GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ DOKUMA-ÖRGÜ BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ

Transkript

1 GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ DOKUMA-ÖRGÜ BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ KUVVETLENDİRİLMİŞ VE KATLI DOKUMALARDA ÖRGÜ ANALİZİ Hazırlayan Neslihan TOKAT ANKARA Temmuz, 2010

2 GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ DOKUMA-ÖRGÜ BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ KUVVETLENDİRİLMİŞ VE KATLI KUMAŞLARDA ÖRGÜ ANALİZİ Hazırlayan Neslihan TOKAT Tez Danışmanı Prof. Dr. Halide SARIOĞLU ANKARA Temmuz, 2010

3 i JÜRİ VE ENSTİTÜ ONAY SAYFASI Neslihan TOKAT ın Kuvvetlendirilmiş Ve Çok Katlı Kumaşlarda Örgü Analizi baslıklı tezi... /. /2010 tarihinde jürimiz tarafından El Sanatları Eğitimi Dokuma-Örgü Bilim Dalı nda Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir. Adı Soyadı İmza Üye (Tez Danışmanı):Prof.Dr. Halide SARIOĞLU. Üye:.... Üye Üye:... Üye:..

4 ii ÖNSÖZ Bir kumaşın eksiksiz, hatasız olarak yeniden dokunabilmesi için yapılan analiz işlemlerinde, örgü analizi önemli bir yere sahiptir. Özellikle kuvvetlendirilmiş ve çok katlı dokuma kumaş örgüleri, basit yapılı kumaşlara oranla daha karmaşık olması, örgü analizi işlemini çok daha önemli kılmaktadır. Bu araştırmada, Ankara ve Bursa illerinde kuvvetlendirilmiş ve çok katlı dokuma üretimi yapan bazı firmalarda çalışmış yada çalışmakta olan tasarımcıların uyguladıkları örgü analizi yöntemleri konu alınmıştır. Araştırmanın her aşamasında görüş, öneri ve yardımlarıyla araştırmaya önemli katkılarda bulunan değerli tez danışmanım Prof.Dr. Halide SARIOĞLU na, incelemelerime ve gözlemlerime yardımcı olan firma yetkilileri ve tasarımcılara, çalışmayı bitirebileceğime inanıp bana destek veren ailem, Tuğba Pamukoğlu, Olgu Ozan ve diğer arkadaşlarıma en içten teşekkürlerimi sunarım. Neslihan TOKAT

5 iii ÖZET KUVVETLENDİRİLMİŞ VE ÇOK KATLI DOKUMA KUMAŞLARDA ÖRGÜ ANALİZİ TOKAT, Neslihan Yüksek Lisans, Dokuma-Örgü Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof.Dr. Halide SARIOĞLU Temmuz-2010,128 sayfa Bu araştırmada; kuvvetlendirilmiş ve çok katlı kumaş yapılarının analizinde önemli yeri olan örgü analizi yöntemleri incelenerek, konu hakkında işlevsel bilgi içeren kaynak oluşturmaya çalışılmıştır. Çalışma üretici firmalara kuvvetlendirilmiş kumaşların örgü analizi konusundaki çalışmalarına katkı sağlamak, ilgili eğitim kurumlarına konuya ilişkin yeterli bilgi içeren kaynak sunmak açısından önemlidir. Araştırma kuvvetlendirilmiş dokuma kumaş üretimi yapılan firmaların tasarım dairesinde uygulanan örgü analiz yöntemlerini betimlemeye yönelik tarama modelinde bir araştırmadır. Araştırmada evreni temsil eder nitelikte, kuvvetlendirilmiş dokuma kumaş üretiminin yoğunlukta bulunduğu Bursa ve Ankara illerinde çalışmış ya da halen çalışmakta olan 14 tasarımcı ile kuvvetlendirilmiş ve çok katlı örgülerden oluşan 3 numune kumaş örnekleme alınmıştır. Örnekleme alınan tasarımcıların mesleki bilgilerinin belirlenmesi için bilgi formu, tasarımcıların uyguladıkları örgü analizi yöntemlerini 3 numune kumaş üzerinden incelemek için gözlem formları düzenlenmiştir. Gözlem formu araştırmada verilerin karşılaştırılmasında etkin olarak kullanılan araç olmuştur. Gözlem formundaki bilgiler ışığında örgü analizine başlamadan önce ön hazırlık işlemlerinin uygulandığı ve örgü analizinde 3 farklı yöntem tercih edildiği belirlenmiştir. Kumaşın örgü analizlerine hazırlanması aşamasında; kumaşın genel bilgilerini ve uygulanacak işlem sırasını, ön ve arka yüzünü, atkı ve çözgü yönünü, atkı (atım

6 iv sırasını)ve çözgü iplik kursu ve sıklığını, analiz edilecek farklı örgülerini belirledikleri ve desen çizimi işlemlerini uyguladıkları belirlenmiştir. Tasarımcıların örgü analizinde uyguladığı Yöntem 1 in;örgünün bütün halinde incelendiği ve bilgisayara tek rapor halinde aktarılması gereken durumlarda tercih edildiği, literatürde belirtilen tek katlı kumaşların örgü analizi ile paralel bir uygulama olduğu belirlenmiştir. Yöntem 2 nin;çözgü bağlantılarının atkı gruplarına göre incelenip, belirlenen bağlantıların desen kâğıdına her atkı grubu için ayrı hazırlanan bölüme işaretlendiği, örgünün bilgisayar ortamında birleştirildiği, torba örgülerde ve ilave atkıyla kuvvetlendirilmiş kumaşlarda sıklıkla tercih edilen pratik bir yöntem olduğu belirlenmiştir. Yöntem 3 ün; kumaşın lup ile incelenip örgünün genel görünümünden yola çıkarak örgü raporunun belirlendiği, incelemelerin örgü hakkında bilgi vermede yetersiz kaldığı durumlarda yöntem 2 ile birlikte uygulandığı belirlenmiştir. Tıpkı üretim istenmediğinde, zamanın kısıtlı olduğu durumlarda ve düşük sıklıklarda basit örgülerden oluşan kumaşların incelenmesinde bu yöntem tercih edilmiş ve örgü bilgisinin diğer yöntemlere oranla daha ön plana çıktığı belirlenmiştir. Yöntemler işlem basamakları şeklinde raporlaştırılmış, her bir işlem basamağı şekillerle ve detay fotoğraflarla açıklanmıştır. Bu bulgular ışığında kuvvetlendirilmiş ve çok katlı kumaşların örgü analizinde uygulanabilecek 2 yöntem önerisi sunulmuştur.

7 v ABSTRACT LATTİCE ANALYSİS OF REİNFORCED AND MULTİ-LAYER FABRİC TOKAT, Neslihan Post Graduate, Textile- Knitting Science Thesis Advisor: prof. Dr. Halide SARIOĞLU May-2010, 128 Pages In this study a resource including functional information about the issue, has been tried to be created by examining the methods of lattice analysis which has an important place in the analysis of the structure of reinforced publics. The study is important because of its contribution to the manufacturers about their studies on lattice analysis of reinforced publics and providing related educational institutions a resource that includes enough information about the issue. It is a screening model research which describes the methods of lattice analysis applied in the design office of the companies that produces reinforced woven fabrics. 14 designers who worked or currently working in Bursa and Ankara, cities where commonly reinforced woven fabrics are produced, and also 3 reinforced fabric samples composed of multi-layer lattice, have been sampled to represent the universe in this study. An information form is prepared to determine these designers knowledge and also an observation form to examine the methods of lattice analysis applied by the designers by 3 fabric samples. In this study observation form has been effectively used to compare the data. With the help of the information in the observation form, it is determined that before starting lattice analysis preparatory process were applied and 3 different methods on lattice analysis were preferred.

8 vi At the stage of preparing weave for lattice analysis, it s determined that they first identified the fabric s overall knowledge and sequence of processes will be applied to, the front and back of it, weft and warp direction, weft (pulse sequence) and warp yarn course and frequency, different weaves that will be analyzed and they applied pattern drawing processes. It has been indicated that the method 1, applied by designers, is preferred in the situations that weave was examined totally and only one report should be transferred to the computer and this application is parallel to the lattice analysis of single layer fabrics as it s defined in literature. Besides it has been established that at method 2 warp connections were examined according to weft group, specified connections were marked on the sections prepared separately for each weft group on pattern paper, the weave was incorporated on computer and this method is a practical method which is often preferred at bag mesh and fabrics reinforced with extra weft. It has been identified that method 3 was used with method 2 if the fabric had been examined by loop, the weave report had been prepared based on general appearance of the weave and the studies had been inadequate to give information about it. This method has been preferred when just produce wasn t required; the time is limited and the fabrics consisting of simple lattice in low frequency were examined; and it s defined that lattice information was more emphasized than it was in the other methods. The methods have been reported in the form of process steps and each step of process has been described with figures and detailed photos. Based on the findings, a suggestion that two methods can be used in the lattice analysis of multi-layer and reinforced mesh fabric is presented.

9 vii İÇİNDEKİLER Sayfa JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI ÖNSÖZ ÖZET ABSTRACT TABLOLAR LİSTESİ ŞEKİLLER LİSTESİ I II III V IX X 1. GİRİŞ Problem Amaç Araştırmanın Önemi Varsayımlar Sınırlılıklar Terim Ve Kısaltmalar 7 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE Dokuma Kumaşlar Dokuma Kumaşların Genel Özellikleri Dokuma Kumaşların Sınıflandırılması Düz Dokuma Kumaşlar Kuvvetlendirilmiş Ve Katlı Dokumalar Kuvvetlendirilmiş Dokumalar Katlı Dokumalar Kumaş Analizi Kumaş Analizinde Kullanılan Araç Ve Gereçler Kumaş Analizinde Elde Edilen Bilgiler Kumaş Analizinde İşlem Sırası Kumaş Cinsinin Belirlenmesi Kumaş Yüzünün Ve Tersinin Bulunması Kumaşın Atkı Ve Çözgü Yönünün Belirlenmesi Kumaşın Eninin Ve Boyunun Belirlenmesi 24

10 viii Kumaşın Atkı Ve Çözgü Sıklığının Bulunması Kumaş Gramajının Hesaplanması İplik Analizleri Çözgü Ve Atkı Renk Planlarının Bulunması Örgünün Analiz Yoluyla Bulunması Kuvvetlendirilmiş Kumaşlarda Örgü Analizi YÖNTEM Araştırma Modeli Evren ve Örneklem Verilerin Toplaması Verilerin değerlendirilmesi BULGULAR VE YORUM Kumaş Analizi İşleminde, Kumaşın Analize Hazırlanması Aşamaları Kumaşın Genel Bilgilerini Ve Uygulanacak İşlem Sırasını Belirleme Kumaşın Ön Ve Arka Yüzeyini Belirleme Kumaşın Atkı Ve Çözgü Yönünü Belirleme Kumaşın Atkı Ve Çözgü Sıklığını Belirleme Kumaşın Atkı Ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme Kumaştaki Analiz Edilecek Farklı Örgüleri Belirleme Kumaşın Desen Çizimi Örgü Raporunun Çıkarılması Yöntem Numune Numune Numune Yöntem Numune Numune Numune Yöntem 3 135

11 ix Numune Numune Numune Kumaşın Desen Raporunun Elde Edilmesi Uygulanan Kumaş Analizi Yöntemlerinin 5 Farklı Örgü Yapısı Açısından Farklılıkları Yeni Başlayanlar İçin Geliştirilen Örgü Analizi Yöntemleri Önerilen Yöntem Önerilen Yöntem SONUÇ VE ÖNERİLER 162 KAYNAKÇA 167 EKLER Ek 1. Gözlem Formu 169

12 x TABLOLAR LİSTESİ Sayfa Tablo 1. Örneklemdeki Tasarımcıların Çalıştığı Pozisyonların Dağılımı 27 Tablo 2. Örneklemdeki Tasarımcıların Eğitim Durumları 27

13 xi ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa Şekil 1.1.numune kumaş 29 Şekil 2. 2.numune kumaş 30 Şekil 3.3.numune kumaş 30 Şekil 4.1.numune kumaşın ön ve arka yüzü 36 Şekil 5.2.numune kumaşın ön(a) ve arka (b) yüzü 37 Şekil 6.3.numune kumaşın ön(a) ve arka (b) yüzü 37 Şekil 7.1.numune kumaşın atkı(a) ve çözgü (b) yönü 39 Şekil 8.2.numune kumaşın atkı (a) ve çözgü (b) yönü 40 Şekil 9.3.numune kumaşın atkı (a) ve çözgü (b) yönü 40 Şekil 10.1.numune kumaşın 1.(a) ve 2.(b) grup çözgü ipliği 44 Şekil 11.1.numune kumaşın 1.(a) ve 2.(b) grup atkı ipliği 44 Şekil 12.2.numune kumaşın 1.(a), 2.(b), 3.(c),4.(d) grup atkı ipliği 45 Şekil 13.3.numune kumaşın 1.(a), 2.(b), 3.(c) grup atkı ipliği 45 Şekil 14.Çözgülerin saçak şekline getirilmesi 46 Şekil 15.Atkı sırasının incelenmesi 46 Şekil 16.1.numune kumaş üzerinde örgüler 48 Şekil 17.1.numune kumaş üzerinde örgü 49 Şekil 18.2.numune kumaş üzerinde örgüler 50 Şekil 19.2.numune kumaş üzerinde,6 numaralı (6) ve 7 numaralı (7) numaralı örgü 50 Şekil 20.3.numune kumaş üzerinde 1numaralı (1),2 numaralı (2), 3 numaralı (3) örgüler 50 Şekil 21 Örgü analizine hazırlanan 1ve 4 numaralı örgü alanları 55 Şekil 22. İlk üst çözgü ipliğinin üst atkılarla bağlantısı ve desen kâğıdı üzerinde gösterilmesi 56 Şekil 23 İlk üst çözgü ipliğinin üst ve alt atkılarla bağlantısının desen kâğıdı üzerinde gösterimi 56 Şekil 24 2.üst çözgü ipliğinin desen kâğıdı üzerinde gösterimi 57 Şekil 25 Alt çözgü ipliğinin kumaş ve desen kâğıdı üzerinde gösterimi 58 Şekil 26 2.alt çözgü ipliğinin desen kâğıdı üzerinde gösterimi 59

14 xii Şekil 27 Çözgü ipliği bağlantılarının kumaş ve desen kâğıdında gösterimi 60 Şekil 28 Çözgü ipliğinin kumaş ve desen kâğıdı üzerinde gösterimi 61 Şekil 29 Üst kumaş katı örgüsünün rapor alanına yerleştirilmesi 62 Şekil 30 Üst kumaş katı örgüsünün örgü raporuna yerleştirilmesi 62 Şekil 31 Alt çözgünün üst atkı ile bağlantılarının yerleştirilmesi 63 Şekil 32 Birleştirilmiş örgü raporu 63 Şekil 33 1 ve 2 numaralı örgülerin sökme işlemine hazırlanışı 65 Şekil 34 3 numaralı alanın sökme işlemine hazırlanışı 65 Şekil Çözgü ipliğinin kumaş üzerinde ve desen kâğıdında gösterimi 67 Şekil 36 Birleştirilmiş örgü raporu 68 Şekil 37 Bilgisayarda rapor alnının oluşturulması 68 Şekil 38 Üst örgünün örgü raporuna aktarılması 70 Şekil 39 Alt örgünün örgü raporuna aktarılması 70 Şekil 40 Kumaş katı bağlantı raporunun örgü raporuna aktarılması 71 Şekil 41 Birleştirilmiş örgü raporu 71 Şekil 42 4 numaralı örgünün analizi için hazırlanan desen kağıdı 72 Şekil 43 1.çözgü ipliğinin desem kâğıdında ve örgü raporunda bağlantısı 73 Şekil 44 Elde edilen örgü raporu 74 Şekil 46 Üst örgünün örgü raporuna aktarılması 75 Şekil 45 Bilgisayarda rapor alnının oluşturulması 75 Şekil 47 Birleştirilmiş örgü raporu 76 Şekil 48 5 numaralı örgünün analizi için hazırlanan kumaş ve desen kağıdı 77 Şekil 49 1.çözgü ipliğinin desem kâğıdında bağlantısı 77 Şekil 50 Elde edilen 5 numaralı örgü raporu 78 Şekil grup atkıların üst çözgüyle bağlantılarının aktarılması 79 Şekil grup atkıların üst çözgüyle bağlantı raporunun aktarılması 79 Şekil 53 2.ve 3.grup atkıların alt çözgülerle bağlantı raporunun aktarılması 80 Şekil grup atkıların alt çözgüyle bağlantı raporunun aktarılması 80 Şekil 55 5 numaralı örgü raporu 81 Şekil 56 Üst atkıların bağlantısının örgü raporuna aktarılması 81 Şekil 57 Alt atkıların bağlantısının örgü raporuna aktarılması 82 Şekil 58 Alt atkıların üst çözgüyle bağlantısının örgü raporuna aktarılması 83 Şekil 59 Birleştirilmiş 6 numaralı örgü raporu 84 Şekil 60 Elde edilen 7 numaralı örgü raporu 85

15 xiii Şekil 61 1.çözgü ipliğinin bağlantıları 86 Şekil 61 Numune 3 ün örgü raporuna hazırlanması 86 Şekil 62 Desen kâğıdında kumaş katlarına göre hazırlanan rapor alanları 93 Şekil 63 İlk üst çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi 93 Şekil üst çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi 94 Şekil 65 İlk alt çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi 94 Şekil 66 Üst örgünün rapor alanına aktarılması 95 Şekil 67 Alt örgünün rapor alanına aktarılması 95 Şekil 68 Numune 1 e ait 1 numaralı örgü raporu 95 Şekil 69 Üst örgünün rapor alanına aktarılması 96 Şekil 70 Alt örgünün rapor alanına aktarılması 96 Şekil 71 Numune 1 e ait 2 numaralı örgü raporu 97 Şekil 72 1numaralı kumaşın örgü analizine hazırlanmış şekli 97 Şekil 73 Bağlantıyı yapan 1.atkının tespiti 98 Şekil 74 Bağlantıyı yapan 2.atkının tespiti 98 Şekil 75 Bağlantının biz yardımı ile tespiti 99 Şekil 76 Kumaşın arka yüzeyinden belirlenmiş olan örgünün tespiti 99 Şekil 77 Desen kâğıdında atkı gruplarına göre hazırlanan rapor alanları 101 Şekil 78 İlk üst çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi 102 Şekil üst çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi 102 Şekil 80 İlk alt çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi 103 Şekil 81 Desen kâğıdındaki üst örgü raporu 103 Şekil 82 Desen kâğıdındaki üst ve alt örgü raporu 104 Şekil 83 Desen kâğıdındaki tamamlanmış tüm örgü raporları 105 Şekil 84 Desen kâğıdında atkı gruplarına göre hazırlanan rapor alanları 106 Şekil 85 İlk çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi 107 Şekil 86 2.çözgü ipliğinin bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi 107 Şekil çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına gösterilmesi 108 Şekil 88 Desen kâğıdındaki örgü raporları 109 Şekil 89 İşaretlenen örgülerin birim raporunun belirlenmesi 109 Şekil 901. çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına gösterilmesi 110 Şekil çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına gösterilmesi 111 Şekil çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına gösterilmesi 113 Şekil 93 4.grup atkıların bağlantı raporlarının tespiti 114

16 xiv Şekil 94 1.grup atkıların bağlantı raporlarının tespiti 115 Şekil 95 Desen kâğıdında kumaş katlarına göre hazırlanan rapor alanları 116 Şekil 96 Desen kâğıdında kumaş katlarına göre hazırlanan rapor alanları 116 Şekil 97 Desen kâğıdında üst kumaş katı raporu 117 Şekil 98 Alt kumaş katına ait ilk çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdında aktarılması 118 Şekil 99 Alt kumaş katı örgüsünün desen kâğıdında tespiti 118 Şekil 100 Saçak şeklindeki örgülerin lup ile görünümü 127 Şekil 101 Atkı saçakları üzerinde bağlantısı incelenen çözgü ipliği 128 Şekil 102 Atkı saçakları üzerinden atlama sayısı belirlenen çözgüler 128 Şekil 104 Alt çözgü bağlantısının kumaşın tersindeki görüntüsü 129

17 1 1. GİRİŞ 1.1.PROBLEM Bilindiği üzere bir dokuma kumaşın elde edilebilmesi için en az iki iplik sistemine ihtiyaç vardır. Atkı iplikleri ile çözgü iplikleri bağlantılarının oluşturduğu iki iplik sistemli kumaşlar, basit yapılı dokuma kumaşları oluştururken; bu yapıya ilave edilen iplik sistemleriyle elde edilen dokuma kumaşlar da yapı ve kullanım özelliğine göre kuvvetlendirilmiş ve çok katlı dokuma kumaşlar olarak tanımlanmaktadır. Üreticiye basit yapılı dokumalara oranla bazı açılardan güçlükler getirmesine rağmen kuvvetlendirilmiş dokumalar farklı materyal kullanımında ve özel efektli yüzeyler elde etmede sunduğu farklı seçeneklerle dokuma kumaş üretiminde yoğun olarak tercih edilmektedir.(imer,1989:3, Şeber 2003:2) Kuvvetlendirilmiş dokumaların üretimi genel olarak iki aşamada zorluklar getirilebilir. Bunlardan biri üretime başlamadan önce kumaşın tasarlanması için yapılacak olan incelemelerdeki güçlükler, diğeri de tasarlanan kumaşın dokuma aşamasındaki güçlüklerdir. Dokuma kumaşlarda yeni ürün tasarımı ya da sipariş alınan benzer ya da tıpkı üretimlerin yapılabilmesi için kumaşın belirli özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir. Benzer ya da tıpkı üretimlerde üretime ilişkin bilgilerin, numune kumaş üzerinden çeşitli incelemeler ve hesaplamalarla elde edilmesine kumaş analizi denir. Kumaş analizi işlemi ile - Kumaşın cinsinin kullanım alanlarının belirlenmesi - Kumaşın yüzünün ve tersinin bulunması - Kumaşın çözgü ve atkı yönünün belirlenmesi

18 2 - Kumaş en ve boyunun belirlenmesi Numune kumaşın metrekare ağırlığının belirlenmesi Numune kumaşın metre tül ağırlığının belirlenmesi - Kumaşın atkı ve çözgü sıklığının bulunması - Kumaşın atkı ve çözgü ipliklerinin özelliklerinin belirlenmesi İpliklerin hammaddesinin belirlenmesi İpliklerin bükümünün belirlenmesi İplik numaralarının belirlenmesi - Dokumada enden ve boydan çekmelerin bulunması - Kumaşın çözgü ve atkı planının bulunması - Kumaşın örgüsünün bulunması Örgü raporunun bulunması Tahar planının bulunması Armür planını bulunması Sağlanmaktadır. (Başer, 2003: 186) Elde edilen bu bilgiler kullanılarak aşağıda belirtilen kumaş üretimine ilişkin hesaplamalar yapılabilmektedir. - Tarak eninin hesaplanması - Tarak numarasının hesaplanması - Toplam çözgü tel sayının bulunması - Çözgü ağırlığının bulunması - Atkı ağırlığının bulunması - Ham kumaş ağırlığının bulunması - Mamul kumaş ağırlığının bulunması Kumaş analizinde birçok işlem için, belirli kalite standartlarına uygun olarak geliştirilen test cihazları ve standart formüller bulunmaktadır. Fakat örgü raporunun elde edilmesine bu durum söz konusu değildir. Bu nedenle de örgü raporunun analizinde analizcinin tecrübesine bağlı olarak geliştirdiği farklı yöntemler kullanıldığı bilinmektedir. Örgü analizi verilen numune bir kumaşın, çözgü ve atkı bağlantılarının incelenerek örgü raporunun tespit edilmesi işlemidir. Basit yapılı kumaşlarda bu işlem

19 3 çoğu kez lup yardımıyla, kumaşta herhangi bir işleme gerek duyulmadan yapılabilmektedir. Ancak kuvvetlendirilmiş ve çok katlı kumaş yapılarında daha ayrıntılı incelemelere gerek duyulur. Ayrıca bu tür dokumalar örgü yapısı açısından oldukça çeşitlilik içerir ve analizi çoğu zaman farklı uygulamaları gerektirir. Örneğin torba örgülü kumaşlarda kumaş katları arasında bağlantı kumaş kenarlarında yer alır. Kumaş kenarlarından kesildiğinde iki tek kat kumaş elde edilebilir. Kendinden bağlantılı çift kat kumaşlarda kumaş katları arasındaki bağlantı üst ya da alt kumaş katına ait bir ipliğin, ait olmadığı kumaş katındaki iplikle bağlantı kurması ile gerçekleşmektedir. Değişen yüzlü kumaşlarda kumaş katları arasında bağlantı, yüzey değişimi ile gerçekleşir. Özel bağlantı iplikli çift katlı kumaşlarda ise kumaş katlarını oluşturan ipliklerin dışında üçüncü iplik sistemi bulunur. Bu iplikler kumaş katları arasında bağlantıyı sağlamaktadır. Kuvvetlendirilmiş kumaşlarda ise ilave edilen iplik ayrı bir kat oluşturmadan bağlantı yapmaktadır. Kuvvetlendirilmiş ve çok katlı kumaşlarda bağlantı düzeni kumaşın kullanım amacına, desen özelliğine göre farklılık göstermektedir. Buna göre analizcinin farklı kumaş yapılarını bilmesi ve bunu dikkate alarak kumaşa en uygun analiz yöntemi seçmesi ve uygulaması önem taşır. Örgü analizi genel olarak dört aşamada gerçekleşir; - Kumaşın analiz edilecek rapor alanının belirlenmesi - Belirlenen alanın analize uygun hale getirilmesi - Çözgü bağlantılarının desen kâğıdına aktarılması, - Bağlantıları belirlenen ipliklerin kumaştan uzaklaştırılmasıdır. (Başer,2000:188) Kuvvetlendirilmiş ve çok katlı kumaş analizine ilişkin ayrıntılı bilgi içeren kaynakların bulunmaması konunun anlaşılmasını güçleştirmektedir. İlgili eğitim programlarında kuvvetlendirilmiş ve çok katlı dokuma kumaşların analizine ilişkin uygulamalarda güçlükler yaşandığı, bilgi ve beceri düzeyinde dersin hedeflerine ulaşılamadığı gözlenmektedir. Araştırma kapsamında yapılan literatür taramalarında da basit kumaş yapılarının analiz yöntemleri ile ilgili bilgilere ulaşılmış ancak özellikle kuvvetlendirilmiş ve katlı kumaşların örgü analizinde kullanılan yöntemlere ilişkin ayrıntılı bilgi içeren yazılı

20 4 kaynaklara ulaşılamamıştır. Bu çalışmayla kuvvetlendirilmiş ve çok katlı dokuma kumaş üreten firmalarda, örgü analizinde uygulanan analiz yöntemlerini inceleyerek ortaya koyan elde edilen veriler ışığında alternatif yöntemler sunarak ayrıntılı ve toplu bilgi içeren bilimsel bir kaynak oluşturmak ve konuya katkı sağlamak amaçlanmıştır AMAÇ Çalışmada amaç, kuvvetlendirilmiş kumaş yapılarının analizinde önemli yeri olan örgü analizi aşamalarını, uygulanan yöntemlerini inceleyerek, konu hakkında ayrıntılı işlevsel bilgi içeren kaynak oluşturmaktır. Bu genel amaç doğrultusunda aşağıda belirtilen alt amaçlar belirlenmiştir Kumaşın örgü analizine hazırlanmasında uygulanan yöntemler nelerdir? Örgü raporunun analizinde uygulanan yöntemler nelerdir? Kumaş yapılarına örgü analizi yöntemleri farklılık göstermekte midir? Kumaş analizine yeni başlayanlar için anlaşılır ve uygulanabilir yöntemler geliştirilebilir mi? 1.2. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ Çalışma; ilgili eğitim kurumlarına ve araştırmacılara, analizde uygulanan yöntemler konusunda bilgi ve beceri kazandırmaya yönelik, üretici firmaların bilgilenmesini ve kuvvetlendirilmiş kumaşların örgü analizi konusundaki çalışmalarına katkı sağlayacak kaynak oluşturması, örgü analizi konusunda yapılacak daha ileri ve detaylı çalışmalara yol göstermesi, ilgili literatüre katkı sağlaması açısından önemli görülmüştür.

