T.C. ATILIM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANA BİLİM DALI İŞLETME YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

Transkript

1 T.C. ATILIM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANA BİLİM DALI İŞLETME YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE HAKSIZ REKABET OLGUSU YÜKSEK LİSANS TEZİ EZEL SAK TEZ DANIŞMANI PROF. DR. HALİL İBRAHİM ÜLKER ANKARA, 2013

2

3 Bu tezi İBRAHİM CAN a ithaf ederim ii

4 iii İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER....iii SİMGELER VE KISALTMALAR....vi TABLOLAR LİSTESİ......vii GRAFİK LİSTESİ... vii GİRİŞ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM SMMM & YMM MESLEĞİNDE HAKSIZ REKABETE İLİŞKİN MEVZUAT HÜKÜMLERİ SAYILI KANUN HÜKÜMLERİ (1) Meslek Unvanlarının Haksız Kullanılması Meslekle İlgili Konularda Çalıştırılamayacak Olanlar Yasaklar Görevle İlgili Suçlar Disiplin Cezaları Reklam Yasağı SMMM, YMM MESLEKLERİNE İLİŞKİN HAKSIZ REKABET VE REKLAM YASAĞI YÖNETMELİĞİ (2) SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU AÇISINDAN HAKSIZ REKABET OLGUSU(3) ANTALYA SMMM ODASI HAKSIZ REKABETLE MÜCADELE KURULUNUN FAALİYET RAPORU(4) TÜRMOB YAYINLARI, HAKSIZ REKABETLE MÜCADELE KUTUP YILDIZIMIZ (5) TÜRMOB YAYINLARI, MUHASEBE VE DENETİM MESLEĞİNDE KURUMSALLAŞMA(6) TÜRMOB YAYINLARI, İSMMMO BAŞKANI YAHYA ARIKAN IN MALİ ÇÖZÜM YAYININDA YER ALAN HAKSIZ REKABETLE MÜCADELE BİRİMİ YA DA EMEĞİMİZE SAHİP ÇIKMAK BAŞLIKLI MAKALESİ (7)... 49

5 iv 1.8. AVRUPA ÜLKELERİNDE HAKSIZ REKABETE İLİŞKİN HUKUK SİSTEMİ (8) Haksız Rekabet Uygulamaları Yönergesi MESLEK MENSUPLARININ UYMASI VE SAHİP ÇIKMASI GEREKEN KURALLAR (12) Meslek Etiği İşletmelerde Etik Bağımsızlık Tarafsızlık Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı Belirleyen Nitelikler Bağımsızlığın ve Tarafsızlığın Tehlikeye Girdiği Anlar HAKSIZ REKABET İLE İLGİLİ DİĞER YASAL DÜZENLEMELER Haksız Rekabetin Borçlar Kanunu ndaki Yeri (13) Haksız Rekabetin Rekabet Hukukundaki Yeri (14) Haksız Rekabetin Sermaye Piyasası Hukukundaki Yeri (15) İKİNCİ BÖLÜM SMMM & YMM MESLEĞİNDE HAKSIZ REKABET ÖRNEKLERİ 2.1. MESLEK MENSUPLARINDAN KAYNAKLANAN HAKSIZ REKABET ÖRNEKLERİ DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLARDAN, MEVZUAT HÜKÜMLERİNİN HUKUKA AYKIRI OLUŞTURULMASINDAN KAYNAKLANAN HAKSIZ REKABET OLGUSU VE ÖRNEKLERİ.. 71

6 v ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SMMM & YMM MESLEĞİNDE HAKSIZ REKABETİN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ 3.1. MESLEK MENSUPLARININ ÇÖZÜM SÜRECİNDE ÜSTLENECEKLERİ ROL VE SORUMLULUKLAR DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLARIN ÇÖZÜM SÜRECİNDE ÜSTLENECEKLERİ ROL VE SORUMLULUKLAR DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SMMM & YMM MESLEĞİNDE HAKSIZ REKABET KONULU ANKET VE DEĞERLENDİRMESİ 4.1. YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren Ve Örneklem Veri Toplama Aracı Veri Analizi SMMM & YMM MESLEĞİNDE HAKSIZ REKABET KONULU ANKETE İLİŞKİN KATILIMCI PROFİLLERİ VE İLGİLİ DİĞER BİLGİLER SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ÖNERİ KAYNAKÇA ÖZET ABSTRACT ÖZET... v ABSTRACT... Hata! Yer işareti tanımlanmamış.

7 vi SMMM: YMM: İSMMMO: TÜRMOB: Mali SİMGELER VE KISALTMALAR Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Yeminli Mali Müşavir İstanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Müşavirler Odalar Birliği 3568 Sayılı Kanun: Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu KGK: TMSK: TTK: BK: VUK: AB: KHK: SPK: SPL: TSPAKB: ICC: Commerce) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu Türk Ticaret Kanunu Borçlar Kanunu Vergi Usul Kanunu Avrupa Ülkeleri, Avrupa Birliği Kanun Hükmünde Kararname Sermaye Piyasası Kurulu Sermaye Piyasası Lisanslama ve Sicil A.Ş. Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği Uluslararası Ticaret Odası, (International Chamber of

8 vii TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1 : HRMK Faaliyetlerine İlişkin Çıktılar Tablo 2 : HRMK Faaliyetlerine İlişkin Çıktılar Tablo 3 : HRMK Faaliyetlerine İlişkin Çıktılar Tablo 4 : HRMK Faaliyetlerine İlişkin Çıktılar Tablo 5 : SMMM & YMM Mesleğinde Haksız Rekabet Konulu Anketi Tablo 6 : Haksız Rekabete Yol Açan Ortam Tablo 7 : Haksız Rekabete Yol Açan Nedenler Tablo 8 : Ücret Tarifelerine Uymak Haksız Rekabeti Engeller Tablo 9 : Meslek Odaları Haksız Rekabetle Mücadelede Yeterliliği Tablo10 : Mevzuat Esasınca Denetim & Cezalandırma Çözüm İçin Yeterliliği GRAFİK LİSTESİ Grafik 1 : Meslek Ünvanı Grafik 2 : Odaya Üyelik Durumu Grafik 3: Haksız Rekabete Yol Açan Ortamlar Grafik 4 : Haksız Rekabetle Mücadelede Meslek Odalarının Yeterliliği

9 GİRİŞ Muhasebecilik mesleğinin önemi, günümüzdeki konumu, menfaat sahipleri ve paydaşlar hususundaki değeri hiç şüphesiz son derece yüksek bir öneme sahiptir. Ekonomik değeri olan iş ve işlemler için muhasebe bir süreç olarak karşımıza çıkmakta ve bu süreç toplumun tamamını gerek vergi boyutu ile gerekse kamu yararı gibi diğer hususlarla ilgilendirmektedir. İşte tüm bu süreçlerin sağlıklı ve yasal mevzuatlarda belirtiler usul, esas ve standartlarda yerine getirilebilmesi için mesleğin belirli bir kalitede varlığını koruyarak geliştirmesi gerekmektedir. Haksız rekabet fiili bu bağlamda mesleğin kalitesini son derece olumsuz etkileyecek, tüm muhasebe, denetim, raporlama, bilgi edinme vb. süreçlerin olumsuz etkilenmesine neden olacaktır. PROBLEMİN TANIMI Haksız Rekabet: İktisadi rekabetin iyi niyet kurallarına aykırı olan aldatıcı davranış veya başkaca suretle her türlü kötüye kullanılmasıdır. SMMM & YMM Mesleğinde Haksız Rekabet: Meslek mensuplarının birbirleriyle ve iş sahibi ile olan ilişkilerini etkileyen aldatıcı veya diğer şekillerdeki dürüstlük kurallarına aykırı davranışları veya mesleki uygulamalarıdır. TEZİN AMACI Tezin amacı, 3568 sayılı yasa (ve diğer ilgili yasal mevzuatlar) ile düzenlenmiş SMMM ve YMM mesleğinde haksız rekabet fiillerinin tanımını yaparak kapsamı hakkında bilgiler vermektir. Bu tanımdan yola çıkarak da konuyu düzenleyen yasal mevzuatı, mesleki deneyimleri ve örnek olayları ortaya koyarak, problemin çözümüne ilişkin farklı yaklaşımlar sergileyerek, ilgililerin konuya odaklanmasını sağlamak amaçlanmaktadır.

10 2 TEZİN ÖNEMİ Vergiyi doğuran olay kapsamına giren her türlü iş ve işlem, muhasebe, bunların finansal tablolar olarak sunulması ve raporlanması, denetlenmesi ve menfaat sahiplerinin (işletme yöneticileri, analistler, yatırımcılar, devlet, finans kuruluşları vb.) söz konusu çalışmalar üzerinden karar alması, yatırım yapması, kredi vermesi yahut tamamen vergi etkisinden ötürü bunların dışında kalan bir vatandaş açısından muhasebecilik mesleği (defter tutulması, denetlenmesi, müşavirlik hizmetleri vb.) kamu yararına haiz bir konudur. Böylesine yüksek önemde bir konunun uygulayıcıları konumundaki baş aktörlerinin haksız rekabet konusuna giren hile, yolsuzluk, aldatıcı veya iyi niyet kurallarına aykırı, meslek etiği ile bağdaşmayan hareketleri sözü edilen tüm çevreleri derinden etkileyecek yanıltma, aldatma, kayba uğratma gibi pek çok olumsuz etkiyi beraberinde getirecektir. İşte bu nedenle Tez ile işlenin konu toplum için son derece yüksek öneme sahiptir.

11 3 BİRİNCİ BÖLÜM SMMM & YMM MESLEĞİNDE HAKSIZ REKABETE İLİŞKİN MEVZUAT HÜKÜMLERİ 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'nun 29, 33, 45 ve 50 nci maddelerine dayanılarak çıkartılan tarih Resmi Gazete sayılı "Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Mesleklerine İlişkin Haksız Rekabet ve Reklam Yasağı Yönetmeliği"nin 29. maddesi b bendidir. Bununla birlikte ilerleyen bölümlerde ifade edilecek meslek odalarının komitelerinin, disiplin ve denetleme kurullarının kararları, çeşitli meslek mensuplarının, akademisyenlerin ve oda başkanlarının görüşleri de içtihadın oluşması anlamında önem arz etmektedir SAYILI KANUN HÜKÜMLERİ (1) Meslek Unvanlarının Haksız Kullanılması Madde 3- Kanunen kullanmaya yetkisi olmayanlar tarafından (5786 Sayılı kullanılması yasaktır. unvan, ibare veya remizlerin Odalar, yukarıdaki fıkraya aykırı davranışları öğrendiklerinde Cumhuriyet Savcılığına bildirmek mecburiyetindedirler. Cumhuriyet Savcılığınca tahkikatın sonucu, Odaya ve ilgililere bildirilir.

12 Meslekle İlgili Konularda Çalıştırılamayacak Olanlar - rolarında mesleği yapmaları yasaklananları çalılaştırılamayacakları gibi, bunlarla her ne şekilde olursa olsun meslekleri ile ilgili işbirliği yapamazlar Yasaklar Madde 45- Serbest muhasebeci malî müşavirler bu unvanlarla, yeminli malî müşavirler ise bu unvan ve tasdik yetkisiyle; 2 nci maddede yazılı işlerin yürütülmesi amacıyla gerçek ve tüzelkişilere tâbi ve onların işyerlerine bağlı olarak hizmet akdi ile çalışamazlar, ticarî faaliyette bulunamazlar, meslekle ve meslek onuru ile bağdaşmayan işlerle uğraşamazlar. Yeminli malî müşavirler, eşi (boşanmış dahi olsa) usul ve fürundan biri ve 3 üncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan ve sıhrî hısımlarının veya bunların ortak oldukları firmaların işlerine bakamazlar, yukarıda sayılan yakınlıktaki akrabaları olan serbest muhasebeci malî müşavirlerin baktığı işleri tasdik edemezler. (6009 sayılı Kanunun 35 inci maddesiyle değişen fıkra Yürürlük; ) 37 Hayri ve ilmi kuruluşlar, 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamındaki iktisadi devlet teşekkülleri, kamu iktisadi kuruluşları ve bunların müesseseleri, bağlı ortaklıkları ve iştirakleri, kamu idarelerinin doğrudan ya da dolaylı hissedarı olduğu kurumlar ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun yönetimindeki kurumların bu Kanun kapsamındaki faaliyetlerini yürütmemeleri şartıyla, bu kurum ve kuruluşların yönetim kurulu başkanlığı, üyeliği, denetçiliği görevleri ile bilirkişilik ve tasfiye memurluğu meslekle bağdaşmayan işler sayılmaz. Birden çok meslek mensubu çalışmalarını; serbest muhasebeci malî müşavirlik veya yeminli malî müşavirlik ortaklık bürosu veya şirket şeklinde birleştirebilirler. Bu bürolarda yapılan faaliyetler ticarî faaliyet sayılmaz. Şirket şeklinde çalışılması halinde, yapılan işlerden doğacak cezaî sorumluluk işi yapan meslek mensubuna aittir.

13 5 Meslek mensupları, iş elde etmek için reklâm sayılabilecek faaliyetlerde bulunamazlar. Tabela veya basılı kağıtların da ruhsatname ile belirlenen mesleki unvanları dışında başka sıfat kullanamazlar Görevle İlgili Suçlar Madde 47- Meslek mensupları, görevleri sırasında veya görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı, fiillerinin niteliğine göre Türk Ceza Kanununun (5728 sayılı Kanunun 464. maddesiyle değiştirilen ve tarihinden itibaren yürürlüğe giren ibare) kamu görevlilerine ait hükümleri uyarınca cezalandırılırlar Disiplin Cezaları Madde 48- Mesleğin vakar ve onuruna aykırı fiil ve hareketlerde bulunanlarla, görevlerini yapmayan veya kusurlu olarak yapan yahut da görevinin gerektirdiği güveni sarsıcı hareketlerde bulunan meslek mensupları hakkında, muhasebe ve müşavirlik hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesi maksadı ile durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre aşağıdaki disiplin cezaları verilir. Disiplin cezaları şunlardır: a) Uyarma; meslek mensubuna mesleğinin icrasında daha dikkatli davranması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir. b) Kınama; meslek mensubuna görevinde ve davranışında kusurlu sayıldığının yazı ile bildirilmesidir. c) Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma; mesleki sıfatı saklı kalmak şartıyla altı aydan az, bir yıldan çok olmamak üzere mesleki faaliyetten alıkoymadır. d) Yeminli sıfatını kaldırma; yeminli mali müşavirin yeminli sıfatının kaldırılmasıdır.

14 6 e) Meslekten çıkarma; meslek mensubunun ruhsatnamesinin geri alınarak bir daha bu mesleği icra etmesine izin verilmemesidir. Mesleki kurallara, mesleğin vakar ve onuruna aykırı fiil ve harekette bulunanlarla, görevin gerektirdiği güveni sarsıcı harekette bulunan meslek mensupları hakkında, ilk defasında uyarma, tekrarında ise kınama cezası uygulanır. Görevini bağımsızlık, tarafsızlık ve dürüstlükle yapmayan veya kusurlu olarak yapan veyahutta bu Kanunda yer alan mesleğin genel prensiplerine aykırı harekette bulunan meslek mensupları için geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezası uygulanır. Tasdik yetkisini gerçeğe aykırı olarak kullandığı Maliye ve Gümrük Bakanlığı nca ilk defa tespit edilen ve rapora bağlanan Yeminli Mali Müşavirler hakkında geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma, bu husus tekerrür edip bunun mahkeme kararıyla kesinleşmesi halinde de yeminli sıfatını kaldırma cezası verilir. Mükellefle birlikte kasten vergi zıyaına sebebiyet verdikleri mahkeme kararı ile kesinleşen meslek mensuplarına, meslekten çıkarma cezası verilir. Üç yıllık bir dönem içinde iki veya daha fazla disiplin cezasını gerektiren davranışta bulunan meslek mensubuna, her yeni suçu için bir öncekinden daha ağır ceza uygulanabilir. Beş yıllık dönem içinde iki defa mesleki faaliyetten alıkoyma cezası ile cezalandırılmasından sonra bu cezayı gerektiren fiili yeniden işleyen meslek mensupları hakkında meslekten çıkarma cezası uygulanır. Disiplin kurulları bir derece ağır veya bir derece hafif disiplin cezasının uygulanmasına karar verebilirler. Takibat ve hüküm tesisi disiplin soruşturması yapılmasına ve disiplin cezası uygulanmasına engel değildir. Meslek mensubu hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Yetkili disiplin kurulunun 10 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde savunma yapmayanlar, savunma hakkından vazgeçmiş sayılırlar. Disiplin cezaları kesinleşme tarihinden itibaren uygulanır.

