Transkript

1 KİRA SÖZLEŞMELERİNDE DAMGA VERGİSİNİN HESAPLANMASI VE BEYANI Ayşe GINALI * I-GİRİŞ: 488 sayılı Damga Vergisi kanununa ekli (1) sayılı Tablo da yazılı kağıtlar damga vergisine tabidir. (2) sayılı Tablo da yazılı kağıtlar ise damga vergisinden istisna edilmiştir. Ancak (1) sayılı Tabloda vergiye tabi kağıtlar sayılmış olmakla birlikte o kağıtların nasıl olması gerektiği belirtilmediğinden, kağıdın tabi olacağı verginin tespiti için o kağıdın mahiyetine bakılır ve buna göre tabloda yazılı vergisi bulunur. Kağıtların mahiyetinin tayininde ise, şekli kanunlarda belirtilmiş olanlarda kanunlardaki adlarına, belirtilmemiş olanlarda üzerlerindeki yazının ihtiva ettiği hüküm ve manaya bakılır. Ayrıca mahiyeti tayin edilmek istenen kağıt üzerinde başka bir kağıda atıf yapılmışsa, atıf yapılan kağıdın hükümlerine nazaran iktisap ettiği mahiyete göre vergi alınır. Bu durumda vergilendirme açısından düzenlenen kağıdın yanı sıra atıf yapılan kağıdın mahiyeti vergilendirmeyi etkiler. II- DAMGA VERGİSİ ALINMAYACAK KİRA SÖZLEŞMELERİ Damga Vergisinden istisna edilen kağıtlar kanuna ekli (2) sayılı Tablo da düzenlenmiştir. Buna göre (2) sayılı Tablonun; IV- Ticari ve Medeni İşlerle İlgili Kağıtların; 31- bölümünde; Dernek veya vakıflarca yerleşim yeri, gerçek kişilerce mesken olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadi işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira mukavelenameleri; 32- bölümünde; Gelir vergisinden muaf esnaf, muaf serbest meslek erbabı ile basit usulde vergilendirilen mükellefler tarafından işyeri olarak kullanılmak üzere kiralanan ve iktisadi işletmelere dahil olmayan taşınmazlara ilişkin kira mukavelenameleri; denilmektedir. * Antalya Vergi Dairesi Başkanlığı Antalya Kurumlar Vergi Dairesi Müdürlüğü Vergi Dairesi Müdür Yardımcısı 259

2 Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri çerçevesinde, iktisadi işletmeye dahil olmayan bir gayrimenkulün gerçek kişilere mesken veya dernek ve vakıflara yerleşim yeri ya da gelir vergisinden muaf esnaf, gelir vergisinden muaf serbest meslek erbabı ve basit usulde vergilendirilen mükellefler tarafından işyeri olarak kiralanması durumunda düzenlenen kira sözleşmelerinden Damga Vergisi alınmayacaktır. Ancak ; 34- bölümünde; Ticari, zirai veya mesleki faaliyetlere ilişkin olmamak şartıyla gerçek kişiler arasında düzenlenen akitlerle ilgili kağıtlar.(söz konusu kağıtlar, resmi dairelere veya noterlere ibraz edildikleri takdirde bu tarih itibarıyla vergiye tabi tutulur ve ibraz edenlerce ödenir.), hükmü yer aldığından bu sözleşmelerin resmi dairelere ibrazı halinde damga vergisi alınır. III- DAMGA VERGİSİ ALINACAK KİRA SÖZLEŞMELERİ Kanuna göre istisna tutulan kira sözleşmeleri haricinde kira mukavelenameleri Damga Vergisine tabi tutulur. Ancak hesaplanacak damga vergisi olayın mahiyetine göre değişmektedir. Kanuna ekli (1) sayılı Tablonun; I- Akitlerle İlgili Kağıtlar; üzerinden A-) (Belli parayı ihtiva eden kağıtlar) (2012 yılı için) 2- Kira mukavelenameleri (Mukavele süresine göre kira bedeli üzerinden) binde 1,65 3- Kefalet, teminat ve rehin senetleri üzerinden binde 8,25 oranında damga vergisi alınacağı belirtilmiştir. Kanunun 14. madde hükmünde; Kağıtların damga vergisi bu kanuna ekli (1) sayılı Tabloda yer alan nispet veya miktarlarda alınır. Şu kadar ki her bir kağıt için alınacak vergi tutarı (1) sayılı Tabloda yer alan sınırlamalar saklı kalmak üzere (2012 yılı için) ,30.-TL nı aşamaz, denilmektedir. 1-) Verginin Matrahı; Kira sözleşmelerinde damga vergisi, genel olarak mukavele süresine göre ve kira bedeli üzerinden hesaplanır. 260