21 5 1.3.VARSAYIMLAR Araştırmacı tarafından geliştirilen gözlem formu araştırmanın amaçlarına hizmet edecek niteliktedir. Araştırmada kullanılacak veri kaynakları, araştırmanın amaçlarına hizmet edecek nitelik ve niceliktedir. Araştırma kapsamına alınan tasarımcılardan sağlanan bilgiler gerçeği yansıtmaktadır SINIRLILIKLAR Araştırma; - Kuvvetlendirilmiş dokuma kumaşlarda örgü analizi yöntemlerinin tespiti ile - Ankara ve Bursa illerinde faaliyet gösteren ve ulaşılabilen döşemelik dokuma kumaş üretiminde bulunan firmalar ve söz konusu firmalara hizmet veren tasarım ofisleri ile - Haziran Temmuz 2010 tarihleri arasındaki süre ile - Araştırmacının olanakları, teknik bilgi ve becerileri ile sınırlandırılmıştır.

22 6 1.6 TERİM VE KISALTMALAR Aks çizgisi: Desende birim raporun sınırlarını belirten köşe çizgileridir. Atkı planı /Atkı atım sırası: Atkı ipliklerinin tüm kumaş yüzeyinde değişmeyen sırasıdır. Dokuma üretiminde de bu atkı sırası izlenir. Atkı yüzmesi: Atkı ipliğin çözgü ipliği ile kurduğu bağlantılar arasındaki normal sınırlar dışında kabul edilen mesafedir. Atlama sayısı: dokuma örgülerinde, birbirinin izleyen çözgülerde yer alan ilk bağlantıların bir önceki çözgünün bağlantısına göre atlama yaptığı atkı ipliği sayısıdır. Bu fark temel örgülerde örgü raporunca değişmez. İz: birim rapordaki bir hatanın, rapor tekrarı ile daha belirgin hale gelmesi ya da desende yer alan motiflerin heterojen dağılımından dolayı, ortaya çıkan geniş boşluk veya öbekleşmiş motiflerin gözde bıraktığı etkidir. Kumaş: kuvvetlendirilmiş ve katlı dokuma yapılarıdır. Regülâtör sistemli kumaş: atkı lanse kumaşların üretiminde, ilave atkının yer aldığı bölümlerde makine atkı sıklık ayarının değişmemesi için iki atkı sırasının tek atkı gibi algılanmasını sağlamak üzere regülatör sisteminin devreye girerek kumaş sarımı ve çözgü salımını geçici olarak durdurması. Rötuş: desenin istenmeyen çizim ya da renk hatalarının düzeltilmesi, temizlenmesi işlemidir. Torba örgü: motif sınırları içerisinde kumaş katları arasında bağlantının bulunmadığı çift katlı örgü yapılarına denir. Dubldra dokuma kumaş: Fransızca bir terimdir. Örgü yapısı olarak çift katlı değişen yüzlü ve kumaş katları bez ayağı örgüden oluşan, desen olarak çizgili, yünlü kumaşlardır.

23 7 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 2.1 DOKUMA KUMAŞLAR Dokuma Kumaşların Genel Özellikleri Bir kumaş belirlenen amaçlar için tüm özelliklere sahip olsa bile, eğer kullanımı sırasında maruz kalacağı kuvvetlere karsı bir direnç gösteremiyorsa, bir başka ifadeyle kopma, yırtılma, patlama, sürtünme, aşınma ve eğilme mukavemetleri düşükse, bu kumaşların faydalı olarak kullanılabilmeleri mümkün değildir. (Meriç ve Özkan, 2002:12) Kumaşların genel özellikleri 2 ana grupta toplayabilir. Bunlar; 1. Kimyasal özellikler - Kimyasal maddelere dayanım - Boyanma özelliği - Geçirgenlik ve iletkenlik (nem ısı geçirgenliği) 2. Fiziksel özellikler - Yapısal özellikler (kumaşın gramajı, doku türü, sıklık vb) - Duyusal özellikler (kumaşın tuşesi, tutumu, yumuşaklığı) - Mekanik özellikler (kopma mukavemeti, aşınma mukavemeti vb) - Görünüm özellikleri (Renk, yüzey yapısı, desen özellikleri vb) Kumaşların kimyasal özellikleri ham maddesi olan lifin kimyasal yapısına ve kumaşın gördüğü terbiye işlemlerine göre şekillenmektedir. Bir kumaşın kimyasal özelliklerinin tespiti genelde mamul sonunda mamule uygulanan çeşitli kimyasal test yöntemleri ile belirlenebilmektedir. (Meriç, ve Özkal, 2002:13) Kumaşların fiziksel özelliklerini kumaşın yapısal özellikleri ve mekanik özellikleri oluşturmaktadır.

24 8 Kumaşın yapısal özelliklerini kumaşın örgüsü, iplik sıklığı, kumaş gramajı ve bu özelliklerine bağlı olarak kumaşın tuşesi ve yumuşaklığı oluşturmaktadır. Mamul sonunda objektif ölçüm yöntemleri ile kumaş analizi kapsamında kumaş yapısı tespit edilebilmektedir. (Meriç ve Özkal, 2002:13) Kumaş yapısı kolay ölçülebilir olmasına rağmen mekanik özellikleri oldukça karmaşıktır. Bunun nedeni kumaşın mekanik özelliklerini oluşturan birden çok değişkenin bulunmasıdır. Kumaşın mekanik özellikleri kumaşın tutum ve kalitesini de doğrudan etkileyen kopma aşınma yırtınma gibi mukavemet özellikleridir. İplik üretiminde kullanılan liflerin özellikleri, çözgü ve atkı ipliklerinin özellikleri, kumaş özellikleri ve kumaşa uygulanan terbiye işlemleri gibi pek çok faktör etki etmektedir. Dolayısıyla kumaşların mekanik özelliklerinin önceden hesaplanması veya tahmin edilebilmesi ve kontrol altında tutulabilmesi oldukça zordur. (Meriç ve Özkal, 2002:13) Dokuma Kumaşların Sınıflandırılması Atkı iplikleri ile çözgü ipliklerinin belirli bir açısal düzen içerisinde kesişerek bağlantı kurması ile elde edilen tekstil yüzeyleri veya yüzey elde etme tekniği (Akelma ve Sarıoğlu, 2008:142) olarak tanımlanan dokuma farklı açılardan sınıflandırılmaktadır. Dokuma kumaşlar, çözgü ve atkı iplik bağlantıları açısından 3 ana baslık altında toplanabilir. 1. Düz dokuma kumaşlar 2. Havlı dokuma kumaşlar 3. Döner gücülü dokuma kumaşlar

25 Düz Dokuma Kumaşlar Dokuma kumaşlar arasında en büyük grubu oluşturmaktadır. Temel dokuma örgüleri ve bunların türevlerinden oluşan tek ve çok katlı kumaşlar bu guruba girmektedir. Dolayısı ile battaniye, çadır, döşemelik ağır kumaşlardan çok hafif ince gömleklik, gazlı bez dar dokumalar ve ipekli eşarplar gibi geniş bir kullanım alanına sahiptir. (Akelma, 2007: 42) Bir dokuma kumaşın oluşumu için atkı ve çözgü şeklinde en az 2 iplik istemi bulundurulmalıdır. Düz dokuma kumaşlar kullanılan iplik sistemlerinin oluşturduğu bağlantı sistemlerine göre de ayrıca kendi aralarında sınıflandırılmaktadırlar. Düz dokuma kumaşlar genel olarak 3 gruba ayrılırlar. Bunlar; Basit yapılı dokumalar Kuvvetlendirilmiş dokumalar Özel dokumalar Yalnızca 2 iplik sisteminin ana örgüler veya bu ana örgülerden türetilen örgü teknikleri ile bir araya getirilen dokumalara düz dokuma kumaşlar (Akelma ve Sarıoğlu, 2008:142), atkı ve çözgü iplik sistemine en az bir çözgü ya da bir atkının ilavesi ile elde edilen dokumlara da kuvvetlendirilmiş dokumalar denilmektedir (İmer,1989:3). Bunların dışında yer alan kumaş yapısına farklı tekniklerle ilave edilen yeni iplik sistemleriyle oluşan dokuma kumaşlara da özel dokumalar denilmektedir Kuvvetlendirilmiş ve Katlı Dokumalar Kuvvetlendirilmiş dokumalar; genel yapıyı oluşturan 2 iplik sistemine (atkı ve çözgü),ilave edilen yeni iplik sistemiyle elde edilen dokuma kumaşlardır. Kuvvetlendirilmiş dokular teknik gelişimi ve dış yüzeyine yansıttığı görüntüleri ile karışık ve çok yönlü dokulardır. (İmer,1989:3)

26 Fonksiyonlarına ve iplik sistemlerine göre kuvvetlendirilmiş ve katlı dokuların sınıflandırılması 10 I. Kuvvetlendirilmiş dokumalar Tek Yüzü Kullanışlı 1- Alt (astar) Çözgü İpliği İlavesiyle 2- Alt (astar) Atkı İlavesiyle 3- Orta ve Alt (astar) Çözgü İlavesiyle 4- Orta ve Alt (astar) Atkı İlavesiyle 5- Dolgu çözgüsü Alt (astar) atkı ilavesi ile 6- Dolgu atkısı Alt (astar) çözgü ilavesi ile II. Katlı dokumalar 1- Tek yüzü kullanışlı katlı dokumalar Kenar Bağlantılı Çift Katlı Dokumalar - Çift Kenar Bağlantılı Hortum (Torba) Dokumalar - Tek Kenar Bağlantılı Katlı Dokumalar 2- Çift yüzü kullanışlı katlı dokumalar Kendinden Bağlantılı - Çözgü Bağlantılı - Atkı Bağlantılı - Çözgü ve Atkı Bağlantılı Özel Bağlantı İplikli Çift Katlı Dokumalar Değişen Yüzlü Çift Katlı Dokular III. İlmeli dokuma kumaşlar 1- Havlu Dokumalar 2- Kadife Dokumalar (Sarığolu, 2009) Kuvvetlendirilmiş Dokumalar Dokumanın oluşumunda kullanılan atkı ve çözgü iplik sistemine en az bir çözgü ya da bir atkının ilavesi ile elde edilen dokumlardır. İlave edilen iplik kumaşta yeni bir

27 11 kumaş katı oluşumunu sağlamaz. Bu teknikle elde edilen kumaşlarda ilave iplik, ilave edildiği iplik grubu ile (çözgüde ya da atkıda) yan yana değil üst üste bulunurlar.(imer,1989:3) Ekstra iplik iki değişik amaçla kumaş yapısına ilave edilmektedir. Bunlardan biri ilave edilen yeni iplik siteminin kumaş yüzeyine çıkarak desen oluşturmasıdır. İlave iplik sisteminde diğer amaç ise kumaşa daha dolgun, daha yumuşak ve sıcak tutma özelliği kazandırmaktır. Bu amaçla ilave edilen iplikler kumaşın ön yüzünde çok sık görülmemekte, ilave ipliklerin kumaşla olan bağlantılar bu duruma göre düzenlenmektedir. Yalnızca desen oluşturmak amaçlı ana yapıya iplik ilave edilmesi durumunda elde edilen kumaşlara lanse kumaşlar denmektedir.(başer, 2003:104) Alt (astar) atkı ilavesiyle kuvvetlendirilmiş dokumalar Kumaş mukavemetini arttırmak ya da kumaşa farkı bir doku özelliği sağlamak için kumaş yüzeyine ilave edilen ikinci bir atkı sistemiyle elde edilen kuvvetlendirilmiş dokumalardır. İlave atkı uygulamanın daha kolay olması ve jakar sistemine gerek duyulmadan geniş desenlerin elde edilebilmesinde kolaylık sağladığı için kuvvetlendirilmiş dokumalarda daha sık tercih edilirler. İlave atkılı kumaşlarda kumaşa farklı bir desen, ağırlık, yumuşaklık kazandırmanın yanında çift katlı kumaşlara oranla daha düzgün yüzeyler elde edilir. (Başer, 2003:104 İlave edilen atkı ipliği ile desen elde edilmek istendiğinde genellikle genel kumaş yapısındaki ipliklerden çok farklı özelliklerde, uygulama kolaylığı sağlaması açısından diğer iplere oranla daha kalın ve daha düzgün görünümlü ipler tercih edilir ve genellikle desenin belirginleşebilmesi için 1:1 atkı iplik kursu tercih edilmektedir. Döşemelik, gömleklik, kravat kumaşlarının yapısında sıkça rastlanmaktadır.

28 12 İlave edilen atkı ipliği ile kumaşa mukavemet kazandırmak istendiğinde genellikle genel kumaş yapısındaki atkılara oranla daha kaba, daha ucuz yün iplikler tercih edilmektedir. Alt (astar) çözgü ilavesiyle kuvvetlendirilmiş dokumalar Kumaş mukavemetini arttırmak ya da kumaşa farkı bir doku özelliği sağlamak için kumaş yüzeyine ilave edilen ikinci bir çözgü sistemiyle elde edilen kuvvetlendirilmiş dokumalardır. İlave edilen çözgü ipliği ile desen elde edilmek istendiğinde genellikle genel kumaş yapısındaki ipliklerden çok farklı özelliklerde, uygulama kolaylığı sağlaması açısından diğer ipliklere oranla daha kalın ve daha düzgün görünümlü iplikler tercih edilirler. Döşemelik, gömleklik, kravat kumaşlarının yapısında sıkça rastlanmaktadır. İlave çözgü iplikleri yalnızca desen efekti elde etmek amacıyla kullanılıyorsa bu kumaşlara çözgü lanse kumaşlar denilmektedir. (Başer, 2003:108) Çözgüde kullanılan yün iplikler dokuma sırasında ağızlık açma işleminde sorun yaratabileceği için Bu sistemle yapılan dokumalar kalın yünlü kumaşlar için uygun değildir. İlave çözgü ile geliştirilen dokumaların üretim aşamasında ve desen oluşumunda bazı zorlukları vardır. Zemini oluşturan çözgüler ile ilave çözgülerin iplik özellikleri birbirinden çok farklı karakterde olduğunda dokuma esnasında gerginlik farkına neden olabilir. Bu gibi durumlar söz konusu olduğunda çözgüler için iki farklı levent kullanılmalıdır. (Başer, 2003:108)

29 13 Dolgu atkısı alt (astar) çözgü ilavesi ile kuvvetlendirilmiş dokumalar Bazı durumlarda ilave çözgü ipliğinin yanında kumaşa dolgunluk ve ağırlık kazandırmak amacıyla dolgu atkısı ilave edilir. İlave edilen bu ipliklerin temel çözgü ile ilave çözgülerin arasında bir bağlantı yapmadan düzgün bir şekilde aralarında kalmaları sağlanır. (Başer, 2003:111) Dolgu atkısı 2 çözgü grubu arasında kalarak kumaşa hacimli görünüm kazandırır. Maliyetin artmaması için dolgu atkısı için mukavemeti düşük, kalın ve ucuz iplikler tercih edilirler. Dolgu ipliği; genelde katlı dokumalarda tercih edilen kumaşa hacim kazandırmak amaçlı kullanılan, kumaş katları arasında yüzmeler yapan, kumaşın ön yüzünden gözükmeyen iplikleridir. Dolgu çözgüsü alt (astar) atkı ilavesi ile kuvvetlendirilmiş dokumalar Kumaşa ilave edilen atkılar(astar) ile desen kazandırılırken dokumaya ayrıca dolgunlukta kazandırılmak istenen durumlarda tercih edilebilmektedirler. Çözgü ipliğinin bir kısmı dolgu ipliği olarak üst ve ilave (astar) atkı iplikleri arasında kalır Katlı dokumalar Bir dizi atkı ipliği ile bir dizi çözgü ipliğinden oluşan iki grup ipliğin birlikte dokunarak biri diğerinin üstünde yer alan iki kumaşın dokuma sırasında birbirine bağlanmalarıyla oluşan yapılara katlı kumaşlar denmektedir. (Başer, 2003:113) Bu yapıdaki kumaşlar basit yapılı kumaşlara oranla daha az geçirgen, daha kalın, daha ağır kumaşlardır. Mantoluk, paltoluk ve döşemelik kumaşlarda tercih edilirler. (Başer, 2003:113)

30 14 İki katlı kumaşların yüzünde ve tersinde kullanılan ipliklerin kalınlıklarının seçiminde izlenecek en uygun yol, iplik numaralarını kumaşın yüzünde ve tersinde uygulanan ve sıklıklarla orantılı kılmaktır. Ancak, bazı durumlarda kumaşın bir yüzünde özel bir yüzey efekti elde etmek ya da kumaşın arkasında yumuşak ve gevşek bir doku oluşturma gibi amaçlar bu kuralın istisnalarıdır. (Başer, 2003:114) Kendinden bağlantılı çift katlı dokuma kumaşlar Bu kumaşlarda, kumaş katlarını oluşturan çözgü, atkı ipliğinin ya da her ikisinin de, ait olmadığı kumaş katı ile bağlantı yapması sonucu elde edilen çift katlı kumaşlardır. Bu tür kumaşlarda eğer dokumanın arka katında bulunan çözgü ipliği dokumanın ön yüzüne çıkarak üst katın bir atkı ipliğinin üstünden geçerek bağlantı yapıyorsa bu bağlantıya çözgü bağlama,dokumanın alt katına ait bir atkı ipliği üst katın çözgü ipliği üstüne çıkarak bir bağlantı yapıyorsa buna da atkı bağlama denilmektedir. ( Uğur,2006:138) Bu tür iki katlı kumaşlarda kumaşı fazla sertleştirmemek için, a) Yalnız atkı ya da yalnız çözgü bağlamaları yapılabilir, b) Atkı ve çözgü bağlamaları saten düzeninde kullanılabilir, c) Yalnız atkı ya da yalnız çözgü bağlamaları saten düzeninde kullanılabilir. (Başer, 2003:119) Özel bağlantı iplikli çift katlı dokuma kumaşlar Kumaş katları arasında bağlantıyı sağlamak için kumaşa ilave edilen ekstra atkı ya da çözgü iplikleri ile oluşturulan dokuma kumaşlardır. İlave edilen iplik, diğer kumaş yüzeylerinde yer alan ipliklerden daha düşük sıklıkta yer alır ve kumaş yüzeyinden belli olmayacak şekilde tam bağlantı yaparak kumaş katları arasında bağlantıyı sağlar.

31 15 Değişen yüzlü dokumalar Kumaşın her iki yüzünün de doku olarak aynı görünüme sahip olduğu, kumaşın iki yüzünün de ön yüz olarak kullanılabildiği dokumalardır. Kumaş katları arasında bağlantı yalnızca yüzey değişimiyle sağlanmakta, yüzey değişim alanları dışında olan bölümler ise torba örgüyle elde edilmektedir. Desen özelliklerine göre kumaşın üst ve alt katı yer değişmektedir. Dubldra adı verilen iki katlı kumaşların yapımında kullanılır. Bu kumaşlara kendinden desenli çizgili kumaşlar da denilmektedir. (Başer, 2003:113) İkiyüzlü iki katlı kumaşlarda, aynı desen içinde hem atkılara hem de çözgülere yer değiştirtme olanağı vardır. Bu tür düzenlemeler motif efektleri elde edilmek istendiği zaman yapılır. Çok katlı dokuma kumaşlar Çok kalın olarak dokunan bez kayışlar, taşıyıcı bantlar, süzme keçeleri gibi endüstriyel kumaşlarda ve bazı özel kumaşlarda çok katlı yapılar oluşturur. Çok katlı kumaşların yapımında uygulanan yöntem kendinden bağlamalı iki katlı kumaş yapımında uygulanan yönteme benzer. Örneğin, üç katlı bir kumaş yapısı elde edebilmek isteniyorsa, önce üç kumaş katı orta kata, orta kat da üst kata bağlanacaktır. (Başer, 2003:113) 2.2. KUMAŞ ANALİZİ Kumaş Analizinin Tanımı, Kumaş Analizinde Kullanılan Araç Ve Gereçler Var olan bir kumaşın yeniden dokunması için gereken bilgilerin, numune kumaş üzerinde çeşitli incelemeler ve hesaplamalar yapılarak elde edilmesine kumaş analizi denir. Kumaş analizi işlemlerinde belirli araç gerece ihtiyaç vardır. Bunlar;

32 16 Biz: Örgü analizi işleminde ipliklere zarar vermeden örgünün belirlenmesi için kullanılan ince uçlu iğnelerdir. Büyüteç ve lup: Belirli bir alanın daha detaylı görüntülenmesini sağlayan, kumaş analizinde özellikle kumaşın sıklığı ve örgüsünü belirlemede kullanılan araçtır. Cetvel: İplik uzunluğu ölçümünde ve kumaş ölçülerini belirlemede kullanılır. Desen kâğıdı: Örgü raporunu oluşturan bağlantıların kâğıt üzerinde gösterilmesi için çeşitli ölçülerde hazırlanmış kareli kâğıtlardır. Desen kâğıdında boyuna giden sütunlar çözgü ipliğini enine giden sütunlarda atkı ipliğini ifade etmektedir. Duyarlı terazi: Hassas ağırlık ölçümü yapmaya yarayan, kumaş analizinde kumaşın gramajı ve iplik hesapları için kullanılan araçtır. Hesap makinesi: Kumaşın üretimine yönelik hesaplamalar için kullanılır. Küçük makas: Kumaşın ağırlığını hesaplamakta ve numune kumaşı analize hazırlama aşamasında gerekli olan ince uçlu makastır. Sivri uçlu cımbız: Örgü analizi sırasında ipliklerin özenli bir şekilde kumaş dokusundan çekilebilmesi için kullanılır Kumaş Analizinde Elde Edilen Bilgiler Kumaşın yapısal özelliklerini etkileyen tüm faktörler kumaş analizi işleminde tespit edilmekte, kumaşın üretimine yönelik tüm hesaplamalar da buna bağlı olarak yapılabilmektedir. - Kumaş analizinde gerek kimyasal ve fiziksel testler gerekse mikroskop yardımıyla kumaşta kullanılan hammadde test edilmektedir. - Numune kumaştan alınan atkı ve çözgü iplikleri, kullanılan ipliklerin çeşitli işlemlerle tüm özellikleri tespit edilmektedir. - Kumaşın hammaddesinin özellikleri ve kumaşın özellikleri çeşitli test cihazları ile ölçülüp uygulanan apre işlemleri tespit edilmektedir. - İplik sıklığı, örgü yapısı, kumaşın gramajı yine analiz işlemlerinde tespit edilmektedir.

33 Kumaş Analizinde İşlem Sırası Bir kumaşın dokunmasının hatasız bir şekilde yapılabilmesi için kumaşın tüm özelliklerinin bilinmesi uygulama sırasında işlemlerin kontrol altına alınması gerekmektedir. Başlangıçta yapılan bir hata elde edilmek istenen sonucu etkilemektedir (Can, 2004: 22). Bu nedenle kumaş analizi işlemleri belirli bir sırada ve her aşaması rapor edilerek uygulanmalıdır. Kumaş analizinde izlenecek uygun işlem sırası aşağıda maddeler halinde belirtilmiştir. - Kumaşın cinsinin kullanım alanlarının belirlenmesi - Kumaş en ve boyunun belirlenmesi Numune kumaşın metrekare ağırlığının belirlenmesi Numune kumaşın metre tül ağırlığının belirlenmesi - Kumaşın atkı ve çözgü ipliklerinin özelliklerinin belirlenmesi İpliklerin hammaddesinin belirlenmesi İpliklerin bükümünün belirlenmesi İplik numaralarının belirlenmesi - Dokumada enden ve boydan çekmelerin bulunması - Kumaşın yüzünün ve tersinin bulunması - Kumaşın çözgü ve atkı yönünün belirlenmesi - Kumaşın atkı ve çözgü sıklığının bulunması - Kumaşın çözgü ve atkı planının bulunması - Kumaşın örgüsünün bulunması Örgü raporunun bulunması Tahar planının bulunması Armür planını bulunması Elde edilen bu bilgilerden faydalanarak kumaş üretim aşamasındaki aşağıda belirtilen işlemler yapılmaktadır. - Tarak eninin hesaplanması - Tarak numarasının hesaplanması - Toplam çözgü tel sayının bulunması

34 18 - Çözgü ağırlığının bulunması - Atkı ağırlığının bulunması - Ham kumaş ağırlığının bulunması - Mamul kumaş ağarlığının bulunması Kumaş Cinsinin Belirlenmesi Kumaş cinsi kumaşta kullanılan iplerin hammaddesine göre belirlenir. Kumaşın hammaddesini belirleyebilmek için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. (Uzunöz, 2005: 54) Mikroskop yardımı ile hammaddenin belirlenmesi: ipliklerin mikroskop yardımıyla içerisindeki lif çeşitlerine bakılır. Yakma testi: Kumaştan alınan bir ip, bek alevi içerisine sokulur. İpliğin alev içerisinde yanış şekli, çıkan duman ve kokusu, yakma sonucunda oluşan kalıntı incelenerek hammaddenin cinsi belirlenir. Kuru destinasyon yöntemi: Lifin ısıtılıp yakılması ile çıkan gazların ph değerleri tespit edilir. Reaksiyon tüpü içinde lif demeti ısıtılırken deney tüpünün ağzına ıslatılmış bir ph kâğıdı veya nemli turnusol kâğıdı konulur. Çıkan gazların lif cinsine göre ph değeri asidik veya bazik özellikler gösterecektir. Boyama yöntemi: boyar maddeler farklı liflerle farklı tepkimeler gösterirler. Laboratuarlarda hazırlanan özel boyalar yardımı ile lif cinsi tespit edilir. Kimyasal maddelerle muamele yöntemi: Her lif farklı kimyasallarla farklı reaksiyon özellikleri göstermektedir. Liflerin bu özelliğinden yaralanılarak kumaşta kullanılan ipliklerin lif cinsi tespit edilebilir Kumaş Yüzünün Ve Tersinin Bulunması Kumaşın yüzünün ve tersinin belirlenebilmesi için aşağıda belirtilen kumaş özellikleri dikkate alınır.( Başer 2003,İmer 1989,Uzunöz 2005) - Kumaşın daha gösterişli yüzü kumaşın yüzüdür.

35 19 - Kumaş yüzeyinde genellikle daha iyi apreler kullanılır. - Apreli kumaşların yüzleri daha tüysüzdür yüzündeki kısa elyaflar kesilmek veya yakılmak suretiyle yok edilmişlerdir. - Ram makinesinde geçmiş olan bir kumaşın ön yüzünde palet iğnelerinin izleri bulunmaktadır. - Baskının net olduğu bölüm kumaşın ön yüzüdür. - Boyanan kumaşlarda yüz tarafları yeni iken daha parlak olup yıkandıktan sonra parkalığını kaybederler. Yine de tersine nazaran daha temiz ve tüysüz kalırlar. - Kumaş 2 farklı iplikle dokunmuşsa kaliteli ve daha parlak iplerin daha yoğun göründüğü yüzey kumaşın ön yüzüdür. - Pamuklu gömleklik gibi kumaşların gaze gördüğü yüzey ön yüzdür. Zımparalanmış yüzey ön yüzdür ve atkıları tüylendirir. - Diyagonal ve dimi dokularda kumaşların yüz tarafındaki diagonalller veya yükselen meyilli çizgiler aşağıdan yukarıya, aynı zamanda soldan sağa yükselirler Kumaşın Atkı Ve Çözgü Yönünün Belirlenmesi Kumaşın atkı ve çözgü yönlerinin belirlenebilmesi kumaşın görünüm özeliklerinden yaralanılarak elde edilen bilgiler ile gerçekleşmektedir. ( Başer,2003; İmer,1998; Uzunöz, 2005) - Kumaşın kenar kısmına paralel olan iplikler çözgü ipleridir. - Çözgü ipliklerinin sıklığı atkı sıklığında farklıdır. - Çözgü ipleri atkı iplerinden daha incedir. - Çözgü ipleri 2 ya da daha fazla katlı iplerden oluşabilir. - Kumaşta renkli iplikler bir tarafta fazla kullanılmışsa bunlar çözgü yönündedir. - Atkıda daha ucuz ve kalın iplikler kullanılır. - Kumaş havlı tipte ya da şardonlanarak havlandırılmış ise havlar çözgü yönüne yatmıştır. - Sıklığı az olan kumaşlarda tarak izine rastlanabilir. - Çözgü ipleri genellikler daha bükümlü iplerdir. - Arkı uzaması çözgü uzamasından daha fazladır.