15 7 Birden çok meslek mensubu çalışmalarını; serbest muhasebeci malî müşavirlik veya yeminli malî müşavirlik ortaklık bürosu veya şirket şeklinde birleştirebilirler. Bu bürolarda yapılan faaliyetler ticarî faaliyet sayılmaz. Şirket şeklinde çalışılması halinde, yapılan işlerden doğacak cezaî sorumluluk işi yapan meslek mensubuna aittir. Meslek mensupları, iş elde etmek için reklâm sayılabilecek faaliyetlerde bulunamazlar. Tabela veya basılı kağıtların da ruhsatname ile belirlenen mesleki unvanları dışında başka sıfat kullanamazlar. (Maddenin Değiştirilmeden Önceki Hali) Reklam Yasağı Madde 44- Meslek mensupları iş elde etmek için reklam sayılabilecek faaliyetlerde bulunamazlar. Tabela veya basılı kağıtlarında ruhsatname ile belirlenen mesleki unvanları dışında başka sıfat kullanamazlar.)

16 SMMM, YMM MESLEKLERİNE İLİŞKİN HAKSIZ REKABET VE REKLAM YASAĞI YÖNETMELİĞİ (2) Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliğinden: tarihli, Sayılı SERBEST MUHASEBECİLİK, SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEKLERİNE İLİŞKİN HAKSIZ REKABET VE REKLAM YASAĞI YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ KISIM Haksız Rekabet BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı, 3568 sayılı Kanuna göre ruhsat almış, serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirlerin kendi aralarında ve müşterileri ile olan ilişkilerinde haksız rekabetin önlenmesi, bu suretle dürüst ve bozulmamış rekabetin sağlanması ve meslek mensuplarının iş elde etmek için reklam sayılabilecek eylem ve işlemlerinin kapsam, sınır ve esaslarının belirlenmesidir.

17 9 Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 3568 sayılı Kanuna göre ruhsat almış, serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavirleri ve meslek mensuplarının her türlü ortaklıklarını kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik, 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununun 29, 33, 44 ve 50 nci maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında; a) Birlik: Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliğini, b) Denetim Standartları: Muhasebe kayıtları ve finansal tabloların denetimi sırasında esas alınması zorunlu olan ve Türkiye Denetim Standartları Kurulu tarafından belirlenen ilke, kural ve kavramları, c) Kanun: 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununu, ç) Haksız Rekabet: Meslek mensuplarının birbirleriyle ve iş sahibi ile olan ilişkilerini etkileyen aldatıcı veya diğer şekillerdeki dürüstlük kurallarına aykırı davranışları veya mesleki uygulamaları, d) Haksız Rekabetle Mücadele Kurulu: Birlik ve odalar bünyesinde kurulan ve bu Yönetmelikte belirtilen görevleri yapan kurulu, e) İş Sahibi: Meslek mensubu ile yazılı sözleşme yapmış gerçek kişiler ile her türlü ortaklık ve kuruluşu, f) Mesleki Faaliyet: Serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavir unvanı ile Kanun hükümleri uyarınca gerçekleştirilen faaliyetleri,

18 10 g) Meslek Mensubu: Kanuna göre ruhsat almış serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşaviri, ğ) Muhasebe Standartları: Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından belirlenen muhasebe işlem ve kayıtları ile finansal tabloların hazırlanmasında işletmeler tarafından uyulması zorunlu olan ilke, kural ve kavramları, h) Oda: Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odaları ile Yeminli Mali Müşavirler Odalarını, ı) Ruhsat: Serbest muhasebecilik, serbest muhasebeci mali müşavirlik ve yeminli mali müşavirlik ruhsatlarını, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Haksız Rekabet Sayılan Haller Haksız rekabet yapmama yükümlülüğü MADDE 5 (1) Meslek mensupları, mesleki faaliyetleri kapsamında işin kabulü, reddi, yürütülmesi ve sona ermesi ile reklam yasağı kapsamına giren her türlü faaliyetlerine ilişkin olarak haksız rekabete neden olacak eylem ve davranışlarda bulunamazlar. Meslek mensupları arasında ve iş sahipleriyle ilişkilerde haksız rekabet MADDE 6 (1) Meslek mensupları, mesleki dayanışma sorumluluğunun bilincinde olarak, kendi aralarında ve iş sahipleriyle olan ilişkilerinde haksız rekabete neden olacak eylem ve davranışlarda bulunamazlar. Aşağıda sayılı haller özellikle haksız rekabet teşkil eder:

19 11 a) Muhasebe ve denetim standartlarına uymamak, mesleki faaliyetlerin yürütülmesinde gereken mesleki özeni göstermemek. b) Bir diğer meslek mensubu ile sözleşmesi bulunan iş sahiplerini sözleşme yapmak amacıyla mevcut sözleşmelere aykırı davranmaya veya bu sözleşmeleri feshetmeye yöneltmek. c) İzinsiz olarak faaliyette bulunmak, yetki belgeleri ve ruhsatları iptal olduğu halde doğrudan veya dolaylı olarak mesleki faaliyete devam etmek veya faaliyetleri geçici olarak durdurulduğu halde mesleki faaliyetlere doğrudan devam etmek. ç) Yetki belgeleri ve ruhsatları iptal olduğu veya faaliyetleri geçici olarak durdurulduğu halde unvanlarında, ilan ve reklamlarında, mesleki faaliyette bulundukları intibaını yaratacak kelime veya ibareler kullanmak. d) Meslek ruhsatının kiralanması veya çeşitli menfaatler sağlayarak meslek mensubu olmayan kişilere faaliyette bulunma imkanı sağlamak. e) Mesleği yapmaları yasaklananları çalıştırmak veya bu kişilerle her ne şekilde olursa olsun doğrudan veya dolaylı olarak mesleki işbirliği yapmak. f) Üçüncü şahısları yanıltacak şekilde gerçeğe aykırı belge düzenlemek ve onaylamak, g) Bir diğer meslek mensubunun çalışanlarına ve diğer yardımcı kişilere işlerini yerine getirirken yükümlülüklerine aykırı davranmaya yöneltebilecek şekilde doğrudan veya dolaylı menfaat sağlamak veya önermek. ğ) Bir diğer meslek mensubunun çalışanlarını ve diğer yardımcı kişileri her türlü vasıtayla meslek mensuplarının veya iş sahiplerinin iş sırlarını ele geçirmeye veya açıklamaya yöneltmek. h) Bağımlı çalışan meslek mensupları bakımından aynı anda birden çok işletmede mesleki sorumluluk üstlenmek. ı) Mevzuat hükümlerinin emredici kurallarına aykırı davranmak suretiyle meslek mensupları karşısında haksız şekilde avantaj elde etmek.

20 12 Ücret ve diğer mali nitelikteki uygulamalar ile haksız rekabet MADDE 7 (1) Meslek mensupları, mesleki dayanışma sorumluluğunun bilincinde olarak, ücret ve mali nitelikteki uygulamalarda haksız rekabete neden olacak eylem ve davranışlarda bulunamazlar. Aşağıda sayılı haller özellikle haksız rekabet teşkil eder: a) Asgari ücret tarifesinin altında ücret talep etmek veya ücretsiz hizmet vermek. b) Ücret tarifesindeki düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla, yapılacak hizmet veya iş sonucu elde edilen menfaat üzerinden iş sahibi ile ortaklık pay anlaşmaları yapmak. c) Bir meslek mensubuna olan ücret borcunu ödememiş iş sahibine hizmet vermek. ç) İş sahiplerinden emanet para toplamak, alınan ücrete karşılık olmak üzere gerçeğe aykırı serbest meslek makbuzu veya fatura düzenlemek. d) Sözleşme değerinin altında serbest meslek makbuzu veya fatura düzenlemek veya hiç düzenlememek; mali yükümlülüklerini yerine getirmemek. e) Üçüncü kişilere ücret ya da herhangi bir menfaat sağlamak veya vaat etmek suretiyle iş almak. f) İş sahiplerine menfaat sağlamayı vaat etmek veya menfaat sağlamak ve bu suretle iş almak. g) İş sahiplerine ait veya iş sahiplerinden elde edilen bilgileri kullanmak suretiyle ekonomik çıkar sağlamak. ğ) Çalışanlara iş mevzuatında öngörülen ücret ve sosyal hakları vermemek veya maliyetleri düşürmek için yasal zorunlulukları yerine getirmemek. Reklam yoluyla haksız rekabet

21 13 MADDE 8 (1) Meslek mensupları, mesleki dayanışma sorumluluğunun bilincinde olarak, reklam yoluyla haksız rekabete neden olacak eylem ve davranışlarda bulunamazlar. Aşağıda sayılı haller özellikle haksız rekabet teşkil eder. a) Meslek mensuplarının dürüstlüğü, güvenirliği ve tarafsızlığı hakkında yanlış ve asılsız beyanlarda bulunmak. b) Meslek mensuplarının hizmetlerini ve faaliyetlerini yanlış ve yanıltıcı veya yersiz açıklamalarla kötülemek. c) Meslek mensupları hakkında asılsız ihbar ve şikayette bulunmak. ç) Kendisi, hizmetleri ve faaliyetleri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunmak. d) Sahip olmadığı meslek unvanını kullanmak. e) Bu Yönetmelik ile belirlenen reklam ilke ve kurallarına aykırı davranmak. f) Mesleki ve akademik unvan dışında sahip olunan başka unvanları kullanmak. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Hak, Yetki ve Sorumluluklar Odaların hak ve yetkileri MADDE 9 (1) Odalar, meslek mensuplarının iktisadi menfaatlerini korumak amacıyla, haksız rekabetin varlığı halinde Kanunun 14 üncü maddesi ile 29/6/1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 58 inci maddesi hükümlerine göre; (a) Fiilin haksız olup olmadığının tespiti, (b) Haksız rekabetin men i,

22 14 (c) Haksız rekabetin neticesi olan maddi durumun ortadan kaldırılması ile haksız rekabet yanlış veya yanıltıcı beyanlarla yapılmışsa bu beyanların düzeltilmesi, davalarını açmaya yetkilidir. Meslek mensubunun hakları MADDE 10 (1) Haksız rekabet nedeniyle, müşterileri, güvenirliği, mesleki itibarı, mesleki faaliyetleri veya diğer iktisadi menfaatleri zarar gören veya zarar görme tehlikesi olan meslek mensubu; ilgili odalara şikayette bulunabilir ve/veya 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununda düzenlenen dava haklarını kullanabilir. İstihdam edenin sorumluluğu MADDE 11 (1) Meslek mensubu, istihdam ettiği personel tarafından gerçekleştirilen haksız rekabet eylemleri ve uygulamaları sebebiyle de bağlı bulunduğu odaya ve zarar görenlere karşı sorumludur. İKİNCİ KISIM Reklam Kuralları Reklam yasağı MADDE 12 (1) Meslek mensupları, Kanunun 44 üncü maddesinde düzenlenen ve usul ve esasları bu Yönetmelikle belirlenen reklam yasağına uymakla yükümlüdürler. İlkeler MADDE 13 (1) Meslek mensubu, nesnel ve mesleğine ilişkin olduğu sürece işi ve şahsı hakkında açıklama yapabilir.

23 15 (2) Bir meslek mensubu bilimsel, düşünsel tartışmalar, seminerler ve eğitim programları organize edebilir. Ancak, bu faaliyetleri basın ve yayın yoluyla üçüncü kişilere duyuramaz. (3) Toplumun ilgilendiği konularda meslek mensubunun yaptığı yayınlara ve demeçlere haber programlarında yer verilmesi veya bunlar hakkında meslek mensubunca veya diğer kişilerce yazı ve haber yazılması reklam sayılmaz. (4) Meslek mensubu, bürosunun tanıtımı için broşür bastırabilir. Meslek mensubu veya mesleki şirketin yayınladığı, sirküler, bülten ve işe alma broşürlerinin mesleki ilişkilerin sürdürüldüğü kimselere gönderilmesi reklam sayılmaz. (5) Meslek mensubunun mesleki faaliyet ve meslek alanı dışında yerel, ulusal veya uluslararası düzeydeki herhangi bir faaliyetinin tanıtılması veya aldığı bir ödülün kamuya duyurulması veya üyesi olduğu bir kurumdaki üyeliğini açıklaması reklam sayılmaz. Tabela MADDE 14 (1) Meslek mensupları kullanacakları tabelalarda; oda ve Birlik amblemi, meslek unvanı ile ad ve soyadı, ortaklık bürosu unvanı, şirket ise şirket unvanı varsa akademik unvanı, büronun adresi, telefon numarası, internet adresi ile elektronik posta adresi yer alabilir. Tabelada bu Yönetmelikte belirlenenlerin dışında unvan, deyim, yabancı dillerde yazılmış ifadeler ile sair şekiller, işaret, resim, fotoğraf ve benzerlerine yer verilemez. (2) Aynı büroda birlikte çalışma halinde, birlikte çalışan meslek mensuplarının ad ve soyadlarının, ortaklık şeklinde çalışılması durumunda ise ortaklık unvanının tabelada yer alması zorunludur. (3) Tabela, büronun bulunduğu binanın giriş kapısının yanına, giriş holü veya koridoruna ya da büro giriş kapılarının yanına asılabilir. Bina cephelerine, büro balkonu ve pencerelerine birden fazla tabela asılamaz, benzeri yazılar yazılamaz. Basılı evrak

24 16 MADDE 15 (1) Başlıklı kağıtlar, kartvizitler ve diğer basılı evrak, reklam niteliği taşıyacak şekilde düzenlenemez. (2) Başlıklı kağıtlarda, kartvizitlerde ve diğer basılı evrakta, sadece mesleki unvan, varsa akademik unvan, ad ve soyadı, adres, telefon ve faks numaraları, internet ve elektronik posta adresleri ile bağlı bulunulan odayla ilgili sicil numarası, büro sicil numarası, ruhsat numarası, vergi dairesi ve vergi sicil numarası yer alabilir. (3) Ortaklık şeklinde çalışılması halinde ortaklığın unvanının yazılması zorunlu olup, ortakların ad ve soyadlarına da yer verilebilir. (4) Ortak sıfatı taşıyan meslek mensuplarının, başlıklı kağıtlarında, kartvizitlerinde ve diğer basılı kağıtlarında, ortaklığın adı yanında, kendi ad ve soyadlarını da kullanmaları zorunludur. (5) Başlıklı kağıtlarda, kartvizitlerde ve diğer basılı evrakta mesleki ve akademik unvan dışında unvan kullanılamayacağı gibi kamu ve özel kurum ve kuruluşlar ile siyasi partilerdeki geçmiş ve mevcut görevler belirtilemez. Odalar ve Birlik organlarında geçmişte görev alan meslek mensupları bu unvanlarını kullanamazlar. Halen görevli olanlar bu unvanlarını ancak bu görevin ifasında ve bu görevleri ile sınırlı olmak kaydıyla kullanabilirler. (6) Başlıklı kağıtlarda, kartvizitlerde ve diğer basılı evrakta, meslek mensubu veya ortaklığın ad ve unvanını belirtme amacını aşan hiç bir yazı ve deyim yer alamaz. Marka tescil yasağı MADDE 16 (1) Serbest muhasebecilik, serbest muhasebeci mali müşavirlik ve yeminli mali müşavirlik hizmeti, hiçbir sıfat altında marka olarak tescil ettirilemez. Telefon rehberi MADDE 17 (1) Meslek mensupları, alfabetik sırada dizilmiş olmak ve diğer meslek mensuplarından, meslek faaliyetlerini yürüten ortaklıklarından ayırt edici her hangi bir ifade, sembol, işaret ve saire kullanmamak koşulu ile telefon

25 17 rehberinin meslekler kısmında, ad, soyadı, büro adresi, telefon ve faks numaraları, internet adresi ve elektronik posta adreslerini yayınlatabilirler. Sirküler, kitapçık ve tanıtım broşürleri basımı MADDE 18 (1) Meslek mensubu, mesleki bilgi içeren sirküler, kitapçık, tanıtım broşürü ve benzeri dokümanları, mevcut müşterilerine ve diğer meslek mensuplarına posta ve elektronik posta gibi yöntemlerle dağıtabilir; bu yayınları, müşterisi olmayan kişi ve kurumlara ancak bunların yazılı talepleri halinde verebilir. (2) Meslek mensubu sunduğu mesleki faaliyetlerin tanıtımı için hazırlayacağı kitapçık ve broşürlerde, mevcut ve geçmiş müşterilerinin isim ve unvanlarını açıklayamaz, gerçeğe dayanmayan, haksız ve reklam sayılabilecek ifadeler kullanamaz. Kitap ve makale yayını MADDE 19 (1) Meslek mensupları, mesleki konularda hazırlayacağı kitap, makale ve benzeri bilimsel çalışmalarda mesleki ve akademik unvanlarını kullanabilir ancak, çalıştığı büro, şirket veya kurumun ad veya unvanını kullanamaz. Bağlı bulunulan büro, şirket veya kurumun faaliyetleri hakkında reklam sayılacak açıklama yapılamaz. (2) Meslek mensupları yayıncılık yapamaz. Meslek mensuplarının tek başına veya diğer bir meslek mensubu ile birlikte yazdıkları kitapları bastırıp satmaları yayıncılık faaliyeti sayılmaz. Meslek mensupları mesleki faaliyetlerini icra ettikleri şirket veya ortaklığın unvanını yayınevlerine kullandıramaz. Personel istihdamıyla ilgili duyurular MADDE 20 (1) Meslek mensupları büroları veya ortağı olduğu şirketlerin veya müşterilerinin mesleki personel ihtiyacı için ilan verebilir. Meslekle ilgili eğitim kurumlarında öğrencileri veya mezunları haberdar etmek amacıyla mesleği ve büro veya şirketini tanıtıcı bilgiler verebilir.