3 Ayrıca 30 Seri No lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliğinde, damga vergisinin katma değer vergisi hariç olmak üzere sadece işin bedeli üzerinden hesaplanması, katma değer vergisi dahil edilerek düzenlenen kağıtlardan alınması icap eden damga vergisinin ise katma değer vergisi düşüldükten sonra kalan meblağ üzerinden hesaplanması gerektiği belirtilmiştir. Diğer taraftan, 35 Seri No lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği nin 4.maddesinde; Vergiye tabi kağıdın yabancı para cinsinden düzenlenmesi halinde ise kağıt üzerinde yer alan dövizin, kağıdın düzenlendiği tarihteki T.C. Merkez Bankası nca tespit ve ilan olunan cari döviz satış kuruna göre bulunacak Türk Lirası karşılığı üzerinden damga vergisi hesaplanacaktır. Damga vergisinin miktarının azami tutarı aşıp aşmadığı hususunun buna göre dikkate alınacağı da tabidir. denilmektedir. Kanunun 5.maddesinde Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshası ayrı ayrı aynı miktar veya nispette damga vergisine tabidir. Şu kadar ki poliçe ve emre yazılı ticari senetlerin yalnız tedavüle çıkarılan nüshaları vergiye tabi tutulur. hükmüne yer verilmiştir. Ancak Kanunda nüshanın tanımına yer verilmemiştir. Bu nedenle öncelikle nüshanın ve suretin ayırımının yapılması gerekmektedir. Nüsha; Birbirinin tıpkısı olan yazılı şeylerin her biri nüshadır. Yani aslındaki ibarelerin ve imzaların aynısını ihtiva eden ve aslı ile aynı hüküm ve kuvvete sahip kağıtlar, aynı hükmü taşıyan ve birden fazla sayıda düzenlenen ve tarafların her birinin ayrı ayrı imzalarını taşıyan kağıtların her biri nüsha olarak adlandırılır. Nüshaların belirgin özelliği her biri müstakilen ve aynı zamanda farklı mekanlar da ibraz edilebilir mahiyettedirler. Nüsha, kağıdın aslındaki ibarelerin ve imzaların aynını taşıyan diğer kağıtlar olduğundan, nüshaların her birinin ayrı bir hukuki değeri vardır. Nüshada, kağıdın vergiye tabi olmasını sağlayan imzalar ayrı ayrı atılmış olmalı ve kağıdın her nüshasın da ayrı ayrı imza olmalıdır. Bunun şeklinin önemi yoktur. Yani kağıtların nüshalarının ayrı ayrı imzalanması veya araya karbon konulması suretiyle tek seferde imza atılmış olması durumu değiştirmez. Suret; nitelik itibariyle örnek mahiyetindedir ve imza bulunmaz. Asıl nüshalardan çıkarılan suretlerin geçerli olması için aslının aynısıdır ibaresi konularak tasdik edilmesi gerekir. Bu nedenle bir kağıdın fotokopisi de nüsha olarak kabul edilemez. 261