36 20 - Kumaşın esneme yönü atkı yönüdür. - Kumaştan sökülen ipler arasında kıvrımların az olduğu ipler çözgü ipleridir. - Jakarlı kumaşlarda rapor eni platin sayısıyla sınırlıdır. Bu nedenle raporlar çözgü boyunda uzundur Kumaşın Eni Ve Boyunu Belirleme Eldeki kumaş numunesi küçük ve belirli bir şekilde değilse kumaş boyutları çok küçülmeyecek şekilde kesilir. Kumaş kenarları cetvelle ölçülür ve numune kumaş tartılır. (Uzunöz, 2005: 35) kesilen numune kumaş üzerinde aşağıda yer alan formüller ile kumaşın metrekare ağırlığı ve metre tül ağırlığı hesaplanır. Kumaş m 2 ağarlığı = numune kumaşın alanı (m 2 cinsinden) /numune kumaşın (g cinsinden )ağarlığı Kumaş m/tül ağarlığı = kumaş metrekare ağırlığı x kumaş eni x kumaş boyu = g m/tül Kumaşın Atkı Ve Çözgü Sıklığının Bulunması Kumaşın çözgü sıklığı 1 cm deki çözgü ipliği sayısını, atkı sıklığı da 1cm deki atkı ipliği sayısının vermektedir. Atkı ve çözgü sıklığı, 1 cm 2 alanı büyüten ve lup adı verilen araçla en doğru olarak bulunur. Bu yapılırken lupun dikdörtgen biçimindeki çerçevenin kenarları kumaşın çözgü ve atkı yönüne paralel duruma getirilir ve 1 cm. uzunluğuna giren iplikler sayılır. ( Bali, 2000; Uzunöz, 2005) Eğer örgü ipliklerin sayılmasını güçleştirecek kadar karışıksa iplikler bir miktar saçak şekline getirilir, saçakların üzerinden lup yardımı ile 1cm içerisinde kalan iplik sayısı belirlenir.

37 Kumaş Gramajının Hesaplanması Kumaşın Atkı ve çözgü ağırlıkları hesaplandıktan sonara, kumaşın gördüğü ard işlemler nedeniyle kaybettiği ağırlık hesaplanmalıdır. Apredeki ağırlık kayıpları dikkate alınarak atkı ve çözgünün kumaştaki ağırlıkları bulunur. Analiz yoluyla saptanan kumaşın m 2 ağırlığı ve hesap yoluyla bulunan değer karşılaştırılabilir. Hesaplanan gramaj değeri ölçümle bulunan değere yakınsa düzeltme yapmaya gerek yoktur. Ancak fark büyük ise ilk bakılacak yer iplik numaraları olacaktır. Bu nedenle hesaplamalar yeniden dikkatlice incelenmelidir. (Başer, 2003:186) İplik Analizleri İplikler üzerinde hammadde büküm yönü ve miktarı katsayı ve renk açılarından analizleri yapılır. (Başer, 2003:181) Kumaş cinsinin belirlenmesinde uygulanan fiziksel ve kimyasal yöntemler ipliklerin hammaddesinin ve renginin belirlenmesi içinde uygulanmaktadır. İplik bükümü, büküm elle açılırken araya bir toplu iğne ya da dikiş soktuktan sonra lifler paralel duruma gelinceye kadar ipliği döndürürken tur sayısını saymak, daha sonrada bulunan bu sayıyı ipliğin gerçek uzunluğuna bölmek biçiminde uygulanan pratik bir yöntemle saptanabilir. Bulunan değerlerde daha sonra, standart büküm tablolarına bakarak bir ipliğin atkı ya da çözgü oluşu da dikkate alınarak, uygun büküm değeriyle yapılan bir karşılaştırma yoluyla düzeltme yapılmalıdır. (Başer, 2003, 183) İpliklerin asıl uzunlukları ile bitmiş kumaşta görülen uzunlukları arasında fark vardır. Bu fark bilinirse, dokuma ve apre işlemleri sırasında ortaya çıkan toplam kısalma ya da kıvrımlar da belirlenebilir. İpliklerin kıvrımsız gerçek uzunluklarını kumaş analizi sırasında ölçme yoluyla doğrudan saptamak olasıdır. Bu yapıldığında hesaplamalar için dokuma apre çekmelerinin bilinmesine gerek kalmayacaktır. (Başer, 2003: 186)

38 22 Atkı ve çözgü ipliklerinin kıvrımsız uzunluklarını bulmak için kumasın kesilerek düzgünleştirilmiş olan kenarlarından birkaç çözgü ve birkaç atkı ipliği çekilir. Bu iplikler bir cetvel üzerinde gerdirilirler. İplik kopmadan hemen önceki gergin uzunluklar saptanarak ortalamalar bulunur. İpliklerin kumaştaki uzunlukları eşit olmalıdır. Her atkının kumaştaki uzunluğu a, çözgünün uzunluğu b, gergin durumda aynı uzunluklar a ve b ise, ipliklerin asıl uzunlukları ile mamul kumaştaki uzunlukları arasındaki oranlar a /a ve b /b değeriyle belirlenebilirler. (Başer, 2003, 186) Çözgü ve Atkı Renk Planlarının Bulunması Genellikle kumaşın iki kenarında saçak yapıldıktan sonra ipliklerin diziliş sırasını ve renk planlarını gözle belirlemek mümkündür. Takviyeli, ekstra iplik ya da iki katlı kumaşlarda bu çok zor olabilir. Zorluk çekildiği durumlarda bu işlem dikkatli bir şekilde iplik çekerek yapılır. (Başer, 2003, 178) Renk ve örgü efekti uygulanmış kumaşların, özellikle ekoselerin analizinde, çözgü raporunun da ortaya çıkarılması gerekir. Çizgili kumaşlarda çözgü raporunun bulunması yeterli olmakla birlikte, ekose kumarlarda atkı raporunun da bulunması gerekir. Ancak, çok kez atkı ipliklerinin dizilişi çözgü ipliklerinin aynı ya da benzeridir. Diğer yandan kumaşların analizinde, çözgü raporunun bulunması yanında, a) Çözgünün taraktan geçiş yönünün belirlenmesi, b) Kumaştaki ekoselerin dengelenmesi de çözümlenmesi gereken önemli iki sorun olmaktadır. (Bali, 2000: 13) Çözgüyü oluşturan teller her zaman tarak dişlerinin aynı düzende geçirilmezler. Bazen değişik numaralarda çözgü iplikleri sıkıştırılmış bölümlerde kullanılabilirler. Bu gibi durumlarda, tarak planında aynı tarak dişinden geçen iplikleri geçtiği kareler tek bir yatay çizgi ile taranacaktır. Tarak düzeni, örgünün altında sıkıştırılmış bölümleri parantez içine alarak ve altına eşdeğer iplik sayısını yazarak gösterilir. (Bali, 2000: 13)

39 23 Çözgü ipliklerinin dizilişi belirlendikten sonra, kumaş genişliğine yerleşecek desen raporu hesaplanır. Eğer artık teller varsa, çözgü renk raporunun simetri noktası bulunup, artık teller raporun iki ucuna ve deseni devam ettirecek biçimde kenar iplikleriyle birlikte yerleştirilirler. (Bali, 2000: 13) Örgünün Analiz Yoluyla Bulunması Örgünün analiz yoluyla bulunabilmesi için örgünün kumaş yüzeyinde oldukça belirgin olması gerekir. Kumaş şardonlanmış, dinklenmiş ya da başka bir nedenle yüzeyi havlı bir kumaşsa, gerek iplik sıklıklarının saptanabilmesi, gerekse örgü analizleri için, kumaş yüzeyinde havların iplikler görülünceye kadar yakılması gerekir. (Bali, 2000:12) İncelenecek olan örgü için kumaş parçası hazırlanır. Hazırlık işleminde kumaştan bir miktar çözgü ve atkılar çekilerek ipliklerin saçak şekline getirilmesi sağlanır. Kumaş parçasını, örgü analizi için hazırladıktan sonra, sol tarafta bir yerden ve 0,5 1,0cm ye yakın bir bölümünden iplik çekilir. Cımbız yardımıyla iplikler sıra ile sola çekilerek, bir kurşun kalemle kesişmeler üstten alta doğru izlenir ve kareli kâğıda geçirilirler. Çözgünün üstte olduğu kesişme noktalarına dolu kare işaretlenerek, ilk çözgü ipliğinin yaptığı bağlantılar atkı yönünde tekrar edinceye kadar bu işlem sürdürülür. Daha sonra desen kâğıdında örgünün çözgü yönünde tekrar eden bölümü de işaretlenerek örgü birimi saptanır. (Bali, 2000, 12) Bir diğer yöntem, hiçbir araç kullanmadan kumaşım bir kenarında uzun bir saçak yaptıktan sonra, çözgü ipliklerini yana alarak yapılan analizdir. (Başer, 2003, 186) Kuvvetlendirilmiş Kumaşların Örgü Analizi Çok katlı kumaşların analizinde ve bu kumaşları yeniden üretmek için teknik özelliklerin saptanmasında tek katlı kumaşlarda uygulanan ilke ve yöntemler geçerlidir. Yalnız bu kumaşların analizine başlamadan önce, göz ve elle yapılan incelemelerle kumaş

40 yapıları hakkında bilgi edinilmelidir. Bu tür kumaşların örgü analizinde değişik yöntemler uygulanır. (Başer,2003:186) Tek Yüzü Kullanışlı Kuvvetlendirilmiş Dokumaların Örgü Analizi Tek yüzü kullanışlı kuvvetlendirilmiş dokumaları diğer kumaş yapılarından ayıran özellikler; - Takviyeli kumaşlar tek kat kumaşlara oranla daha yumuşaktır. - Tek kat kumaşlarda kumaşın yüzünde ve arkasında iplikler aynı sayıda kesişme yaptıklarında kumaş sertliği her iki yüzde de aynıdır. Takviyeli kumaşlarda ise, kumaş arkasında bulunan iplikler çok az kesişme yaptığından kumaş arka yüzünde daha yumuşaktır. - Takviyeli kumaşlar tek kat kumaşlara oranla daha ağır gramajlıdırlar. - Kumaş kesiti atkı ve çözgü yönünde farklıdır. Aynı yönde değişik numara iplikler kullanılmışsa kumaş takviyeli bir kumaş olabilir. - Kumaş kenarlarında oluşturulan saçaklar incelenirken eğer atkı ve çözgü yönün iplik sıklıkları bir birlerine yakınsa kumaş tek katlıdır. Eğer dimi açısı gibi tasarım öğeleri değişmediği halde bir yönde diğer yöndekinden iki kat daha fazla sıklıkta iplik bulunuyorsa, kumaşın o yöne ters yönde takviye edildiği anlaşılır. - Takviyeli iplikleri daha az kıvrımlıdır. Aynı yönde çekilen iplikler arasında kıvrım farkları varsa kumaş ekstra iplikli ya da takviyeli bir kumaştır. (Başer,2003:186) - Tek yüzü kullanışlı kuvvetlendirilmiş dokumaların örgü analizinde 2 farklı yöntem uygulanmaktadır. Yöntem 1: Kumaş örgü analizinde tek kat kumaşlarda yapıldığı gibi hazırlanır. Takviye düzeni bulunduktan sonra iplikler, yüz ve arka ipliklerin diziliş sırasına göre önce yüz ipliğinden başlayarak sırayla alınır. Daha sonra ipliğin kesişmeleri desen kâğıdı üzerine farklı renkte kalemle işaretlenir. (Başer,2003:186)

41 Yöntem 2: Analiz tek kat kumaş gibi yapıldıktan sonra örgü, örgüye takviyeli bir kumaş olarak bakılıp yeniden yazılır Kendinden Bağlantılı çift Katlı Kumaşların örgü Analizi Kendinden bağlantılı çift katlı dokumaları diğer kumaş yapılarından ayıran özellikler; - Yüzde ve arkada değişik yapı ve örgü kullanılmıştır. - Daha ince ve kaliteli iplerin kumaş yüzünde yerleştirilmiştir. - Örgü faktörünün izin vereceğinden daha yüksek sıklıkların kullanılmıştır. - Kumaş kenarında hazırlanan saçaklardan ipliklerin görünüşlerinin farklı olması ve iplikler çekilirken kumaş yüzünden ve arkasında bağlantılar nedeniyle boşlukların ortaya çıkar. - Kumaştan sökülen ipliklerin kıvrımlarının düzensizdir. (Başer,2003:186) - Yöntem 1: Kumaş katlarından birine ait tüm iplikleri çekerek biri yüz örgüsüne diğeri arka örgüye ait 2 tek kat kumaş örneği hazırlandıktan sonra örgü analizi yapılır. Bu kumaşın iki katını ayırma yöntemi denir. Yöntem 2: - Öncelikle kumaşın rapor büyüklüğüne uygun olarak kumaş enlemesine bir şerit görünümünde kesilir. - Kesilen yeni kumaşın atkı ve çözgü yönünden 2 kenarında saçaklar bırakılır. - Şerit halinde kesilen kumaşın iki noktasından başlayarak bir bölüm çözgü iplikleri 1,0-1,5 cm. bir boşluktan oluşturacak biçimde çekilir. - Çözgülerin çekildiği alanın birinde alt kumaşa ait atkı ipleri, diğerinde de üst kumaşa ait atkı iplikleri kesilir. - Çözgü iplikleri boşlukların sağından soluna doğru çekilerek yüz ve arka örüler için iki ayrı şekilde hazırlanan alanda üst ve alt örgü için analizi yapılır.(başer,2003:186) -

42 26 Bu işlemde bağlantı yapan çözgülere dikkat edilmelidir. Bunun nedeni bu çözgülerin atkılarla az bağlantı yapmalarından çözgüler yan yana çekilirken tam olarak boşlukta kalmazlar. Analiz sırasında bunlar farklı bir şekilde işaretlenmeli, iki örgü çakıştırılırken bağlantılar da ifade edilmelidir. Çift katlı dolgu atkılı kumaşların örgü analizi de aynı yöntemlerle yapılmaktadır Özel Bağlantı İplikli Çift Katlı Kumaşların Örgü Analizi Bu kumaşların incelenmesinde dikkat edilecek noktalar - Ortadan bağlamalı iki katlı kumaşlar genellikle çok ağır gramajlı kumaşlardır. Kumaşın yüzü ve arkası, çok kez, görünüm ve yapı olarak çok faklıdır. Paltoluklarda ve arkası görünecek olan kumaşlarda bu yapı kullanılır. - Bağlama için ekstra iplik kullanıldığından kumaş kenarlarından saçak bırakıldığında netçe görülür. - Genelde örgü birimi küçük, renk raporu büyüktür. - Yüz ve arka iplik sıklıkları arasındaki oran çok kez düzensizdir. - Bu grup kumaşların örgü analizi iki kat kumaşların yapıldığı gibi yapılır. Bağlama iplikleri her iki katın atkılarıyla da bağlantı yaptığından her iki bölümde de görünmektedir.(başer,2003:191) Değişen Yüzlü Çift Katlı Kumaşların Örgü Analizi Kumaşlar iki grupta incelenirler. Bunlardan biri dubldra adı verilen ikiyüzlü bezayağı elbiselik kumaşlar, diğeri ikiyüzlü desenli ya da jakarlı kumaşlardır. Dubldra kumaşlar tek renkli, kendinden desenli ve çok kez çizgili oluşlarıyla kolayca belirlenebilirler. Bunların örgü analizi tek katlı bir kumaşlar gibi yapılmaktadır. Ancak, örgü analizi sırasında ipliklerin sırasına çok dikkat etmek gerekir. Özellikle örgünün değiştiği yerlerde ve sıkıştırılmış çözgülerin bulunduğu bölümlerde bu oldukça

43 önemlidir. Bu kumaşlarda tarak planının çıkarılması ve çözgünün dengelenmesi gibi işlemler de yapılamaktadır. (Başer,2003:191) 27 İki yüzü desenli olanlarda ise örgü analizine başlamadan önce kumaş katlarının yer değiştirmesiyle oluşan farklı örgü alanları belirlenmelidir. Bu bölümler büyük boyutlu ise kumaştan keserek her kat tek katlı kumaş mantığında analiz edilmelidir. Eğer desenler küçük ise örgü analizi iplik sırasına dikkat ederek tek katlı bir kumaşta yapıldığı gibi yapılmaktadır.

44 28 3. YÖNTEM Bu bölümde araştırmanın modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanması ve verilerin çözümlenmesine ilişkin bilgilere yer verilmiştir. 3.1.ARAŞTIRMA MODELİ Bu araştırma kuvvetlendirilmiş dokuma kumaş üretimi yapılan firmaların tasarım dairesinde uygulanan örgü analiz yöntemlerini, betimlemeye yönelik tarama modelinde bir araştırmadır. 3.2.EVREN ÖRNEKLEM Araştırmanın evrenini; kuvvetlendirilmiş ve katlı dokuma kumaş üretimi yapan firmaların tasarım dairesi yöneticileri ve çalışanları firmalara hizmet veren tasarım ofisleri ile kuvvetlendirilmiş ve katlı dokuma kumaşlar teşkil etmektedir. Kuvvetlendirilmiş ve katlı dokuma kumaş üretiminin yoğunlukta bulunduğu Bursa ve Ankara illerinde, çalışmış ya da halen çalışmakta olan araştırmaya katılmaya istekli 14 tasarımcı ile evreni temsil eder nitelikte kuvvetlendirilmiş ve 5 farklı yapısal özellik içeren katlı örgülerden oluşan 3 numune kumaş örnekleme alınmıştır. Tasarımcıların mesleki deneyimlerinin belirlenmesi için bilgi formu düzenlenmiş ve örnekleme alınan tasarımcılara uygulanmıştır. Tasarımcıların mesleki deneyimlerine ilişkin bilgiler Tablo 1 de sunulmuştur.

45 29 Tablo 1. Örnekleme Alınan Tasarımcıların Çalışmış olduğu Pozisyonların Dağılımı N Tasarım ofisi sahibi 1 İşletme müdürü 2 Tekstil mühendisi 1 Tasarımcı 8 Örgü sorumlusu( çalışmıyor) 2 Toplam 14 Tablo incelendiğinde işletmelerde örgü analizinden sorumlu kişilerin çoğunlukta tasarımcı olarak çalıştıkları görülmektedir. İncelemeye alınan tasarımcıların eğitim durumlarına ilişkin bilgiler tablo 2 de sunulmuştur. Tablo 2. Örneklemdeki Tasarımcıların Eğitim Durumları N Orta öğretim tekstil 2 Orta öğretim diğer 1 Ön lisans tekstil 5 Lisans tekstil mühendisi 1 Lisans tekstil öğretmenliği 2 Lisans güzel sanatlar 2 Toplam 14 Tablo 2 incelendiğinde tasarımcıların çoğunluğunun ön lisan mezunu olduğu görülmektedir. Tasarımcıların eğitim durumlarının, uyguladıkları analiz yöntemlerini hangi kaynaklardan öğrendikleri hakkında bilgi verebileceği düşünülmüştür. Araştırmanın amacına hizmet edebilecek nitelikteki 6 kumaş numunesi üzerinde yapılan ön analizler sonucunda araştırmada kullanılmak üzere 3 numune kumaş

46 belirlenmiştir. Numunelerin seçimi, farklı örgüleri kapsaması ve analize uygunluğu (yakma, traşlama gibi detaylı ön işlem gerektirmeyen) dikkate alınarak yapılmıştır. 30 Seçilen 1. numune, armürlü tezgâhlarda dokunabilen, örgü raporu dar, sıklığı düşük ve değişen yüzlü( şekil 1); 2.numune, zemini tek katlı, motifleri kuvvetlendirilmiş, kendinden bağlantılı çift katlı ve yer yer motif ayrıntısına katkıda bulunan alt atkı ilaveli örgüleri içeren jakarlı( şekil 2); 3.numune örgü raporu diğer kumaşlara göre oldukça küçük, sıklığı yüksek, dolgu atkılı ve örgü raporu küçük jakarlı (şekil 3) bir kumaştır. Şekil 1: Numune 1 1 Numune kumaşın çözgü sıklığı:72, atkı sıklığı: 28, çözgü iplik kursu: 1/1, atkı iplik kursu: 1/1 olarak belirlenmiştir.

47 31 Şekil 2: Numune 2 2 Numune kumaşın çözgü sıklığı:72, atkı sıklığı: 32, çözgü iplik kursu: 5/1, atkı iplik kursu: 1/1/1/1 olarak belirlenmiştir. Şekil 3: Numune 3 3 Numune kumaşın çözgü sıklığı:64, atkı sıklığı: 40, çözgü iplik kursu: 5/1, atkı iplik kursu: 1/2/1/2/3 olarak belirlenmiştir.

48 VERİLERİN TOPLANMASI Araştırmanın kavramsal çerçevesi kumaş analizine ilişkin literatür bilgileri doğrultusunda oluşturulmuştur. Bilgiler dokuma kumaş yapıları ve kumaş analizi ile ilgili kitaplardan, süreli yayınlardan, internet sitelerinden elde edilmiştir. Araştırmanın alt amaçlarına doğrultusunda, elde edilen bilgilere göre ve araştırmacı tarafından analiz edilerek belirlenen kumaş bilgileri dikkate alınarak gözlem formları düzenlenmiştir. İki tasarımcıyla yapılan deneme amaçlı uygulamalarla gözlenen eksiklikler giderilerek ve uzman görüşlerine başvurularak gözlem formuna son şekli verilmiştir. Gözlem formu örgü analizinin işlem sırasına uygun olarak 5 bölümden oluşmakta, ayrıca dikkat edilecek noktaların not edileceği bölümleri de içermektedir( Ek 1). Gözlem formu araştırmada verilerin karşılaştırılmasında etkin olarak kullanılan araç olmuştur. Gözlem formu 14 tasarımcıya, 3 farklı kumaş numunesinin analizi sırasında araştırmacı tarafından uygulanarak araştırmanın verileri elde edilmiştir. Örnekleme alınan her bir tasarımcının analiz süreci gözlenerek, aşama aşama fotoğraflanmış ve işlem sırasında gerçekleşen tüm durumlar, dikkat edilmesi gereken noktalar, karşılaşılan güçlükler gözlem formlarına işlenmiştir. 3.4 VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Elde edilen veriler alt amaçlar paralelinde analiz edilerek, Kumaşın Analize Hazırlanması, Örgü Raporunun Çıkarılması, Kumaş Analizi Yöntemlerinin 5 Farklı Kumaş Yapısı Açısından Farklılıkları, başlıkları altında açıklayıcı metinler halinde, ayrıntılı şekil ve fotoğraflarla desteklenerek sunulmuştur. İlk aşamada analiz öncesi işlemler incelenmiştir. Örnekleme alınan 3 numune kumaş üzerinde uygulanan analiz öncesi işlemler, genellenerek, Kumaşın Analize Hazırlanması başlığı altında işlem aşamalarına göre sunulmuştur. Gözlem formundaki bilgiler ışığında örgü analizinde uygulanan Yöntemler ayrıntılı şekilde incelenerek, karşılaştırılmış üç farklı yöntem uygulandığı belirlenmiştir.

49 33 Her bir yöntem işlem basamakları şekline dönüştürülmüş, anlatımda bütünlük sağlamak için örgü analizleri, belirlenen üç farklı yönteme göre gruplandırılarak üç farklı kumaş numunesi ayrı ayrı, şekil ve detay fotoğraflarla desteklenerek açıklanmıştır. Kumaş Analizi Yöntemlerinin 5 Farklı örgü Yapısı Açısından Farklılıkları bölümünde. Kumaşlar üzerinde yer alan farklı örgüler kuvvetlendirilmiş ve katlı kumaşların sınıflandırılması temel alınarak 5 farklı kumaş yapısı; Alt (astar) atkı ilavesiyle kuvvetlendirilmiş dokumalar, Dolgu atkısı alt (astar) çözgüsü ile kuvvetlendirilmiş dokumalar, Çift kenar bağlantılı hortum (torba) dokumalar, Değişen yüzlü çift katlı dokular, Kendinden bağlantılı çift katlı dokumalar Olarak belirlenmiş, hangi yöntemin hangi örgü yapısına uygun olduğu incelenmiştir. Bu amaçla 5 farklı örgü yapısına göre gruplandırılan örgüler, analiz yöntemleri açısından değerlendirilmiştir.

50 34 4. BULGULAR VE YORUM Bu bölümde elde edilen bulgular aşağıda sıralanan başlıklar altında yorumlanarak sunulmuştur. Kumaş Analizi İşleminde, Kumaşın Analize Hazırlanması Aşamaları Kumaş Analizi İşleminde, Örgü Raporunun Çıkarılması Uygulanan Kumaş Analizi Yöntemlerinin 5 Farklı Örgü Yapısı Açısından Farklılıkları Yeni Başlayanlar İçin Geliştirilen Örgü Analizi Yöntemleri 4.1 KUMAŞIN ANALİZE HAZIRLANMASI AŞAMALARI Bu başlık altında araştırma örneklemi olarak belirlenen farklı özellikteki 3 numune kumaşın örgü analizine hazırlanması aşamaları ve uygulanan yöntemlere ilişkin bilgiler işlem sırasına göre sunulmuştur. Kumaşın Genel Bilgilerini Ve Uygulanacak İşlem Sırasını Belirleme Kumaşın Ön Ve Arka Yüzünü Belirleme Kumaşın Atkı Ve Çözgü Yönünü Belirleme Kumaşın Atkı (Atım Sırasını)Ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme Kumaşın Atkı Ve Çözgü Sıklığını Belirleme Kumaştaki Analiz Edilecek Farklı Örgüleri Belirleme Kumaşın Desen Çizimi

51 Kumaşın Genel Bilgilerini Ve Uygulanacak İşlem Sırasını Belirleme Tasarımcılar örgü analizine başlamadan önce uygulanacak işlem sırasını belirlemek için kumaş yapısını genel hatlarıyla belirlemek üzere ön incelemenin gerekli olduğunu belirtmişlerdir. Numune 1 Genel incelemede kumaşın geometrik desenli, çift katlı, değişen yüzlü örgü yapısında olduğu belirlenmiştir. Kumaş örgüsünün katlar arasında hat şeklinde bağlantı olduğu, bunun dışındaki bölümlerde kumaş katları arasında bağlantı bulunmadığı belirlenmiştir. Kumaş katları incelendiğinde ipliklerin sökmeden de örgünün belirlenebileceğini gözlenmiştir. ( Şekil 1) Tasarımcılar kumaşa uygulanacak işlemleri sırasıyla; Kumaşın ön ve arka yüzünü belirleme Kumaşın atkı ve çözgü yönünü belirleme Kumaşın iplik kursunu belirleme Kumaşın atkı ve çözgü sıklığını belirleme Kumaştaki analiz edilecek farklı örgüleri belirleme Kumaşın desen çizimi şeklinde olması gerektiğini belirtmişlerdir. Numune 2 Genel incelemede kumaşın jakarlı ve ilave iplikli olduğu, ilave ipliğin belirli bölümlerde motif oluşturmak amaçlı kullanıldığı, bu nedenle reglatör sistemli dokunduğu görülmüştür. Tasarımcılar kumaşın jakarlı olmasından çözgü iplik kursunun her örgüde değişebileceğini ve ilave iplikten dolayı belirli alanların iplik sıklığının farklı olacağını belirmişler, bu nedenle öncelikle sadece atkı atım sırasının (iplik kursu) belirlenmesinin yeterli olacağını ifade etmişlerdir.( Şekil 2)

52 36 Bu durumda; 2.kumaş numunesine uygulanacak analiz öncesi işlem sırası; 1.numune kumaşa uygulanan işlemlere göre iplik kursunu belirleme de çözgü ipliklerinde farklılık göstermektedir. Yani bu aşamada çözgü ipliklerinin iplik kursunun belirlenmesine gerek duyulmamaktadır. Numune 3 Genel incelemede numunenin geometrik desenli, jakarlı, çift katlı ayrıca dolgu atkılı olduğu belirlenmiştir. Kumaşın jakarlı bir kumaş olmasına rağmen kumaşta yer alan farklı örgü alanlarının küçük ve dolgu ipliğinin kumaşın tümünde kullanılmış olmasından ötürü Numune 2 de olduğu gibi iplik kursunu her örgü alanı için ayrı ayrı belirlemeye gerek olmadığını belirtmişlerdir. Bu durum da Numune 3 e uygulanacak analiz öncesi işlem sırası, Numune 1 ile aynıdır. Diğer yandan tasarımcıların analiz aşamasında uyguladıkları yönteme göre, iplik kursu ve iplik sıklığının belirlenmesi işlemlerinin yer değiştirebildiği anlaşılmaktadır. ( Şekil 3) Kumaşın Ön Ve Arka Yüzeyini Belirleme Kumaşın ön ve arka yüzeyini belirlemeye yönelik bulgular, her numune için değerlendirilerek sunulmuştur.

