TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI BİLGİ BELGE MERKEZİ(BBM)

Transkript

1 TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI BİLGİ BELGE MERKEZİ(BBM) Döküman Bilgileri EMO BBM Yayın Kodu : 69 Makalenin Adı : Bilişim Toplumu Göstergeleri- 1/3 Makalenin Yayın Tarihi : 28/09/2006 Yayın Dili : Türkçe Makalenin Konusu : Bilişim Toplumu Göstergeleri- 1/3 Makalenin Kaynağı : Birgün Gazetesi, 28/09/2006 Anahtar Kelimeler : Bilişim Toplumu Yazar 1 : Haluk Geray Açıklama Bu doküman Elektrik Mühendisleri Odası tarafından açık arşiv niteliğinde olarak bilginin paylaşımı ve aktarımı amacı ile eklenmiştir. Odamız üyeleri kendilerine ait her türlü çalışmayı EMOP/Üye alanında bulunan veri giriş formu aracılığı ile bilgi belge merkezinde yer almasını sağlayabileceklerdir. Ayrıca diğer kişiler çalışmalarını e-posta (bbm@emo.org.tr) yolu ile göndererek de bu işlemin gerçekleşmesini sağlayabileceklerdir. Herhangi bir dergide yayınlanmış akademik çalışmaların dergideki formatı ile aynen yer almaması koşulu ile telif hakları ihlali söz konusu değildir. Elektrik Mühendisleri Odası Bilgi Belge Merkezi nde yer alan tüm bilgilerden kaynağı gösterilerek yararlanılabilir. Bilgi Belge Merkezi nde bulunan çalışmalardan yararlanıldığında, kullanan kişinin kaynak göstermesi etik açısından gerekli ve zorunludur. Kaynak gösterilmesinde kullanılan çalışmanın adı ve yazarıyla birlikte belgenin URL adresi ( verilmelidir.

2 Bilişim Toplumu Göstergeleri -1/3 Haluk GERAY, BirGün Gazetesi, 28 Eylül 2006 Farkında mısınız, ne kadar çok gösterge (endeks) oluşuyor çevremizde. Dünya rekabet indeksinden tutun toplumsal gelişme endeksine kadar yüzlerce sayı. Birleşmiş Milletler Dünya Bilişim Toplumu Zirvesi 2005 etkinliğinin devamı olarak hazırlanan Dünya Bilişim Toplumu Raporu 2006, geçtiğimiz günlerde yayımlandı. (Dikkatli okurlar İngilizce "information society" karşılığı olarak "bilişim toplumu" kavramını kullandığımı fark edeceklerdir). Birleşmiş Milletler Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) ve çeşitli katılımcı kuruluşların/hükümetleri katkılarıyla oluşturulan raporda, iletişim teknolojileriyle ilgili olarak en azından 10 farklı endeksin bulunduğu belirtiliyor. (Raporun tamamı için bakınız Ancak arıştırmayı yayımlayanlar da bir başka gösterge oluşturmaktan kaçınamamış. Raporda yer alan "Sayısal Fırsatlar Endeksi"ne ve Türkiye'nin konumuna geçmeden önce bazı arka plan bilgileri vermek istiyorum. Dünya Bilişim Toplumu Zirvesi, Birleşmiş Milletler tarafından yeni iletişim teknolojilerinin sunduğu olanakların her ülke ve herkes tarafından kullanılabilmesi amacıyla 2003 ve 2005 yıllarında gerçekleştirildi. Zirveyi farklı kılan unsurların başında bütün hükümetlerin, iş çevrelerinin ve sivil toplum örgütlerinin katılımına açık olmasıydı. Çalışmalar Dünya Bilişim Toplumu Zirvesi Bildirgesi ve Eylem Pla-nı'yla sonuçlanmıştı. Söz konusu bildirgeyi ve eylem planını, Dünya Bankası ve Uluslararası Ekonomik Kalkınma için İşbirliği Örgütü (OECD) ve Dünya Ticaret Örgütü politikalarından farklı kılan unsurların neler olduğu başlı başına ayrı yazıları gerektiriyor. Kısaca, BM'nin hazırladığı belgeler piyasa yanında kamusal müdahalelere daha fazla esnekti tanıyan ve özellikle toplumsal gelişme hedefiyle iletişim teknolojileri arasındaki bağı unutmayan nitelikleriyle ayrı bir özellik taşıyor. Dünya Bilişim Toplumu Zirvesi Bildirgesinin özünde, oluşacak olan bilişim toplumunun "insan merkezli, herkesi kapsayıcı ve toplumsal gelişme odaklı" olması yanında herkesin bilişim içeriğini ve bilgiyi yaratmasını, erişmesini, kullanmasını ve paylaşmasını içeren bir hedef yer almaktadır {s.ıı). Hükümet temsilcileri 10 kadar önemli hedefi 2015 yılına kadar gerçekleştirmek için söz vermişlerdir. Bu hedefler arasında dünyanın bütün köylerinin, okullarının, hastanelerinin ve kütüphane gibi kamuya açık yerlerin küresel ağa bağlanması yer almaktadır (s.ıı). Sözünü ettiğimiz rapordaki "Sayısal Fırsatlar Endeksini" hazırlayan ITU ve diğer kuruluşlar, ülkelerin 2015 hedefleri doğrultusunda uyguladıkları politikaların sonuçlarını karşılaştırabilmelerine yardımcı olmayı amaçlamışlar. Endeksin hazırlanmasında tek göstergeye bağlı kalmak yerine, birçok göstergenin bileşimini aktarabilen bileşik endeks türü yeğlenmiş. Bunun nedenlerinden biri teknolojik yörüngelerin değişmesi nedeniyle ortaya çıkan durumdan gelişmekte olan ülkelerin olduğundan olumsuz gözükmemesiymiş (s.13-14). Örneğin sabit telefon hizmetini pek çok gelişmekte olan ülkenin atlayarak, gezgin telefonları temel alması nedeniyle, sabit telefon hizmetinin katıldığı endekslerde bu ülkeler sürekli geri kalıyorlarmış. Rapordaki sayısal fırsat endeksini üç ana alt sınıftaki göstergeler oluşturuyor. Bu üç ana sınıf (a)fırsatlar, (b) altyapı, (c) kullanım.