4 Ayrıca Kanunun 6.maddesinin ikinci paragrafında, Bir kağıtta toplanan akit ve işlemler birbirine bağlı ve bir asıldan doğma oldukları takdirde damga vergisi, en yüksek vergi alınmasını gerektiren akit veya işlem üzerinden alınır. hükmüne yer verilmiştir sayılı Türk Borçlar Kanununun; 581. maddesinde göre; kefalet sözleşmesi, kefilin alacaklıya karşı, borçlunun borcunu ifa etmemesinin sonuçlarından kişisel olarak sorumlu olmayı üstlendiği sözleşmedir. Yine aynı Kanunun 585. maddesinde; adi kefalette alacaklı, borçluya başvurmadıkça kefili takip edemeyeceği, 586.maddesinde ise kefil, müteselsil kefil sıfatıyla veya bu anlama gelen herhangi bir ifadeyle yükümlülük altına girmeyi kabul etmişse alacaklı, borçluyu takip etmeden veya taşınmaz rehnini paraya çevirmeden kefili takip edebileceği belirtilmiştir. Bu nedenle kira sözleşmesine adi kefalet konulması halinde kefalet şerhi asıl akitten ayrı bağımsız bir işlem, bir hukuki muamele niteliğinde olduğundan damga vergisinin sözleşme ve kefalet için ayrı dikkate alınması, birden fazla adi kefil bulunması halinde ise her kefil için ayrı ayrı damga vergisi hesaplanması gerekir. Sözleşmeye müteselsil kefalet konulması halinde ise kefalet şerhi asıl akitle birbirine bağlı ve bir asıldan doğma akit işlemler olarak kabul edileceğinden damga vergisinin kağıtta yer alan akit ve işlemler içerisinden en yüksek vergi alınması gereken tutarın dikkate alınarak hesaplanması gerekmektedir. Ayrıca birden fazla müteselsil kefil bulunması halinde ise damga vergisi müteselsil kefil sayısı dikkate alınmadan hesaplanır. Kısaca toparlayacak olursak; 1- Sadece kiracı ile kiralayan arasında imzalanan kira sözleşmesine ait damga vergisi; mukavele süresine göre bulunacak toplam kira tutarının binde 1,65 damga vergisi oranı ile çarpılmak suretiyle hesaplanacak tutar olacaktır. 2- Sözleşmenin kiracı ile kiralayanın yanı sıra adi kefil tarafından da imzalanması halinde, söz konusu kira sözleşmesine ait damga vergisi, mukavele süresine göre bulunacak toplam kira tutarının, kira sözleşmesi için binde 1,65, kefalet içinde binde 8,25 olmak üzere binde 9,90 damga vergisi oranı ile çarpılmak suretiyle hesaplanacak tutar olacaktır. 262

5 3- Sözleşmenin kiracı ile kiralayanın yanı sıra müteselsil kefil veya müşterek borçlu tarafından da imzalanmış olması halinde, söz konusu kira sözleşmesine ait damga vergisi, mukavele süresine göre bulunacak toplam kira tutarının binde 8,25 damga vergisi oranı ile çarpılmak suretiyle hesaplanacak tutar olacaktır. 4- Kira sözleşmesinin yabancı para cinsinden düzenlenmiş olması halinde, kira sözleşmesinin düzenlendiği tarihteki T.C.Merkez Bankası döviz satış kurunun TL na çevrilmek suretiyle hesaplanacak tutar üzerinden damga vergisi hesaplanır. 5- Kira sözleşmesi, kira bedeli + KDV olarak düzenlenmişse, KDV hesaplanacak damga vergisine dahil edilmez, sadece toplam kira bedeli üzerinden damga vergisi hesaplanır. KDV dahil edilerek düzenlenen sözleşmelerde ise damga vergisi KDV tutarı düşüldükten sonraki tutar üzerinden hesaplanır. 6- Kira sözleşmesinin damga vergisi hesaplandıktan sonra Kanunun 14. maddesinde yer alan azami tutarı aşıp aşmadığının da ayrıca kontrolü yapılarak azami tutarı aşması halinde Kanunda belirlenen azami tutar damga vergisi olarak dikkate alınır. 7- Kira sözleşmesinin birden fazla nüsha olarak düzenlenmesi halinde, her bir nüsha ayrı ayrı fakat aynı miktar veya nispette vergiye tabi tutulur. Belli Parayı İhtiva Etmeyen Sözleşmeler: Kira sözleşmelerinin düzenlendiği tarihte belli parayı ihtiva etmesi veya kağıdın eklerinde belli paranın tespitine imkan veren donelerin var olması veyahut atıf yapılan başka bir kağıttan belli paranın bulunabilmesi halinde sözleşmenin damga vergisine tabi tutulması gerektiğinden düzenlendiği tarihte belli parayı ihtiva etmeyen kira sözleşmeleri damga vergisine tabi tutulmayacaktır. 2-Verginin Beyanı ve Ödenmesi; Damga Vergisi Kanununun Makbuz Karşılığı Ödemelerde Ödeme Zamanı başlıklı 22/a. maddesinde; Maliye Bakanlığınca belirlenen mükellefler, kurum ve kuruluşlar tarafından bir ay içinde düzenlenen kağıtların vergisi, ertesi ayın 23.günü akşamına kadar vergi dairesine bir beyanname ile bildirilip, 26. günü akşamına kadar da ödeneceği belirtilmiştir. 263