53 37 Numune 1 Kumaşın her iki yüzeyinin de ön yüz olarak kullanılabileceğini tespit edilmiştir. Tasarımcılar bunun nedenlerini; Kumaşın ön ve arka yüzeyinde estetik görüntünün aynı değerde olması Kumaşın ön ve arka yüzeyi için aynı örgünün kullanılması Kumaşın her iki yüzeyinde de farklı bir özellikteki atkı ya da çözgü ipliğinin bulunmaması şeklinde ifade etmişlerdir. Tasarımcılar kumaşın değişen yüzlü olması sebebiyle, kumaşın her iki yüzeyi de kullanılabilir değerlendirmesinde birleşmiş, ancak örgü analizine başlamadan önce bir yüzeyinin ön olarak belirlenmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. İki yüzeyi de ön yüz olarak kullanılan kumaşlar için; kumaş deseninin iki yüzeyinin de aynı etkiyi ve aynı düzgünlüğü sağlıyor olması gerektiği söylenebilir. Şekil 4: 1.numune kumaşın ön ve arka yüzü Numune 2 Kumaşın Şekil 5 (a) da görülen bölümün ön yüz, Şekil 5 (b) de görülen bölümün arka yüz olduğu tespit edilmiştir. Tasarımcılar bunun nedenlerini;

54 38 Kumaşın ön ve arka yüzeyinde estetik görüntünün farklı değerde olması İlave şönil ipliğinin kumaşın bir yüzünde motif oluşturması ve motif geçişlerinde kumaşın arka yüzeyinde tam bağlantı yaparak ilerlemesi şeklinde ifade edilmiştir. a b Şekil 5 Numune 2 nin ön(a) ve arka (b) yüzeyi Numune 3 Kumaş incelendiğinde kumaşın bir yüzeyinde motif etkisi çok belirginken diğer yüzünün özensiz olduğu gözlenmiştir. Kumaşın iki yüzeyi arasındaki estetik görüntünün farklı olması nedeniyle, kumaşın Şekil 6 (a) da görülen bölümün yüzeyi önü, Şekil 6 (b) de görülen yüzeyi arka olarak belirlenmiştir.

55 39 a b Şekil 6 Numune 3 ün ön(a) ve arka (b) yüzeyi Tasarımcıların kumaşın ön ve arka yüzeyini belirlemede dikkat ettikleri kriterler incelendiğinde literatürde yer alan bilgiler ile paralellik gösterdiği gözlenmektedir Kumaşın Atkı Ve Çözgü Yönünü Belirleme Bu bölümde tasarımcıların, kumaşın atkı ve çözgü yönünü belirlemek için yaptıkları işlemlerin, 3 numune kumaş için de ortak noktaları genel olarak açıklanmış, numunelere özel farklılıklar ilgili yerde vurgulanmıştır. İşlem 1- Bu işlemde her üç numune için de, kumaşın her iki yönünden iplik çekilmiş ve çekilen ipliklerin hammaddesi, iplik çeşidi, bükümü gibi yapısal özelliklerine ve kumaş içerisinde aldığı kıvrım durumuna bakılarak ipliklerin çözgü ipliği ya da atkı ipliği olduğuna karar verilmiştir. Bu doğrultuda; İpliklerin cinsine bakılmış, polyester ipliğinin mukavemeti pamuk ve viskon ipliğinden daha yüksek olması, polyester ipliğinin çözgü ipliği olduğunu düşündürmüştür.

56 40 İplik çeşidine bakılmış, numune 2 nin iplikleri incelendiğinde bir yönde tek tip polyester iplikler yer alırken diğer yönde iki farklı renkte pamuk, viskon ve şönil ipliklerin yer aldığı belirlenmiştir. Tasarımcılar bu tür durumlarda genellikle tek tip ipliklerin yer aldığı yönün çözgü, birden fazla ipliğin bulunduğu yönün atkı ipliği olarak belirlenebileceğini ifade etmişlerdir. Yine numune 2 ve 3 te yer alan şönil ipliklerinin çözgüde kopmalara neden olmasından dolayı atkı yönünde kullanıldığına karar verilmiştir. İpliklerin inceliklerine ve bükümlerine bakılmış, daha bükümlü olan polyester ipliğinin, pamuk ipliğine göre daha mukavemetli oluşu nedeniyle, çözgü ipliği olarak kullanıldığı düşünülmüştür. İpliklerin kıvrımlarına bakılmış, kıvrımları daha yoğun ve düzenli olan polyester ipliklerin çözgü ipliği olduğuna karar verilmiştir. Numune 2 de ayrıca ilave iplik kullanıldığı belirlenmiştir. Tasarımcılar ilave ipliğin genelde atkı ipliği olarak kullanıldığını belirtmişlerdir. İşlem 2-Tasarımcılar iplik özelliklerinin net karar vermede yeterli olmadığı durumda iplik sıklığı, tarak izi, kumaş yapısı gibi bazı kumaş özelliklerinin de atkı çözgü yönünü belirlemede ipucu oluşturduğunu belirtmişlerdir.bu doğrultuda; İncelenen kumaşların her iki yönünde sıklıkları hesaplanmıştır (numune 1 in çözgü sıklığı 72, atkı sıklığı 28, numune 2 nin çözgü sıklığı 72 atkı sıklığı 32, numune 3 ün çözgü sıklığı 66 atkı sıklığı 40). Numune 1 ve 2 nin sıklıkları incelendiğinde kumaşın iki yönü arasındaki sıklık farkının yüksek olduğu tespit edilmiştir. Numune 1 ve 2 için sıklıkların yüksek olduğu polyester ipliklerin bulunduğu bölümün çözgü yönü olduğu kesinlik kazanmıştır. Ayrıca numune 2 nin polyester ipliklerin bulunduğu yöndeki sıklığının 72 olması ve jakar dokuma makinelerinde 72 sıklıkta ayarlı tezgâhların çoğunlukla kullanılması, tasarımcılara sıklığı 72 olarak belirlenen polyester ipliğinin çözgü ipliği olabileceğini düşündürmüştür. Kumaşlarda iplik sıklığına ilişkin bilgilerin kumaşın çözgü ve atkı yönü hakkında bilgi verdiği, fakat tek başına güvenilir olmadığı bilinmektedir.

57 41 Bu nedenle destekleyici veri olarak kumaşlarda tarak izi de tespit edilmeye çalışılmıştır. Tasarımcılar kumaşta tarak izinin tespiti için belirli bir deneyim gerektiğini ve yalnızca bu bilgiye dayanarak atkı ve çözgü ipliğini tespit etmenin sağlıklı olmayacağını belirtmişlerdir. Numune 1 de tarak izini gözlenebilmiş 2 ve 3 te ise tarak izi belirlenememiştir. Tasarımcılar bunun nedenini, numune 1 in atkı sıklığının diğer kumaşlara göre düşük olması olarak ifade etmişlerdir. Numune 1 için elde edilen verilere göre tüm tasarımcılar, polyester ipliklerinin kullanıldığı, iplik sıklığının yüksek olduğu ve tarak izinin gözlendiği yönün, çözgü yönü olduğunun kesinlik kazandığını belirtmişlerdir. Kumaşın belirlenen çözgü ve atkı yönü Şekil, 7 a ve b de sunulmuştur. a b Şekil 7. Numune 1 de atkı(a) ve çözgü (b) yönü Numune 2 için tasarımcılar kumaşın atkı yönünü Şekil 7a da görülen pamuk ipliklerin bulunduğu yön, çözgü yönünü de Şekil 7b de görülen ince polyester ipliklerin bulunduğu yön olarak belirtmiştir.

58 42 a b Şekil 8 Numune kumaş 2 nin atkı (a) ve çözgü (b) yönü Numune 3 için tasarımcılar kumaşın atkı yönünü Şekil 9a da görülen şönil ipliklerin bulunduğu yön, çözgü yönünü de Şekil 9b de görülen ince polyester ipliklerin bulunduğu yön olarak belirtmiştir a b Şekil 9 Numune kumaşın 3 ün atkı (a) ve çözgü (b) yönü Kumaşın Atkı Ve Çözgü Sıklığını Belirleme Bu bölümde tasarımcıların, kumaşın atkı ve çözgü sıklığını belirlemek için uyguladıkları yöntemler incelenmiş ve üç numune üzerinden örneklendirilerek sunulmuştur.

59 43 Numune 1 in atkı ve çözgü sıklığını belirlemede iki farklı yöntem kullanılmıştır. Yöntem 1 - Kumaştan yaklaşık 5x5 cm ölçülerinde numune kesilmiştir. - Kesilen kumaştan bir miktar atkı ipliği çekilerek çözgülerin saçak şekline gelmesi ve kumaş katlarının ayrılması sağlanmıştır. - Üst kumaş katına lup yerleştirilmiştir. - 1 cm lup çerçevesi içerisinde kalan sağdaki ilk çözgü ipliği birinci çözgü ipliği olarak belirlenmiş ve sol kenarla çakışan çözgü ipliği işaretlenmiştir. - Sağdaki ilk çözgü ipliği işaretlenen son çözgü ipliğine kadar tüm beyaz çözgüler kumaştan sayılarak sökülmüş, beyaz çözgülerin sıklığı 36 iplik/cm olarak belirlenmiştir. - Aynı işlemler alt kumaş katının çözgü sıklığını belirlemek için uygulanmış, siyah çözgülerin sıklığı da 36 cm/iplik olarak belirlenmiştir. - Her iki sayımda elde edilen değerler toplanıp çözgü sıklığı 36+36=72 iplik/cm şeklinde hesaplanmıştır. - Bu işlemler kumaşın atkı sıklığını belirlemek için de uygulanmış ve kumaşın atkı sıklığı üst atkı 14+ alt atkı 14=28 iplik/cm olarak belirlenmiştir. Daha deneyimli tasarımcılar bu işlemi kumaşı kesmeden, kumaşın yüzey değişimi sınırları arasında kalan bölümünde lup yardımı ile iplikleri sayarak, ancak sayılan ipliği kumaştan sökmeden gerçekleştirmişlerdir. Yöntem 2 Bu yönteme ilişkin ön koşul; kumaşta üç ya da daha fazla iplik sisteminin, yani çözgüde ya da atkıda veya çözgü ve atkıda birden fazla iplik grubunun yer alması ve iplik kurslarının daha önceden belirlenmiş olmasıdır.

60 44 - Üst kumaşı oluşturan beyaz ipliklerin rahat sayılabilirliği gözlenmiş ve sayım beyaz iplikler üzerinden yapılmasına karar verilmiştir. - Belirlenen iplik grubuna Yöntem 1 uygulanarak, (sayılan iplikler kumaştan sökülmeden) iplik sıklığı tespit edilmiştir. Üst kumaş çözgü sıklığı 36 iplik/cm, atkı sıklığı 14 iplik/cm olarak tespit edilmiştir. - Tespit edilen sıklıklar üzerinden, iplik kursu dikkate alınarak toplam iplik sıklıkları hesaplanmıştır. İplik kursu 1/1 olduğundan çözgü sıklığı 36x2=72 iplik/cm, atkı sıklığı 14x2=28 iplik/cm olarak belirlenmiştir. gözlenmiştir. Tasarımcıların tamamının numune 1 in iplik sıklığına ilişkin aynı sonuca ulaştığı Numune 2 in atkı ve çözgü sıklığını belirlemede Yöntem 1 kullanılmıştır. Numune 2 nin iplik kursu, örgü analizi işlemi sırasında belirleneceğinden kumaşın atkı ve çözgü iplik sıklığını belirlemede Yöntem 2 uygulanmamış sadece Yöntem 1 uygulanmıştır. Yöntem 1 - Kumaşın zemininde tüm atkı ve çözgülerin gruplandırılmadan kullanıldığı( 2 iplik sistemli tek kat kumaş) belirlenmiş ve kumaşın bu bölümünden yaklaşık 5x5 cm ölçülerinde bir parça kesilmiştir. - Kesilen parçadan bir miktar atkı ipliği çekilerek çözgülerin saçak şekline gelmesi sağlanmıştır. - Saçakların bulunduğu bölüme lup yerleştirilmiştir. - En soldaki çözgü ipliği birinci çözgü ipliği olarak belirlenmiş, lup yardımı ile 1 cm.nin bittiği çözgü teli işaretlenmiştir. - İşaretlenen son çözgü teline kadar tüm çözgüler kumaştan sayılarak sökülmüş çözgülerin sıklığı 72 iplik/cm olarak belirlenmiştir. - Atkı sıklığını belirlemek için de aynı işlemler uygulanmış ve sıklığın 24 iplik/cm olduğu belirlenmiştir.

61 45 - Atkı sıklığı ilave atkının bulunmadığı yüzeyde gerçekleştiği için ilave atkının bulunduğu bölüm için de aynı işlemler uygulanmış, bu bölümün atkı sıklığı 32 iplik/cm olarak belirlenmiştir. Tasarımcıların tamamının 2. numune kumaşın iplik sıklığına ilişkin aynı sonuca ulaştığı gözlenmiştir. Numune 3 ün atkı ve çözgü sıklığını belirlemede Yöntem 1 ve Yöntem 2 uygulanmıştır. Yöntem 1 - Kumaştan yaklaşık 5x5 cm ölçülerinde numune kesilmiştir. - Kesilen kumaştan bir miktar atkı ipliği çekilerek çözgülerin saçak şekline gelmesi sağlanmıştır. - Saçakların bulunduğu bölüme lup yerleştirilmiştir. - En sol çözgü ipliği birinci çözgü ipliği olarak belirlenmiş, lup yardımı ile 1 cm.nin bittiği çözgü teli işaretlenmiştir. - İşaretlenen son çözgü teline kadar tüm çözgüler kumaştan sayılarak sökülmüş, sıklık 66 iplik/cm olarak belirlenmiştir. - Bu işlem kumaşın atkı sıklığını belirlemek için de uygulanmış ve sıklık 40 iplik/cm olarak belirlenmiştir. Yöntem 2 - Kumaş incelenmiş ve üst kumaş katının sayım için uygun olduğu belirlenmiştir. - Yöntem 1 uygulanarak, (sayılan iplikler kumaştan sökülmeden) üst kumaş çözgü sıklığı 55 iplik/cm, atkı sıklığı 32 iplik/cm olarak tespit edilmiştir. - Tespit edilen sıklıktan çözgü iplik kursuna uygun olarak alt çözgü sıklığı 55/5=11 iplik/cm olarak hesaplanmıştır. - Belirlenen alt ve üst çözgü sıklıkları toplanarak 55+11=66 iplik/cm çözgü sıklığı hesaplanmıştır.

62 - Belirlenen sıklık atkı iplik kursuna uygun olarak =40 iplik/cm toplam atkı sıklığı hesaplanmıştır. 46 Tasarımcıların tamamının numune 3 ün iplik sıklığına ilişkin aynı sonuca ulaştığı gözlenmiştir Kumaşın Atkı Ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme Atkı ve çözgü iplik kursunu belirlemek amacıyla uygulanan yöntemler incelenmiş, yöntemler numune kumaşlar üzerinden örneklendirilerek sunulmuştur. Yöntem 1 Üç numune için de atkı ve çözgü iplikleri gruplandırılmış, gruplardaki iplik sıklığı oranı üzerinden iplik kursu belirlenmiştir. Bu doğrultuda; Numune 1 incelenmiş kumaşın çift katlı ve kumaş katlarının farklı renkte çözgü ve atkıdan oluştuğu gözlenmiştir. Bu verilere dayalı olarak kumaşta 2 atkı (Şekil 10 a) ve 2 çözgü (Şekil 10 b) grubu belirlenmiştir. a b a b Şekil 10 Numune 1 in 1.(a) ve 2.(b) grup çözgü ipliği Şekil 11 Numune 1 in 1.(a) ve 2.(b) grup atkı ipliği

63 47 Kumaşın belirlenen atkı ve çözgü sıklığı bilgilerinden yaralanılarak (alt ve üst kumaşa ait çözgü sıklıklarının 36 iplik/cm, atkı sıklıklarının 14 adet/cm eşit olması ) atkı ve çözgü iplik kursunun 1/1 olduğu belirlenmiştir. Numune 2 incelenmiş, kumaşta tek tip çözgü, 4 farklı cins, renk ve yapıda atkı ipliği kullanıldığı belirlenmiştir. a b c d Şekil 12 2.numune kumaşın 1.(a), 2.(b), 3.(c),4.(d) grup atkı ipliği Numune 1 de olduğu gibi iplik sıklığı bilgilerine dayanarak cm düşen her bir atkı sayısı eşit olduğu için(8 adet/cm) atkı iplik kursu 1/ 1/ 1/ 1 olarak belirlenmiştir. Kumaşın farklı yapıda örgülerden oluşmasından dolayı çözgü iplik kursu belirlemede yöntem 2 uygulanmamıştır. Numune 3 incelenmiş, kumaşta tek tip çözgü, 3 farklı cins, renk ve yapıda atkı ipliği kullanıldığı belirlenmiştir. a b c Şekil 13 3.numune kumaşın 1.(a), 2.(b), 3.(c) grup atkı ipliği

64 48 Numune 1 için uygulanan işlemler numune 3 içinde uygulanmış ve 1. ve 2.grup atkı ipliklerinin sıklığı 16 iplik/cm, 3.grup atkı ipliğinin sıklığı 8 iplik/cm olduğu belirlenmiştir. Yani 1.ve 2. grup olarak belirlenen atkılar 3.grup atkılardan 2 kat fazladır. belirlenmiştir. Bu bilgi ile numune 3 ün atkı iplik kursu 2/2/1( iplik raporu ) olarak Numune 2 de belirtilen aynı nedenlerle, numune 3 için de çözgü iplik kursunun belirlenmesinde Yöntem 1 uygulanmamıştır. Tasarımcılar örgü analizi işleminde bağlantıları tespit etmeye yardımcı olması düşüncesiyle iplik kursu belirlenirken iplik gruplarını numaralandırdıkları ifade etmişlerdir. Tasarımcılar üç numune için de Şekil.12, 13, 14 a olarak belirtilen iplikleri 1.grup; b olarak belirtilen iplikleri 2.grup; c olarak belirtilen iplikleri 3.grup; d olarak belirtilen iplikleri 4.grup atkı ipliği olarak belirlemişlerdir. İplik kursunun belirlenmesinde iplik sıklığının önemli bir bulgu olduğu anlaşılmaktadır. Yöntem 2 Uygulanan yöntem 2 üç numune için ayrı ayrı açıklanmıştır. Numune 1 için bir miktar atkı çekilmiş ve çözgü ipliklerinin saçak şekline gelmesi sağlanmıştır. Bu işlem bir sonraki aşamada atkı ipliklerinin hareketinin rahat düzenlenmesi içindir.

65 49 Şekil 14 çözgülerin saçak şekline getirilmesi Biz yardımıyla sol kenardaki ilk atkı ipliği yandaki atkılardan uzaklaştırılarak boşta kalan saçak şeklindeki çözgülerin bulunduğu bölüme getirilmiştir. Bu işlem yapılırken iplikte bir gerilme olup olmadığı kontrol edilmiştir. Bir zorlanma ve gerginliğin olması durumunda, daha önde başka bir ipliğin bulunduğu anlaşılıp bu iplik bulunup birinci atkı ipliği olarak belirlenmiş ve kumaştan çekilmiştir. Şekil 15 atkı sırasının incelenmesi Gerilen iplik bu işlemle rahatlamış ve ikinci atkı sırası olduğu anlaşılarak sökülmüştür. Devamında birinci atkı ipliği olarak belirlenen ipliğin tekrar yer aldığı anlaşılmış, herhangi bir yanılma olmaması için iki atkı ipliği daha çekilerek raporun tekrar edip etmediği kontrol edilmiştir. Üçüncü atkı ipliğinin birinci atkı ile aynı iplik olduğu, dördüncü atkı ipliği çekildiğinde raporun iki kez tekrar ettiği gözlenmiştir. Tasarımcılar bu bilgi ile kumaşın atkı iplik kursu 1/1 olarak belirlemiştir. Numune 1 de kumaş katları arasında bağlantının yüzey değişimleri ile sağlanıyor olmasından ötürü yöntem 2 çözgü iplik kursunun belirlemede uygulanmamıştır.

66 50 Numune 2 için, tasarımcılar jakarlı kumaş olmasından dolayı örgü analizi öncesi yalnızca atkı iplik kursunun belirlenmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Numune 1 e uygulanan tüm işlemler sırasıyla numune 2 için uygulanmış ve atkı iplik kursu 1/1/1/1 olarak belirlenmiştir. Numune 3 için, tasarımcılar dolgu atkılı çift katlı kumaş olmasından dolayı 2. yöntemin uygun olmadığını belirtmişlerdir. Tasarımcılar iplik sıklığı yüksek olan kumaşlarda; elde edilen iplik kursu bilgilerinin doğruluğundan emin olmak için iki yöntemi birden kullandıklarını belirtmişlerdir Kumaştaki Analiz Edilecek Farklı Örgü Alanlarını Belirleme Desendeki tüm farklı örgüler desen çiziminde farklı bir renkle belirtileceği için çizimden önce kumaşlar incelenmiş ve deseni oluşturan farklı örgüler belirlenmiştir. Tasarımcılar kumaşın içerdiği farklı örgüleri numaralandırarak ayırt etmekte ve kumaş yapısına ilişkin bilgileri doğrultusunda ifadelendirmektedirler. Bulgularda geçen farklı örgü alanlarını tanımlamaya yönelik kavramlar kuvvetlendirilmiş ve katlı örgülerin sınıflandırılması temel alınarak örgü yapısını açıklayacak ve farklı örgüleri ayırt edecek şekilde araştırmacı tarafından oluşturulmuştur. Numune 1 de yer alan farklı örgü alanları Numune 1 incelendiğinde dört farklı örgüden oluştuğu belirlenmiş ve örgüler numaralandırılmıştır.

67 51 Desende en geniş alanı kaplayan beyaz alan (Şekil16 ) 1 Numaralı Örgü, siyah uzun çizgi şeklindeki alan (Şekil 16 ) 2 Numaralı Örgü,beyaz zeminde siyah tek bağlantı şeklindeki alan (Şekil 16 ) 3 Numaralı Örgü ve kumaşın arka yüzünden bakıldığında fark edilen beyaz tek bağlantı şeklindeki alan (Şekil 17 ) 4 Numaralı Örgü olarak belirlenmiştir. Tasarımcıların bir kısmı örgü analizinde kolaylık sağlaması için 3 ve 4 Numaralı Örgü leri ayrı ele almamış, 1 Numaralı Örgü olarak kabul etmişlerdir Şekil 16 numune 1 kumaş üzerinde 1numaralı (1),2 numaralı (2),3 numaralı (3) örgüler

68 Şekil 17 Numune 1 üzerinde 4 numaralı örgünün gösterilmesi Numune 2 de yer alan farklı örgü alanları Numune 2 incelendiğinde 7 farklı örgüden oluştuğu belirlenmiş ve örgüler numaralandırılmıştır. Belirlenen örgüler; Zeminde geniş yer kaplayan alan 1 Numaralı Örgü ( Şekil 18 ),zeminde ince hatlar şeklindeki düzensiz bir dağılım gösteren bölüm 2 Numaralı Örgü ( Şekil 18 ), çiçek motifinin içerisini oluşturan bölüm 3 Numaralı Örgü ( Şekil 18 ), çiçeğin kontörlerini oluşturan bölüm 4 Numaralı Örgü (Şekil 18 ), çiçek motifinin göbeğini oluşturan bölüm 5 Numaralı Örgü ( Şekil 18 ) olarak belirlenmiştir. Kumaşın arka yüzü incelendiğinde ilave ipliğin ön yüzden belli olmayacak şekilde kumaşa bağlandığı ve farklı örgü alanları oluşturduğu belirlenmiştir. İlave ipliğin zemin örgüsü ile bağlantı yaptığı alan 6 Numaralı( Şekil19 ) ve ilave ipliğin 3 Numaralı Örgüyle bağlantı yaptığı alan ( Şekil19 ) 7 Numaralı Örgü olarak belirlenmiştir.

69 Şekil 18 2.numune kumaş üzerinde 1numaralı (1),2 numaralı (2),3 numaralı (3) 4 numaralı (4),5 numaralı (5)örgüler 7 6 Şekil 19 2.numune kumaş üzerinde,6 numaralı (6) ve 7 numaralı (7) numaralı örgü

70 54 Numune 3 te yer alan farklı örgü alanları Numune 3 incelendiğinde 3 farklı örgüden oluştuğu belirlenmiş ve örgüler numaralandırılmıştır. Belirlenen örgüler; Zeminde geniş yer kaplayan alan 1 Numaralı Örgü (Şekil 20 ),desenin kontur bölümünü oluşturan alan 2 Numaralı Örgü ( Şekil 20 ),ve şönil ipliğinin yer aldığı, desende yatay çizgiler oluşturan alan 3 Numaralı Örgü ( Şekil 20 ) olarak belirlenmiştir Şekil 20 3.numune kumaş üzerinde 1numaralı (1),2 numaralı (2),3 numaralı (3) örgüler

71 Kumaşın Desen Çizimi Tasarımcılar kumaş deseninin, tam rapor olarak çizilebilmesi için, örgü analizine başlamadan önce çizilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Tekniğe uygun bir çizim için kumaşın en, boy ve sıklık bilgilerine ihtiyaç duyulmasından dolayı çizim aşamasının kumaş sıklığının belirlenmesinden sonra yapılmasının uygun olduğunu ifade etmişlerdir. Desen çiziminde uygulanan 2 farklı yöntem gözlenmiştir. Yöntem 1 Bu yöntem; desenin önce kâğıt üzerine çizilip daha sonra bilgisayarda yeniden hazırlanması şeklindedir. Kumaş üzerinden cetvelle ölçerek desen raporunun ölçüleri belirlenir. Rapor alanı içerisinde yer alan farklı örgü sayısı ve her bir farklı örgü için bir renk belirlenir. Desen raporunun eni kumaşın çözgü sıklığı ile çarpılarak rapordaki toplam çözgü ipliği sayısı hesaplanır. Desen raporunun boyu kumaşın toplam atkı sıklığı ile çarpılarak rapordaki toplam atkı ipliği sayısı hesaplanır. Bu bilgiler daha sonra bilgisayarda desen sayfası oluşturmak üzere not alınır. Kumaş düz bir zemine gergin bir Şekilde sabitlenir. Kumaşta desen raporunun tam olarak göründüğü alana transparan kağıt yerleştirilir. Kâğıt, çizim sırasında kaymaması için, kumaşa sabitlenir. Şeffaf kâğıda, desenin rapor sınırlarını belirlemek için, aks çizgileri çizilir. Desen raporunda yer alan farklı örgü alan sınırları çizgisel olarak transparan kağıt üzerine aktarılır. Desenin içerdiği farklı örgü alanları belirlenen renklerde renklendirilir. çizilen desen, bilgisayarda net çıkması için, diğer bir transparan kâğıda rapido kalemiyle çizilerek aktarılır.

72 56 Çizilen desenin alt köşesine desenin en ve boy uzunluğu ve atkı çözgü iplik sayıları not alınır. Desen tarayıcıda taratılarak bilgisayara aktarılarak kullanılan tasarım programında açılır. Desen programda, belirlenmiş olan toplam atkı ve çözgü sayısına göre, yeniden boyutlandırılır. Bilgisayara aktarılan desende net olmayan bölümler düzeltilir. Bu işleme desende rötüş( temizleme) işlemi denir. Temizlenen desen üzerinde her bir örgü alanı farklı renklerde renklendirilerek ayırt edilir. Yöntem 2 Bu yöntemde desen çizimi kâğıt üzerine yapılmadan, kullanılan bilgisayar programında gerçekleşmektedir. Kumaş üzerinden desenin birim raporunun ölçüleri belirlenir. Desen raporunun eni kumaş çözgü sıklığı ile çarpılarak birim rapordaki toplam çözgü ipliği sayısı hesaplanır. Desen raporunun boyu kumaş atkı sıklığı ile çarpılarak birim rapordaki toplam atkı ipliği sayısı hesaplanır. Belirlenen bu sayılar doğrultusunda, kullanılan desen programının özelliklerine göre çizim sayfası oluşturulur. Kullanılan programın özelliklerine göre desen çizimi gerçekleştirilir. Bilgisayarda çizilmiş olan desen üzerinde, her bir örgü alanı farklı renk olacak şekilde renklendirilir. Hazırlanan desen bilgisayara kaydedilir Geometrik desenler için uygun bir yöntem olarak görülmektedir.