26 18 Medya ilişkileri MADDE 21 (1) Meslek mensupları; a) Büro açılışlarını basın ve yayın yoluyla duyuramaz. b) Yaşamları, kazançları, mesleki faaliyeti hakkında reklam niteliğinde yayınlarda bulunamaz; işlerine baktıkları veya eskiden hizmet verdikleri müşterileri hakkında tekzip yayınlayamaz; zorunlu haller dışında gazete, radyo ve televizyonlara ve internete görüntü, bilgi, demeç veremez, açıklama yapamaz. c) Gazete, radyo, televizyon ve internette röportaj, sohbet, konuşma, tartışma ve benzeri programlara katıldıklarında; reklam sayılabilecek her türlü davranıştan ve açıklamadan kaçınmak zorundadır. ç) Mesleğini icra ederken ya da gazete, radyo ve televizyonda veya internette kendisinin veya yapmakta olduğu işin ya da iş sahibinin adını reklam olabilecek nitelikte kullanamaz. Internet uygulamaları MADDE 22 (1) Meslek mensupları, bağlı oldukları odaya bilgi vererek internet dahil, teknolojinin ve bilimin olanak tanıdığı her tür ortamda serbest muhasebecilik, serbest muhasebeci mali müşavirlik ve yeminli mali müşavirlik mesleğinin ilke ve kurallarına, meslek unvanının gerektirdiği saygı ve güvene, Kanun, yönetmelik ve mecburi meslek kararlarına aykırı olmayacak şekilde kendisini ifade etme hakkına sahiptir. (2) Meslek mensupları, mesleki faaliyetlerini internet üzerinden sürdürmek, iş sahiplerini bilgilendirmek, mesleki makalelerini ve bilimsel çalışmalarını yayınlamak amacıyla yalnızca mesleki unvanı.tr uzantılı internet sitesi kurabilir. İnternet sitesi üzerinden mesleki faaliyetini yürütürken, mesleğin ilke ve kurallarına, meslek unvanlarının gerektirdiği saygı ve güvene aykırı olmamak şartı ve gerekli güvenlik tedbirlerini alarak sır saklama yükümlülüğüne uygun davranmak kaydı ile internetin

27 19 kendine özgü araçlarını ve sadece ilgili kişinin ulaşabileceği, şifre-algoritma ile korunan internet sitesinin geri planında kişiselleştirilmiş sanal ofis benzeri uygulamaları kullanabilir. Bu uygulamalar ilgilisinin dışındakilerin kullanımına açılamaz. (3) Meslek mensupları, internet sitelerinde; a) Site sahibi ya da sahiplerinin adı, soyadı, varsa akademik unvanı, büro unvanı, mesleki şirket ise tescil edilmiş unvanı, bağlı olduğu oda, büro ve sicil numaraları, mesleğe başlama tarihi, mezun oldukları üniversite, bildikleri yabancı dil, mesleki faaliyetin yürütüldüğü büro adresi, telefon ve faks numaraları, elektronik posta adresi gibi bilgilerin bulunmasını sağlar. b) İş sağlama amacına yönelik olmamak ve meslektaşlarıyla haksız rekabete yol açmamak kaydıyla internet sitelerini arama motorlarına kayıt ederken anahtar kelime olarak; adı, soyadı, büro unvanı, ortaklık büro unvanı, mesleki şirket unvanı, bulunduğu şehir ve kayıtlı oldukları oda dışında bir sözcük ya da tanıtım amaçlı herhangi bir ibare kullanamaz. c) İş sağlama amacına yönelik ve meslektaşlarıyla haksız rekabete yol açacak şekilde, internet kullanıcılarını kendi sitesine veya kendi sitesinden bir başka siteye yönlendirecek internet kısa yolları kullanamaz, kullanılmasına izin veremez, reklam veremez ve alamaz. Yükümlülükler MADDE 23 (1) Meslek mensupları, iş elde etmek için reklam sayılabilecek eylem ve davranışlarda bulunmamak; üçüncü kişilerin kendileri için reklam sayılabilecek eylem ve davranışlarına izin vermemek ve bunlara engel olmak için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. ÜÇÜNCÜ KISIM Haksız Rekabetle Mücadele Kurulu Haksız rekabet mücadele kurulu

28 20 MADDE 24 (1) Odalar ve Birlik kendi bünyelerinde mesleki faaliyetlerin haksız rekabet teşkil etmeyecek şekilde ve reklam ilke ve kurallarına uygun olarak yürütülmesinin temini ile bu Yönetmeliğin uygulanmasını gözetmek üzere, Haksız Rekabetle Mücadele Kurulu teşkil eder. (2) Kurul, oda ve Birlik yönetim kurullarının yetkilendirmesi ile ilgili yönetim kuruluna bağlı olarak faaliyetlerini yürütür. Oda haksız rekabetle mücadele kurulunun teşekkülü MADDE 25 (1) Kurul, biri Başkan olmak üzere en az üç üyeden oluşur. Üye sayısı binden fazla olan odalarda kurul üye sayısı oda yönetim kurulu tarafından belirlenir. (2) Kurul üyeleri en az beş yıl kıdemli meslek mensupları arasından oda yönetim kurulu tarafından görevlendirilir. Oda haksız rekabetle mücadele kurulunun görev ve yetkileri MADDE 26 (1) Kurulun görev ve yetkileri aşağıda belirtilmiştir: a) Oda yönetim kurulu tarafından görevlendirilmek kaydıyla, meslek mensuplarının haksız rekabete ve reklam ilkelerine ilişkin meslek kurallarını ihlâl edip etmedikleri konusunda denetim ve soruşturma yapmak. b) Meslek mensuplarının haksız rekabet veya reklam ilke ve kurallarına aykırılık teşkil eden davranış ve uygulamalarının tespiti halinde, bundan sorumlu olanlar için uygun görülen yaptırım önerisi ile birlikte durumu ilgili oda yönetim kuruluna sunmak. c) Kurul tarafından meslek mensubundan talep edilen ve kendisine veya müşterisine ait defter, evrak, dosya, kayıt ve diğer belgelerin meslek mensubu tarafından ibraz veya teslim edilmemesi halinde, gerektiğinde mahkemeye

29 21 başvurulmasını, bunların ibraz veya tesliminin sağlanmasını oda yönetim kuruluna teklif etmek. ç) Yıllık çalışma faaliyet raporunu, genel kuruldan önce oda yönetim kuruluna sunmak. d) Mesleki faaliyetlerin haksız rekabet teşkil etmeyecek şekilde yürütülmesi ve haksız rekabete ilişkin her türlü yasal düzenlemenin uygulanması ile ilgili görüş, bülten ve sirküler yayınlanması konusunda oda yönetim kuruluna önerilerde bulunmak. Oda haksız rekabetle mücadele kurulunun görev süresi MADDE 27 (1) Kurul üyelerinin görev süresi oda yönetim kurulunun görev süresi kadardır. (2) Görev süresi biten üye yeniden görevlendirilebilir. Birlik haksız rekabetle mücadele kurulunun teşekkülü MADDE 28 (1) Kurul, biri başkan olmak üzere en az beş üyeden oluşur. (2) Kurul üyeleri, en az beş yıl kıdemli meslek mensupları arasından Birlik Yönetim Kurulu tarafından görevlendirilir. Birlik haksız rekabetle mücadele kurulunun görev ve yetkileri MADDE 29 (1) Birlik Haksız Rekabetle Mücadele Kurulu, a) Odalarda kurulan haksız rekabetle mücadele kurulları arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlar, uygulamada yeknesaklığı gözetir. b) Yıl sonu itibariyle, oda haksız rekabetle mücadele kurulları tarafından hazırlanan faaliyet raporları ile görüş ve tavsiyeleri değerlendirir ve bunları Birlik Yönetim Kuruluna sunar. c) Birlik Yönetim Kurulu bu konularda sirküler, bülten ve tebliğler yayınlayabilir.

30 22 Birlik haksız rekabetle mücadele kurulunun görev süresi MADDE 30 (1) Kurul üyelerinin görev süreleri Birlik Yönetim Kurulunun görev süresi kadardır. (2) Görev süresi biten üye yeniden görevlendirilebilir. Haksız rekabetle mücadele kurullarının çalışma esasları MADDE 31 (1) Kurulların çalışma usul ve esasları Birlik Yönetim Kurulu tarafından bir yönerge ile belirlenir. DÖRDÜNCÜ KISIM Çeşitli ve Son Hükümler Disiplin soruşturması MADDE 32 (1) Bu Yönetmelik hükümlerine aykırılık tespit edilmesi halinde, odalar tarafından resen veya şikayet üzerine disiplin soruşturması başlatılır. Yürürlük MADDE 33 (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 34 (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Birlik Yönetim Kurulu yürütür SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU AÇISINDAN HAKSIZ REKABET OLGUSU(3) Haksız rekabet konusu 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu nda dördüncü kısımda aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir; MADDE 54- (1) Haksız rekabete ilişkin bu Kısım hükümlerinin amacı, bütün katılanların menfaatine, dürüst ve bozulmamış rekabetin sağlanmasıdır.

31 23 (2) Rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına diğer şekillerdeki aykırı davranışlar ile ticari uygulamalar haksız ve hukuka aykırıdır. II - Dürüstlük kuralına aykırı davranışlar, ticari uygulamalar MADDE 55- (1) Aşağıda sayılan hâller haksız rekabet hâllerinin başlıcalarıdır: a) Dürüstlük kuralına aykırı reklamlar ve satış yöntemleri ile diğer hukuka aykırı davranışlar ve özellikle; 1. Başkalarını veya onların mallarını, iş ürünlerini, fiyatlarını, faaliyetlerini veya ticari işlerini yanlış, yanıltıcı veya gereksiz yere incitici açıklamalarla kötülemek, 2. Kendisi, ticari işletmesi, işletme işaretleri, malları, iş ürünleri, faaliyetleri, fiyatları, stokları, satış kampanyalarının biçimi ve iş ilişkileri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunmak veya aynı yollarla üçüncü kişiyi rekabette öne geçirmek, 3. Paye, diploma veya ödül almadığı hâlde bunlara sahipmişçesine hareket ederek müstesna yeteneğe malik bulunduğu zannını uyandırmaya çalışmak veya buna elverişli doğru olmayan meslek adları ve sembolleri kullanmak, 4. Başkasının malları, iş ürünleri, faaliyetleri veya işleri ile karıştırılmaya yol açan önlemler almak, 5. Kendisini, mallarını, iş ürünlerini, faaliyetlerini, fiyatlarını, gerçeğe aykırı, yanıltıcı, rakibini gereksiz yere kötüleyici veya gereksiz yere onun tanınmışlığından yararlanacak şekilde; başkaları, malları, iş ürünleri veya fiyatlarıyla karşılaştırmak ya da üçüncü kişiyi benzer yollardan öne geçirmek, 6. Seçilmiş bazı malları, iş ürünlerini veya faaliyetleri birden çok kere tedarik fiyatının altında satışa sunmak, bu sunumları reklamlarında özellikle vurgulamak ve bu şekilde müşterilerini, kendisinin veya rakiplerinin yeteneği hakkında yanıltmak; şu kadar ki, satış fiyatının, aynı çeşit malların, iş ürünlerinin veya faaliyetlerinin benzer hacimde alımında uygulanan tedarik fiyatının altında olması hâlinde

32 24 yanıltmanın varlığı karine olarak kabul olunur; davalı, gerçek tedarik fiyatını ispatladığı takdirde bu fiyat değerlendirmeye esas olur, 7. Müşteriyi ek edimlerle sunumun gerçek değeri hakkında yanıltmak, 8. Müşterinin karar verme özgürlüğünü özellikle saldırgan satış yöntemleri ile sınırlamak, 9. Malların, iş ürünlerinin veya faaliyetlerin özelliklerini, miktarını, kullanım amaçlarını, yararlarını veya tehlikelerini gizlemek ve bu şekilde müşteriyi yanıltmak, 10. Taksitle satım sözleşmelerine veya buna benzer hukuki işlemlere ilişkin kamuya yapılan ilanlarda unvanını açıkça belirtmemek, peşin veya toplam satış fiyatını veya taksitle satımdan kaynaklanan ek maliyeti Türk Lirası ve yıllık oranlar üzerinden belirtmemek, 11. Tüketici kredilerine ilişkin kamuya yapılan ilanlarda unvanını açıkça belirtmemek veya kredilerin net tutarlarına, toplam giderlerine, efektif yıllık faizlerine ilişkin açık beyanlarda bulunmamak, 12. İşletmesine ilişkin faaliyetleri çerçevesinde, taksitle satım veya tüketici kredisi sözleşmeleri sunan veya akdeden ve bu bağlamda sözleşmenin konusu, fiyatı, ödeme şartları, sözleşme süresi, müşterinin cayma veya fesih hakkına veya kalan borcu vadeden önce ödeme hakkına ilişkin eksik veya yanlış bilgiler içeren sözleşme formülleri kullanmak. b) Sözleşmeyi ihlale veya sona erdirmeye yöneltmek; özellikle; 1. Müşterilerle kendisinin bizzat sözleşme yapabilmesi için, onları başkalarıyla yapmış oldukları sözleşmelere aykırı davranmaya yöneltmek, 2. Üçüncü kişilerin işçilerine, vekillerine ve diğer yardımcı kişilerine, hak etmedikleri ve onları işlerinin ifasında yükümlülüklerine aykırı davranmaya yöneltebilecek yararlar sağlayarak veya önererek, kendisine veya başkalarına çıkar sağlamaya çalışmak, 3. İşçileri, vekilleri veya diğer yardımcı kişileri, işverenlerinin veya müvekkillerinin üretim ve iş sırlarını ifşa etmeye veya ele geçirmeye yöneltmek, 4. Onunla kendisinin bu tür bir sözleşme yapabilmesi için, taksitle satış, peşin satış veya tüketici kredisi sözleşmesi yapmış olan alıcının veya kredi alan kişinin, bu