6 22/b. de ise; yukarıda belirtilen hallerin dışında, kağıdın düzenlendiği tarihi izleyen 15 gün içinde vergi dairesine bir beyanname ile bildirilip aynı süre içinde de ödeneceği belirtilmiştir. Bu maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 16, 32, 43 ve 44 Sıra No lu Damga Vergisi Genel Tebliğlerinde belirtilen mükellefler, kurum ve kuruluşlara sürekli damga vergisi mükellefi olma zorunluluğu getirilmiştir. Bu tebliğlerde yer alan mükellefler damga vergisi defteri tutmak, bu defterlerini usulüne uygun olarak tasdik ettirmek zorundadırlar. Bununla birlikte listede belirtilen ancak sürekli damga vergisi mükellefi olmaları zorunlu tutulmayan bazı mükellefler, kurum ve kuruluşlar talep etmeleri halinde, sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirebilirler. Bu sayılan zorunlu veya ihtiyari olarak sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükellefler, kurum ve kuruluşlar tarafından bir ay içinde düzenlenen damga vergisine tabi iş ve işlemlere ait damga vergilerinin, ertesi ayın 23. günü akşamına kadar beyan edilerek, aynı ayın 26. günü akşamına kadar da ödenmesi gerekmektedir. Sürekli damga vergisi mükellefiyeti bulunmayan mükellefler ise düzenledikleri kağıtlara ilişkin damga vergisini gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine kağıdın düzenlendiği tarihi izleyen 15 gün içinde damga vergisi beyannamesi ile beyan edip aynı süre içinde de ödemeleri gerekir. Damga Vergisi Beyannameleri; Büyük mükellefler vergi dairesine kayıtlı olan mükellefler tüm beyannamelerini elektronik ortamda vermek zorunda olduklarından damga vergisi beyannamelerini de elektronik ortamda vermek zorundadırlar. Bunun haricinde kalan mükelleflerden sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettirmesine rağmen damga vergisi beyannamelerini elektronik ortamda verebilecekleri gibi elden de vermeleri mümkündür. Sürekli damga vergisi mükellefi olmayanlar ise beyannamelerini elden ilgili vergi dairesine verirler. Ayrıca sürekli damga vergisi mükellefiyeti olan veya ihtiyarilik kapsamında olup sürekli damga vergisi mükellefiyeti tesis ettiren mükelleflerin, 264

7 kanuni süresi içinde beyan etmeleri gereken damga vergisi bulunmaması halinde damga vergisi beyannamesi verme zorunlulukları yoktur. Bunun içinde vergi dairesine herhangi bir bildirimde de bulunmaları gerekmemektedir. Damga Vergisi Kim Tarafından Ödenir. Kira sözleşmelerinde kiralayan ve kiraya veren olmak üzere iki taraf, ayrıca kefil olması durumunda üçüncü bir taraf daha bulunmaktadır. Kira sözleşmelerinde toplam kira bedeli üzerinden hesaplanan damga vergisini iki tarafında ayrı ayrı ödemesi söz konusu değildir. Sözleşmeye taraf olan kişilerden herhangi birisinin ödemesi yeterlidir. Ancak Kanunun 22/a. maddesine kapsamında bulunanlar (Sürekli damga vergisi mükellefiyeti olanlar.) taraf oldukları işlemlere ilişkin kağıtlara ait verginin beyan ve ödenmesinden sorumludurlar. Ayrıca birden fazla kişi tarafından imza edilen kağıtlara ait vergi ve cezanın tamamından imza edenler müteselsilen sorumlu olduklarından, damga vergisinin ödenmemesi veya noksan ödenmesi halinde alınması gereken vergi ve ceza imzası bulunan herhangi birisinden tahsil edilebilir. IV-SONUÇ: Belli parayı ihtiva eden kira sözleşmelerinin değiştirilmesi halinde artan miktar aynı nispette vergiye tabi olur, bunların devri halinde ise aslından alınan verginin dörtte biri alınır. Ancak özellikle devirlerde, kira sözleşmesi devredilirken sözleşmeye yeni hükümler eklenmesi halinde düzenlenen bu sözleşme yeni sözleşme olarak kabul edilip ona göre damga vergisi hesaplanacağı dikkat edilmesi gereken bir noktadır. KAYNAKÇA Maliye Bakanlığı ( ) 16 Seri No lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği Maliye Bakanlığı ( ) 32 Seri No lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği 265

8 Maliye Bakanlığı ( ) 43 Seri No lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği Maliye Bakanlığı ( ) 44 Seri No lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği T.C.Yasalar ( ) 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu T.C.Yasalar ( ) 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 266