73 ÖRGÜ RAPORUNUN ÇIKARILMASI belirlenmiştir. Araştırmaya alınan üç numenin örgü analizinde, üç farklı yöntemin uygulandığı Yöntem 1 Örneklem olarak belirlenen 14 tasarımcıdan 4 ünün örgü analizinde yöntem 1 i uyguladıkları belirlenmiştir. Kişilerin eğitim durumları incelendiğinde tekstil eğitimi almadıkları, güzel sanatlar lisesi ve düz lise mezunu oldukları, yöntemi işletmede çalışma süreci içerisinde öğrendikleri belirlenmiştir. Bu bölümde örgü analizinde uygulanan Yöntem 1 incelenmiş, her numune için ayrı bölümler halinde değerlendirilerek sunulmuştur Numune 1 Tasarımcılar Numune 1 in örgü raporunu belirlerken kumaşta yer alan 1, 3 ve 4 numaralı örgülerin aynı örgü alanını oluşturmaları, 3 ve 4 numaralı örgülerin iki kumaş katını bağlayan atkı ve çözgü bağlantılarından oluşması nedeniyle tek bir örgü olarak ele almış, böylece Numune 1 için iki örgü alanı analiz edilmiştir. 1, 3 ve 4 numaralı örgü alanının analizi Analiz öncesi örgü incelenmiş, örgünün çift katlı ve katlar arasında bağlantıların bulunduğu belirlenmiştir. Bağlantıların örgü raporunda homojen dağılmadığı, desen oluşturacak şekilde örgü raporuna yerleştirildiği gözlenmiştir. Bu nedenle örgünün büyük bölümünde kumaş katlarının rahatlıkla birbirinden ayrıldığı tespit edilmiştir. Örgünün tahmini rapor ölçüleri dikkate alınarak, uygulama alanı belirlenmiştir.

74 58 Uygulama alanı sökme işlemine hazırlanmıştır. - Alanın atkı sınırlarını belirlemek için alanın üst ve altından bir miktar atkı iplikleri kumaştan sökülmüştür.( şekil 21) - Atkı ipliklerinin saçak oluşturması için uygulama alanından bir miktar çözgü ipliği sökülmüştür. Şekil 21 örgü analizine hazırlanan 1,3 ve 4 numaralı örgü alanları Bu işlem ile aynı zamanda üst çözgünün alt atkıyla bağlantıların olduğu bölüme kadar kumaş katları birbirinden ayrılmıştır. Desen kâğıdı analiz işlemine hazırlanmıştır. - Uygulama alanı içerisinde kalan atkı ipliği sayısı belirlenmiş ve desen kâğıdında bu sayı kadar atkıdan oluşan bir rapor alanı belirlenmiştir. - Atkı iplikleri desen kâğıdındaki rapor alanın sol kenarına, aşağıdan yukarıya doğru numaralandırılmış ve atkı iplik kursu bilgilerine uygun olarak sembollerle( üst-ü ve alt-a) ifade edilmiştir. Bu işlem bağlantıları desen kâğıdına işaretlemede kolaylık sağlamak için yapılmıştır. Üst kumaş takına ait, sol kenardaki ilk üst çözgü ipliği diğer çözgülerden uzaklaştırılarak boşta kalan atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantılar

75 59 lup yardımı ile incelenmiştir. İncelemede atkı sırasının karışmamasına dikkat edilmiştir. İncelenen üst çözgünün üst atkı ipliği ile bağlantılarının bir dolu bir boş şeklinde olduğu belirlenmiş ve desen kâğıdına aşağıdan yukarı doğru işaretlenmiştir. Şekil 22. İlk üst çözgü ipliğinin üst atkılarla bağlantısı ve desen kâğıdı üzerinde gösterilmesi İncelenen çözgü, üst çözgü olduğundan tüm alt atkılar ile bağlantısı desen kâğıdına dolu kare olarak işaretlenmiştir. Bunun nedeni alt atkı sıralarında üst çözgülerin üstte bulunduğunu göstermek içindir. Literatürde geçen ve eğitim programlarında uygulanan kaldırma işaretini (/) tasarımcıların dolu kare olarak gösterdikleri anlaşılmaktadır.

76 60 Şekil 23 analiz alanında yer alan ilk üst çözgü ipliğinin üst ve alt atkılarla bağlantısının desen kâğıdı üzerinde gösterimi Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bir sonraki üst çözgü saçakların bulunduğu bölüme getirilmiş, bağlantıları incelenmiştir. Belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdına bir çözgü boş bırakılıp, üçüncü çözgü ipliği olarak işaretlenmiştir. Bunun nedeni çözgü iplik kursunun 1/1 olmasıdır.

77 61 Şekil 24 2.üst çözgü ipliğinin desen kâğıdı üzerinde gösterimi Desen kâğıdı incelendiğinde üst çözgünün üst atkıyla bağlantısının bezayağı( B 1/1) olduğu belirlenmiştir. Sol kenardaki ilk alt çözgü ipliği diğer çözgülerden uzaklaştırılarak boşta kalan atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantılar lup yardımı ile incelenmiştir. Bazı tasarımcıların bu işlemi kumaşın tersinden yaptığı görülmüştür. Ancak analiz kumaşın tersinden yapıldığında, bağlantıların desen kâğıdına, kumaşın yüzünden yapılıyormuş mantığıyla işaretlenmesine dikkat edilmiştir. Belirlenen bağlantılar, desen kâğıdına ilk alt çözgü ipliği olarak, aşağıdan yukarı doğru işaretlenmiştir. Sökme işlemi sağdan sola doğru yapıldığı için desen kâğıdına işaretlemelerin soldan sağa doğru olmasına dikkat edilmiştir.

78 62 Şekil 25 alt çözgü ipliğinin kumaş ve desen kâğıdı üzerinde gösterimi Yine ilk alt çözgünün üst atkılar ile bağlantı yapmadığı belirlenmiş ve üst atkılar ile bağlantısı desen kâğıdına boş kare olarak bırakılmıştır. Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bir sonraki alt çözgü ipliği saçakların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantıları incelenmiştir. Belirlenen bir boş bir dolu şeklindeki bağlantılar, desen kâğıdına ikinci alt çözgü ipliği olarak, aşağıdan yukarı doğru işaretlenmiştir.

79 63 Şekil 26 2.alt çözgü ipliğinin desen kâğıdı üzerinde gösterimi Alt çözgünün üst atkılar ile bağlantı yapmadığı belirlenmiş ve üst atkılar ile bağlantısı desen kâğıdına boş kare olarak bırakılmıştır. Desen kâğıdı incelendiğinde alt çözgünün alt atkıyla bağlantısının bezayağı (B 1/1) olduğu belirlenmiştir. Tasarımcılar üst ve alt kumaş katı örgülerini tespit etmelerine rağmen kumaş katları arasındaki bağlantı düzenini belirlemek için analiz işlemine devam edilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. İşlemleri kolaylaştırmak amacıyla tasarımcılar; kumaş katları arasında bağlantı yapan çözgüye kadar tüm çözgüleri bağlantılarını incelemeden sadece iplikleri sayarak sırayla kumaştan çekmişlerdir. Söktükleri iplik sayısını desen kâğıdında belirtmişleridir. 30 (15 üst 15 alt çözgü) çözgü boyunca bağlantılar incelenmeden kumaştan çekilmiş, 31.çözgüde kumaş katları arasında bağlantı olduğu belirlenmiştir. 7.alt atkının 31. üst çözgü ile atkı bağlantısı yaptığı belirlenmiş bu bağlantı desen kâğıdına boş kare olarak bırakılmıştır.

80 üst çözgü ipliğinin üst atkılar ile yaptığı bağlantı desen kâğıdına işaretlenmiştir. Üst çözgünün alt atkılar ile 7. alt atkı dışındaki tüm bağlantıları dolu kare olarak işaretlenmiştir. Şekil 27 Çözgü ipliği bağlantılarının kumaş ve desen kâğıdı üzerinde gösterimi Bağlantıları işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. 31.çözgüyü izleyen 46 çözgü ipliğinde kumaş katları arasında bağlantı olmadığı gözlenmiş, bu nedenle çözgülerin bağlantıları incelenmeden kumaştan çekilmiştir. 79. çözgü ipliğinin bağlantıları incelendiğinde çözgünün alt çözgü olduğu 18.üst atkı ile çözgü bağlantısı yaptığı belirlenmiş, bağlantılar desen kâğıdına işaretlenmiştir. Bağlantıları işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bu işlem 128 çözgü ipliğine kadar devam ettirilmiş,128. çözgü ipliğinin kumaş katları arası bağlantısı bulunduğu, bağlantılar incelendiğinde 31.çözgü ipliği ile aynı olduğu belirlenmiştir.

81 65 Şekil 28 Çözgü ipliğinin kumaş ve desen kâğıdı üzerinde gösterimi Bağlantı desen kâğıdına işaretlenmiş ve kumaştan çekilmiştir. Bu bağlantıdan sonra kumaş katları arasında hiçbir bağlantının olmadığı gözlenmiştir. Bu nedenle analiz alanında kalan üst ve alt çözgü iplikleri sayılmış ve belirlenen sayı kadar üst ve alt çözgü ipliği bezayağı örgü yapacak şekilde örgü raporuna not alınmıştır. Hazırlanan analiz alanında, kumaş katlarının arasında yer alan bağlantının bulunduğu alana kadar kumaş katları birbirinden ayrılmıştır. Bu nedenle tasarımcıların kumaş katlarının ayrıldığı bölümde örgü raporu belirlenirken, önce üst kumaş katı örgüsünü daha sonra alt kumaş katı örgüsünü belirledikleri, belirlenen bağlantı düzenini desen kâğıdına aktarırken çözgü iplik kursu bilgilerine uygun olarak işaretledikleri görülmektedir.

82 66 Yöntemin işlem basamakları incelendiğinde; örgüyü oluşturan üst ve alt kumaş katı örgüleri çok kısa bir sürede belirlendiği, kumaş katları arasındaki bağlantının öncelikle belirlenebilmesi için tekrar içeren çözgü ipliklerinin desen kâğıdına işaretlenmeden sadece sayısal olarak belirlendiği ve sökülerek ortamdan uzaklaştırıldığı görülmektedir. Örgünün bilgisayara aktarılması Kullanılan tasarım programının özelliğine göre farklı yöntemlerle kumaşın atkı ve çözgü iplik kursu bilgileri bilgisayara veri olarak kaydedilir. Bilgisayarda 157 çözgü ve 42 atkıdan oluşan bir örgü raporu oluşturulur. Örgü raporunda üst kumaş katını oluşturan birinci grup atkı ile birinci grup çözgülerin kesiştiği bölüme bezayağı örgü yerleştirilir. Tasarımcılar elde edilen örgünün daha önceden bilgisayarda kayıtlı olmadığı durumlarda öncelikle bilgisayarda bu örgünün oluşturulması gerektiğini belirtmişlerdir. Şekil 29 Üst kumaş katı örgüsünün rapor alanına yerleştirilmesi Alt kumaş katını oluşturan 2. grup atkı ile 2. grup çözgülerin kesiştiği bölüme bezayağı örgü yerleştirilir.

83 67 Şekil 30 Üst kumaş katı örgüsünün örgü raporuna yerleştirilmesi 2. grup atkı ile 1. grup çözgülerin kesiştiği bölüm dolu kare yerleştirilir. Şekil 31 Alt çözgünün üst atkı ile bağlantılarının örgü raporuna yerleştirilmesi Desen kâğıdındaki 31. ve 128. çözgüde yer alan atkı bağlantıları ekrandaki örgü raporuna yerleştirilir. Desen kâğıdındaki 79. çözgüde yer alan çözgü bağlantıları ekrandaki örgü raporuna yerleştirilir. Şekil 32 Birleştirilmiş örgü raporu

84 68 Oluşturulan örgü daha sonra 1.numune kumaşın desenine aktarılmak üzere kaydedilir. 2 numaralı örgü alanının analizi Analiz öncesi örgü incelediğinde, örgünün çift katlı olduğu ve kumaş katları arasında bağlantının bulunmadığı belirlenmiştir. Bu nedenle tasarımcılar yöntem 1 in bu bölümün analizinde uygun olmadığını ifade etmişler, analizi yöntem 2 ye göre uygulamışlardır. Bu nedenle bu örgünün analizi ve bilgisayara aktarılması Yöntem 2 başlığı altında anlatılmıştır. Ayrıca tasarımcılar numune 1 de iplik sıklığının düşük, kumaş yüzeyindeki örgülerin net olmasından dolayı bu yöntemlerin detaylı uygulanmasına gerek duyulmadığını, lupla yapılan inceleme ve iplik sayımı ile güvenilir sonuç alınabileceğini ifade etmişlerdir. Ancak bir tasarımcı yöntemin mantığının kavranması amacıyla uygulamayı tüm detaylarıyla göstermiştir Numune 2 Bu bölümde tasarımcıların, numune 2 nin örgü raporunu belirlemek için uyguladıkları yöntem 1 in işlem akışı incelenmiş, belirlenen her bir örgü alanına göre ayrı ayrı açıklanmıştır. 1 ve 2 numaralı örgü alanının analizi Tasarımcılar numune 2 nin örgü analizi için kumaşta 1 ve 2 numaralı örgü olarak tanımlanan örgü alanlarını aynı örgü alanını oluşturmaları ve net çizgilerle birbirlerinden

85 ayrılmıyor olması nedeniyle birlikte inceleyerek, ortaya çıkan farklı örgülerin ayrı ayrı kaydedilmesinin daha sağlıklı olacağını ifade etmişlerdir. 69 Analiz öncesi örgülerin bulunduğu alan incelenmiş, iki örgünün de tek katlı olduğu belirlenmiştir. Örgü tek kat ve çözgü tek tip olduğundan çözgü iplik kursu belirlenmemiş, atkı iplik kursu örgü analizi hazırlık işlemleri aşamasında belirlenen atkı atım sırası olarak kabul edilmiştir. Örgü raporunun büyük olması ve içerisinde yer alan iki farklı örgünün net çizgiler ile birbirlerinden ayrılmıyor olması dikkate alınarak yaklaşık 3 cm 2 lik alan örgü analizi için belirlenmiştir. Numune 1 in örgü analizinde açıklandığı gibi uygulama alanı sökme işlemine, desen kâğıdı da analiz işlemine hazırlanmıştır. Şekil 33 1 ve 2 numaralı örgülerin sökme işlemine hazırlanışı Sol kenardaki ilk çözgü ipliği diğer çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiştir. Bağlantılar lup ile incelenerek desen kâğıdına aktarılmıştır. Bağlantıları işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bu işlem yaklaşık 1 cm içerisinde kalan çözgüler için uygulanmıştır.

86 70 Uygulama tamamlandığında raporun hala devam ettiği belirlenmiştir. Yöntem 1 i kullanan araştırmacılar; raporun bu haliyle bırakıldığında desende iz oluşabileceğini belirtmişlerdir. Tasarımcılar bu aşamadan sonra eğer zaman sınırlaması yoksa rapor tekrarlayana kadar işleme devam edildiğini belirtmişlerdir. Zaman sınırlamasının olduğu durumlarda ise iz durumunun önlenebilmesi için; raporun belirli bölümlerinden kopyalanan kesitlerin raporun sonuna eklenebileceğini belirtmişlerdir. İşlem sırasında raporunun bağlantı düzenine mümkün olduğunca bağlı kalmaya özen gösterilmiştir. Desen kâğıdı incelendiğinde aynı raporda 2 farklı örgü olduğu belirlenmiştir. Raporda yer alan farklı örgü zemin örgüsünden çıkarılarak desen karakterine yerleştirilmek üzere başka bir örgü kâğıdına aktarılmıştır. Analizde tespit edilen 2.örgü zeminde düzensiz bir şekilde dağılım göstermektedir. Tasarımcılar 2.örgünün analiz edilen rapor alanından çıkarılmaması durumunda, sabit bir düzen içerisinde devam edeceğini, numunedeki görünümün elde edilemeyeceğini ifade etmişlerdir. Belirlenen örgünün bilgisayara aktarılması Analiz kâğıdında yer alan örgü raporunun çözgü ve atkı sayısı belirlenmiştir. Bilgisayarda 216 çözgü ve 40 atkıdan oluşan rapor alanı oluşturulmuştur. Analiz işleminde elde edilen örgü raporu bilgisayarda oluşturulan örgü alanına aktarılmıştır. Bilgisayara 1 Numaralı Örgü olarak kaydedilmiştir. Analiz işleminde elde edilen 2.örgü için de aynı işlemler uygulanmış ve 2 numaralı örgü olarak bilgisayara kaydedilmiştir.

87 71 3 numaralı örgü alanının analizi Örgünün bulunduğu alan incelenmiş, örgünün kendinden bağlantılı çift katlı olduğu gözlenmiştir. Bu bağlantının örgü raporunu genişletebileceği düşünülerek geniş bir uygulama alını belirlenmiştir. İncelemede, 1.ve 2.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 3.grup atkının kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst 1 /üst 2 /alt olarak belirlenmesini sağlamıştır. Numune 1 in örgü analizinde açıklandığı gibi uygulama alanı sökme işlemine, desen kâğıdı da analiz işlemine hazırlanmıştır. Şekil 34 3 numaralı alanın sökme işlemine hazırlanışı Sol kenardaki ilk üst çözgü ipliği diğer çözgülerden uzaklaştırılarak boşta kalan atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantılar lup yardımıyla incelenmiştir.

88 72 Şekil Çözgü ipliğinin kumaş üzerinde ve desen kâğıdında gösterimi Belirlenen bağlantılar desen kâğıdına aşağıdan yukarı doğru işaretlenmiştir. Bağlantıları işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bu işlemler 60 çözgü ipliği devam etmiştir. Çözgüler, incelemek için saçakların bulunduğu bölüme getirilirken çözgü iplik kursu bilgilerine dikkat edilmiştir. 61.çözgünün bağlantıları incelendiğinde analiz edilen ilk çözgü ipliği ile aynı bağlantıyı yaptığı görülmüş ve örgü raporun tamamlandığı anlaşılmıştır. Raporun tamamlandığından emin olmak için yöntem 1 de de belirtildiği gibi işleme iki çözgü ipliği daha devam edilmiş, çözgülerin analizde belirlenen 2. ve 3.çözgü ipliği ile aynı bağlantıyı tekrar ettiği gözlenmiştir.

89 73 Şekil 36 Birleştirilmiş örgü raporu Desen kâğıdına işaretlenen örgü incelendiğinde; Üst kumaş katı örgüsünün Alt kumaş katı örgüsünün Kumaş katları arasındaki bağlantının alt çözgüler ile 2. grup atkıları arasında bağlantı yaptığı belirlenmiştir. Elde edilen bu bilgi ile uygulama sırasında desen kâğıdına yanlış bir işaretlemenin olup olmadığı kontrol edilmiştir. Örgünün bilgisayara aktarılması Analiz kâğıdında yer alan örgü raporunun çözgü ve atkı sayısı belirlenmiştir. Bilgisayarda 60 çözgü ve 30 atkıdan oluşan rapor alanı oluşturulmuştur. Bilgisayara atkı iplik kursu ve çözgü iplik kursu bilgileri veri olarak aktarılmıştır.

90 74 Şekil 37 Bilgisayarda rapor alnının oluşturulması Bilgisayarda daha önceden kayıtlı olan 3 atlamalı çözgü yüzlü 5 li saten örgüsü üst çözgü ve üst atkıların kesiştiği bölüme, üst kumaş katı örgüsü olarak aktarılmıştır. Şekil 38 Üst örgünün örgü raporuna aktarılması

91 Bezayağı örgüsü alt çözgü ve alt atkıların kesiştiği bölüme alt kumaş katı örgüsü olarak aktarılmıştır. 75 Şekil 39 Alt örgünün örgü raporuna aktarılması Raporda alt çözgü ile üst atkının kesiştiği bölüm önce dolu kare olarak işaretlenmiş ardından alt çözgünün üst atkı ile yaptığı bağlantı desen kâğıdından kontrol edilerek bilgisayardaki örgüye aktarılmıştır.

92 76 Şekil 40 Kumaş katı bağlantı raporunun örgü raporuna aktarılması Desende bir hata oluşmasını önlemek için bilgisayarda elde edilen örgü desen kâğıdı ile karşılaştırılarak kontrol edilmiştir. Şekil 41 Birleştirilmiş örgü raporu

93 77 Bilgisayara 3 Numaralı Örgü olarak kaydedilmiştir. 4 Numaralı örgünün analizi Yöntem 1 i tercih eden tasarımcılar bu bölümün analizini ayrı bir şekilde inceleyebilecekleri gibi 3 numaralı örgünün analizi sırasında incelenebileceğini belirtmişlerdir. Örgünün bulunduğu alan incelenmiş, örgünün çift katlı ya da kuvvetlendirilmiş örgüden oluştuğu belirlenmiştir. İncelemede, 1.ve 2. grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 3.grup atkının kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst 1 /üst 2 /alt olarak belirlenmesini sağlamıştır. Numune 1 in örgü analizinde açıklandığı gibi uygulama alanı sökme işlemine, hazırlanmıştır. Şekil 42 4 numaralı örgünün analizi için hazırlanan kumaş ve desen kağıdı

94 78 Sol kenardaki ilk çözgü ipliği diğer çözgülerden uzaklaştırılarak boşta kalan atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantılar lup yardımıyla incelenmiştir. Belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdına işaretlenmiştir. Şekil 43 1.çözgü ipliğinin desem kâğıdında ve örgü raporunda bağlantısı Bağlantıları işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bir sonraki çözgü ipliği saçakların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantıları incelenmiştir. Belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdına işaretlenmiş, işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bu işlemler örgüde yer alan sırasıyla 10 çözgü ipliğine uygulanmıştır. Desen kâğıdına işaretlenen örgü incelendiğinde 11. çözgü ipliği ile 1.çözgü ipliğinin aynı bağlantıyı yaptığı gözlenmiştir. Bu durum raporun tamamlandığını belirtmiştir. Örgü raporunun tamamlandığından emin olmak için işleme iki çözgü ipliği daha devam edilmiş, bu çözgülerin analizde belirlenen ilk iki çözgü ipliği ile aynı bağlantıyı yaptığı gözlenmiştir.

95 79 Şekil 44 Elde edilen örgü raporunun desen kâğıdı üzerinde gösterimi Desen kâğıdına işaretlenen örgü incelendiğinde, örgünün alt atkı ilavesiyle kuvvetlendirilmiş olduğu belirlenmiştir. Üst atkıların bağlantısının 3 atlamalı atkı yüzlü beşli saten, alt atkıların bağlantısının 2 atlamalı çözgü yüzlü beşli saten olduğu ve rapor içerisinde 5 atkı bağlantısı oluşturduğu belirlenmiştir. Desenin bilgisayara aktarılması Analiz kâğıdında yer alan örgü raporunun çözgü ve atkı sayısı belirlenmiştir. Bilgisayarda 10 çözgü ve 15 atkıdan oluşan rapor alanı oluşturulmuştur.

96 80 Şekil 45 Bilgisayarda rapor alnının oluşturulması Bilgisayara atkı iplik kursu bilgileri veri olarak aktarılmıştır. Bilgisayarda daha önceden kayıtlı olan saten örgüsü üst atkıların kesiştiği bölüme aktarılmıştır. Şekil 46 Üst örgünün örgü raporuna aktarılması Alt atkının kesiştiği bölüm önce dolu kare olarak işaretlenmiş ardından alt atkı bağlantıları desen kâğıdından kontrol edilerek bilgisayardaki örgüye aktarılmıştır.

97 81 Şekil 47 birleştirilmiş örgü raporu Desende bir hata oluşmasını önlemek için bilgisayarda elde edilen örgü desen kâğıdı ile karşılaştırılarak kontrol edilmiştir. Bilgisayara 4 Numaralı Örgü olarak kaydedilmiştir. 5 numaralı örgü alanının analizi Örgü lup ile incelenmiş; kumaşın kendinden bağlantılı çift katlı örgüden oluştuğu ve ilave atkının kumaşın ön yüzünde desen oluşturduğu belirlenmiştir. İncelemede, 1.ve 4.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 2 ve 3.grup atkıların kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst 1 / alt 1 / alt 2 / üst 2 olarak belirlenmesini sağlamıştır. Numune 1 in örgü analizinde açıklandığı gibi uygulama alanı sökme işlemine, desen kâğıdı da analiz işlemine hazırlanmıştır.

98 82 Şekil 48 5 numaralı örgünün analizi için hazırlanan kumaş ve desen kağıdı Sol kenardaki ilk üst çözgü ipliği diğer çözgülerden uzaklaştırılarak boşta kalan atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantılar lup yardımı ile aşağıdan yukarıya doğru incelenmiştir. Şekil 49 1.çözgü ipliğinin desem kâğıdında bağlantısı

99 83 Örgü incelendiğinde kumaş katları arasındaki bağlantının az olduğu gözlenmiştir. Bu durum çözgü iplik kursunu belirlemede kumaştan çekilen ipliğin sırasında hata yapma riskini arttırmaktadır. Tasarımcılar böyle durumların oluştuğu kumaşlarda çözgü ipliklerini saçakların bulunduğu bölüme getirirken, çözgülerin analiz alanının dışından itilmesinin gerektiğini belirtmişlerdir Belirlenen bağlantılar desen kâğıdına aşağıdan yukarı doğru işaretlenmiştir. Bağlantıları işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bu işlemler sırasıyla 142 çözgü ipliğine uygulanmıştır. 143.çözgünün bağlantıları incelendiğinde analiz edilen ilk çözgü ipliği ile aynı bağlantıyı yaptığı görülmüş ve raporun tamamlandığını belirtmiştir. Şekil 50 Elde edilen 5 numaralı örgü raporu Örgü raporunun tamamlandığından emin olmak için işleme iki çözgü ipliği daha devam edilmiş, bu 2 çözgünün de analizde belirlenen 2. ve 3. çözgü ipliği ile aynı bağlantıyı yaptığı gözlenmiştir. Desen kâğıdına işaretlenen örgü incelendiğinde; Üst çözgülerin 1.grup atkılarla 4.grup atkılarla

100 84 Alt çözgülerin alt atkılar ile Alt çözgülerin üst atkılarla Bağlantı sağladığı belirlenmiştir. Desenin bilgisayara aktarılması Analiz kâğıdında yer alan örgü raporunun çözgü ve atkı sayısı belirlenmiştir. Bilgisayarda 142 çözgü ve 40 atkıdan oluşan rapor alanı oluşturulmuştur. Bilgisayara atkı iplik kursu bilgileri veri olarak aktarılmıştır. 1.grup atkılar ile üst çözgülerin kesiştiği bölüme, bilgisayarda daha önceden kayıtlı olan bezayağı örgüsü aktarılmıştır. Şekil grup atkıların üst çözgüyle bağlantı raporunun örgü raporuna aktarılması 4.grup atkılar ile üst çözgülerin kesiştiği bölüme, bilgisayarda daha önceden kayıtlı olan saten örgüsü aktarılmıştır.

101 85 Şekil grup atkıların üst çözgüyle bağlantı raporunun örgü raporuna aktarılması 2.ve 3.grup atkılar ile alt çözgülerin kesiştiği bölüme, bilgisayarda daha önceden kayıtlı olan saten örgüsü aktarılmıştır. Şekil 53 2.ve 3.grup atkıların alt çözgülerle bağlantı raporunun örgü raporuna aktarılması 4.grup atkılar ile alt çözgülerin kesiştiği bölüm dolu kare olarak işaretlenmiştir. Şekil grup atkıların alt çözgüyle bağlantı raporunun örgü raporuna aktarılması

102 86 1.grup atkıların alt çözgüler ile kesiştiği bölüm önce dolu kare olarak işaretlenmiş, daha sonra alt çözgünün 1.grup atkıyla yaptığı atkı bağlantıları desen kâğıdından kontrol edilerek bilgisayardaki örgüye aktarılmıştır. Şekil 55 5 numaralı örgü raporu Desende bir hata oluşmasını önlemek için bilgisayarda elde edilen örgü desen kâğıdı ile karşılaştırılarak kontrol edilmiştir. Bilgisayara 5 Numaralı Örgü olarak kaydedilmiştir. 6 numaralı örgü alanının analizi Yöntem 1 i uygulayan araştırmacılar analiz öncesi kumaşı incelediklerinde kumaşın çift katlı ve torba örgüden oluştuğunu bu nedenle kumaş katlarının ayrı analiz edilmesinin gerektiğini belirtmişlerdir. Yöntem 1 i uygulayan tasarımcılar bu bölümde yöntem 2 yi uygulamışlardır. Desenin bilgisayara aktarılması Analiz kâğıdında yer alan örgü raporunun çözgü ve atkı sayısı belirlenmiştir. Bilgisayarda 60 çözgü ve 32atkıdan oluşan rapor alanı oluşturulmuştur.