33 25 sözleşmeden caymasına veya peşin satış sözleşmesi yapmış olan alıcının bu sözleşmeyi feshetmesine yöneltmek. c) Başkalarının iş ürünlerinden yetkisiz yararlanma; özellikle; 1. Kendisine emanet edilmiş teklif, hesap veya plan gibi bir iş ürününden yetkisiz yararlanmak, 2. Üçüncü kişilere ait teklif, hesap veya plan gibi bir iş ürününden, bunların kendisine yetkisiz olarak tevdi edilmiş veya sağlanmış olduğunun bilinmesi gerektiği hâlde, yararlanmak, 3. Kendisinin uygun bir katkısı olmaksızın başkasına ait pazarlamaya hazır çalışma ürünlerini teknik çoğaltma yöntemleriyle devralıp onlardan yararlanmak. d) Üretim ve iş sırlarını hukuka aykırı olarak ifşa etmek; özellikle, gizlice ve izinsiz olarak ele geçirdiği veya başkaca hukuka aykırı bir şekilde öğrendiği bilgileri ve üretenin iş sırlarını değerlendiren veya başkalarına bildiren dürüstlüğe aykırı davranmış olur. e) İş şartlarına uymamak; özellikle kanun veya sözleşmeyle, rakiplere de yüklenmiş olan veya bir meslek dalında veya çevrede olağan olan iş şartlarına uymayanlar dürüstlüğe aykırı davranmış olur. f) Dürüstlük kuralına aykırı işlem şartları kullanmak. Özellikle yanıltıcı bir şekilde diğer taraf aleyhine; 1. Doğrudan veya yorum yoluyla uygulanacak kanuni düzenlemeden önemli ölçüde ayrılan, veya 2. Sözleşmenin niteliğine önemli ölçüde aykırı haklar ve borçlar dağılımını öngören, önceden yazılmış genel işlem şartlarını kullananlar dürüstlüğe aykırı davranmış olur. II - Hüsnüniyet kaidelerine aykırı hareketler: Madde 57 Hüsnüniyet kaidelerine aykırı hareketler hususiyle şunlardır: 1. Başkalarını veya onların emtiasını, iş mahsullerini, faaliyetlerini yahut ticari işlerini yanlış, yanıltıcı veya lüzumsuz yere incitici beyanlarla kötülemek; 2. Başkasının ahlakı veya mali iktidarı hakkında hakikate aykırı malumat vermek;

34 26 3. Kendi şahsi durumu, emtiası, iş mahsulleri, ticari faaliyeti veya ticari işleri hakkında yanlış veya yanıltıcı malumat vermek veyahut üçüncü şahıslar hakkında aynı şekilde hareket etmek suretiyle rakiplerine nazaran onları üstün duruma getirmek; 4. Paye, şahadetname veya mükâfat almadığı halde bunlara sahip imişçesine hareket ederek müstesna kabiliyete malik bulunduğu zannını uyandırmaya çalışmak veya buna müsait olan yanlış unvan yahut mesleki adlar kullanmak; 5. Başkasının emtiası, iş mahsulleri, faaliyeti veya ticaret işletmesiyle iltibaslar meydana getirmeye çalışmak veya buna müsait bulunan tedbirlere başvurmak, hususiyle başkasının haklı olarak kullandığı ad, unvan, marka, işaret gibi tanıtma vasıtalarıyla iltibasa meydan verebilecek surette, ad, unvan, marka, işaret gibi tanıtma vasıtaları kullanmak veyahut iltibasa meydan veren malları, durumu bilerek veya bilmeyerek, satışa arz etmek veya şahsi ihtiyaçtan başka her ne sebeple olursa olsun elinde bulundurmak; 6. Üçüncü şahısların müstahdemlerine, vekillerine veya diğer yardımcılarına, onları vazifelerini ihlale sevk etmek suretiyle kendisine veya başkasına menfaatler sağlamak maksadıyla veya bu kabil menfaatleri sağlamaya elverişli olacak surette, müstahak olmadıkları menfaatler temin veya vaat etmek; 7. Müstahdemleri, vekilleri veya diğer yardımcı kimseleri iğfal suretiyle, istihdam edenin veya müvekkillerinin imalat veya ticaret sırlarını ifşa ettirmek veya ele geçirmek; 8. Hüsnüniyet kaidelerine aykırı bir şekilde elde ettiği veya öğrendiği imalat veya ticaret sırlarından haksız yere faydalanmak veya onları başkalarına yaymak; 9. Hüsnüniyet sahibi kimseleri iğfal edebilecek surette hakikate aykırı hüsnühal ve iktidar şahadetnameleri vermek; 10. Rakipler hakkında da cari olan kanun, nizamname, mukavele yahut mesleki veya mahalli adetlerle tayin edilmiş bulunan iş hayatı şartlarına riayet etmemek.

35 27 B) Hukuki sorumluluk I - Çeşitli davalar MADDE 56- (1) Haksız rekabet sebebiyle müşterileri, kredisi, meslekî itibarı, ticari faaliyetleri veya diğer ekonomik menfaatleri zarar gören veya böyle bir tehlikeyle karşılaşabilecek olan kimse; a) Fiilin haksız olup olmadığının tespitini, b) Haksız rekabetin men ini, c) Haksız rekabetin sonucu olan maddi durumun ortadan kaldırılmasını, haksız rekabet yanlış veya yanıltıcı beyanlarla yapılmışsa bu beyanların düzeltilmesini ve tecavüzün önlenmesi için kaçınılmaz ise, haksız rekabetin işlenmesinde etkili olan araçların ve malların imhasını, d) Kusur varsa zarar ve ziyanın tazminini, e) Türk Borçlar Kanununun 58 inci maddesinde öngörülen şartların varlığında manevi tazminat verilmesini, isteyebilir. Davacı lehine ve (d) bendi hükmünce tazminat olarak hâkim, haksız rekabet sonucunda davalının elde etmesi mümkün görülen menfaatin karşılığına da karar verebilir. (2) Ekonomik çıkarları zarar gören veya böyle bir tehlikeyle karşılaşabilecek müşteriler de birinci fıkradaki davaları açabilirler, ancak araçların ve malların imhasını isteyemezler. (3) Ticaret ve sanayi odaları, esnaf odaları, borsalar ve tüzüklerine göre üyelerinin ekonomik menfaatlerini korumaya yetkili bulunan diğer meslekî ve ekonomik birlikler ile tüzüklerine göre tüketicilerin ekonomik menfaatlerini koruyan sivil toplum kuruluşlarıyla kamusal nitelikteki kurumlar da birinci fıkranın (a), (b) ve (c) bentlerinde yazılı davaları açabilirler. (4) Bir kimse aleyhine birinci fıkranın (b) ve (c) bentleri gereğince verilmiş olan hüküm, haksız rekabete konu malları, doğrudan veya dolaylı bir şekilde ondan ticari amaçla elde etmiş olan kişiler hakkında da icra olunur.

36 28 C) Ceza sorumluluğu I - Cezayı gerektiren fiiller MADDE 62- (1) a) 55 inci maddede yazılı haksız rekabet fiillerinden birini kasten işleyenler, b) Kendi icap ve tekliflerinin rakiplerininkine tercih edilmesi için kişisel durumu, ürünleri, iş ürünleri, ticari faaliyeti ve işleri hakkında kasten yanlış veya yanıltıcı bilgi verenler, c) Çalışanları, vekilleri veya diğer yardımcı kimseleri, çalıştıranın veya müvekkillerinin üretim veya ticaret sırlarını ele geçirmelerini sağlamak için aldatanlar, d) Çalıştıranlar veya müvekkillerden, işçilerinin veya çalışanlarının ya da vekillerinin, işlerini gördükleri sırada cezayı gerektiren bir haksız rekabet fiilini işlediklerini öğrenip de bu fiili önlemeyenler veya gerçeğe aykırı beyanları düzeltmeyenler, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, 56 ncı madde gereğince hukuk davasını açma hakkını haiz bulunanlardan birinin şikâyeti üzerine, her bir bent kapsamına giren fiiller dolayısıyla iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılırlar ANTALYA SMMM ODASI HAKSIZ REKABETLE MÜCADELE KURULUNUN FAALİYET RAPORU(4) Antalya Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası Haksız Rekabet Kurulunun 2009 çalışma dönemine ait Faaliyet Raporunda belirtildiği üzere ilgili yılda Kurula toplam 21 adet haksız rekabet ile ilgili dosya iletilmiştir. Raporda i. Müşteri listelerinin zamanında odaya iletilmemesinin disiplin suçunu oluşturduğunun ii. Odanın TÜRMOB LA yaptığı görüşmeler sonrasında reklam tabelalarının lacivert zemin üzerine beyaz yazılı olması gerektiğinin,

37 29 iii. Beyanname, bildirge vermeyi kesmeden önce müşteriye sözleşmenin fesih ile sonuçlandığını, noter vasıtasıyla tebligatla bildirilmesinin sorunları çözeceğinin, iv. Borcunu ödemeyen müşterinin işinin bırakıldığının Odaya bildirilmesine karşın diğer meslek mensubunca yapılmasının suç oluşturduğunun, v. İş transferlerinde müşteri devir teslim tutanağının mutlaka düzenlenmesinin gerektiğinin, vi. Haksız rekabetle mücadele hususunda yukarıda belirtilen konuların her fırsatta internet, dergi, yayın, toplantı vb. ile meslek mensuplarına bildirilmesi gerektiğinin üzerinde durulmuştur. Raporun detaylarında Antalya 2009 yılında haksız rekabetle mücadele kurulu (KRMK) tarafından aşağıdaki tespitler gerçekleştirilmiştir: Ücret ve Diğer Mali Nitelikteki Uygulamalar İle Haksız Rekabet Meslektaşlar arasında ücrete dayalı anlaşmazlıklar ve yönetmeliğe aykırı davranışların sayısında artış olduğu görülmektedir. Haksız rekabete neden olan mesleki davranışların birinci sırasını daima ücret konusu oluşturmaktadır. En kolay müşteri edinme yolu daha düşük bir ücret teklifidir. Is yükünün ve sorumlulukların arttığı bir dönemde ücretlerin de artması, ya da en azından aynı seviyede kalması hayatın bir gerçeğidir. Aksi halde mesleki hizmetin gereği gibi verilmemesi sonucunu doğurur. Zamana dayalı olarak hazırlanacak ücret tarifesindeki ücret tespit esasları bu konuda yol gösterici olacaktır. Yazılı sözleşme yapmadan is kabulü, asgari ücretin altında ücretle çalışma, yıl içinde aldığı ücrete serbest meslek makbuzu düzenlememek, bazı müşterilere aracılık sözleşmesi düzenleyerek sadece beyanname göndermek gibi haksız rekabete neden olan eylemlerin bu dönem yapılan şikâyetlerin baslıca konusunu oluşturmuştur. Reklam Yoluyla Haksız Rekabet Reklam yasağına aykırı davranışlar Tabela, Kartvizit, basılı evrak, tanıtım broşürü, masa takvimi, bayram ve yılbaşı promosyonları ile internet uygulamaları konularında yoğunlaşmaktadır. Reklam yasağı konusuna giren uygulamaların

38 30 meslektaşlar tarafından tam olarak bilinmediği, özellikle is elde etmek amacı ile hazırlanan web siteleri sayısında artış olduğu görülmektedir. Web sitesi kuran ve bu yolla kendisini ifade etmek isteyen meslektaşlarımızın haksız rekabet ve reklam yasağı yönetmeliğindeki kurallara dikkat etmeleri gerektiğini, aksine davranışların disiplin suçu oluşturduğunu hatırlatırız. HRMK'na sevk edilen dosyalarla ilgili HRMK tarafından yapılan inceleme ve soruşturma sonucunda; Tablo 1 HRMK Faaliyetlerine İlişkin Çıktılar Haksız Rekabetle Mücadele Kurulu Toplantı Sayısı 17 Yönetim Kurulu kararı ile Haksız Rekabet Mücadele Kurulu na sevk edilen toplam dosya sayısı 21 1-Yaptırım önerisi ile Yönetim Kuruluna sunulan toplam dosya sayısı 7 2-"Ceza verilmesine yer olmadığı" önerisi ile Yönetim Kuruluna sunulan dosya sayısı 9 3-"Dosyanın işlemden kaldırılması" önerisi ile Yönetim Kuruluna sunulan dosya sayısı 4-Sonuçlandırılmamış dosyalar 21 5-Yargı süreci nedeniyle Yönetim Kuruluna, bekletilmesi önerisiyle iade edilen dosya sayısı 3

39 31 Tablo 2 HRMK Faaliyetlerine İlişkin Çıktılar 6) Meslek mensupları arasında ve iş sahipleri ile ilişkilerde haksız rekabet konusunda toplam dosya sayısı 6/a Muhasebe ve Denetim standartlarına uymamak, mesleki faaliyetlerin yürütülmesinde gereken mesleki özeni göstermemek 6/b Bir diğer meslek mensubu ile sözleşmesi bulunan iş sahiplerini sözleşme yapmak amacıyla mevcut sözleşmelere aykırı davranmaya veya bu sözleşmeyi fesih etmeye yöneltmek 2 6/c İzinsiz olarak faaliyette bulunmak, yetki belgeleri ve ruhsatları iptal olduğu halde doğrudan veya dolaylı olarak mesleki faaliyete devam etmek veya faaliyetleri geçici olarak durdurulduğu halde mesleki faaliyetlere doğrudan devam etmek 6/ç Yetki belgeleri ve ruhsatları iptal olduğu veya faaliyetleri geçici olarak durdurulduğu halde, unvanlarında, ilan ve reklamlarında, mesleki faaliyette bulundukları intibaını yaratacak kelime veya ibareler kullanmak 6/d Meslek ruhsatının kiralanması veya çeşitli menfaatler sağlayarak meslek mensubu olmayan kişilere faaliyette bulunma imkanı sağlamak 6/e Mesleği yapmaları yasaklananları çalıştırmak veya bu kişilerle her ne şekilde olursa olsun doğrudan veya dolaylı olarak mesleki iş birliği yapmak 6/f Üçüncü şahısları yanıltacak şekilde gerçeğe aykırı belge düzenlemek veya onaylamak 1 6/g Bir diğer meslek mensubunun çalışanlarına ve diğer yardımcı kişilere işlerini yerine getirirken yükümlülüklerine aykırı

40 32 davranmaya yöneltebilecek şekilde doğrudan veya dolaylı menfaat sağlamak veya önermek 6/ğ Bir diğer meslek mensubunun çalışanlarını ve diğer yardımcı kişileri her türlü vasıtayla meslek mensuplarının veya iş sırlarını ele geçirmeye veya açıklamaya yöneltmek 6/h Bağımlı çalışan meslek mensupları bakımından aynı anda birden çok işletmede mesleki sorumluluk üstlenmek 6/ı Mevzuat hükümlerinin emredici kurallarına aykırı davranmak suretiyle meslek mensupları karşısında haksız şekilde avantaj elde etmek 2 Tablo 3 HRMK Faaliyetlerine İlişkin Çıktılar 7) Ücret ve diğer mali nitelikteki uygulamalar ile Haksız Rekabet konusunda toplam dosya sayısı: 7/a Asgari ücret tarifesinin altında ücret talep etmek veya ücretsiz hizmet vermek 1 7/b Ücret tarifesindeki düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla, yapılacak hizmet veya iş sonucu elde edilen menfaat üzerinden iş sahibi ile ortaklık pay anlaşmaları yapmak 7/c Bir meslek mensubuna olan ücret borcunu ödememiş iş sahibine hizmet vermek 7/ç İş sahiplerinden emanet para toplamak, alınan ücrete karşılık olmak üzere gerçeğe aykırı serbest meslek makbuzu veya fatura düzenlemek

41 33 7/d Sözleşme değerinin altında serbest meslek makbuzu veya fatura düzenlemek veya hiç düzenlememek, mali yükümlülükleri yerine getirmemek 7/e Üçüncü kişilere ücret veya herhangi bir menfaat sağlamak veya vaat etmek suretiyle iş almak 7/f İş sahiplerine menfaat sağlamayı vaat etmek veya menfaat sağlamak ve bu suretle iş almak 7/g İş sahiplerine ait veya iş sahiplerinden elde edilen bilgileri kullanmak suretiyle ekonomik çıkar sağlamak 7/ğ Çalışanlara iş mevzuatında öngörülen ücret ve sosyal hakları vermemek veya maliyetleri düşürmek için yasal zorunlulukları yerine getirmemek Tablo 4 HRMK Faaliyetlerine İlişkin Çıktılar 8) Reklam yoluyla Haksız Rekabet konusunda toplam dosya sayısı: 8/a Meslek mensuplarının dürüstlüğü, güvenilirliği ve tarafsızlığı hakkında yanlış ve asılsız beyanda bulunmak 8/b Meslek mensuplarının hizmetlerini ve faaliyetlerini yanlış ve yanıltıcı veya yersiz açıklamalarla kötülemek 8/c Meslek mensuplarını hakkında asılsız ihbar ve şikayette bulunmak 8/ç Kendisi, hizmetleri ve faaliyetleri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunmak 8/d Sahip olmadığı meslek unvanını kullanmak 8/e Bu Yönetmelik ile belirlenen reklam ilke ve kurallarına aykırı 1

42 34 davranmak 8/f Mesleki ve akademik unvan dışında sahip olunan başka unvanları kullanmak 1.5. TÜRMOB YAYINLARI, HAKSIZ REKABETLE MÜCADELE KUTUP YILDIZIMIZ (5) TÜRMOB tarafından 2008 yılından bu yana üç kurultay ve bir çalıştay gerçekleştirilmiştir yılı ise haksız rekabetle mücadele yılı olarak ilan edilmiştir. TÜRMOB tarafından yayınlanan, Haksız Rekabetle Mücadele Kutup Yıldızımız isimli çalışmada aşağıdaki hususlara yer verilmiştir: ÇALIŞMALARIMIZIN TEMELİ MESLEKİ ÖZENE DAYANMAKTADIR Haklarımız, görevlerimizi yerine getirdikçe artar. i. Mesleki bilgi ve beceriye sahip olmak, ii. Güncel kalabilmek için sürekli mesleki eğitim almak, iii. Muhasebe ve denetim standartlarına uymak, iv. İşin gerektirdiği organizasyon ve kurumsallaşmayı sağlamak,çalışmalarımızın kalitesi bakımından olmazsa olmaz koşullardır. Gösterilecek çalışma ve özen, ortalama tecrübe ve bilgi birikimine sahip bir meslektaşınkinden az olmamalıdır. i. Özensiz çalışmanın müşteri memnuniyetini sağlayamadığı, ii. Bu tür davranışın hizmet kusuru olduğu, iii. Yasaların da buna izin vermediği bütün meslektaşlarımızca bilinmelidir. MESLEK RUHSATI AYRICALIĞIMIZDIR Unvan kullanmak ruhsata bağlı bir imtiyazdır. Bu imtiyaz, meslek mensuplarına meslek yasamızla tanınmıştır.