3 Türkiye'nin bilişim göstergeleri 2/3 Haluk GERAY, BirGün Gazetesi, 05 Ekim 2006 Dünyadaki yerimize bakalım. Birleşmiş Milletler Dünya Bilişim Toplumu (İngilizce, information society) Zirvesi 2005 etkinliğinin devamı olarak hazırlanan Dünya Bilişim Toplumu Raporu 2006'dan yararlanacağız. Bu rapordaki "Sayısal Fırsatlar Endeksini" hazırlayan Uluslararası Telekomünikasyon Birliği ve diğer kuruluşlar, ülkelerin 2015 hedefleri doğrultusunda uyguladıkları politikaların sonuçlarını karşılaştırabilmelerine yardımcı olmayı amaçlamışlar. Endeksin hazırlanmasında tek göstergeye bağlı kalmak yerine, birçok göstergenin bileşimini aktarabilen bileşik endeks türü yeğlenmiş. Örneğin sabit telefon hizmetini pek çok gelişmekte olan ülkenin atlayarak, gezgin telefonları temel alması nedeniyle, sabit telefon hizmetinin katıldığı endekslerde bu ülkeler sürekli geri kalıyorlar-mış. Rapordaki sayısal fırsat endeksini üç ana alt sınıftaki göstergeler oluşturuyor. Bu üç ana sınıf (a)fırsatlar, (b)altyapı, (c) kullanım unsurlarından oluşuyor. Yukarıdaki tablo, raporda yer alan dünyanın belli başlı üç ana bölgesi (Amerika, Avrupa, Asya, Afrika) temel alarak hazırlanmış olan istatistiklerin hesap tablosu programına aktarıldıktan sonra birleştirilmesi ve Sayısal Fırsatlar Bileşik Endeksi'ne göre otomatik olarak sıralandırılmasından oluşturulmuştur. Görüldüğü gibi ilk beş ülke arasında üç Asya- Pasifik ülkesi (G.Kore, Japonya ve Hong Kong), bir İskandinav ülkesi yer alıyor. Yukarıda yer almamakla birlikte diğer Kuzey ülkelerinden olan Hollanda, Norveç ve İsveç ilk 10'da yer almaktadır. İlginç bir nokta, ABD'nin ancak 21'inci sırada yer alması. Bütün dünyaya bilişim teknolojilerinin yaratıcısı ve pazar ekonomisinin örneği olarak sunulan ABD bu sıralamada ancak 21'nci gelebiliyor. Türkiye'yse 180 ülke arasında 61'inci sırada yer alıyor. Yukarıda da belirtildiği gibi Sayısal Fırsatlar Bileşik Endeksi üç ayrı endeksin bileşiminden oluşuyor. Bunlardan fırsatlar endeksi, gezgin telefonun ülkenin coğrafyasının ne kadarını kapsadığı ve iki tarifeden oluşuyor. Birinci tarife İnternet erişim fiyatlarının kişi başına gelire oranıyla; ikinci tarife gezgin telefon aboneliğinin kişi başına gelire oranıyla hazırlanmış. Altyapı endeksini ortaya çıkartan unsurlar arasındaysa sabit telefona sahip ev halkının oranı; 100 kişiye düşen gezgin telefon aboneliği; evde erişime sahip evhalkının oranı ve 100 kişi başına düşen gezgin İnternet aboneleri yer alıyor. Bileşik endeksin son sınıfını oluşturan kullanım özellikleri endekside şunları kapsıyor: İnterneti kullanan nüfusun genel nüfusa oranı ve bunun kalitesinin göstergesi olarak da İnternet abonelerinin arasında genişbant erişime sahip olanların oranı. Acaba bu ana sınıflar açısından Türkiye'nin konumu nedir? Bunu da haftaya ele alalım.