103 87 Bilgisayara atkı ve çözgü iplik kursu bilgileri veri olarak aktarılmıştır. 1.ve 2.grup atkılar ile üst çözgülerin kesiştiği bölüme, bilgisayarda daha önceden kayıtlı olan saten örgüsü aktarılmıştır. Şekil 56 üst atkıların bağlantısının örgü raporuna aktarılması 1.ve 2.grup atkıların alt çözgülerin kesiştiği bölüm dolu kare olarak işaretlenmiştir. 3.ve 4 grup atkıların alt çözgülerle kesiştiği bölüme, bilgisayarda daha önceden kayıtlı olan bezayağı örgüsü aktarılmıştır. Şekil 57 alt atkıların bağlantısının örgü raporuna aktarılması

104 88 Alt atkının üst çözgüyle kesiştiği yerler dolu kare olarak işaretlenmiştir. Şekil 58 alt atkıların üst çözgüyle bağlantısının örgü raporuna aktarılması Desende bir hata oluşmasını önlemek için bilgisayarda elde edilen örgü desen kâğıdı ile karşılaştırılarak kontrol edilmiştir. Şekil 59 birleştirilmiş 6 numaralı örgü raporu Bilgisayara 6 Numaralı Örgü olarak kaydedilmiştir.

105 89 7 numaralı örgü alanının analizi Örgü incelenmiş ve örgünün zemin örgüsüne, 4.grup atkı ipliğinin ilave edilmesiyle oluştuğu belirlemişlerdir. İlave edilen 4.grup atkı ipliğinin kumaşın ön yüzeyinde görünmediği ve zemin örgüsünün bu bölümde hiçbir değişikliğe uğramadığı gözlenmiştir. Bu nedenle tasarımcılar incelenmesi gereken örgünün 4.grup atkının bağlantı düzeni olduğunu ifade etmişlerdir. Numune 1 in örgü analizinde açıklandığı gibi uygulama alanı sökme işlemine, hazırlanmıştır. Analiz alanlında 4. grup atkıdan 23 iplik yer aldığı için desen kâğıdına 23 atkıdan oluşan rapor alanı hazırlanmıştır. Sol kenardaki çözgü ipliği diğer çözgülerden uzaklaştırılarak boşta kalan atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş ve çözgünün 4.atkı ile bağlantıları lup yardımı ile incelenmiştir. İncelenen çözgünün 4 atkıda bir atkı bağlantısı yaptığı belirlenmiş ve desen kâğıdına işaretlenmiştir. Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bir sonraki çözgü ipliği diğer çözgülerden uzaklaştırılarak boşta kalan atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş ve çözgünün 4.grup atkı ile bağlantı yapmadığı tüm atkıların üstünde yer aldığı gözlenmiştir. Çözgü desen kâğıdına dolu kare olarak işaretlenmiştir. Bu işlemler 30 çözgü boyunca devam etmiştir. 31.çözgünün bağlantıları incelendiğinde analiz edilen 1.çözgü ipliği ile aynı bağlantıyı yaptığı gözlenmiş ve örgü raporun tamamlandığını anlaşılmıştır. Örgü raporunun tamamlandığından emin olmak için işleme 3 çözgü ipliği daha devam edilmiş, incelenen çözgülerin analizde belirlenen 3.ve 4.çözgü ipliği ile aynı bağlantıyı yaptığı gözlenmiştir.

106 90 Şekil 60 desen kâğıdı üzerimde elde edilen 7 numaralı örgü raporu Rapor incelendiğinde 4. grup atkıların 3 çözgü ipliğinde bir çözgü ile bağlantı kurduğu ve örgünün 7 atlamalı, çözgü yüzlü, 10 lu saten örgü olduğu belirlenmiştir. Desenin bilgisayara aktarılması Analiz kâğıdında yer alan örgü raporunun çözgü ve atkı sayısı belirlenmiştir. Bilgisayarda 30 çözgü ve 15 atkıdan oluşan rapor alanı oluşturulmuştur. Bilgisayarda daha önceden kayıtlı olan saten örgüsü rapor alanına aktarılmıştır. Bilgisayara 7 Numaralı Örgü olarak kaydedilmiştir Numune 3 3.numune kumaşın analizinde zamanın yeterli olduğu durumlarda, desen raporunun net ve küçük olmasından dolayı, tasarımcılar yöntem 1 i kullandıklarını belirtmişlerdir.

107 91 Yaklaşık 4 cm. bir alan örgü analizi için belirlenmiştir. Numune 1 in örgü analizinde açıklandığı gibi uygulama alanı sökme işlemine, desen kâğıdı da analiz işlemine hazırlanmıştır. Şekil 61 Numune 3 ün örgü raporuna hazırlanması Sol kenardaki ilk çözgü ipliği yandaki çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiştir. Şekil 61 1.çözgü ipliğinin bağlantıları

108 92 Analize başlanan ilk ipliğin üst çözgü ipliği olduğu belirlenmiş ve belirlenen bağlantı noktaları desen kâğıdına ilk çözgü ipliği olarak aşağıdan yukarıya doğru işaretlenmiştir. Sökme işlemi sağdan sola doğru yapıldığı için desen kâğıdına işaretlemelerin soldan sağa doğru olmasına dikkat edilmiştir. İşaretlenen çözgünün üst çözgü olduğu desen kâğıdına ü şeklinde sembol ile ifade edilmiştir. Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Aynı yöntem uygulanarak 2. çözgü ipliğinin bağlantısı desen kâğıdına aktarılmıştır. 2. çözgü ipliğin bağlantısı da işaretlendikten sonra zemin örgüsünde üst çözgünün üst atkılarla bezayağı örgüsü yaptığı tespit edilmiş ve not alınmıştır. 3. çözgü ipliğin zemin örgüsü bölümünde yalnızca alt atkılar ile bağlantı yaptığı yani alt kumaşa ait çözgü ipliği olduğu belirlenmiş ve desen kâğıdına alt çözgü olduğu belirtilerek bağlantılar aşağıdan yukarıya doğru işaretlenmiştir. Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Aynı yöntem uygulanarak 8 çözgü ipliğinin bağlantısı desen kâğıdına aktarılmıştır. 9.ipliğin de yine alt çözgü ipliği olduğu belirlenmiştir. Bağlantısı desen kâğıdına işaretlendikten sonra zemin örgüsünde alt çözgünün alt atkılarla bezayağı örgü yaptığı tespit edilmiş ve not alınmıştır. 9. İpliğin bağlantısı da desen kâğıdına işaretlendikten sonra desen kâğıdında yer alan örgü incelenmiş; - Çözgü iplik kursunun 5/1, - Zemin örgüsünde alt atkının alt çözgüler ile bağlantısının bezayağı, üst çözgülerin üst atkılar ile bağlantısının bezayağı, orta atkıların 2 kumaş yüzeyi arasında yüzme yaptığı dolayısıyla dolgu atkısı konumunda olduğu belirlenmiştir. - Orta atkıların üst çözgüler ile bağlantı yaparak desenin kontur bölümünü oluşturduğu ve orta atkı bağlantılarının belirli bir rapor düzeninde değil, desenin özelliğine göre bağlantı yaptığı belirlenmiştir. Kumaşta motif oluşturacak düzende 2 kumaş katını birbirine bağlayan alt atkının üst çözgü ile bağlantısı olduğu (alt atkı bağlantıları )da gözlenmiştir.

109 93 Örgü raporunda tamamlanmayan 2 bağlantı düzeni kalmıştır. Bunlar; motif oluşturan alt atkının üst çözgüyle yaptığı alt atkı bağlantıları ve desenin kontörünü oluşturan orta atkının üst çözgüyle bağlantısıdır. Bu nedenle 8. çözgü ipliğinden sonra yine aynı yöntemle alt çözgüler incelenmeden kumaştan çekilmiş yalnızca üst çözgülerin orta ve alt atkıyla bağlantısı incelenmiştir. Bu işlem rapor tamamlanıncaya kadar devam ettirilmiştir. Üçüncü numune kumaşın analizinde uygulanan yöntem 1 in diğer numune kumaşlarda uygulanan yöntem 1 den farkı; kumaşta farklı örgü alanlarını dikkate almadan analiz işleminin desen raporu boyunca gerçekleşmesidir. Tasarımcılar yöntemin bu şekilde uygulanmasının nedenini desendeki farklı örgülerin net çizgiler ile ayrılmıyor olması ve zeminde yer alan örgünün desen raporunda çok geniş yer tutuyor olması şeklinde belirtmişlerdir. Örgü raporunun bilgisayara aktarılması bahset Bilgisayarda kumaş üzerindeki bağlantı oluşturulacak şekilde yerleştirildiğinden Örgü analizi desen raporu boyunca belirlendiği için örgü bilgisayara tek bir örgü gibi aktarılabilir. Fakat bu durumda 242 çözgü ve 140 atkının bağlantısının bilgisayar ekranına işaretlenmesi gerekmektedir. Bu durum çok zaman alacağından tercih edilmemektedir. Kumaşın örgü raporu desen açısından 3 farklı örgüden oluşmaktadır. Uygulanan bu yöntemde 3 farklı örgü, desen kâğıdına bakılarak tespit edilmiş ve bilgisayara ayrı raporlar halinde aktarılmıştır. Desen bilgisayara aktarılmadan önce örgüler incelendiğinde en büyük alanı zemin örgüsünün oluşturduğu gözlenmiştir. Tasarımcılar örgüyü incelediklerinde zemin örgüsü dışındaki örgülerin belirli bir bağlantı düzenin olmadığı, örgünün zemin örgüsü üzerine yerleştirilmesinin uygun olabileceğini belirtmişlerdir.

110 94 Bilgisayar ekranına desen raporundaki toplam çözgü ve atkı sayısına uygun rapor alanı hazırlanmıştır. Daha önceden belirlenmiş olan 1 numaralı örgünün ( zemin örgüsü) desen kâğıdındaki raporu incelenmiştir. İncelemede; - 1.grup atkılar üst çözgüler ile bezayağı, alt çözgüler ile bağlantı yapmadığı belirlenmiştir. Belirlenen bağlantı bilgisayarda hazırlanan rapora aktarılmıştır. - 2.grup atkıların, üst çözgülerin altında yer aldığı bağlantısının dolu kare olduğu, alt çözgülerin üstünde yer aldığı bağlantısının boş kare olduğu belirlenmiştir. Belirlenen bağlantı bilgisayarda hazırlanan rapora aktarılmıştır. - 3.grup atkılar alt çözgüler ile bezayağı örgü yaptığı üst çözgülerin altında yer aldığı bağlantısının dolu kare olduğu belirlenmiştir. Belirlenen bağlantı bilgisayarda hazırlanan rapora aktarılmıştır. Desende yer alan diğer örgüler desen kâğıdından kontrol edilerek sırasıyla bilgisayara aktarılmıştır. Tüm örgüler bilgisayara aktarıldığında, desenin birleştirilmiş örgü raporu desen kâğıdında yer alan örgü raporundan kontrol edilmiştir. Üç numune kumaş üzerinde açıklanan yöntem 1 incelendiğinde yöntemin aşağıda belirtilen işlem basamaklarından oluştuğu görülmektedir. Öncelikle örgü genel olarak incelenir. Bu incelemede örgü yapısı hakkında genel bilgi elde edilir. Örgü çift katlı ise üst ve alt kumaş katında kullanılan iplik gruplarının neler olduğu, kumaş katları arasında bağlantıların olup olmadığı, tahmini örgü raporu büyüklüğü belirlenir. Daha önceden iplik kursu belirlenmediyse örgünün atkı ve çözgü iplik kursu belirlenir. Tahmini rapor büyüklüğü dikkate alınarak uygulama alanı belirlenir. Uygulama alanı sökme işlemine hazırlanmıştır. - Alanın atkı sınırlarını belirlemek için alanın üst ve altından bir miktar atkı iplikleri kumaştan sökülür.

111 95 - Atkı ipliklerinin saçak oluşturması için uygulama alanından bir miktar çözgü ipliği sökülür. Desen kâğıdı analiz işlemine hazırlanmıştır. - Uygulama alanı içerisinde kalan atkı ipliği sayısı belirlenmiş ve desen kâğıdında bu sayı kadar atkıdan oluşan bir rapor alanı belirlenmiştir. - Atkı iplikleri desen kâğıdındaki rapor alanın sol kenarına, aşağıdan yukarıya doğru numaralandırılmış ve atkı iplik kursu bilgilerine uygun olarak sembollerle( üst-ü ve alt-a) ifade edilmiştir. Bu işlem bağlantıları desen kâğıdına işaretlemede kolaylık sağlamak için yapılmıştır. Analiz alanının başlangıç ve bitiş atkısını belirlemek için alanın altından ve üstünden iplik kursuna ve başlangıç atkısına dikkat ederek bir miktar atkı çekilir. Örgünün başladığı alana kadar olan çözgüler kumaştan çekilerek atkı ipliklerinin saçak haline gelmesi sağlanır. Atkı iplik kursuna uygun olarak, analiz alanındaki atkı sayısı, desen kâğıdının sol kenarına işaretlenir. Bu işlem örgüyü desen kâğıdına aktarırken kılavuzluk etmesi için yapılır. Sol kenardaki ilk üst çözgü ipliği diğer çözgülerden uzaklaştırılarak boşta kalan atkıların bulunduğu bölüme getirilir ve bağlantılar lup yardımıyla incelenir. Atkı sıklığının yüksek ve atkıların gruplandırıldığı( alt ve üst gibi) kumaşlarda bağlantılar incelenirken atkı gruplarına göre incelenebilir. Bu işlem bağlantıların tespitinde kolaylık sağlamaktadır. Çözgüler incelenmek için saçakların bulunduğu bölüme getirilirken çözgü iplik kursu bilgilerine dikkat edilir. Aşağıdan yukarı doğru incelenen bağlantılar, desen kâğıdına aşağıdan yukarı doğru işaretlenir. Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilir. Bu işlemler incelenen 1. çözgü ipliğinin bağlantı düzeni tekrar tespit edilinceye kadar devam ettirilir. 1.çözgü ipliğinin bağlantı düzeni tekrar tespit edilmesi raporun tamamlandığını belirtir. Örgü raporunun tamamlandığından emin olmak için işleme örgü raporunun ilk 3 çözgü ipliği bağlantı düzeni elde edilinceye kadar devam edilir ve örgü raporu belirlenir.

112 96 Desen kâğıdında yer alan örgü raporu incelenir ve örgünün yapısına uygun olarak örgü içerisinde yer alan örgüler ( alt kumaş katı, üst kumaş katı örgüsü gibi) belirlenir. Elde edilen bu bilgiyle uygulama sırasında desen kâğıdında yanlış bir işaretlemenin olup olmadığı kontrol edilir. Ayrıca bu bilgi örgünün bilgisayara aktarılmasında tasarımcıya kolaylık sağlamaktadır. Örgünün bilgisayara aktarılması Analiz kâğıdında yer alan örgü raporunun çözgü ve atkı sayısı belirlenir. Bilgisayarda, belirlenen sayıda atkı ve çözgüden oluşan, rapor alanı oluşturulur. Desen kâğıdında yer alan her bir çözgü ipliği bağlantısı tek tek bilgisayarda oluşturulan örgü alanına aktarılır. Örgü raporunda bir hata oluşmasını önlemek için bilgisayarda elde edilen örgü desen kâğıdı ile karşılaştırılarak kontrol edilir. Elde edilen örgü bilgisayara kaydedilir. Örgünün çift katlı olduğu durumlarda örgüyü bilgisayara aktarılırken kolaylık sağlaması için bundan farklı olarak; Bilgisayara atkı iplik kursu ve çözgü iplik kursu bilgileri veri olarak aktarılır. Desen kâğıdı incelenerek tespit edilmiş üst ve alt kumaş katı örgülerinin, bilgisayarda var olup olmadığı kontrol edilir. Kullanılacak olan örgü bilgisayarda daha önceden kayıtlı değilse öncelikle arşiv için bu örgüler oluşturulur. Bilgisayardaki rapor alanına, desen kâğıdından tespit edilen üst kumaş katı örgüsü, alt kumaş katı örgüsü, varsa kumaş katları arasındaki bağlantılar sırasıyla aktarılır. Elde edilen örgünün kuvvetlendirilmiş örgü olması durumunda desen kâğıdındaki örgü raporu atkı gruplarına göre incelenir. İncelemede ilave atkının çözgülerle bağlantısı ile zemin atkının bağlantıları ayrı ayrı bilgisayarda oluşturulan örgüye aktarılır.

113 Yöntem 2 Örneklem olarak belirlenen 14 tasarımcıdan 7 sinin örgü analizinde yöntem 2 yi uyguladıkları belirlenmiştir. Kişilerin eğitim durumları incelendiğinde tekstil eğitimi aldıkları,, yöntemi okulda aldıkları eğitim ve okul dışında katıldıkları tasarım kursunda öğrendikleri belirlenmiştir. Bu bölümde örgü analizinde uygulanan Yöntem 2 incelenmiş, her numune için ayrı bölümler halinde değerlendirilerek sunulmuştur Numune 1 Numune 1 nin örgü analizinde uygulana yöntem 2 in işlem akışı incelenmiş, belirlenen her bir örgü alanına göre ayrı ayrı açıklanmıştır. 1 numaralı örgü alanının analizi Analiz öncesi örgünün bulunduğu alan incelenmiş, kumaşın çift katlı, katlar arasında bağlantı olmayan torba örgüden oluştuğu, kumaş katlarının rahatlıkla birbirinden ayrıldığı gözlenmiştir. 1.grup atkı ve çözgülerin üst kumaş katını, 2.grup atkı ve çözgülerin alt kumaş katını oluşturduğu belirlenmiştir Yöntem 1 de açıklandığı gibi uygulama alanı sökme işlemine hazırlanmıştır. Bağlantıların desen kâğıdına aktarımı için üst çözgülerin üst atkılar ile bağlantısının ve alt çözgünün alt atkılar ile bağlantısının işaretleneceği 2 farklı rapor alanı hazırlanmıştır.

114 98 Şekil 62 Desen kâğıdında kumaş katlarına göre ayrı ayrı hazırlanan rapor alanları Sol kenardaki üst kumaş katına ait ilk çözgü, saçak şeklindeki atkıların üzerine kaydırılarak, bağlantıları incelenmiştir. İncelemede çözgünün üst atkılar ile bir dolu bir boş şeklinde bağlantı yaptığı tespit edilmiş, bağlantı desen kâğıdında üst kumaş örgüsü için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir. Şekil 63 İlk üst çözgü ipliği bağlantılarının desen kağıdına işaretlenmesi Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bu işlemler sırası ile iki üst çözgü için uygulanmış ve üst kumaş katının örgüsünün bezayağı olduğu belirlenmiştir. Bazı tasarımcılar bu bilgiyi ayrıca birleştirilecek rapora aktarmak üzere not almıştır.

115 99 Şekil üst çözgü ipliği bağlantılarının desen kağıdına işaretlenmesi Bu işlemler sırası ile alt kumaş katının örgüsünü belirlemek için de uygulanmış, örgünün yine bezayağı olduğu tespit edilmiştir. Şekil 65 İlk alt çözgü ipliği bağlantılarının desen kağıdına işaretlenmesi Belirlenen örgünün bilgisayara aktarılması 1numaralı örgü alanının analizi desen kâğıdında iki farklı örgü olarak işaretlenmiştir. Bu nedenle tasarımcılar öncelikle birleştirilecek örgü raporunun çözgü ve atkı ipliği sayısının hesaplanması gerektiğini belirtmişlerdir. Üst ve alt kumaş katı bezayağı örgüden oluşması ve iplik kursunun 1/1 olmasından dolayı bilgisayarda 4 çözgü ve 4 atkıdan oluşan rapor alanı oluşturulmuştur. Kumaşın atkı ve çözgü iplik bilgileri bilgisayara veri olarak girilmiştir.

116 Örgü raporunda 1.grup atkı ile 1. grup çözgülerin kesiştiği bölüme bezayağı örgü yerleştirilmiştir. 100 Şekil 66 Üst örgünün rapor alanına aktarılması 2.grup atkı ile 2.grup çözgülerin kesiştiği bölüme bez ayağı örgü yerleştirilmiştir. Şekil 67 Alt örgünün rapor alanına aktarılması 2.grup atkı ile 1.grup çözgülerin kesiştiği bölüme dolu kare yerleştirilirmiş ve rapor tamamlanmıştır. Şekil 68 Numune 1 e ait 1 numaralı örgü raporu Oluşturulan örgü daha sonra numune 1 in örgü raporuna aktarılmak üzere 1 numaralı örgü olarak kaydedilmiştir.

117 101 2 numaralı örgü alanının analizi Tasarımcılar 2 numaralı örgüyü lup ile incelediklerinde, 1numaralı örgüden tek farkının kumaş katlarının yer değiştirmesi olduğunu bu nedenle analiz yapmadan örgünün bilgisayarda oluşturulabileceğini belirtmişlerdir. Örgünün bilgisayara aktarılması 1.örgüde olduğu gibi bilgisayarda 4 çözgü ve 4 atkıdan oluşan rapor alanı oluşturulmuştur. Kumaşın atkı ve çözgü iplik bilgileri bilgisayara aktarılmıştır. 2.grup atkı ile 2.grup çözgülerin kesiştiği bölüme bezayağı örgü yerleştirilmiştir. Şekil 69 Üst örgünün rapor alanına aktarılması 1.grup atkı ile 1.grup çözgülerin kesiştiği bölüme bezayağı örgü yerleştirilmiştir. Şekil 70 alt örgünün rapor alanına aktarılması

118 102 1.grup atkı ile 2.grup çözgülerin kesiştiği bölüme dolu kare yerleştirilirmiş ve rapor tamamlanmıştır. Şekil 71 Numune 1 e ait 2 numaralı örgü raporu Oluşturulan örgü 2 numaralı örgü olarak kaydedilmiştir. 3 numaralı örgü alanının analizi Yöntem 2 yi uygulayan tasarımcılar 1 numaralı örgünün bulunduğu alanda kumaş katları arasında bağlantıyı sağlayan çözgü ve atkı bağlantılarını desende farklı bir renk ile ifade etmişler ve ayrı analiz etmişlerdir. Analiz öncesi örgü incelendiğinde, örgünün alt çözgünün üst atkıyla yaptığı çözgü bağlantısı olduğu belirlenmiştir. Tasarımcılar analiz işlemi ile bu bağlantıların örgüdeki hangi çözgü ve atkı iplikleriyle olduğunu belirlemeye çalışmışlardır. Alt çözgünün üst atkıyla bağlantısının belirgin olduğu yere yakın bir yerden üst kumaş kesilmiştir.( şekil 21)

119 103 Şekil 72 1numaralı kumaşın örgü analizine hazırlanmış şekli İlk bağlantı noktasına kadar olan atkı iplikleri kumaş yüzeyin uzaklaştırılmış ve bağlantıyı yapan atkı ipliği birinci atkı olarak belirlenmiştir.( şekil 73 ) Şekil 73 Bağlantıyı yapan 1.atkının tespiti Bir sonraki bağlantıyı yapan atkı ipliğinin tespiti için üst kumaş katına bağlı çözgü iplerini bir bölümü kumaş yüzeyinden uzaklaştırılmıştır.( şekil 74) Şekil 74 Bağlantıyı yapan 2.atkının tespiti

120 104 Bir sonraki bağlantının kaçıncı atkı ipliğinde gerçekleştiği lup yardımı ile sayılarak 20. atkı teli olduğu belirlenmiştir. Bağlantının kaçıncı çözgü teli ile gerçekleştiğinin belirlenmesi için biz yardımıyla, bağlantıyı yapan çözgü ipliği kumaş katından ayrılmayacak şekilde çekilerek kumaşın arka yüzünde o çözgü ipinin gerilmesi sağlanmıştır.( şekil 75 ) Şekil 75 Bağlantının biz yardımı ile tespiti Kumaş ters çevrilerek gerginliğin olduğu nokta işaretlenmiştir.( şekil 76) Şekil 76 Kumaşın arka yüzeyinden belirlenmiş olan örgünün tespiti İşaretlenen çözgü telinin kaçıncı iplik olduğu lup yardımı ile sayılmış arka yüzeye ait 40. çözgü teli olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bu bilgiler birleştirilen örgü raporunda aktarılmak üzere not alınmıştır.

121 Belirlenen bağlantının 1 numaralı örgü alanı içerisindeki konumu birleştirilecek örgüye aktarılmak üzere not alınmıştır numaralı örgü alanının analizi 1 numaralı örgü alanı ters çevrilip lup ile incelendiğinde kumaşın arka yüzeyinde üst çözgünün alt atkı ile atkı bağlantısı gözlenmiştir. Yöntem 2 yi uygulayan tasarımcılar, 3. örgünün belirlenmesinde uyguladıkları işlemleri sırasıyla uygulayarak bu bağlantıların 1numaralı örgü alanı içerisindeki konumu belirlenmiş ve birleştirilecek örgü raporuna aktarılmak üzere not alınmıştır Numune 2 Bu bölümde, numune 2 ye uygulanan yöntem 2 incelenmiş, aşağıda sıralanan başlıklar altında yorumlanarak sunulmuştur. 1 ve 2 numaralı örgü alanının analizi Yöntem 2 yi kullanan araştırmacılar analiz öncesi örgüyü incelediklerinde örgünün tek katlı olduğunu belirlemişlerdir. Bundan dolayı örgü analizinin atkıların gruplandırılarak uygulanamayacağı, yöntem 2 nin 1 ve 2 numaralı örgüyü belirlemede uygun olmadığını belirtmişlerdir. 1 ve 2 numaralı örgülerin analizi ve elde edilen örgünün bilgisayara aktarımında, yöntem 2 yi uygulayan tasarımcıların uyguladıkları işlemler numune 2 yöntem 1 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir

122 106 3 numaralı örgü alanının analizi Örgü lup ile incelenmiş, örgünün kendinden bağlantılı çift katlı örgüden oluştuğu belirlenmiştir. İncelemede, 1.ve 2.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 3.grup atkıların kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst/ üst /alt olarak belirlenmesini sağlamıştır. Kumaş katları arasındaki bağlantı lup ile incelenmiş ve bağlantının alt çözgünün üst atkılarla bağlantı yaptığı gözlenmiştir. Yöntem 1 de açıklandığı gibi uygulama alanı sökme işlemine hazırlanmıştır. Örgünün çözgü iplik kursunu belirlemek için Kumaşın Atkı ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme bölümünde belirtilen yöntem 2 uygulanmış ve çözgü iplik kursunun 5/1 olduğu belirlenmiştir. Desen kâğıdına; üst çözgülerin üst atkılarla bağlantısı ( üst kumaş katı örgüsü ), alt çözgünün alt atkılarla bağlantısı ( alt kumaş katı örgüsü ), ve alt çözgünün üst atkılarla bağlantısının( kumaş katları ara bağlantısı ) yer alacağı üç farklı rapor alanı hazırlanmıştır. Şekil 77 Desen kâğıdında atkı gruplarına göre ayrı ayrı hazırlanan rapor alanları Sol kenardaki ilk çözgü ipliği yandaki çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş, bağlantıları tespit edilecek ilk

123 107 çözgü olarak belirlenmiştir. Çözgü yalnızca üst atkılar ile bağlantı yaptığı için üst çözgü olarak belirlenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde çözgünün yalnızca üst atkıyla atkı bağlantı yaptığı gözlenmiştir. Belirlenen bağlantılar desen kâğıdına üst örgü için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir. Şekil 78 İlk üst çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi Bağlantıları işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bir sonraki çözgü ipliği saçakların bulunduğu bölüme getirilmiştir. Çözgünün yalnızca üst atkılar ile bağlantı yaptığı için üst çözgü olduğu belirlenmiş ve bağlantıları incelenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde; üst atkıyla bağlantı yaptığı gözlenmiştir. Belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdına üst örgü için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir.

124 108 Şekil üst çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiş, sonraki çözgü ipliğine aynı işlemler uygulanmıştır. Çözgü alt atkılar ile bağlantı yaptığı için alt çözgü olduğu belirlenmiş ve bağlantıları incelenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde; 5. üst atkı ile çözgü bağlantısı, alt atkılar ile bir dolu bir boş şeklinde bağlantı yaptığı gözlenmiştir. Belirlenen bağlantılar desen kâğıdında işaretlenmiştir. Şekil 80 İlk alt çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi

125 109 Sonraki 4 için aynı işlemler uygulanmış, çözgülerin üst çözgü olduğu belirlenmiş ve üst çözgü için ayrılan bölüme işaretlendikten sonra kumaştan sökülmüştür. Şekil 81 Desen kâğıdındaki üst örgü raporu Desen kâğıdındaki üst örgünün raporu incelendiğinde 3 atlamalı çözgü yüzlü saten örgü oluşturduğu tespit edilmiştir. Tasarımcılar üst kumaş katının örgü raporu belirlendiği için bundan sonraki analiz işlemlerinde üst örgünün bağlantısını incelemeyeceklerini belirtmişlerdir. Saçakların bulunduğu bölüme getirilen bir sonraki çözgünün alt çözgü olduğu belirlenmiş, bağlantıları incelenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde alt atkılar ile bir dolu bir boş şeklinde bağlantı yaptığı gözlenmiş, belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdına alt örgü için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir. İnceleme sırasında çözgü ipliğinin üst atkılar ile çözgü bağlantısı yaptığı gözlenmiştir. Belirlenen bağlantılar desen kâğıdında alt çözgünün üst atkılarla bağlantısı için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir.