43 35 i. Meslek ruhsatını, hiçbir şekilde başkalarına kullandırmayan, ii. Yetki belgesini ruhsatından ayrı tutmayan, iii. Bir işverene hizmet akdiyle bağlı olarak hizmet sunduğu halde; ruhsatını başkasına ait işlerde kullanmayan, meslek mensubumuz bu imtiyazı hak eder. Ruhsatsızla Çalışan Hüsrana Uğrar!.. İş sahipleri: i. Meslek ruhsatı olmayanlarla çalışmamayı kamu düzenini korumanın ön koşulu sayarlar. ii. Meslek sahibi olmayanlara iş gördürmeyi işlerinin geleceği ve toplum düzeni açısından doğru bulmazlar. iii. Aksini düşünmenin yasalara aykırı olduğunu ve hukuki bakımdan kendilerini zor durumlara sokacağını bilirler. iv. Bunun sonucunda cezai yaptırımlarla karşılaşacaklarının da farkındadırlar. MESLEK AHLAKI EN İYİ REHBERDİR İş icra edilirken mesleğin muhataplarına zarar verecek davranışlarda bulunulmaz. Meslek unvanı imtiyazını hak etmiş bir meslek mensubu; i. Sorumluluklarının gereğini yerine getirenlere her zaman saygı duyulduğunu bilir, ii. Müşterisinin sırrını ele geçirmeye çalışmaz, müşterisinin sahip olduğu sırlarını da saklar, iii. İşini yaparken iş sahibinin işiyle ilgili olarak doğrudan veya kendisinden öğrendiği bilgileri kullanarak ekonomik çıkar sağlamayı dürüstlük kuralına aykırı bulur. Bunu onursuzluk sayar.

44 36 iv. Meslektaşının çalışanlarını her türlü vasıtayla meslek mensubunun veya iş sahibinin iş sırlarını ele geçirmeye veya açıklamaya yöneltmez, v. Bilerek gerçeğe aykırı belge düzenlemez veya bu gibi belgeleri gerçekmiş gibi onaylamaz. Bu tür davranışlara da izin vermez. İş Sahibi, Hakkını Kendi Hakkı Gibi Bilenin Yanındadır Sırları namus bilen, her türlü yasal sorumlulukları gözeten, bilerek gerçeğe aykırı işlem yapmayan bir meslek mensubuna iş sahibinin kapıları ardına kadar açıktır. DİSİPLİN KURALLARINA UYGUN ÇALIŞMAK MESLEĞİN VAZGEÇİLMEZ UNSURUDUR Unvanı nı, ruhsatını ve yetki belgesini hak eden; çalışmalarını özenle ve ilkeli olarak sürdüren meslek mensupları: i. Kendine ait olmayan bir meslek unvanını kullanmaz, bunu ahlaki bulmaz, ii. İşin kabulüne veya reddine ilişkin mecburi meslek kararlarını aynen uygular, iii. Hakkında uygulanan disiplin cezalarının sonuçlarını doğrudan veya dolaylı yollardan ortadan kaldırmayı düşünmediği gibi, örgütünün meslektaşlarına verdiği disiplin cezalarını da saygı ile karşılar, gereğini yapar. ÜCRET VE DİĞER MALİ NİTELİKTEKİ UYGULAMALARDA İLKELİ DAVRANMAK ESASTIR Müşteri Velinimettir. Ancak!.. i. İş sahiplerine menfaat sağlamayı vaat ederek veya menfaat sağlayarak iş alınmaz. ii. Müşterilerine işini iyi yaptığını gururla söylemekte hiç bir sakınca görülmez.

45 37 iii. Yasaların işverenlere sağlamış olduğu olanaklar dışında kendisine bir takım faydalar sağlamayı vaat etmenin aldatmacadan ibaret olduğunu düşünülür ve etik bulunmaz. iv. Olağanüstü haller dışında, ücretini ödemeyen iş sahibine hizmet vermenin angarya olduğu bilinir. v. Ücretini alamadığı için müşterisi ile ilişkisini kesen meslektaşının bu müşterisine hizmet vermek asla kabul edilemez. Önce İlke Sonra Kazanç Yayınlanmış olan asgari ücret tarifesinin altında ücret önererek müşteriden iş almak suçtur. İlkeli meslek mensubu, bu durumda meslek standartlarına uygun bir biçimde hizmet verilemeyeceğini bilir. Bunun için: i. Yaptığı iş için aldığı bedeli emeğinin karşılığı sayar, düzenleyeceği serbest meslek makbuzunda veya faturada bunu aynen gösterir. ii. İş ilişkisinde bulunulan işverenler; tarifesinin altında ücret teklif eden veya aldığı ücreti resmi belgelerine doğru yansıtmayan meslek mensubuna güvenmez ve onunla çalışmak istemez. iii. Bu tür uygulamaların hem iş sahibini hem de meslek mensubunu yasalar karşısında zor durumda bırakacağı hiçbir zaman unutulmamalıdır. Hizmet Sözleşmesi Dışında Parasal Bir İlişkiye Girilmez i. Herhangi bir nedenle emanet para alınması, ii. Müşterinin alacak ve borç ilişkisine taraf olunması, Meslek ahlakı ve onuru ile bağdaşmayacağı gibi her zaman yanlış anlaşılır. iii. Bu tür ilişkilerin hem müşteri hem de meslektaşlarımız için yasalara aykırı olduğu ve mutlaka disiplin kovuşturması ve/veya cezai takibatla karşılaşacağı bilinmelidir. Çalışanların Hakları Korunmalıdır

46 38 Meslektaşlarımız: i. Yanında çalışanlarla yaptığı hizmet sözleşmesinin gereğini yerine getirir, gerçek ücreti resmi kayıtlara aynen yansıtır. ii. İş mevzuatına göre çalışanlara öngörülen hakların kendi çalışanlarına da uygulanmasını sağlar. iii. Ayrımcılık yapmaz, çalışanlarına farklı davranmaz, bu tür davranışlara da izin vermez. DÜRÜSTLÜK KURALLARINA AYKIRI DAVRANIŞLAR TEMİZ REKABETİ BOZAR Meslek mensubu yalan söylemez, meslektaşlarını kötülemez; i. Meslektaşlarının; dürüstlüğü, güvenilirliği ve tarafsızlığı hakkında yanlış ve asılsız beyanlarda bulunmaz, ii. Hizmetlerini ve faaliyetlerini yanlış, yanıltıcı veya yersiz açıklamalarla kötülemez, iii. Asılsız ihbar ve şikâyetlerde bulunmaz. bilir, Meslek mensubu kendinde olmayan vasıfları öne sürmez, bunu onursuzluk i. Kendisi, hizmetleri ve faaliyetleri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunmaz. ii. Ancak mesleğimiz uğraşı konularında bilimsel çalışmalara önem verir. Bu nedenle: i. Bütün mensuplarımızın kitap, makale ve benzeri bilimsel çalışmalar içinde olmaları ve konularında yenilikleri izlemeleri gerekir. ii. Araştırmacı, bilgili ve ilkelidirler, gelişmelere ve yeniliklere açık olurlar. iii. Mesleğimize ilişkin olduğu sürece, işini ve şahsını tanıtan meslek mensuplarımız, reklam amacıyla medyayı kullanmaksızın bilimsel, düşünsel tartışmalar, seminerler ve eğitim programları organize edebilirler.

47 39 iv. 3 Meslek mensuplarımızın mesleki ve toplumsal konulardaki yayın ve bilimsel çalışmaları, meslek alanı dışında her düzeydeki faaliyetleri sonucunda aldığı ödüller ile üyesi olduğu kurumlardaki konumu, basında yer alabilir. v. 3 Sahip olduğu mesleki ve akademik unvanı dışında unvan kullanamazlar. vi. 3 Yayıncılık yapamazlar. vii. 3 Bütün bu çalışmalarda şirket ve ortaklığın unvanlarını kullanmazlar/kullandırmazlar. Mesleğin gelişimine bilimsel çalışmaları ile katkıda bulunanlara saygı duyulur. İşveren; yalan söyleyen, meslektaşlarını kötüleyen, kendinde olmayan özellikleri varmış gibi gösteren bir meslek mensubuna güvenmez ve onunla çalışmak istemez. MESLEK YASAMIZDA REKLAM YASAKTIR Meslek Mensupları İş Elde Etmek İçin Reklama Gerek Duymazlar i. İşyeri tabelalarını, basılı evrakını ve kartvizitlerini yönetmeliklerde belirlenen esaslar çerçevesinde düzenler, reklam sayılabilecek görünümlere yer vermezler. ii. Telefon rehberinde yer almayı, sirküler, kitapçık ve tanıtım broşürlerini reklam için kullanmazlar. iii. Müşterisi olmayan kişi ve kurumlara ancak bunların yazılı talepleri halinde bu dokümanları verebilirler. iv. Meslek kanununda sayılı hizmetlerini hiçbir sıfat altında marka olarak tescil ettiremezler. Medya Reklam İçin Asla Kullanılamaz Meslek mensuplarımız: i. Yaşantısı, kazancı ve mesleki faaliyetlerinin reklam niteliğinde medyada yer almasından rahatsızlık duyar. Bu nedenle, zorunlu kalmadığı sürece

48 40 medyada görüntü, bilgi, demeç ve/veya açıklama yapamaz ve başkalarına da bu konuda fırsat vermez. ii. Katıldığı her türlü medya programlarında kendisi, işi ve müşterileri hakkında reklam sayılabilecek davranışlardan kaçınır. iii. Büro açılışını medya yolu ile duyurmayı kendisine güvensizlik sayar, yasal olmadığını bilir. iv. Meslek yasamız ve yönetmeliğimiz de bu tür davranışları yasaklamıştır. Ayinesi İştir Kişinin Lafa Bakılmaz İş sahibi medya üzerinde kendisine meslek mensubu aramaz, bu tür reklamlardan ürker. Teknoloji yaşamın vazgeçilmez unsurudur. i. Bilgiye erişimin kolaylaşması, haberleşme imkanının artması, bilgiye anında erişim sayesinde zamandan tasarruf, bilgi paylaşımının kolaylaşması, ses ve görüntünün iletimi, insanların seslerini duyurabilmesi gibi olanaklar sunan interneti kullanmak hakkımız ve ödevimizdir. Ayrıca yasal zorunluluktur. ii. 3Teknolojinin ve bilimin olanak tanıdığı her türlü ortamda, mesleğimizin ilke ve kurallarına, mevzuat hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla kendimizi ifade etme hakkına sahip bulunmaktayız. Bunun için: Oda ya bilgi vermek kaydı ile İnternet sitesi kurabiliriz. Mesleki faaliyetlerimizi sürdürmek, müşterilerimizi bilgilendirmek ve bilimsel çalışmalarımızı yayınlamak için interneti kullanırız. Ancak bu faaliyetlerimizi sürdürürken; i. Gerekli güvenlik tedbirleri alınmalıdır, ii. Sır saklama yükümlülüğüne uygun davranmalıdır, iii. Sitenin içeriğini yönetmelik hükümleri kapsamında düzenlemelidir, iv. Sitelerde reklam vermemeli, almamalıdır, v. Yanlış yönlendirici kısa yollar kullandırtmamalıdır

49 41 HAKSIZ REKABETİ ENGELLEYECEK TEK ÖLÇÜT DÜRÜSTLÜK KURALI NA UYMAKTIR Toplum, dürüst davranışı talep eder Toplum; hukuka uygun ve bozulmamış rekabet ortamında herkesin dürüst davranacağına ve kurallara göre hareket edileceğine inanır ve buna güvenme hakkına sahip bulunur. Dürüstlük kuralını ihlal edenler bu güvene aykırı hareket ederek haksız rekabete neden olur. Bu da haksız rekabeti oluşturur. Yönetmelik hükümleri bu konuda ancak yol göstericidir. Kamu düzenini korumak yurttaşlık görevidir Rekabet düzeninin temel direkleri olan; ekonomi, tüketici ve kamunun menfaati, ancak hukuka uygun / saf / dürüst ve bozulmamış rekabetle korunur ve böylelikle kamu düzeni sağlanır. Dürüstlük kuralının ihlali, yönetmelikte sayılanlarla sınırlı değildir Meslektaşlar arasında, müşteri ilişkilerinde bu ilişkileri etkileyecek, aldatıcı veya dürüstlük kuralına uygun olmayan davranışlar ile uygulamalar hukuka aykırıdır. Bu aykırılıklar; meslektaşlarımızı disiplin kovuşturması yanında hukuki ve cezai sorumlulukla da karşı karşıya bırakır. Duyarsızlığın sonu teslimiyetçiliktir Meslek mensuplarının dürüstlük kuralına aykırı davranışlardan kaçınmaları, üçüncü kişilerin bu türde davranışlara izin vermemeleri ve bunlara engel olmak için önlem almaları, duyarlı olmalarının gereği ve ödevleridir. UNUTMAYIN HAKKINI SAVUNMAYAN İTİBARINI DA KAYBEDER Haksız rekabetle mücadelede meslek örgütü yanımızda.

50 42 Odalarımız, uğradığınız haksız fiilin tespiti, haksız rekabetin ortadan kaldırılması, uğranılan zararın giderilmesi konusunda dava açmak zorundadır, Yeter ki siz örgütünüzle işbirliği içinde olun. Çalışanların Haksız Fiilleri Meslek Mensubunu Bağlar Yanımızda çalışanların veya işimizi yaptırdığımız kişilerin haksız fiile neden olan davranış ve eylemlerinden dolayı hukuki sorumluluk altında olduğumuzun bilincinde olmalıyız. Haklı Şikayette Bulunmaktan Çekinilmemelidir Meslektaşlarımızın mevzuatımıza aykırı her türlü eylem ve davranışlarını Odaya bildirmekte tereddüt etmemeliyiz. CEZA ALMADAN REKABETİ KORUMAK İÇİN NE YAPMALIYIZ? Meslek mensupları ve aday meslek mensupları disiplin konusunda; i. Uyarma ii. Kınama iii. Geçici Olarak Mesleki Faaliyetten Alıkoyma iv. Yeminli Sıfatını Kaldırma v. Meslekten Çıkarma Yaptırımları ile karşılaşmamak ve Haksız Rekabete neden olmamak için, mesleği uygularken titizlik ve özen göstermelidirler. UYARMA ALMAMAK İÇİN Mesleğimizin yürütülmesinde daha dikkatli davranılması konusunda yapılacak uyarı onur kırıcıdır i. Müşterilerimizin işlerine duyarlı olmalı ve ilgimizi devam ettirmeliyiz, iş sözleşmesi hükümlerine uymalıyız. ii. İş akdinin feshi halinde defter ve belgeleri iş sahiplerine devir teslim tutanağı ile otuz gün içinde vermeliyiz.