4 Sayısal Fırsatlar Bileşik Endeksine Göre Dünyada Türkiye'nin Yeri (toplam 180 ülke) Sıra Ülke Bileşik Puan 1 Güney Kore Japonya Danimarka Hong Kong İzlanda Amerika Birleşik Dev Yunanistan Malezya Türkiye Brezilya Güney Afrika 0.38

5 Türkiye'nin bilişim göstergeleri 3/3 Haluk GERAY, BirGün Gazetesi, 12 Ekim 2006 Birleşmiş Milletler Dünya Bilişim Toplumu (İngilizce, information society) Zirvesi 2005 etkinliğinin devamı olarak hazırlanan Dünya Bilişim Toplumu Raporu 2006'da yer alan sayısal fırsatlar bileşik endeksine göre Türkiye'nin, 180 ülke arasında 61. sırada yer aldığını geçen hafta yazmıştık. Bileşik endeks aslında (a)fırsatlar, (b)altyapı ve (c)kullanım endekslerinin bileşiminden ortaya çıkıyor. Ayrıntıları merak edenler aşağıdaki tabloyu inceleyebilirler. Bileşik Sayısal Fırsatlar Endeksinin Alt Göstergeleri Fırsatlar Gezgin telefonun ülkenin coğrafyasının ne Endeksi kadarını kapsadığı; İnternet erişim fiyatlarının kişi başı gelire oranı; gezgin telefon aboneliğinin kişi başına gelire oranı. Altyapı Sabit telefona sahip evhalkının oranı; 100 ki-endeksi siye düşen gezgin telefon aboneliği; evde İnternet erişimine sahip evhalkının oranı, 100 kişi başına düşen gezgin İnternet aboneleri. Kullanım İnterneti kullanan nüfusun genel nüfusa Endeksi oranı; İnternet aboneleri arasında genişbant (ADSL vb) erişime sahip olanların oranı. Gelelim Türkiye'nin bileşik endeksi oluşturan alt göstergelerdeki yerine. Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi Türkiye'nin bileşik endeksteki konumunu aşağıya çeken unsurlar arasında en önemlisi yararlanma temelinde geliştirilmiş olan kullanım göstergesi. İnterneti kullanan nüfusun genel nüfusa oranının düşüklüğü ve bunlar içinde genişbant erişime sahip olanların azlığı Türkiye'yi 74. sıraya doğru itiyor. Oysa cep telefonlarının kapsama alanı, İnternet erişim fiyatlarının kişi başına gelire oranı ve gezgin telefon aboneliğinin kişi başına gelire oranı kullanılarak hazırlanmış olan fırsatlar endeksinde Türkiye'nin yeri ellincilik. Aslında sabit telefon ve gezgin telefon sahipliği açısından hiç de kötü olmayan istatistikler evlerden İnternete erişim ve İnterneti kullananların nüfusa oranı gibi istatistikler nedeniyle yerimiz hiç de iyi değil. Dünyanın ilk 20 ekonomisi arasında bulunan bir ülkenin bu tür istatistiklerde 6o'lara, 70'lere gerilemesi, ekonomik büyüklüğün yaşam kalitesini belirleyen diğer niteliklere aktarılamadığının kanıtı. Bu rapordaki "Sayısal Fırsatlar Endeksini" hazırlayan Uluslar arası Telekomünikasyon Birliği ve diğer kuruluşlar, ülkelerin 2015 hedefleri doğrultusunda uyguladıkları politikaların sonuçlarını karşılaştırabilmelerine yardımcı olmayı amaçlamışlar. Endeksin hazırlanmasında tek göstergeye bağlı kalmak yerine, bir çok göstergenin bileşimini aktarabilen bileşik endeks türü yeğlenmiş. Örneğin sabit telefon hizmetini pek çok gelişmekte olan ülkenin atlayarak, gezgin telefonları temel alması nedeniyle, sabit telefon hizmetinin katıldığı endekslerde bu ülkeler sürekli geri kalıyorlarmış. Belki de endekslerin böyle oluşturulması sonucu Asya-Pasifik ülkeleri, İskandinav ülkeleri ve bazı küçük devletler ön plana çıkıyorlar. Bu zayıflığına rağmen gerçekleştirilen göstergelerin "güvenli İnternet sayfası", sunucu sayısı gibi göstergelere kıyasla yeni iletişim teknolojilerinin toplumsal yayılımı konusunda daha iyi fikir verdiklerini düşünüyorum.