126 110 Şekil 82 Desen kâğıdındaki üst ve alt örgü raporu Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Desen kâğıdında alt örgünün raporu incelendiğinde bezayağı örgü oluşturduğu tespit edilmiştir. Tasarımcılar alt kumaş katının bağlantı düzeni belirlendiği için bundan sonraki analiz işlemlerinde alt örgünün bağlantısını incelemeyeceklerini belirtmişlerdir. Örgü raporunda tamamlanmayan yalnızca alt çözgünün üst atkılar ile yaptığı, iki kumaş katını bağlayan çözgü bağlantılarıdır. Tasarımcılar analizin bu aşamasından sonra yalnızca bu bağlantı düzenini tespit etmişlerdir. Bağlantıyı belirlemek için üst çözgüler incelenmeden kumaştan sökülmüş yalnızca alt çözgülerin üst atkılar ile bağlantısı incelenmiştir. İnceleme sırasında alt çözgülerin bağlantı düzeninin 1/9 dimi örgüsü olduğu belirlenmiştir. Belirlenen bağlantılar desen kâğıdında alt çözgünün üst atkılarla bağlantısı için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir.

127 111 Şekil 83 Desen kâğıdındaki tamamlanmış tüm örgü raporları Desenin bilgisayara aktarımı Numune 2, yöntem 1 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir. 4 numaralı örgü alanının analizi Örgü lup ile incelenmiştir. İncelemede, 1.ve 2. grup atkıların kumaşın ön yüzünde 3.grup atkıların kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst/ üst/ alt olarak belirlenmesini sağlamıştır. İnceleme sırasında kumaş katlarının ayrılmadığı ve çözgülerin üst ve alt atkı ile bağlantı yaptığı gözlenmiştir. Bu bilgi örgünün çift katlı olabileceği gibi atkı ile kuvvetlendirilmiş örgü olabileceğini de ifade etmektedir. Yöntem 1 de açıklandığı gibi uygulama alanı sökme işlemine hazırlanmıştır. İnceleme sırasında kumaşın çift katlı ya da kuvvetlendirilmiş olduğu net belirlenemediğinden desen kâğıdına üst ve alt atkılar için iki farklı uygulama alanı hazırlanmıştır.

128 112 Şekil 84 Desen kâğıdında atkı gruplarına göre ayrı ayrı hazırlanan rapor alanları Sol kenardaki ilk çözgü ipliği yandaki çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş, bağlantıları tespit edilecek ilk çözgü olarak belirlenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde üst atkı ile çözgü bağlantısı yaptığı belirlenmiş, bağlantılar desen kâğıdında üst atkı için hazırlanana bölüme işaretlenmiştir. İnceleme sırasında çözgünün alt grup atkılar ile bağlantı yapmadığı, alt atkıların tümünün üstünde olduğu gözlenmiş, belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdına alt atkı için hazırlanan bölüme dolu kare olarak işaretlenmiştir. Şekil 85 İlk çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına işaretlenmesi

129 113 Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bir sonraki çözgü ipliği saçakların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantıları incelenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde; üst atkı ile çözgü bağlantısı yaptığı belirlenmiş, bağlantılar desen kâğıdında üst atkı için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir. İnceleme sırasında 2. ve 7. alt atkılar ile atkı bağlantısı yaptığı gözlenmiş, belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdında alt atkı için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir. Şekil 86 2.çözgü ipliğinin bağlantılarının desen kağıdına işaretlenmesi Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bir sonraki çözgü ipliğine aynı işlemler uygulanmıştır. Çözgünün yaptığı bağlantı atkı gruplarına göre incelendiğinde 8.ve 13.üst atkı ile çözgü bağlantısı yaptığı gözlenmiş, belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdında üst atkı için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir. İnceleme sırasında alt grup atkılar ile bağlantı yapmadığı, alt atkıların tümünün üstünde olduğu gözlenmiştir. Belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdına alt atkı için hazırlanan bölüme dolu kare olarak işaretlenmiştir.

130 114 Şekil çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına gösterilmesi Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bu işlemler üç çözgü ipliği daha devam ettirilmiştir. İncelenen üçüncü çözgünün üst atkılar ile bağıntısının birinci çözgü ile aynı olduğu belirlenmiş ve üst atkıların bağlantı raporu tamamlanmıştır. Tasarımcılar üst atkıların bağlantı düzeni belirlendiği için bundan sonraki analiz işlemlerinde çözgünün alt atkılar ile bağlantısını incelemeyeceklerini belirtmişlerdir. Şekil 88 Desen kâğıdındaki örgü raporları

131 115 Örgü raporunda tamamlanmayan alt atkının çözgü bağlantı raporudur. Tasarımcılar analizin bu aşamasından sonra yalnızca bu bağlantı düzenini tespit etmişlerdir. Bağlantıyı belirlemek için çözgülerin yalnızca alt atkılarla bağlantısı incelenmiştir. İnceleme sırasında çözgülerin iki çözgüde bir bağlantı kurduğu ve bağlantı raporunun 3 atlamalı 5 li çözgü saten olduğu belirlenmiş, böylece 4 numaralı örgünün analizi tamamlanmıştır. Şekil 89 Desen kâğıdına işaretlenen örgülerin birim raporunun belirlenmesi Desenin bilgisayara aktarımı numune 2 yöntem 1 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir. 5 numaralı örgü alanının analizi Örgü lup ile incelenmiştir. İnceleme sırasında kumaşın kendinden bağlantılı çift katlı örgüden oluştuğu ve ilave atkının kumaşın ön yüzünde desen oluşturduğu belirlenmiştir. İncelemede, 1.ve 4.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 2.ve 3.grup

132 atkıların kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst/alt/alt/üst olarak belirlenmesini sağlamıştır. 116 Uygulama alanı, ilave atkının tümünü kapsayacak şekilde, yöntem 1 de açıklandığı gibi sökme işlemine hazırlanmıştır. Örgünün çözgü iplik kursunu belirlemek için Kumaşın Atkı ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme bölümünde belirtilen yöntem 1 uygulanmış ve çözgü iplik kursunun 5/1 olduğu belirlenmiştir. Bağlantıların desen kâğıdına aktarımı için atkı iplik kursu bilgilerine uygun olarak desen kâğıdında 4 farklı uygulama alanı hazırlanmıştır. Sol kenardaki ilk çözgü ipliği yandaki çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş, bağlantıları tespit edilecek ilk çözgü olarak belirlenmiştir. Çözgünün yaptığı bağlantılar incelendiğinde; 4.grup atkılardan 3.ve 13. atkıyla bağlantı yaptığı, 2.ve 3.grup atkıların tümünün üstünde olduğu 1.grup atkılar ile de bir dolu bir boş şeklinde bağlantı yaptığı belirlenmiş, belirlenen bağlantılar desen kâğıdına ait olduğu atkının rapor alanına ayrı yarı işaretlenmiştir.

133 117 Şekil 901. çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına gösterilmesi Bağlantıları işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bir sonraki çözgü ipliği saçakların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantıları incelenmiştir. Çözgünün yaptığı bağlantılar incelendiğinde; 1.grup atkılar ile bağlantıları dolu boş ( bir atkı bir çözgü bağlantısı ) şeklinde olduğu belirlenmiştir. Bu bilgi üst çözgünün 1.grup atkılar ile bezayağı örgü yaptığını belirtmektedir. Tasarımcılar 1.grup atkıların üst çözgüler ile bağlantı düzeni belirlendiği için bundan sonraki analiz işlemlerinde üst çözgünün 1.grup atkılar ile bağlantısı incelemeyeceklerini belirtmişlerdir. İncelemelerde çözgünün 2.ve 3.grup atkılar ile bağlantı yapmadan üstünde bulunduğu, 4.grup atkılardan yalnızca 6.ve 16. atkıyla bağlantı yaptığı belirlenmiştir. Belirlenen bağlantılar desen kâğıdına ait olduğu atkının rapor alanına ayrı yarı işaretlenmiştir.

134 118 Şekil çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına gösterilmesi Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bir sonraki çözgü ipliği saçakların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantıları incelenmiştir. Çözgünün yaptığı bağlantılar incelendiğinde; 1.ve 4.grup atkılar ile bağlantı yapmadığı bu nedenle alt kumaş katına ait bir çözgü olduğu, 2.grup atkıların tümü çözgünün üstünde, 3.grup atkıların ise hepsinin çözgünün altında bulunduğu belirlenmiştir. Belirlenen bağlantılar desen kâğıdına ait olduğu atkının rapor alanına ayrı yarı işaretlenmiştir. Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir.

135 119 Bu işlemler 5 çözgü ipliği daha devam ettirilmiştir. İncelenen 5 çözgünün üst çözgü olduğu belirlenmiş ve diğer çözgülerde olduğu gibi bağlantılar desen kâğıdına işaretlenmiştir. Sonraki çözgü ipliği saçakların bulunduğu bölüme getirilmiştir ve bağlantıları incelenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde; 1.ve 4.grup atkılar ile bağlantı yapmadığı bu nedenle de alt çözgü olduğu belirlenmiştir. Çözgünün tüm 2.grup atkıların altında, 3.grup atkıların ise üstünde bulunduğu belirlenmiştir. Bu bilgi 2.ve 3.grup atkıların tek atkı ipliği gibi düşünülerek alt atkının alt çözgüler ile bağlantısının bezayağı olduğunu ifade etmektedir.. Belirlenen bağlantılar desen kâğıdına ait olduğu atkının rapor alanına ayrı yarı işaretlenmiştir. Tasarımcılar 2 ve 3. grup atkıların alt çözgüler ile bağlantı raporu belirlendiği için bundan sonraki analiz işlemlerinde alt çözgünün 2.ve 3.grup atkılar ile bağlantısını incelemeyeceklerini belirtmişlerdir Şekil çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdına gösterilmesi

136 120 Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bir sonraki çözgü ipliği saçakların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantıları incelenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde; 4. grup atkıların işaretlendiği rapordaki ilk çözgü ipliği ile aynı bağlantıları yaptığı tespit edilmiştir. Bu durum üst çözgünün 4.grup atkılar ile yaptığı bağlantı raporunun tamamlandığını belirtmektedir. Şekil 93 4.grup atkıların bağlantı raporlarının tespiti Örgü raporunda tamamlanmayan yalnızca alt çözgünün 1.grup atkılar ile yaptığı, iki kumaş katını bağlayan çözgü bağlantılarıdır. Tasarımcılar analizin bu aşamasından sonra yalnızca bu bağlantı düzenini tespit etmişlerdir. Bağlantıyı belirlemek için üst çözgüler incelenmeden kumaştan sökülmüş yalnızca alt çözgülerin 1.grup atkılar ile bağlantısı incelenmiştir. İncelemede alt çözgülerin üç çözgüde bir bağlantı kurduğu ve bağlantı düzeninin 4 atlamalı 7 li saten olduğu belirlenmiştir.

137 121 Şekil 94 1.grup atkıların bağlantı raporlarının tespiti Belirlenen örgüler 5 numaralı örgü ye aktarılmak için not alınmıştır. Desenin bilgisayara aktarımı numune 2 yöntem 1 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir. 6 numaralı örgü alanının analizi Örgü lup ile incelenmiştir. İnceleme sırasında kumaşın çift katlı torba örgüden oluştuğu ve ilave atkının kumaşın arka yüzünde kullanıldığı belirlenmiştir. İncelemede, 1.ve 2.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 3.ve 4.grup atkıların kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst/üst/alt/alt olarak belirlenmesini sağlamıştır. Uygulama alanı yöntem 1 de açıklandığı gibi sökme işlemine hazırlanmıştır. Örgünün çözgü iplik kursunu belirlemek için Atkı ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme bölümünde belirtilen yöntem 1 uygulanmış ve çözgü iplik kursunun 5/1 olduğu belirlenmiştir. Bağlantıların desen kâğıdına aktarımı için üst çözgülerin üst atkılar ile bağlantısının ve alt çözgünün alt atkılar ile bağlantısının işaretleneceği 2 farklı rapor alanı hazırlanmıştır.

138 122 Şekil 95 Desen kâğıdında kumaş katlarına göre ayrı ayrı hazırlanan rapor alanları Üst kumaş katının başlangıç ve bitiş atkısının belirlemek için analiz alanının altından ve üstünde bir miktar atkılar çekilmiştir. Üst kumaş katına ait sol kenardaki ilk çözgü ipliği yandaki çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş, bağlantıları tespit edilecek ilk çözgü olarak belirlenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde çözgünün üst atkılar ile 5 atkıda bir atkı bağlantı yaptığı gözlenmiş, belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdında üst kumaş örgüsü için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir. Şekil 96 Desen kâğıdında kumaş katlarına göre ayrı ayrı hazırlanan rapor alanları

139 123 Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bu işlemler sırası ile 4 üst çözgü için uygulanmış ve üst kumaş katının örgüsü 3 atlamalı çözgü yüzlü 5 li saten olduğu belirlenmiştir. Şekil 97 Desen kâğıdında üst kumaş katı raporu Belirlenen üst kumaş katı örgüsü birleştirilecek örgü raporuna aktarılmak üzere not alınmıştır. Alt kumaş katına ait sol kenardaki ilk çözgü ipliği yandaki çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş, bağlantıları tespit edilecek ilk çözgü olarak belirlenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde çözgünün alt atkılar ile 2 dolu 2 boş şeklinde bağlantı yaptığı gözlenmiştir. Belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdında alt kumaş örgüsü için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir.

140 124 Şekil 98 Alt kumaş katına ait ilk çözgü ipliği bağlantılarının desen kâğıdında aktarılması Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Bu işlemler sırası ile 3 alt çözgü için uygulanmış ve 3.alt çözgünün bağlantısının işaretlenen 1.alt çözgü ile aynı düzende olduğu gözlenmiştir. Şekil 99 alt kumaş katı örgüsünün desen kâğıdında tespiti

141 Bu bilgi alt çözgünün alt atkılar ile bağlantısının rips örgü olduğunu belirtmektedir. Belirlenen bağlantı birleştirilecek örgü raporuna aktarılmak üzere not alınmıştır numaralı örgü alanının analizi Yöntem 2 i kullanan tüm araştırmacılar analiz öncesi kumaşı incelediklerinde yöntem 1 i uygulayan tasarımcılar ile aynı bilgileri elde ettikleri ve örgüde belirlenmesi gereken bölümün yalnızca 4.grup atkının bağlantı düzeni olduğunu ifade etmişlerdir. Tasarımcıların 4.örgüyü tespit etmek için uyguladıkları işlemler incelendiğinde yöntem 1 de uygulana işlemler ile aynı olduğu gözlenmiştir Numune 3 Numune 1 nin örgü analizinde uygulana yöntem 2 in işlem akışı incelenmiş, belirlenen her bir örgü alanına göre ayrı ayrı açıklanmıştır. 1 numaralı örgü alanının analizi Örgü lup ile incelenmiş, örgünün dolgu atkılı, çift katlı torba örgüden oluştuğu belirlenmiştir. İncelemede, 1.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 3.grup atkıların kumaşın arka yüzünde, 2.grup atkıların iki kumaş katı arasında yüzme yaptığı gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst/ orta /üst /orta/alt olarak belirlenmesini sağlamıştır. Uygulama alanı yöntem 1 de açıklandığı gibi sökme işlemine hazırlanmıştır. Örgünün çözgü iplik kursunu belirlemek için Kumaşın Atkı ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme bölümünde belirtilen yöntem 2 uygulanmış ve çözgü iplik kursunun 5/1 olduğu belirlenmiştir.

142 126 Üst çözgülerin üst atkılar ile bağlantısının(üst kumaş katı örgüsü ) ve alt çözgünün alt atkılar ile bağlantısının işaretleneceği ( alt kumaş katı örgüsü ) desen kâğıdında 2 farklı rapor alanı hazırlanmıştır. Üst kumaş katına ait sol kenardaki ilk çözgü ipliği yandaki çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş, bağlantıları tespit edilecek ilk çözgü olarak belirlenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde çözgünün üst atkıların bir üst bir alt şeklinde bağlantı yaptığı gözlenmiş, belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdında üst kumaş örgüsü için hazırlanan bölüme işaretlenmiştir. Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir. Aynı işlem bir sonraki çözgü ipliğine uygulanmış ve üst çözgünün üst atkı ile bezayağı bağlantı yaptığı tespit edilmiştir. Kumaş ters çevrilmiş ve aynı işlemler alt kumaş katı için uygulanmıştır. Uygulama sonunda alt çözgünün alt atkıyla bezayağı bağlantı yaptığı belirlenmiş ve desen kâğıdında alt kumaş katı için ayrılan bölüme işaretlenmiştir. Belirlenen bağlantılar bilgisayara aktarılmak üzere not alınmıştır. Belirlenen örgü raporlarının bilgisayara aktarılması Raporun ölçüleri belirlenmiştir; alt kumaş katı raporunun 2 çözgüden oluşması ve iplik kursuna göre 6 çözgü de 1 alt çözgü bulunmasından, raporun çözgü sayısı 6x2=12 olarak belirlenmiştir. Alt ve üst kumaş katı raporunun 2 atkıdan oluşması ve iplik kursuna göre 5 atkıda 1 alt atkı bulunması, raporun atkı sayısı 5x2=10 olarak belirlenmiştir. 10 atkı ve 12 çözgüden oluşan rapor alanı bilgisayarda oluşturulmuştur. Belirlenen atkı ve çözgü iplik kursu bilgisayara aktarılmıştır. 1.grup atkıların üst çözgülerle yaptığı bağlantı raporu, oluşturulan rapor alanına yerleştirilmiştir. 3.grup atkıların alt çözgülerle yaptığı bağlantı raporu, oluşturulan rapor alanına yerleştirilmiştir. 3.grup atkıların üst çözgülerle yaptığı bağlantı raporu dolu kare olarak oluşturulan rapor alanına yerleştirilmiştir.

143 127 2.grup atkıların kumaş katları arasında yüzme yaptığı, dolgu atkısı olarak kullanıldığı için üst çözgülerle yaptığı bağlantı raporu, dolu kare olarak oluşturulan rapor alanına yerleştirilmiştir. Hazırlanan örgü daha sonra desene aktarılmak üzere bilgisayara kaydedilmiştir. 2 numaralı örgü alanının analizi Sökme işlemine başlamadan önce örgü lup ile incelenmiş ve bağlantının çok dar, çizgi şekline olduğu gözlenmiştir. 1 numaralı örgüde ilave atkı olarak kullanılan 2.grup atkının, bu bölümde bağlantı yaptığı gözlenmiştir. Bağlantıların belirli bir örgü düzeninde değil, desenin şekline göre örgüye yerleştirildiği belirlenmiştir. Tasarımcılar; eğer tıpkı üretim isteniyorsa örgünün belirlenebilmesi için desen raporu boyunca sökülmesi gerektiğini, fakat benzer bir kumaş oluşturmak istendiğinde, sadece örgünün bağlantıları hakkında bilgi edinecek kadar incelenmesinin yeterli olacağını ifade etmişleridir. Yöntem 2 yi tercih eden tasarımcılar örgünün birebir elde edilmesi için bu bölümün analizinde yöntem 1 uygulayarak örgüyü belirlemişlerdir. Uygulama alanından bir miktar çözgüler çekilmiş ve atkıların saçak şekline gelmesi sağlamıştır. Örgünün 1 numaralı örgünün üzerine yerleştiği düşünüldüğü için, 1 numaralı örgünün iplik kursu bilgileri, 2 numaralı örgü içinde geçerli kabul edilmiştir. Bağlantıların desen kâğıdına aktarımı için desen kâğıdında uygulama alanı hazırlanmıştır. Sol kenardaki ilk çözgü ipliği yandaki çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş, bağlantıları tespit edilecek ilk çözgü olarak belirlenmiştir. Bağlantılar lup ile incelenerek desen kâğıdına aktarılmıştır. Uygulama sırasında atkıların sırasının karışmamasına dikkat edilmiştir Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilmiştir.

144 128 Sökme işlemi sağdan sola doğru yapıldığı için desen kâğıdına işaretlemelerin soldan sağa doğru olmasına dikkat edilmiştir. Bu işlem belirlenen alandaki, 242 çözgü ipliği için uygulanmıştır. Desen kâğıdı incelendiğinde örgülerin belirli bir örgü düzeninde oluşturulmadığı tespit edilmiştir Desenin bilgisayara aktarımı numune 3 yöntem 1 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir 3 numaralı örgü alanının analizi Yöntem 2 yi uygulayan tasarımcılar analiz öncesi örgüyü incelediklerinde bağlantının çok sık olması ve alanın dar olmasından dolayı örgünün sökülmeden belirlenmesinin zor olacağını belirtmişlerdir. Tasarımcılar bu bölümün analizinde yöntem 1 in uygun olacağını ifade etmişlerdir. Bu bilgi incelenen örgünün bağlantılarının sabit bir örgünün geliştirilmesiyle değil, kumaş deseninin özelliğine göre bir bağlantı kullanıldığı durumlarda tasarımcıların yöntem 1 i kullandıklarını belirtmektedir. Yöntem 2 yi uygulayan tasarımcıların çoğu ( 5 kişi ) kumaşı incelediklerinde, numune 3 için en uygun yöntemin yöntem 1 olduğunu ifade etmişler, uygulamayı yöntem 1 doğrultusunda gerçekleştirmişlerdir. Üç numune kumaş üzerinde açıklanan yöntem 2 incelendiğinde, yöntemin aşağıda belirtilen işlem basamaklarından oluştuğu görülmektedir. Diğer yöntemlerde olduğu gibi önce örgü incelenir. Bu incelemelerde kumaşın örgü yapısı hakkında genel bir bilgi elde edilir. Diğer yöntemlerden farklı olarak, kumaşta yer alan atkıların nasıl gruplandığı da incelenir. Tahmini rapor büyüklüğü dikkate alınarak uygulama alanı belirlenir. Analiz alanının başlangıç ve bitiş atkısını belirlemek için alanın altından ve üstünden iplik kursuna ve başlangıç atkısına dikkat ederek bir miktar atkılar çekilir.

145 129 Örgünün başladığı alana kadar olan çözgüler kumaştan çekilerek atkı ipliklerinin saçak haline gelmesi sağlanır. İnceleme sırasında belirlenen atkıların gruplandırılma( üst ve alt atkılar, ya da kuvvetlendirilmiş örgülerde ilave ve zemin atkı şeklinde) sayısına uygun olarak desen kâğıdına farklı uygulama alanları hazırlanır. Her uygulama alanına hangi atkı ipliklerin bağlantılarının işaretleneceği belirtilir. Sol kenardaki ilk çözgü ipliği yandaki çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilir. Çözgünün yaptığı bağlantı, daha önceden belirlenen farklı atkı gruplarına göre ayrı ayrı incelenir. İncelemede belirlenen bağlantılar desen kâğıdında ait olduğu atkı için hazırlanan bölüme işaretlenir. Bağlantılar aşağıdan yukarı doğru incelendiğinden işaretlemenin aşağıdan yukarı doğru yapılmasına dikkat edilir. Bağlantıları desen kâğıdına işaretlenen çözgü ipliği kumaştan çekilir. Bu işlemler tüm atkı gruplarındaki rapor tamamlanıncaya kadar devam ettirilir. Çözgü iplikleri saçakların bulunduğu bölüme getirilirken çözgü iplik kursuna uygun olarak getirilmeye dikkat edilir. Belirlenen örgü raporlarının bilgisayara aktarılması Her bir örgü farklı alanlara işaretlendiği için öncelikle birleştirilecek olan örgü raporunun toplam çözgü ve atkı sayısı hesaplanır. Hesaplanan ölçülerde bir rapor alanı oluşturulur. Atkı ve çözgü iplik kursu bilgileri veri olarak bilgisayara girilir. Elde edilen örgülerin bilgisayarda var olup olmadığı kontrol edilir. Eğer örgüler bilgisayarda kayıtlı değilse öncelikle bu örgüler oluşturulur. Desen kâğıdında yer alan tüm farklı örgüler bilgisayarda yeni oluşturulan birleştirilmiş örgü raporu içerisine sırasıyla aktarılır. Hazırlanan örgü daha sonra desene aktarılmak üzere bilgisayara kaydedilir.

146 Yöntem 3 Örneklem olarak belirlenen 14 tasarımcıdan 3 ünün örgü analizinde yöntem 3 ü uyguladıkları belirlenmiştir. Kişilerin eğitim durumları incelendiğinde tekstil mühendisliğinden mezun oldukları, yöntemi okulda aldıkları eğitim ve işletmede çalışma sürecinde geliştirdiklerini belirlenmiştir. Bu bölümde örgü analizinde uygulanan Yöntem 3 incelenmiş, her numune için ayrı bölümler halinde değerlendirilerek sunulmuştur Numune 1 Yöntem 3 ü uygulayan tasarımcılar, 1 numaralı örgünün bulunduğu alanda kumaş katları arasında bağlantıyı sağlayan çözgü ve atkı bağlantılarını desende farklı bir renk ile ifade etmişleridir. Buna rağmen yöntem 1 de belirtilen sebeplerden dolayı kumaşta yer alan 1, 3 ve 4 numaralı örgüleri tek bir örgü olarak ele almış, böylece Numune 1 için iki örgü alanı analiz edilmiştir. 1, 3 ve 4 numaralı örgü alanlarının analizi Kumaşın ön ve arka yüzü lup ile incelenmiş, 1.grup çözgü ile 1.grup atkının üst kumaş katını, 2.grup çözgü ile 2.grup atkının alt kumaş katını oluşturduğu ve kumaş katı örgülerinin bezayağı olduğu belirlenmiştir. Bu bilgiler birleştirilecek örgü raporuna aktarılmak üzere not alınmıştır. Alt çözgünün üst atkıyla bağlantılarının olduğu gözlenmiş, bağlantıların bulunduğu çözgü ve atkı ipliklerinin aşağıda belirtilen işlemler uygulanarak belirlenmiştir: - Alt çözgünün üst atkıyla bağlantılarının bulunduğu geniş alanın cetvel yardımı ile 2,2 cm. olduğu belirlenmiştir. - Üst kumaşa ait çözgü sıklığı ile geniş alanın ölçüleri çarpılarak üst kumaşa ait toplam çözgü ipliği 2,2x36=79,2 hesaplanmıştır.

147 131 - Cetvel yardımı ile ölçülerek bağlantının bulunduğu bölümün tam ortasında olduğu belirlenmiştir. - Belirlenen değer 79.2/2=39,6 şeklinde hesaplanarak bağlantıyı yapan alt kumaşa ait çözgü telinin 40.çözgü teli olduğu belirlenmiştir. - Belirlenen çözgü telinin üst kumaşa ait kaçıncı atkı teliyle bağlandığını belirleme için cetvel yardımı ile iki bağlantı arasındaki mesafe ölçülmüş ve 1,4 cm. olarak belirlenmiştir. - Üst kumaşa ait atkı sıklığı ile ölçülen değer çarpılarak 1,4x14=19,6 yaklaşık 20 atkı telinde bir bağlantı yaptığı belirlenmiştir. Belirlenen değerlerin 1numaralı örgü alanına ait örgü raporuna dolu kare olarak işaretleneceği not alınmıştır. Üst çözgünün alt atkıyla yaptığı atkı bağlantıları yine aynı şekilde hesaplanmış ve belirlen bağlantı noktaları örgü raporuna boş kare olarak işaretlenmek üzere not alınmıştır. Örgü raporunun bilgisayar ekranına aktarılması Yöntem 1 de 1 numaralı örgünün bilgisayarda oluşturulmasına yönelik uygulanan tüm işlemler, uygulanmıştır. Bağlantılarda herhangi bir çakışma olup olmadığı örgünün aktarıldığı bilgisayar ekranından kontrol edilmiştir. 2 numaralı örgü alanının analizi Örgü alanı lup ile incelenmiş ve 1 numaralı örgüden farkının kumaş katlarının yer değiştirmesi olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle analiz işlemi uygulanmadan yöntem 1 de 2. Örgü alanının bilgisayarda oluşturulması için uygulanan işlemler bu yöntemde de sırası ile uygulanmıştır. Yöntem 3 uygulayan tasarımcılar, kumaşın basit örgülerden ve düşük sıklıktan üretilmesinden dolayı yöntemin kumaşta kolayca uygulandığını belirtmişlerdir.