51 43 iii. Birlikçe yayımlanan genelge ya da yönerge hükümlerinde yer alan, meslek disiplinini tanımlayan davranışlara uygun hareket etmeliyiz. iv. Tabelalarımızı yasalara uygun olarak düzenlemeliyiz. Müşteri Bildirim Listelerini tam ve doğru olarak Oda ya süresinde vermeliyiz. v. Bir başka meslektaşımızın çalışanlarından; gerek meslektaş gerekse de müşterileriyle ilgili iş sırlarının açıklanması ve ele geçirilmesine karşı çıkıp mahremiyeti korumalıyız. KINAMA ALMAMAK İÇİN Görevinde ve davranışlarında kusuru belirlenen meslek mensubu kınanır i. Yalnızca sahip olduğumuz unvanları kullanmalıyız. ii. etmeliyiz. iii. iv. etmemeliyiz. Yönetmelikte öngörülen yazılı hizmet sözleşmesini yaparak iş kabul Reklam yasağına uymalıyız. Asgari ücret tarifesinde yer alan ücretlerin altında iş kabul v. Ücret yönetmeliğine göre, ücret tahsil edilmediğinde daha sonraki yıllarda da işi sürdürmemeliyiz. vi. Çalışanlar listesine kaydolmadan bir unvan altında mesleki faaliyette bulunmamalıyız. vii. Yeminli Mali Müşavir olarak, kendi defterlerimizi tutmak dışında, muhasebe bürosu açmamalıyız, var olan bir büroya da ortak olmamalıyız. viii. Başka bir meslek mensubu ile sözleşmesi bulunan müşterilere iş önermemeliyiz. ix. Diğer meslektaşlarımız hakkında olumlu konuşmalıyız.

52 44 x. Aynı nitelikteki işlerle ilgili olarak, görev ve sorumluluk almadan, meslektaşlarımızın müşterilerine görüş bildirmemeliyiz, uygulamalar hakkında olumsuz eleştirilerde bulunmamalıyız. xi. Ortaklık halinde çalışıyor isek, faaliyette bulunduğumuz ilde şube veya irtibat bürosu açmamalıyız. Başka bir ilde şube açmak istediğimiz takdirde, o ilin Odasına kayıtlı, şubeyi temsil ve ilzama yetkili sorumlu ortak görevlendirmeliyiz. xii. Ortak sayısından fazla şubeyi faaliyete geçirmemeliyiz. xiii. Kasıt olmasa dahi, yasal düzenlemelere ve ilan olunmuş norm ve standartlara uymayan beyanname ve bildirimleri imzalamamalıyız, böyle durumlarda denetleme ve tasdik yapmamalıyız. xiv. Çalışanlar kütüğüne kayıtlı olmadan, birden fazla beyanname imzalamamalıyız. xv. Birlik Genel Kurulunca belirlenen büro standartları na uymalıyız. Açtığımız işyerinin, başka bir meslek faaliyeti veya ticari faaliyet ile iç içe olmamasına, yalnızca bağımsız büro şeklinde çalışması gerektiği kuralına uymalıyız. İkametgahlarımızı büro gibi kullanmamalıyız. xvi. Stajımızı tamamlayarak mesleği yapmaya hak kazanıp ruhsatımızı aldıktan sonra en az iki yıl geçmedikçe staj yaptığımız meslek mensubunun onayı olmadan onların müşterilerine hizmet vermemeliyiz. xvii. Sözleşme değerinin altında serbest meslek makbuzu veya fatura düzenlememeliyiz, makbuzsuz veya faturasız hizmet vermemeliyiz, mali yükümlülükleri yerine getirmeliyiz. xviii. Çalışanlarımıza iş mevzuatında öngörülen ücret ve sosyal hakları vermemekten, maliyetleri düşürmek için yasal zorunlulukları yerine getirmemekten kaçınmalıyız. xix. Meslektaş olarak kendimiz, hizmetlerimiz ve faaliyetlerimiz hakkında gerçek dışı açıklamalarda bulunmamalıyız.

53 45 xx. Üçüncü kişilere ücret ya da herhangi bir çıkar sağlayarak veya vaat ederek iş almamalıyız. xxi. İş sahiplerine ait veya iş sahiplerinden elde edilen bilgileri kullanmak suretiyle ekonomik çıkar sağlamamalıyız. xxii. Rekabette avantaj sağlamak için mevzuat hükümlerinin emredici kurallarını bozmamalıyız. xxiii. Meslektaşlarımız hakkında, ilgili kuruluşlara asılsız ihbar veya şikayette bulunmamalıyız. xxiv. etmemeliyiz. İş sahiplerinden hiçbir gerekçe ve isim altında emanet para kabul xxv. Başka meslek mensubunun çalışanlarını ve vekillerini, yükümlülüklerine aykırı davranmaya yönelterek doğrudan veya dolaylı olarak çıkar sağlamaya teşebbüs etmemeliyiz. Kınama, yalnız Disiplin Cezası değil Toplumsal Yargıdır GEÇİCİ OLARAK MESLEKİ FAALİYETTEN ALIKONMA MAK İÇİN Geçici Bile Olsa, Mesleğimden Uzak Kalmayı Göze Alamam i. Çalışanlar listesine kayıtlı meslek mensubu olarak, Meslek Yasasının 2. maddesinde yer alan işlerin yürütülmesi amacıyla gerçek veya tüzel kişilere bağlı şekilde açık veya gizli hizmet sözleşmesi ile çalışmamalıyız. ii. Kanun ve Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak, meslek mensubu olmayan veya mesleği yapmaları yasaklanmış kişilerle işbirliğinden kaçınmalıyız. iii. Yeminli Mali Müşavir olarak; tasdike ilişkin yasal düzenlemelerdeki ilke ve kurallarla, ilan olunmuş norm ve standartlara uymalıyız. iv. Geçici olarak mesleki faaliyetten alıkoyma cezasını bertaraf etmek için uygunsuz davranışlarda bulunmamalıyız.

54 46 YEMİNLİ SIFATINI KALDIRMA YLA KARŞILAŞMAMAK İÇİN Yeminli Mali Müşavir olarak, mükerrer şekilde, tasdike ilişkin yasal düzenlemelerdeki ilke ve kurallarla, ilan olunmuş norm ve standartlara kasten aykırı davrandığımızın veya tasdik yetkilerimizi mükerreren kasten gerçeğe aykırı olarak kullandığımızın anlaşılması ve bu durumun mahkeme kararı ile kesinleşmesi halinde, Yeminli sıfatımızın kaldırılacağını ve mührümüzün geri alınacağını bilmeliyiz. MESLEKTEN ATILMAMAK İÇİN i. Mesleğimizi bizzat yapmalıyız. Ruhsatımızı bir başkasına kiralamamalıyız, herhangi bir şekilde de kullandırtmamalıyız. ii. Mesleki yetkilerimizi devamlı ya da geçici olarak meslek mensubu olmayan kişilere devretmemeliyiz. Bu kişilerin kendi adına müşteri kabul etmesine, resmi belgelerde mühür ya da kaşemizi kullanmasına izin vermemeliyiz. iii. Beyanname düzenlenmesi ve imzalanmasında, başka meslek mensuplarının ad ve unvanlarını kullanmamalıyız. SORUMLULUKLARIMIZIN SONUÇLARI ÖZGÜRLÜĞÜMÜZÜ KISITLAMAYA KADAR VARABİLİR Hukuki sorumluluk, maddi ve manevi varlığımız için tehdittir. Haksız rekabet sebebi ile doğacak hukuki sorumluluğun kapsamı; bu uygulamanın ortadan kaldırılması yanında, kusur varsa zarar/ziyanın tazmini ile manevi tazminatı ve mahkeme kararının kamuya duyurulmasını içermektedir. Haksız Rekabet, Cezai Sorumluluğu da gerektirebilir. Haksız rekabet fiilinin kasten işlenmesi cezai sorumluluk gerektirmekte ve her bir fiil dolayısı ile hürriyeti bağlayıcı ceza ile adli para cezasını içermektedir. Meslek Mensubu Müşterisi İle Yaptığı Sözleşmeye Kanunlara Aykırı Hükümler Koyamaz.

55 47 i. Meslek mensubu müşterileri ile meslek yasasının kendisine verdiği işleri yaparken bir sözleşme düzenler, ii. Bu sözleşmede müşteri aleyhine kanuni düzenlemeden doğrudan veya yorum yoluyla yasadan önemli ölçüde ayrılan veya sözleşmenin niteliğine aykırı haklar ve borçlar öngören düzenlemeler yapılamaz. REKABETİ KORUMAK VE HAKSIZ REKABETLE MÜCADELE İÇİN KURUMSALLAŞMAK ZORUNLUDUR Haksız Rekabeti, rekabetin yok edilmesi (ihlali) ile karıştırmayalım. Yeni Türk Ticaret Kanunumuz dürüst ve bozulmamış rekabet kavramı ile hukuken tanımlanabilir bir rekabeti vurgulamaktadır. Hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan, meslektaşlar ve ortaklıklar arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve ortak hareketlerden doğan karar ve eylemler hukuka aykırı ve yasak sayılmıştır. Rekabetin ortadan kaldırılması ile mücadele, haksız rekabetle mücadelenin önünde gelir ve rekabet kurumu nezdinde takibi gerektirir. Ekmeğimize ve emeğimize sahip çıkmalıyız. Bir veya birden fazla teşebbüsün ülkenin bütününde ya da bir bölümünde hizmet piyasasındaki hakim durumunu tek başına veya başkaları ile yapacağı anlaşmalar ya da birlikte davranışlar ile kötüye kullanması hukuka aykırı ve yasaktır. Yasada kötüye kullanma halleri olarak sayılan davranışlara kayıtsız kalınması, bugün emek ve ekmeğimizin, yarın meslek ve hayallerimizin sonudur. Sadece şirketleşmekle kurumsallaşamayız Şirketleşmek kolaydır, mensuplarına güven de verir, ancak kurumsallaşmak için yeterli değildir. Meslek mensuplarının bir araya gelerek, fazla çalışanı ile organizasyon kurmaları,

56 48 Çok sayıda müşterisine kapsamlı ve çeşitli konularda hizmet vermeleri, Bu yapıyla büyük çapta fiziksel donanıma ve ekonomik güce sahip olmaları, Kurallar ve ilkeler benimsenmemişse kurumsallaşma olarak değerlendirilemez. Kurumsallaşmak kolay değildir, sürekli ilkeli çalışmayı amaçlar, haksız rekabetin hiçbir şeklini içinde barındırmaz Kurumsallaşma; bir işletmenin ya da kuruluşun çalışmalarını, kendini oluşturan kişilerin varlığına bağımlı olmadan sürdürebilmesini ve geliştirebilmesini sağlayan, kuralların egemen olduğu bir yapı kurulmasıdır. Bu nedenle, işletmenin kurumsallaşması: i. Stratejik kararlarına ve faaliyetlerine yön veren vizyonu, ii. Ana amacı ve görevini tanımlayan misyonu, iii. Uyacağı beyan edilen ilke ve değerleri, iv. Hedeflerine ulaşmak için sürdüreceği uygulamaları, yönünden belirli bir niteliğe ve sürekliliğe sahip olmasını gerekli kılar. Rekabet ihlaliyle ve haksız rekabetle mücadele; bütün meslek mensupları için şerefli bir ödevdir i. Aynı çatı altında muhasebe, iç ve dış denetim, bağımsız dış denetim, danışmanlık, tasdik..vb hizmetleri topluca lanse eden bu nedenle, müşterileri üzerinde baskıcı tutum içinde olan, ii. Ekonomik gücü ve örgütlenme yeteneğini kullanarak; ekonomik gelişme ve toplumsal refahı olumsuz etkileyen iş birliklerine giden ve bu yolla oligopol piyasa koşulları oluşturan, iii. Firmalarımıza, yabancı partnerlerinin marka ve knowhovlarını ileriye sürerek ayrıcalık ve mukayeseli üstünlük yaratmaya çalışan, iv. Belirtilen yapılarıyla tarife altındaki ücretlerini gizleyen ve başta reklam olmak üzere haksız rekabetin bütün unsurlarını kullanan,

57 49 Nitelikleriyle dürüst rekabeti kirleten ve rekabet ihlali içinde olan yapılaşmalar ile mücadele, her kademedeki bütün meslek mensuplarımız, mesleğimiz ve onurlu geleceğimiz için kaçınılmaz ve sürekli olmalıdır TÜRMOB YAYINLARI, MUHASEBE VE DENETİM MESLEĞİNDE KURUMSALLAŞMA(6) TÜRMOB tarafından yayımlanan ve muhasebe ve denetim mesleğine kurumsallaşma adına meslek mensuplarına yol gösterici nitelikte büyük önem arz eden çalışmada etik kurallara da yer verilmiştir. Organizasyon şemasından, kar dağıtım modellerine, emeklilik planlarından, sözleşme örneklerine kadar daha birçok konuda kurumsallaşmanın sağlanması adına çok faydalı bir çalışmadır. Söz konusu çalışmanın içinde olmazsa olmazlardan rekabet yasağı dokuzuncu bölümde aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir; REKABET YASAĞI i. Ortak, ortaklığı devam ettiği sürece mesaisinin tamamını Şirket için harcayacaktır. Kendi nam ve hesabına veya üçüncü kişiler yararına Şirket ile haksız rekabet yaratacak faaliyetlerde bulunamaz. ii. Ortak herhangi bir sebeple ortaklıktan ayrılırsa, ayrıldığı tarihten itibaren [xx] yıl süre ile Şirket ile rekabete girmesine yol açacak faaliyetlerde bulunamaz. iii. Ortak herhangi bir sebeple ortaklıktan ayrılırsa, ayrıldığı tarihten itibaren [xx] yıl süre ile Şirket in izni olmadan Şirket ile aynı faaliyet konularında çalışmak üzere Şirket te son [xx] yıl içinde ücretli veya ortak olarak çalışmış personel veya ortak ile ortaklık kuramaz, müşterek hareket edemez, işveren veya iş gören sıfatı ile çalışamaz. iv. Ortak yukarıda anılan rekabet yasağı kurallarına uymaması halinde Ortaklık a her bir ihlali için ayrı ayrı (...TL) cezai şartı, ilk talebinde nakden ve defaten öder.

58 TÜRMOB YAYINLARI, İSMMMO BAŞKANI YAHYA ARIKAN IN MALİ ÇÖZÜM YAYININDA YER ALAN HAKSIZ REKABETLE MÜCADELE BİRİMİ YA DA EMEĞİMİZE SAHİP ÇIKMAK BAŞLIKLI MAKALESİ (7) İSMMMO tarafından yayımlanan Mali Çözüm yayınının Kasım Aralık 2012 sayısında çıkan İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan tarafından verilen makale aşağıdaki gibidir; HAKSIZ REKABETLE MÜCADELE BIRIKIMI YA DA EMEĞIMIZE SAHIP ÇIKMAK Haksız rekabetle mücadelede 5 yıl geride bırakıldı. Kongreler, çalıştay, yayınlar derken, tüm istatistiki veriler, Oda Haksız Rekabetle Mücadele Kurulları nda taşların yerli yerine oturduğunu gösteriyor. Dürüst ve sürdürülebilir, temiz rekabet ve sonuçlarının esenlik içinde paylaşılması için sorumluluklarımız ve görevlerimiz yarın da devam edecek Yahya ARIKAN Mesleğin en temel sorunlarından biri olan haksız rekabetle mücadelede beş çalışma yılını geride bıraktık. İlk olarak, 21 Kasım 2007 tarihinde resmi gazetede yayınlanan; Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir Mesleklerine İlişkin Haksız Rekabet ve Reklam Yasağı Yönetmeliği ile yola çıkılmıştı. Bu yönetmelik, meslektaşlarımızın birbirleri ile rekabetini ve rekabetin bir yöntemi olan reklama ilişkin ilkeleri düzenliyordu. Yönetmelik gereği Odaların bünyelerinde, Haksız Rekabetle Mücadele Kurulları oluşturuldu. Ardından TÜRMOB; kendi bünyesinde TÜRHAK ı kurdu. TÜRHAK; odalardaki bu kurulların arasında işbirliği ve eşgüdümünü sağlamak üzere bugünlere ulaştı. Geriye dönüp baktığımızda beş yılda, bu mücadeleyi tüm Türkiye coğrafyasına yayma konusunda önemli bir kararlılık gösterdiğimiz görülüyor.