148 Numune 2 Bu bölümde, numune 2 ye uygulanan yöntem 3 incelenmiş, aşağıda sıralanan başlıklar altında yorumlanarak sunulmuştur. 1 numaralı örgü alanının analizi Yöntem 3 ü uygulayan tasarımcılar kumaş zeminini incelediklerinde, 2 farklı örgü belirlemişlerdir. Örgüler incelendiğinde raporlarının çok büyük olduğu gözlenmiştir. Bu nedenle analizin, iplerin sökülerek yapılmasının zaman alacağını, eğer tıpkı üretim istenmiyorsa, arşivlerinde var olan örgüler arasından seçim yapıp birleştirerek numunenin zemin örgüsüne benzer yeni bir örgü oluşturma yoluna gidildiğini belirtmişlerdir. Yöntem 3 ü uygulayan tüm tasarımcılar kumaşta yer alan 2 farklı örgü için, bu örgülere benzer 2 örgü belirlemişlerdir. Kumaş yüzeyi lupla incelenerek her 2 örgününde yalnızca 2 iplik sistemli ( tek atkı, tek çözgü), türetilmiş bir örgü olduğu belirlenmiştir. Bu durum iplik kursunun belirlenmeden örgü analizine başlamasını sağlamıştır. İlk örgü için dokunduğunda yaklaşık 5 cm genişliğini bulabilecek 330 çözgülük bir rapor alanı bilgisayarda hazırlanmıştır. Raporun büyük tutulmasının nedeni; kumaş dokunduğunda örgü raporunun eldeki kumaş numunesinde olduğu gibi net görünmesini engellemektir. Hazırlanan rapor alanına önceden tespit edilmiş atkı iplik kursu bilgileri aktarılmıştır. Kumaş zemini lup ile incelenerek ilk örgünün bezayağı türevlerinden olan rips ve panama örgülerin bileşiminden oluştuğu belirlenmiştir. Rapor alanına daha önceden mevcut örgüler, kumaşın görünümü dikkate alınarak aktarılmıştır ve elde edilen örgü 1 numaralı örgü olarak kaydedilmiştir.

149 133 2 numaralı örgü alanının analizi Lup ile incelenerek, zeminde yer alan 2. örgünün, diğer örgüye oranla daha sık bağlantı yaptığı belirlenmiştir. Bu örgünün zemin örgüsü üzerine ince uzun ve düzensiz olarak yerleştirileceği dikkate alınarak yaklaşık 0,3 cm genişliğini bulabilecek 20 çözgülük bir rapor alanı bilgisayarda hazırlanmıştır. Kumaşın görünümü, bağlantıların sık olması dikkate alınarak 2.örgü için bezayağı ve karışık rips örgü uygun görülmüştür. Seçilen örgüler hazırlanan rapor alanına kumaşın zemin örgüsüne uygun şekilde yerleştirilmek üzere kaydedilmiştir. 3 numaralı örgü alanının analizi Örgü lup ile incelenmiş, örgünün kendinden bağlantılı çift katlı örgüden oluştuğu belirlenmiştir. İncelemede, 1.ve 2.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 3.grup atkıların kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst/ üst /alt olarak belirlenmesini sağlamıştır. Örgünün çözgü iplik kursunu belirlemek için Kumaşın Atkı ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme bölümünde belirtilen yöntem 2 uygulanmış ve çözgü iplik kursunun 5/1 olduğu belirlenmiştir. Kumaşın ön yüzeyi lup ile incelenmiş ve örgünün beşli saten örgü olduğu belirlenmiştir. Tasarımcılar örgünün atlama sayısını belirlemek için ipliklerin bir miktar saçakların olduğu bölüme getirilmesinin uygun olacağını fakat tıpkı üretim istenmiyorsa örgünün atlama sayısını örgü bilgisinden yararlanarak 3 ya da 2 olarak belirlenebileceğini ifade etmişlerdir. Kumaşın kenarından bir miktar çözgü çekilerek atkıların saçak şekline getirilmesi sağlanmıştır. ( şekil 100)

150 134 Şekil 100 Saçak şeklindeki örgülerin lup ile görünümü Sol kenardaki ilk üst çözgü ipliği diğer çözgülerden uzaklaştırılarak boşta kalan atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantılar lup yardımıyla incelenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde 5 atkıda bir hareketin tekrarlandığı gözlenmiştir. Bu bilgi tasarımcıların daha önceden belirttikleri gibi örgünün beşli saten örgü olduğunu ifade etmektedir. ( şekil 101) Şekil 101 atkı saçakları üzerinde bağlantısı incelenen çözgü ipliği Bağlantıları belirlenen çözgüler kumaş katından uzaklaştırılmadan, aynı işlem 2 çözgüye uygulanmış, örgünün atlama sayısının 3 olduğu belirlenmiştir. ( şekil 102)

151 135 Şekil 102 atkı saçakları üzerinden atlama sayısı belirlenen çözgüler Bu bilgiler daha sonra birleştirilen örgü raporuna aktarılmak üzere üst örgü olarak not alınmıştır. Desenin arka yüzeyine lup ile bakarak, alt çözgünün alt atkılar ile bezayağı örgü yaptığı belirlenmiş ve hazırlanacak örgü raporuna aktarılmak üzere not alınmıştır. ( şekil 103) Şekil 103 Alt örgünün kumaşın tersinden görüntüsü Lupla incelenerek, biz yardımı ile alt kumaş katının üst kumaş katından bağımsız hareket etmediği, alt çözgünün üst atkı ile bağlantısı olduğu belirlenmiştir. Şekil 30 da kumaşın tersinde gözlenen üst atkı geçişi kırmızı ile gösterilmiştir.

152 136 Şekil 104 alt çözgü bağlantısının kumaşın tersindeki görüntüsü Kumaş incelendiğinde bağlantının kumaşın ön yüzünde belli olmadığı görülmektedir. Tasarımcılar bu durumun öncelikle bağlantının bağ oluşturma özelliğinden kaynaklandığını yani tam bağlantı yaptığını belirtmişlerdir. Ayrıca alt ve üst çözgününde aynı özellik ve renkte iplikler olmasının da bu duruma etken rol oynadığını belirtmişlerdir. Bağlantıların rapor büyüklüğünü belirlemek amacıyla; lup ile alt çözgünün üst atkıyla yaptığı bir bağlantı başlangıç olarak belirlenmiş ve işaretlenmiştir. ( şekil 30) Alt çözgü bağlantısının bulunduğu atkı ipliği üzerindeki bir sonraki bağlantının 10.alt çözgü ipliği üzerinde olduğu belirlenmiştir. Bu bilgi bağlantı düzenin çözgü rapor büyüklüğünü 10 alt çözgü olarak belirlenmesini sağlamıştır. Bağlantı düzeninin hangi örgü olduğunu saptamak amacıyla işaretlenen bağlantı ile 10. alt atkı bağlantısının, alt atkı iplikleri açısından bulunduğu konum ( koordinatları)lup ile incelenmiştir. İşaretlenen bağlantının bulunduğu atkı teli üzerinden lupla sayarak sağdan sola doğru 4 alt çözgü ve aşağıdan yukarı doğru 4 alt atkı sonra bulunan bir bağlantı olduğu belirlenmiştir. Bu bağlantı örgünün atlama sayısı belirlemek için not alınmıştır. Bağlantı düzenindeki verevlik, her alt çözgüde yalnızca 1 bağlantının bulunması dikkate alınarak, üst ve alt kumaş arasındaki bağlantının sol yollu dimi 1/9 dimi örgüsü olduğu belirlenmiştir. Bu bilgiler bilgisayarda oluşturulacak 3 numaralı örgü raporuna aktarılmak üzere not alınmıştır.

153 Desenin bilgisayara aktarımı yöntem 1,numune 2 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir numaralı örgü alanının analizi Sökme işlemine başlamadan önce örgü lup ile incelenmiştir. İnceleme sırasında örgünün çift katlı ya da kuvvetlendirilmiş örgüden oluştuğu belirlenmiştir. İncelemede, 1.ve 2.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 3.grup atkıların kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst/üst/alt olarak belirlenmesini sağlamıştır. Bir miktar çözgü iplikleri kumaş yüzeyinden çekerek uzaklaştırılmış, atkı ipliklerinin saçak haline gelmesi sağlanmıştır Sol kenardaki ilk çözgü ipliği yandaki çözgülerden uzaklaştırılarak saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş, bağlantıları incelenmiştir: Çözgünün 5 üst atkıda 1çözgü bağlantısı yaptığı tespit edilmiştir. Bu durum üst atkıların bağlantı raporunun 5 atkıdan oluştuğunu ifade etmektedir. Çözgünün 3.grup atkılarla bağlantısı incelenmiş ve tüm atkıların üstünde olduğu tespit edilmiştir. Bağlantısı belirlenen çözgü ipliği kumaştan uzaklaştırılmadan bir sonraki çözgü ipliği saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş ve 2 çözgü birlikte lup ile incelenmiştir. Çözgülerin ilk bağlantıları birbirleriyle kıyaslanarak bağlantılar arasındaki kaymalar tespit edilmiş, 3 atlamalı bir örgü olduğu belirlenmiştir böylelikle üst atkılar ile bağlantısı atkı yüzlü 3 atlamalı 5 li saten olarak belirlenmiştir. Çözgü ipliğinin 3.grup atkılar ile 5 atkıda 1, atkı bağlantısı yaptığı gözlenmiştir. Bir sonraki çözgü ipliğine aynı işlemler uygulanmış 1.ve 2.grup atkıların 3 atlamalı atkı yüzlü 5 li saten örgü yaptığı, 3.grup atkıların bağlantı yapmadığı gözlenmiştir. Bu durum alt atkı bağlantısının çözgü iplik kursunun 1/1 olarak belirlenmesini sağlamıştır. Bu işleme, 3. grup atkıların bağlantı raporundaki atlama sayısını belirlemek için 2 çözgü daha devam edilmiş, alt atkıların bağlantı raporu 2 atlamalı çözgü yüzlü 5 li saten olarak belirlenmiştir.

154 138 Belirlenen bu bağlantılar örgü raporuna aktarılmak üzere not alınmıştır. Desenin bilgisayara aktarımı yöntem 1,numune 2 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir. 5 numaralı örgü alanının analizi Kumaş yüzeyi incelenmiş ve 1.ve 4.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 2.ve 3.grup atkıların kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst/alt/alt/üst olarak belirlenmesini sağlamıştır. Örgünün çözgü iplik kursunu belirlemek için Kumaşın Atkı ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme bölümünde belirtilen yöntem 2 uygulanmış ve çözgü iplik kursunun 5/1 olduğu belirlenmiştir. Örgünün başladığı çözgüye kadar tüm çözgüler kumaştan çekilmiştir. Bu işlem atkıların saçak şekline gelmesini ve kumaş katlarının bağlantıların olduğu yere kadar ayrılmasını sağlamıştır. Yöntem 2 de belirtildiği gibi, sol kenardaki ilk üst çözgü ipliği saçak şeklindeki atkıların bulunduğu bölüme getirilmiş ve bağlantılar lup yardımıyla atkı gruplarına göre incelenmiştir. Bağlantılar incelendiğinde; - Çözgünün 4.grup atkılar ile 7 atkıda bir çözgü bağlantısı yaptığı gözlenmiştir. Bu bilgi 4.grup atkının üst çözgülerle örgü raporunun 7 atkıdan oluştuğu belirlemiştir. - Çözgünün 1.grup atkılar ile bağlantıları incelenmiş çözgünün iki atkıda bir çözgü bağlantısı yaptığı gözlenmiştir. Bu durum tasarımcıların 1.grup atkıların üst çözgüler ile bezayağı örgü yaptığını düşündürmüştür. - Çözgünün alt atkılarla bağlantı yapmadığı gözlenmiştir. Bağlantısı belirlenen çözgü kumaş katından uzaklaştırılmadan, aynı işlem 2 üst çözgü ipliğine daha uygulanmıştır. İncelenen çözgülerin; - 1.grup atkılar ile bezayağı örgü yaptığı tespit edilmiş ve birleştirilecek örgü raporuna aktarılmak üzere not alınmıştır.

155 139-4.grup atkı ile 4 atlamalı ve 7 atkıdan oluşan atkı yüzlü bir örgü yaptığı gözlenmiştir. Tasarımcılar bu bilgiden yola çıkarak 4.grup atkı ile üst çözgülerin 4 atlamalı 7 li saten örgüsü şeklinde bağlantı yaptığını belirtmişlerdir. Bu bilgiler daha sonra birleştirilen örgü raporuna aktarılmak üzere not alınmıştır. Örgünün alt kumaş katı örgüsünün belirlemek için kumaş ters çevrilmiş ve lup ile incelenmiştir. İncelemede seçilen herhangi bir çözgü ipliğin 2.grup atkıların tümüyle çözgü bağlantısı yaparken, 3.grup atkılarla atkı bağlantısı yaptığı, gözlenmiştir. Bir sonraki çözgünün ise bu bağlantının tersini yaptığı ve örgünün sürekli bu düzende devam ettiği gözlenmiştir. Elde edilen bu bilgi alt çözgülerin alt atkılar ile örgüsünün bezayağı örgü olarak belirlenmesini sağlamıştır. Lupla incelenerek, biz yardımı ile alt kumaş katının üst kumaş katından bağımsız hareket etmediği, alt çözgünün 1.grup atkı ile bağlantısı olduğu belirlenmiştir. Yöntem 3 ü uygulayan tasarımcılar kumaş katları arasındaki bağlantının ipliklerin sökülmeden bulunmasının zor olacağını belirtmişler ve eğer tıpkı üretim isteniyorsa bu bağlantının tespitinin yöntem 2 de belirtildiği gibi yapılmasının uygun olacağını belirtmişleridir. Bu durum kendinden bağlantılı çift katlı kumaşlarda, kumaş katları arasındaki bağlantının düzeninin sökme işlemi yapmadan elde edilemeyeceğini ve yöntem 1 in bu bağlantının tespit edilmesinde daha uygun olduğunu belirtmektedir. Tasarımcılar kumaşta tıpkı üretim istendiğinde bu bağlantı düzenin tespitini aşağıda belirtilen işlem basamakları şeklinde gerçekleştirmişlerdir. Alt kumaş katı lup ile incelenmiş ve 3 alt çözgüde 1 çözgü ipliğinin 1. grup atkı ile çözgü bağlantısı yaptığı tespit edilmiştir. Bu bilgi bağlantı raporuna aktarılmak üzere not alınmıştır. Bağlantıyı yapan 1.grup atkılar incelenmiş aynı çözgü üzerinde 7 atkıda 1 çözgü bağlantısı bulunduğu belirlenmiştir. Bu bilgi bağlantı raporunun 7 atkıdan oluştuğunu belirtmektedir.

156 140 Bağlantıyı yapan bir sonraki çözgü ipliğinin kaçıncı atkı ile bağlantı yaptığı tespit edilmiş, bağlantı raporunun 3 atlamalı olduğu belirlenmiştir. Tasarımcılar bu bilgileri kullanarak alt çözgünün 1.grup atkı ile bağlantının 3 atlamalı atkı yüzlü 7 li saten örgüsü olduğunu belirtmişlerdir. Uygulamanın bu bölümünde tasarımcılar kumaş katları arasındaki bağlantının atlama sayısını yanlış belirlemişlerdir. Bu durum tıpkı üretim istendiğinde, örgünün sökülerek bulunmasının daha doğru olduğunu ifade etmektedir. Desenin bilgisayara aktarımı yöntem 1,numune 2 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir. 6 numaralı örgü alanının analizi Örgü incelenmiş 1.ve 2.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 3 ve 4.grup atkıların kumaşın arka yüzünde olduğu gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst/üst/alt/ alt olarak belirlenmesini sağlamıştır. İnceleme sırasında kumaşın çift katlı torba örgüden oluştuğu ve ilave atkının kumaşın arka yüzünde kullanıldığı belirlenmiştir. Örgünün başladığı çözgüye kadar tüm çözgüler kumaştan sökülmüştür. Bu işlem kumaş katlarının birbirinden ayrılmasını sağlamıştır. Örgünün çözgü iplik kursunu belirlemek için Kumaşın Atkı ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme bölümünde belirtilen yöntem 2 uygulanmış ve çözgü iplik kursunun 5/1 olduğu belirlenmiştir. 3 ve 6 numaralı örgülerin, kumaşın aynı bölümünde yer aldığı belirlenmiştir. Tasarımcılar incelenen örgünün 3 numaralı örgü ile aynı alanda yer alması ve 4. atkının alt kumaş örgüsüne ilave dilenmesinden dolayı üst kumaş örgüsünün 3. örgüde belirlenen üst örgü ile aynı örgü olması gerektiğini belirtmişlerdir. 3. örgüde yer alan üst örgü, 6 numaralı örgünün üst kumaş örgüsü olarak belirlenmiştir.

157 141 Lupla incelenerek, biz yardımı ile alt kumaş katının 2 li rips örgü olduğu belirlenmiştir. Belirlenen örgü birleştirilecek örgü raporuna aktarılmak üzere kaydedilmiştir. Desenin bilgisayara aktarımı yöntem 1,numune 2 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir. 7 numaralı örgü alanının analizi Yöntem 3 ü uygulayan tasarımcılar analiz öncesi kumaşı incelemiş ve yöntem 1 ve 2 yi uygulayan tasarımcıların belirttiği gibi örgüde belirlenmesi gereken bölümün yalnızca 4. atkının bağlantı düzeni olduğunu ifade etmişlerdir. Örgünün çözgü iplik kursunu belirlemek için Kumaşın Atkı ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme bölümünde belirtilen yöntem 2 uygulanmış ve çözgü iplik kursunun 5/1 olduğu belirlenmiştir. Örgünün atkı rapor büyüklüğünü belirlemek amacıyla; lup ile alt çözgünün atkı ile yaptığı bir bağlantı başlangıç olarak belirlenmiş ve işaretlenmiştir. İşaretlenen çözgü ipliği biz yardımı ile bir miktar çekilmiştir. Çekilen çözgü ipliği üzerinde bir sonraki bağlantı lup ile tespit edilmiş emin olmak için bu kez belirlenen bağlantıdaki çözgü çekilmiştir. Çekme işlemi sırasında daha önceden işaretlenen bölümde gerilme olduğu gözlenmiştir. Belirlenen bu 2 bağlantı arasındaki 4. grup atkılar sayılmış, 9 atkıda 1 bağlantı olduğu belirlenmiştir. Bu bilgi raporun atkı ipliği sayısının 10 olarak belirlenmesini sağlamıştır. Kumaşın tersten incelendiği dikkate alınarak bağlantının 10 atkıda bir atkı bağlantısı yapan çözgü yüzlü bir örgü olduğu belirlenmiştir. Tasarımcılar eğer tıpkı üretim istenmiyorsa, elde ettikleri bu bilgilere ve örgünün genel görünümüne uygun olarak arşivlerinde var olan 10 lu saten örgüler arasından seçim yapabileceklerini belirtmişler. Tıpkı üretim istendiği durumda tasarımcılar yöntem 2 nin uygulanacağını belirtmişlerdir.

158 Desenin bilgisayara aktarımı 2.numune kumaş yöntem 1 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir Numune 3 Bu bölümde, numune 3 e uygulanan yöntem 3 incelenmiş, aşağıda sıralanan başlıklar altında yorumlanarak sunulmuştur. 1 numaralı örgü alanının analizi Örgü lup ile incelenmiş, örgünün dolgu atkılı, çift katlı torba örgüden oluştuğu belirlenmiştir. İncelemede, 1.grup atkıların kumaşın ön yüzünde, 3 grup atkıların kumaşın arka yüzünde, 2.grup atkıların 2 kumaş katı arasında yüzme yaptığı gözlenmiştir. Bu bilgi atkı iplik kursunu üst/ orta /üst /orta/alt olarak belirlenmesini sağlamıştır. Bir miktar çözgüler kumaştan çekilmiştir. Bu işlem kumaş katlarının birbirinden ayrılmasını ve atkıların saçak şekline gelmesini de sağlamıştır. Örgünün çözgü iplik kursunu belirlemek için Kumaşın Atkı ve Çözgü İplik Kursunu Belirleme bölümünde belirtilen yöntem 1 uygulanmış ve çözgü iplik kursunun 5/1 olduğu belirlenmiştir. Kumaşın enine kesiti incelenerek zemin örgüsünün iki kumaş katından oluştuğu, katların arasında bağlantının bulunmadığı belirlenmiştir. Kumaşın ön yüzeyi lup ile incelenerek üst çözgünün üst atkı ile bezayağı örgü yaptığı belirlenmiştir. Belirlenen üst kumaş katı örgüsü desen kâğıdına aktarılmak üzere not alınmıştır. Kumaş ters çevrilerek kumaşın arka yüzeyi lupla incelenmiş ve alt çözgünün alt atkı ile bezayağı örgü yaptığı belirlenmiştir. Belirlenen alt kumaş katı örgüsü desen kâğıdına aktarılmak üzere not alınmıştır. Kumaşın üst katı kıvrılarak orta atkının zemin örgüsü boyunca hiçbir bağlantı yapmadığı, üst ve orta kumaş katları arasında yüzme yaptığı belirlenmiştir. Belirlenen bu bilgi desen kâğıdına aktarılmak üzere not alınmıştır.

159 143 Desenin bilgisayara aktarımı yöntem 2, numune 3 de belirtilmiş olan işlemlerle aynı doğrultuda gerçekleşmektedir. 2 numaralı örgü alanının analizi Kumaşın ön yüzeyi lup ile incelenerek 2 numaralı örgünün (kontör örgüsünün) üst ve orta atkılar ile oluşturulduğu belirlenmiştir. çözgülerin üst ve alt çözgü olarak gruplandırıldığı, alt çözgülerin üst atkılar ile bağlantı yapmadığı, orta atkıların üst çözgüler ile bağlantı yaptığı tespit edilmiştir. Tasarımcılar bağlantıları biz ile incelediklerinde orta atkının üst çözgü ile desene uygun olacak şekilde tam ve yarım bağlantı yaptığını, bağlantının belirli bir örgü raporu şeklinde olmadığını tespit etmişlerdir. Belirlenmiştir. Tasarımcılar elde edilen bu bilgiden dolayı örgüde orta atının tümüne atkı bağlantısı yerleştireceklerini, desendeki tüm örgüler birleştiğinde uygun olmayan orta atkı bağlantılarının daha sonra kaldırılabileceğini belirtmişlerdir. Lup ile kumaşın arka yüzü incelenerek alt atkıların alt çözgüler ile zemin örgüsünde olduğu gibi bezayağı örgü yaptığı belirlenmiştir. Elde edilen bu bilgiler daha sonra bilgisayarda oluşturulacak örgüye aktarılmak üzere not alınmıştır. 3 numaralı örgü alanının analizi Yöntem 3 ü uygulayan tüm araştırmacılar analiz öncesi örgüyü incelediklerinde bağlantının çok sık olması ve alanın dar olmasından dolayı örgünün sökülmeden belirlenmesinin zor olacağını belirtmişlerdir. Tasarımcılar bu bölümün analizinde yöntem 1 i uygulayarak örgü raporunun belirlemişlerdir. Üç numune üzerinde ayrıntılı olarak açıklanan yöntem 3 incelendiğinde kumaş yapı farkı gözetmeden yöntemin aşağıda belirtilen işlem basamaklarından oluştuğu görülmektedir.

160 144 Diğer yöntemlerde olduğu gibi örgü önce lup ile incelenir. İncelemelerde örgünün yapısı, iplik kursu, tahmini rapor büyüklüğünün tespit edilmesinin yanı sıra, kumaşın katlı olduğu durumlarda bu katları oluşturan örgüler, kuvvetlendirilmiş olduğu durumlarda ise ilave ipliklerin bağlantıları tespit edilmeye çalışılır. Bağlantıların tespit edilemediği alanlarda, kumaşta sökme işlemi için uygulama alanı belirlenir. Uygulama alanında, diğer yöntemlerden farklı olarak, alanının başlangıç ve bitiş atkısını belirlemek için kumaştan atkı iplikleri çekilmez. Analiz edilecek Örgünün başladığı çözgüye kadar tüm çözgü iplikleri kumaştan sökülerek atkı iplikleri saçak haline getirilir. Sol kenardaki ilk çözgü ipliği saçakların bulunduğu bölüme kaydırılır ve bağlantıları önceden belirlenen farklı atkı gruplarına göre ayrı ayrı ve aşağıdan yukarı doğru incelenir. Bağlantıların aynen tekrarı dikkate alınarak atkı iplik raporu ( örgü raporundaki atkı ipliği sayısı )tespit edilir. Gerek duyulmadıkça Bağlantılar desen kâğıdına aktarılmaz örgü çeşidi ve bağlantılara ilişkin not alınır. İncelenen çözgü ipliği kumaştan çekilmeden bir sonraki çözgü ipliği saçakların bulunduğu bölüme kaydırılarak her iki çözgünün bağlantıları birlikte değerlendirilir. Bu işlemle örgü raporunun atlama sayısı belirlenir. Bu işlemler tüm atkı grupları örgülerinin, atlama sayısı ve örgü türü belirleninceye kadar tekrarlanır. Her bir örgü alanının elde edilen örgü raporları yöntem 2 de belirtildiği gibi bilgisayara kaydedilir Kumaşın Desen Raporunun Elde Edilmesi Görüldüğü gibi örgü raporunun belirlenmesinde tasarımcılar, kumaşın desenini oluşturan, belirlenen farklı örgü alanlarını ayrı ayrı analiz etmişlerdir. Uygulama bu aşamada bırakıldığında kumaşın desen raporunun elde edilemeyeceğini belirten tasarımcılar, son olarak elde ettikleri örgü raporlarını desenin birim raporu üzerine aktararak birleştirmişlerdir. Bu işlemi uygularken desen renklendirme aşamasında her farklı örgü için verilen renk numarasıyla analiz ile elde ettikleri örgülere verilen numaraların aynı olmasına dikkat etmişlerdir. Elde edilen birleştirilmiş rapor son olarak

161 145 bilgisayardan kontrol edilmiştir. Bu kontrolde özellikle üzerinde durulan durum; motif geçişlerinde oluşabilecek uzun atkı yüzmeleridir. Tasarımcılar bu tür durumlarla karşılaştıklarında, bilgisayarda örgü raporuna çözgü bağlantıları yerleştirdiklerini ifade etmişleridir. Yukarıda ifade edilen durum numune kumaş 2 üzerinden örneklendirilerek işlem basamakları şeklinde açıklanmıştır. Analiz işlemi ile elde edilen örgüleri aktarmak üzere, daha önceden farklı örgü alanlarına göre renklendirilmiş olan desen raporu bilgisayarda açılır. Şekil 105 Numune kumaş 2 nin bilgisayarda çizilmiş deseni Desendeki her farklı rengin temsil ettiği örgüler sırasıyla desen raporuna aktarılır.

162 146 Şekil 106 Numune kumaş 2 ye bilgisayarda örgülerin aktarılması Birleştirilen örgü raporu incelenir. Özellikle motiflerin sınırları kontrol dikkatlice incelenir. Bunu nedeni desen sınırlarında değişen örgülerin zaman zaman atkı ya da çözgü yüzmelerine sebep olmasıdır. Bu tür durumlarda tasarımcılar ipliklerin yüzmelerini engellemek için rapora bağlantılar eklemektedir. İşlemler tamamlandıktan sonra örgü bilgisayara kaydedilir.

163 147 Şekil 107 Numune kumaş 2 nin birleştirilmiş örgü raporu 4.3 Uygulanan Kumaş Analizi Yöntemlerinin 5 Farklı Örgü Yapısı Açısından Farklılıkları Bu bölümde, tasarımcıların örgü analizinde uyguladıkları işlemler incelenerek araştırmacı tarafından gruplandırılmış olan üç yöntem, uygulanan işlemlere göre genel olarak açıklanıp birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Yöntem 1; Örgünün bilgisayara bütün halinde aktarılması gerektiği durumlarda tercih edilmektedir. Kuvvetlendirilmiş ve katlı örgü yapılarında, kumaş katlarını dikkate almadan, tek kat kumaş mantığına göre inceleyip farklı örgü alanı raporlarının tamamlanmış halde elde edildiği bir yöntemdir. Yöntemde her bir örgü için tek bir uygulama alanı hazırlanıp, çözgülerin yapmış olduğu bağlantılar atkılar gruplandırılmadan incelenir. Belirlenen bağlantı düzeni desen kâğıdında tek bir rapor alanında işaretlenir.