59 yılında Mersin, 2010 yılında İstanbul, 2011 yılında Hatay 2012 yılında da Denizli de kongreler gerçekleştirildi yılında Ankara da düzenlenen çalıştay da hatırlanırsa mücadele alanının Türkiye Coğrafyası olduğu tespitinin nedeni anlaşılabilir. Bu çabada kongreleri önemsediğimiz ortada. Neden kongre düzenliyoruz? sorusunun yanıtı iyi sorgulanmalı. Haksız rekabetin önlenmesi konusunda, genel kanaat oluşturulması ile meslek mensupları arasında iletişim, dayanışma ve ortak platform sağlanması bakımından özellikle kongrelerle yolu devam ediyoruz. Tabii ki, kongreler kadar önemsenen başka mücadele alanları da var. Örneğin mücadele yönergeleri. Bu hepimizin katkısı olan ortak bir çalışmadır. Bu uğurdaki kitaplarımız ve yayınlarımız da özel bir yere sahip. Haksız Rekabetle Mücadele de Meslek Mensubunun Pusulası ve Haksız Rekabetle Mücadele de Kutup Yıldızımız la; mesleğimizde Temel ilkeler, yasal zorunluluklar ve etik kurallara ilişkin merak edilen her şey meslektaşlarla paylaşıldı. Ankara da yapılan 1. Haksız Rekabetle Mücadele Çalıştayı nda ise uygulama birlikteliğinin sağlanması konusunda ciddi yol alınmıştı yılının Haksız Rekabetle Mücadele Yılı olarak ilan edilmesi boşuna değildir. Gerekçeler ve sonuca iyi odaklanmak lazım. Çünkü hep; haksız rekabet kurullarının disiplin kurulları ile koordineli olarak ve kararlı bir biçimde çalışmaları gerektiğini savunduk. Aynı şekilde İdari uygulamalarda; kamuoyunda saygın bir mesleğin geleceğinin, meslek kuralları ile etik kurallara uymayan meslek mensuplarına terk edilemeyeceği yönündeki kararlığımızı da hep sergiledik. Biliyoruz ki, ağır ekonomik koşullar, karşılığı alınamayan iş yükü ve yasal düzenlemelerdeki çelişkilerin yarattığı bazı bürokratik baskılar, mesleğimizde haksız rekabeti besleyen parametrelerdir. Ama şu da çok açık ki, haksız rekabet; mesleğimiz ve meslek mensubumuzun geleceğinden çalmaktır.

60 52 DÖRT TEMEL İLKE Bu anlamda Haksız Rekabetle Mücadele Kurulu nun; dayanışmaya, mesleğin ve meslek mensubunun saygınlığını korumaya ve geliştirmeye yönelik her adımın bugün ve yarın da merkezinde yer almaya devam edeceği tartışılamaz. Ve meslek mensuplarımız günübirlik çözümlere yönelmek yerine, yarınlarımıza ışık tutacak ilkeler doğrultusunda dayanışma içinde hareket ederse, herkes bu yaklaşımdan yarar görür. Dört temel ilkemiz hiçbir zaman unutulmamalı: 1. Mesleki saygınlığı geliştirmek 2. Kamusal güvenirliliği sağlamak 3. Mesleki hizmetlerin kalitesini yükseltmek 4. Küresel ekonomide mesleki etkinliği artırmak. Peki, bu ilkelerden uzaklaşılırsa ne olur? Bunun yanıtı elimizdeki rakamlarda mevcut. Rekabet olmasa stratejiye de ihtiyaç olmazdı anonim sözü önemli. Ama daha da önemsediğimiz bir söz var: Haksız rekabet varsa stratejiye daha çok ihtiyaç vardır. Buradaki stratejimiz mücadele etmektir. Gerçekleşen verilere bakarak da haksız rekabet konusunda yeterince mücadele edilmiş mi, konu kavranmış mı, analiz etmek mümkün DOSYA Oda Haksız Rekabetle Mücadele Kurulları nın TÜRMOB a Gönderdikleri 2011 Yılına İlişkin Faaliyet Raporları ndaki istatistiki bilgilere göre Türkiye genelinde, Haksız Rekabetle Mücadele Kurulları na sevk edilen dosya sayısı Bu dosyalardan 752 dosya yaptırım önerisiyle oda yönetim kurullarınca değerlendirmeye tabi tutulmuş. Bu 752 dosyanın; i. 612 si meslek mensupları arasında ve iş sahipleriyle olan ilişkilerden, ii. 98 i ücret ve diğer mali nitelikteki uygulamalardan,

61 53 iii. 42 si reklam yoluyla oluşan haksız rekabet konularından oluşmuş. Dosya detayları daha da net bir fikir verebilir. Meslek mensupları arasında ve iş sahipleriyle ilişkilerde oluşan 612 dosyanın; i. 424 ü mesleki özen, ii. 44 ü ruhsat kiralamak (Meslekten men) iii. 144 dosya ise bu alandaki diğer haksız rekabet konularını içeriyor. Ücret ve diğer mali nitelikteki konularda ise 98 dosyanın; i. 29 unun asgari ücret tarifesinin altında ücret talep edilmesi, ii. 11 inin emanet para makbuzu ile para toplanması (Geçici Men), iii. 58 inin ise, sözleşme altında makbuz veya fatura düzenlenmesi konusunda. Reklam yoluyla oluşan haksız rekabeti içeren konularda ise 42 dosyanın; i. 6 sı sahip olmadığı meslek unvanını kullanma, ii. 3 ü kendisi hizmetleri ve faaliyetleri hakkında gerçek dışı ve yanıltıcı açıklamalarda bulunma, iii. 33 ü ise yönetmelikte belirlenen reklam ilkelerine uymama şeklinde. Bu bilgiler ışığında 2010 yılında, Türkiye genelinde yaptırım önerisiyle 394 dosyanın geldiğini göz önünde bulunduracak olursak, 2011 yılında bu sayının yüzde 91 artışla 752 dosyaya ulaştığı görülebilir. Bu Oda Haksız Rekabetle Mücadele Kurulları nda taşların yerli yerine oturduğunun kanıtıdır. Yıllar içinde, dünden bugüne mücadelenin giderek güçlendiği, sonuç alınmaya başladığını, bu rakamlardan okumak da mümkün. BAĞIMSIZ DENETİM VE KURUMSALLAŞMA Haksız rekabetle mücadele bu seviyede sürerken, mesleğimizde, önemli gelişmelerin yaşandığı bir süreci de beraber yaşıyoruz Bağımsız Denetim ve Kurumsallaşma öne çıkan iki ana başlık.

62 54 Yeni Türk Ticaret Kanunu nun tüm budamalara karşın 1 Temmuz 2012 de devreye girmesiyle ticari işleyiş A dan Z ye değişti. Başta KOBİ ler ve meslektaşlarımız da dahil olmak üzere bütün şirketler kendilerini bu yeni döneme göre hazırlığa başladı. Özellikle kurumsallaşma, rekabet gücünün artırılması ve sürdürülebilir büyüme yolunda adımlar atılması şart. Meslek mensuplarımızı; yakından ilgilendiren Bağımsız Denetim sürecinin de etkili olacağı bu konsepte uygun olarak atılacak adımlarda güçlerin nasıl birleştirileceği, ortaklık, meslek mensubunun kendi kurumsal şirketini kurması için izlenecek strateji ve yöntemler gibi önemli başlıklar yer alıyor. Kurumsallaşmanın yanı sıra, denetimin de bir takım ve ekip işi olduğu, dolayısıyla buna uygun yapılar oluşturulmadan mesleğin verimli bir şekilde sürdürülmesinin mümkün olmadığı görülmekte. Anlaşılan o ki, kuramsallaşmayla ilgili net bir plan yapılmalı. Hangi işlerin uygun olduğu muhasebe, denetim, uzmanlaşma mı yapılacağı belirlenmeli, yapılacak iş seçildikten sonra nasıl bir yapılanma içine girileceği görülmeli. Aslında 3568 Sayılı meslek yasamız da meslektaşa neler yapabileceğini anlatmakta. Örneğin, aynı firma çatısı altında denetim, muhasebe, danışmanlık işlerinin yapılabilecek olduğunu görüyoruz. Buna engel yok. Bir tek dikkat edilecek şey; denetim müşterisinin muhasebe işinin de yapamayacak olmasıdır. Onun dışında ayrı ayrı firmalarla denetim işi yapılabilir. Bu anlamda İSMMMO nun yayınladığı Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Kurumsallaşma kitabımız ilk adımdı. Bu çalışma zenginleştirildi. Oda bünyesinde meslek mensuplarımıza hizmet verecek bir birim oluşturulmaya karar verildi. Elbette oluşan bu yeni yapı ve birikimlerimiz, kısa sürede, her zaman olduğu gibi Tüm Türkiye ile paylaşılacak. Bugün meslek mensupları ister tek, ister çok ortaklı firma yapısı içinde güçlerini birleştirmek istediklerinde yol haritaları ellerinin altındadır. Her başarıda

63 55 yetenek, zeka ve azim kadar esas önemli olan şeylerden biri de cesarettir. Geçmiş örneklerde görüldüğü gibi meslektaşımızda bu cesaret fazlasıyla vardır. Toplumsal zaafımız paylaşım kültürü konusunda radikal adımlar atıp, kendi ufak derebeyliklerimizi, krallıklarımızı bırakıp, asgari müşterekte birleşebilirsek, bundan ilk kazanacak mesleğimiz olur. ÖZEL BİR ALAN Bağımsız denetim in yeri de özellikle yoğunlaşacağımız bir alan. Daha iyi bir gelecek için, mesleki yaşamını bu alanda görmek isteyen arkadaşlarım için Bağımsız denetim ne vaat ediyor, bu alandaki gelişmeler ne? sorusunun yanıtını iyi irdelemek gerekiyor. Kamu Gözetimi, Muhasebe Ve Denetim Standartları Kurumu nun oluşumunu biliyoruz. Tüm uyarılara karşın kapalı devre bir çalışmanın içinde devam ediliyor. Oysa dünya uygulamalarının aksine birçok ülke de olmayan yetkileri var. Muhasebe standartlarını, denetim standartlarını belirleyecek, denetçiyi gözetleyecek, sınav yapacak, eğitim yapacak, etik kuralları belirleyecek, yani hem yasama, hem yürütme hem yargı görevini üstlenecek yetkilere sahip. KGK hayata geçeli yaklaşık bir yıl oldu. Ve ne yazık ki, bir yıldan beri Türkiye de bu kadar kaos yaratan bir kurum yok. Tüm meslektaşımız adına kırmızı çizgiler ise bellidir; i. Denetim herkesin hakkıdır. Sınav yapılmamalıdır. ii. Ayrıcalık yapılmamalıdır. iii. Eğitimlerimiz tanınmalıdır. iv. TÜRMOB la işbirliği yapılmalıdır. Sesimize kulak verilmezse ne yapılacağı da bellidir; i. Hukuksal haklarımızı kullanacağız. ii. Kamuoyuna bu kurumu anlatacağız. iii. Gazete ilanları vereceğiz. iv. Mektup göndereceğiz.

64 56 v. Demokratik haklarımızı kullanacağız. HAK YENİR AMA HAZMEDİLMEZ Her alan dahil olmak üzere, haksız rekabetle mücadele için dürüst ve sürdürülebilir, temiz rekabet ve sonuçlarının esenlik içinde paylaşılması için yön gösterme görevimiz dün ve bugün olduğu gibi yarın da sürdürülecek. Hak yenir ama hazmedilmez anonim sözü her meslektaşımızın sloganı olmalıdır. Meslektaşlarımızın sırf çıkar uğruna bizi aldatmalarına izin verilmemeli. Çünkü meslektaşlarım dürüstlük kuralına aykırı davranışlara duyarlı olmazsa, herkesi bekleyen kaçınılmaz son teslimiyet olur. Yalan dörtnala gider, gerçek adım adım yürür, fakat gene de vaktinde yetişir derler. Zaman bize bu sözün ve haksız rekabetle mücadelenin doğru olduğunu mutlaka kanıtlayacak. Ve unutmayalım haksız rekabetin yok edemediği tek şey prestijdir. Tüm meslektaşlarım, haksız rekabetle mücadelenin, meslek mensupları için şerefli bir ödev olduğunu hiçbir zaman unutmamalı. Haksız rekabet kurallarına, Disiplin kurallarındaki ilkelere, emeğimiz ve ekmeğimize sahip çıkarsak hem mesleğimiz hem de meslektaşımız kazanır AVRUPA ÜLKELERİNDE HAKSIZ REKABETE İLİŞKİN HUKUK SİSTEMİ (8) Tüm insanlığın barış ve adalet arayışı içerisinde, tahkim ilk sıralarda yer alır. Yasaların hazırlanışı, mahkemelerin kuruluşu ya da yargıçların hukuk ilkelerini formüle edişinden uzun zaman önce insanlar, hukuki uyuşmazlıkların çözümünü sağlamak için tahkim yoluna başvurmuştur. (9). Amerikan Tahkim Birliği nin ilk başkan vekili olan Frances Kellor un tahkimin tarihsel gelişimi ve yazıldığı dönemdeki uygulanışını anlattığı (9), zamanında büyük ilgiyle karşılanmış olan 1948 tarihli kitabında tahkim yukarıda

65 57 alıntılanan şekilde ifade edilmiştir. Kellor Avrupa Ülkelerinde (AB) tahkim hususunda düzenlemelerin odak noktasında yer almıştır. Özellikle AB üye ülkelerinin mahkemelerinde rekabet ihlallerine ilişkin özel hukuk yaptırımlarındaki artış, özel hukuktan doğan taleplerin nasıl ve ne ölçüde tahkim yargılamasının önünde getirilebileceği sorusunu gündeme getirmiştir. Rekabet hukuku uyuşmazlıklarının tahkim yargılaması önüne gitmesinin sebebi, çoğunlukla taraflar arasında mevcut bir sözleşmedir. Kimi zaman rekabet hukukuna ilişkin uyuşmazlık asıl dava olarak mahkemeye götürülebilmekle birlikte, uygulamada çoğunlukla davalının, aralarındaki sözleşmenin rekabet hukukuna aykırılık nedeniyle geçersiz olduğunu davacıya karşı mahkemede savunma olarak ileri sürmesi yoluyla gerçekleşmektedir (Euro-defence). Öte yandan, bazı durumlarda taraflar sonradan aralarında anlaşarak bir uyuşmazlığı tahkime götürmeyi kararlaştırabilmektedirler. Tahkim yargılamasının önüne sıklıkla gelen bir başka uyuşmazlık, Komisyon ya da üye ülke rekabet otoritelerinin rekabet kuralları bağlamında ihlal tespitinin ardından, açılabilecek tazminat davalarının tahkim mahkemesi önüne gitmesidir. Böyle bir durumda hakem heyetinin görevi, taraflarca sunulan niceliksel kanıtlar temelinde zararın ölçüsünü belirlemektir. Bugün başta Avusturya, Belçika, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde rekabet hukuku kaynaklı taleplerin tahkime elverişliliği kabul edilmekte ve uygulamada bu talepler hakem mahkemeleri tarafından karara bağlanmaktadır. Haksız rekabet uygulamalarına yönelik yasal düzenleme (2005/29/EC Directive) 2005 yılında AB için doğmuştur. AB üyesi ülkeler tarihinde söz konusu tebliği edinmiş ve tarihinden itibaren de düzenleme yürürlüğe girmiştir yılında söz konusu ülkelerin Haksız Rekabet Uygulamaları Yönergesi (UCPD, Unfair Commercial Practices Directive) uyumu hususunda seçimde bulabilecekleri iki plan bulunmaktaydı. Bunlardan ilki Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Polonya genel kanun (medeni kanun veya ticaret kanunu gibi), ikincisi ise tüketicileri

66 58 koruma kanunuydu. Slovenya nın ise üçüncü bir planı bulunmaktaydı; belirli bir eylemi sergilemek yani tahkim (10) Haksız Rekabet Uygulamaları Yönergesi Haksız Rekabet Uygulamaları Yönergesi aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır: i. İlk bölümde amaç, tanımlar, kapsam ve iç pazar, ii. İkinci bölümde haksız rekabetin genel unsurları ve yasakları (men) içerir ticari hayata ilişkin uygulamalar, yanıltıcı ve agresif uygulamalara ilişkin kurallar, iii. Üçüncü bölümde uygulamaya ilişkin kanun maddeleri, iv. Dördüncü bölümde nihai hükümler yer almaktadır (10). Ayrıca ekli kara listede uygulama örnekleri olarak yasaklanmış hükümler açıkça gösterilmiştir. Reklam ve ticari iletişim için kuralları düzenleyen ikincil mevzuat ve sonraki hükümlerin değiştirilmeden uygulanması ve dört ana bölümde yazan hükümlerle bir bütün olacağının (farklılığının olmayacağının) altı çizilmiştir (10). Bununla birlikte Almanya, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Romanya, Slovakya ve Slovenya için bazı özel düzenlemelerin olduğu ifade edilmiştir. Bunlara örnek olarak hem haksız rekabetin hem de tüketicileri korumu kurulunun bir olarak ilgili ülkede konuyla ilgili en üst kurul olduğu verilebilir (10). İtalya örneğine bakacak olursak; 2598 sayılı İtalya Medeni Kanunu nun alt bölümlerinde düzenlenen haksız rekabet kuralları gereğince mesleki sır kapsamına giren uygulamaların kopyalanarak haksız kazanç sağlanmasının önüne geçilmiştir (11). AB Rekabet Hukuku nda rekabeti engelleyici ya da kısıtlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve kararlar Roma Antlaşması nın 85.maddesi vasıtasıyla

67 59 yasaklanmaktadır. Bu maddede aşağıdaki durumların Ortak Pazar ile bağdaşmayacağı ve yasaklandığı açıkça belirtilmiştir: i. Doğrudan doğruya ya da dolaylı şekilde alış veya satış fiyatlarını ya da diğer uzlaşma koşullarını saptamak, ii. Üretimi, pazarları, teknik gelişmeyi, ya da yatırımları sınırlamaya veya kontrol etmek, iii. Pazarları veya gereç kaynaklarını paylaşmak, iv. Ticari hasımlar bakımından, eşdeğerdeki edimlerle aynı olmayan koşulları, uygulayarak, onları bu nedenle rekabette dezavantajlı duruma düşürmek, v. Akitlerin yapılmasını, niteliği gereği olarak ya da ticari törelere göre bu akitlerin, konusuyla ilişkisi olmayan ek edimlerin hasımlar tarafından kabul edilmesine bağlamak. Topluluk hukukunda hakim durum değil bunun kötüye kullanımı yasaklanmaktadır. Hakim durum saptanırken pazar payı ve bazı diğer hususlar (rakiplerine karşı teknolojik ve finansal üstünlüğün durumu vb.) göz önüne alınmaktadır. Hakim durumun kötüye kullanma halleri ise yukarıdaki beş şıkta görülmektedir MESLEK MENSUPLARININ UYMASI VE SAHİP ÇIKMASI GEREKEN KURALLAR (12) Muhasebe ve denetim mesleğinde meslek etiği eş deyişle meslek icrasında uyulması gereken kurallar İSMMMO nun 1997 III. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu nda geniş biçimde tartışılırken dört ana başlık ortaya çıkmıştı: i. Meslek mensuplarının kendi aralarındaki ilişkileri ii. iii. iv. Meslek mensuplarının müşterileriyle ilişkileri Meslek mensuplarının meslek kuruluşlarıyla ilişkileri Meslek mensuplarının toplum ve kamu idaresiyle olan ilişkileri

68 60 Bu başlıklara giren konular çeşitli mevzuatta toplanmıştır. Örneğin; i Sayılı Yasa ve Yönetmelikleri, Meslek Kararları ii. iii. iv. Vergi Mevzuatı Türk Ticaret Mevzuatı Sermaye Piyasası Mevzuatı v. Bankacılık Mevzuatı vi. Diğer Mali Mevzuat Meslek Etiği Mesleğin bağımsız niteliği; doğruluk, tarafsızlık, bağımsızlık ilkeleriyle bütünlük kazanmaktadır. Mesleki etik kurallar ise, i. Bağımsızlık ii. iii. iv. Tarafsızlık Dürüstlük Güvenirlilik unsurlarını içermektedir İşletmelerde Etik İşletmeler etik politikalardan yoksun ise mesleki etik kuralların tek başına uygulayabilmesinde güçlük olacaktır. Bu açıdan bir de işletmelerde etik politikaları incelemek gerekecektir; i. İşletmelerin Değer Yargıları: İşletme kültürü, yönetim biçimi, eşitlik anlayışı, politik süreçleri. ii. İş Yerindeki Eşitlik: İş gören hakları, işe alma-çıkarma uygulamaları. iii. Sosyal Sorumluluk: Doğaya, çevreye saygısı, ürün güvenliği, topluma katkısı, sağlık ve güvenlik şartları, gerçek reklam, şikayetleri değerlendirme vb.

69 61 iv. Arzu Edilmeyen Uygulamalar : Hile, rüşvet, dışarıya bilgi sızdırma, haksız rekabet, yanıltıcı reklam, kayıtsız kalma gibi hususlar sıralanabilir. Bir yanda meslek etiği, diğer yanda işletmelerde etik. Şimdi bu konuları işlerken ülkemizdeki güncel gelişmelere bir bakarak bu durumun yansımasını görebiliriz Bağımsızlık Bağımsız, kendine güvenme ve başkalarından kolayca etkilenmeme olarak tanımlanabilir. Bir başka yaklaşıma göre de belirli bir işveren veya çıkar grubuna bağlı kalmadan, yasalara, mevzuata ve etik kurallara uyarak fikirlerini ve söz konusu yasal düzenlemeleri özgürce ifade edebilmektir. Başkalarının görüşlerinden, duygularından daha çok kendi uzmanlığına ve yargısına dayanması olarak da ifade edilebilir. Meslek mensubunun bağımsızlığında ise kendini bağımsız görmesi yetmez. Başkalarının da onu bağımsız görmesi gerekmektedir. Aksi halde menfaat sahipleri, meslek mensubunu bağımsız görmezse sunduğu bilgilerin inandırıcılığı önemli ölçüde azalır. Sonuç olarak mükellef (müşteri) de azalacaktır Tarafsızlık Tarafsızlık, meslek mensubunun hizmetlerinde önemi ve değeri olan bir düşünce durumudur. Bir iş süresinde, bir görüş açıklamada işletmeden doğrudan yada dolaylı çıkar elde etmemek ve/veya aracılık etmemek tarafsızlık olarak nitelendirilebilir. Muhasebe ve denetim mesleğini ABD, İngiltere, Almanya gibi ülkeler; bağımsız, tarafsız, doğruluk, dürüstlük nitelikleriyle algılamaktadırlar. Uluslararası Federasyonumuz IFAC ise "Profosyonel Muhasebeciler İçin Ahlak Kuralları" bildirgesinde bölüm A da bütün muhasebecilere, bölüm B de serbest mesleki faaliyette bulunan bütün muhasebecilere, bölüm C de bağımlı çalışan muhasebecilere

70 62 yönelik üç bölümden oluşan 18 kısımda kurallar yayınlamıştır Sayılı meslek yasamızda ise meslek mensuplarında olması gereken en önemli özellikler; i. Dürüstlük ii. iii. iv. Güvenirlilik Tarafsızlık Sır saklama v. Mesleki özen ve titizlik vi. vii. viii. Sosyal sorumluluk Reklam yasağı Bağımsızlık Ayrıca Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (ÇUEHY) in 6.maddesinde ise dürüstlük, güvenirlilik ve tarafsızlık olma şartı mesleğin temelini oluşturacağı şekliyle yerini almıştır Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı Belirleyen Nitelikler i. Mesleki ve iş ilişkilerinde dürüst davranmak. ii. iii. iv. Mesleki ve iş yargılamalarında tarafsız olmak. Yapamayacağı bir işi kabul etmemeli yada yapmağa çalışmamalı. Mesleğin gerektirdiği bilgileri teknik ve standartlar olarak taşımak Bağımsızlığın ve Tarafsızlığın Tehlikeye Girdiği Anlar i. Bir işletmeye dayanmak ii. iii. Bir işletmeden sürekli ve düzenli olarak önemli miktarda ücret almak Müşteri ile olan ilişkilerinde borç alıp-vermek

71 63 iv. Çeşitli, abartılı promosyon, armağan almak v. Davalık olma durumu, mahkemeye verme tehdidi vi. vii. viii. Hizmet verdiği işletmeye önceden-sonradan katılmak Müşteri işletmeye başka hizmetler sağlamak Aile ve diğer kişisel ilişkiler kurmak HAKSIZ REKABET İLE İLGİLİ DİĞER YASAL DÜZENLEMELER Haksız Rekabetin Borçlar Kanunu ndaki Yeri (13) Haksız rekabet konusu 818 Sayılı Borçlar Kanunu nda, "Borçların Ortaya Çıkışı" başlıklı birinci kısmın, "Haksız Muameleden Doğan Borçlar" başlıklı ikinci faslında madde 48 de "Haksız Rekabet" başlığıyla düzenlenmiştir. Borçlar Kanunu ndaki bu madde özetle, yanlış ilanlar ya da iyi niyet kurallarına aykırı diğer davranışlar ile müşteri yitiren ya da bunları yitirmek korkusuna giren bir kimsenin bu edimlere son verilmesi veya zarar varsa ödenmesi için edimlerde bulunan kişiye karşı dava açabileceği belirtilmiştir. Ancak ticari işlere ilişkin olan haksız rekabet hakkında TTK hükümlerinin saklı olacağının altı çizilmiştir Haksız Rekabetin Rekabet Hukukundaki Yeri (14) 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun tarihli R.G. de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yasanın amacı kısaca, mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici durumları ortadan kaldırmak için gerekli düzenleme ve denetlemelerin yapılması suretiyle rekabetin korunmasını sağlamaktır. Rekabetin dürüstlük kurallarına aykırı olarak veya aldatıcı davranışlarla bozulmasına genel olarak "haksız rekabet" denilmekte ve buna ilişkin hukuki düzenlemeler TTK. ve BK. yer almaktadır.

72 sayılı kanun ile aşağıdaki düzenlemelere yer verilmiştir: i. Madde 4: Rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve kararlar ii. Madde 6: Hakim durumu kötüye kullanma Haksız Rekabetin Sermaye Piyasası Hukukundaki Yeri (15) Ülkemiz sermaye piyasalarında bağımsız denetimin gelişmesi ve düzenlenmesinde öncül kuruluş olan SPK, muhtelif düzenlemeleri ile bağımsız denetim faaliyeti ve bu faaliyette bulunacak bağımsız denetim kuruluşları ve bağımsız deneticilere ilişkin ilke ve esasları düzenlemiştir. Söz konusu düzenlemelerin temel esasını, bağımsız denetim faaliyetlerinin mesleki ve etik ilke ve kurullar çerçevesinde yürütülmesi ve bağımsız denetim hizmetlerinden yararlanan taraflara kamunun aydınlatılması ilkesi kapsamında kaliteli bir hizmet sunulması oluşturmaktadır. Mevcut durum itibarıyla yürürlükte bulunan tarih ve Mükerrer sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Seri: X No: 22 Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Tebliği nde (Tebliğ) bağımsız denetimde haksız rekabetin önlenmesine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Söz konusu düzenlemeler temel olarak; i. Karşılıklı ilişkiler ve haksız rekabet, ii. iii. iv. Reklam yasağı, Tam uzmanlık, Mesleki özen ve titizlik, v. Mesleki yeterlilik, vi. vii. Ticaret ve mesleğe aykırı faaliyet yasağı, Bağımsız denetim sözleşmesinin sona erdirilmesi başlıkları altında yer almaktadır.

73 65 Spk Denetim Tebliği yedinci bölümde ise muhtelif hükümler sıralanmıştır. Madde 29 ile bağımsız denetimin standartlara uygun yapılmaması halinde müşteri ve üçüncü şahıslara karşı doğacak her türlü zarardan bağımsız kuruluşuyla birlikte bağımsız denetim raporunu imzalayanlar da müteselsilen sorumlu tutulmuştur. Madde 30 da ise aşağıda yer alan aykırılıkların bulunması dahilinde bağımsız denetim kuruluşunun sermaye piyasasında bağımsız denetim faaliyetinde bulunma yetkisi Kurulca iptal edilebilir ibaresi yer almaktadır: a) Kuruluş şartlarının kaybedilmesi, b) Bağımsız denetim standartlarına aykırı olarak; 1) Görev kabulüne ve değişimine ilişkin bağımsız denetim standart, ilke ve kurallarına uyulmaması, 2) (Değişik: Seri: X, No: 25 sayılı Tebliğ ile) Bağımsız denetimlerde Kurula bildirilen bağımsız denetim sözleşmesinde yer alanlar dışında fiilen başka bağımsız denetçi görevlendirilmesi, 3) Bağımsız denetim planı ve çalışma kağıtları ile bunları destekleyici diğer bilgi ve belgelerin bağımsız denetim çalışmasını kanıtlayacak düzeyde bulunmaması, 4) Uygun bağımsız denetim tekniklerinin kullanılmaması nedeniyle gerekli bağımsız denetim kanıtlarının elde edilememesi, 5) Raporlamaya ilişkin temel ilkelere uyulmaması, c) Finansal tabloların güvenirliğini önemli ölçüde etkileyecek hususların tespiti halinde, bağımsız denetim kuruluşunun bağımsız denetim standartlarına tam olarak uyulduğunu kanıtlayamaması, ç) Yapılan bağımsız denetim çalışmalarında, sorumlu ortak baş denetçi dahil bağımsız denetim ekibinin dürüstlük, tarafsızlık, mesleki yeterlilik ve özen, bağımsızlık, güvenilirlik ve mesleki davranış gibi etik ilkelere uymaması, d) Bu Tebliğ kapsamındaki bildirim yükümlülüklerinin zamanında, tam ve doğru olarak yerine getirilmemesi ya da Kurulca veya Kurul tarafından görevlendirilenlerce istenen bilgi ve belgelerin zamanında, tam ve doğru olarak verilmemesi,

74 66 e) Hatalı, eksik, yanıltıcı ve gerçeğe aykırı bağımsız denetim ve inceleme raporu düzenlenmesi ve f) Sermaye piyasasında kesintisiz olarak 5 yıl süreyle fiilen bağımsız denetim faaliyetinde bulunulmamış olması. Avrupa Birliği nin bağımsız denetime ilişkin Sekizinci Direktifinin 30 uncu maddesinde, bağımsız denetim kuruluşları nezdinde yapılan inceleme sonuçlarından kamunun bilgilendirilmesi gerektiği ifade edilmektedir. Bu kapsamca SPK, 2008 yılında 12, 2009 yılında 20 ve 2010 yılında 15 tane olmak üzere döneminde toplam 47 bağımsız denetim kuruluşu nezdinde kalite kontrol amaçlı incelemelerde bulunulmuş, bu incelemelerin 46 sı sonuçlandırılmıştır. SPK tarafından yayınlanan Sermaye Piyasası Kurulu Dönemi Bağımsız Denetim Kalite Kontrol Çalışma Sonuçları Bilgilendirme Raporu(16) nda bağımsız denetim kuruluşları nezdinde Kurulca gerçekleştirilen kalite kontrol çalışmalarına ilişkin istatistikler yayınlanmıştır yılında yapılan 12 inceleme sonrasında 4 bağımsız denetim kuruluşu listeden çıkarılırken, 3 şirkete idari para cezası, 5 şirkete uyarı cezası verildi yılında kalite kontrol çalışması yapılan 19 şirketten 1 i listeden çıkarılırken, 10 una idari para cezası. 8 ine uyarı cezası öngörüldü yılında 15 şirkete yönelik başlatılan incelemelerden 14 ü tamamlandı. 2 bağımsız denetim şirketine listeden çıkarma, 3 üne idari para cezası, 7 sine uyarı cezası verildi. Böylece 3 yıllık dönemde kalite kontrolü yapılan 46 şirketten 7 sine listeden çıkarma, 16 sına idari para cezası, 20 sine uyarı verildi. Raporda, Kurul tarafından yapılan incelemeler sonucunda bağımsız denetim kuruluşları ve bağımsız denetçilerle ilgili olarak ulaşılan tespitlere de yer verildi. Rapor a göre 46 bağımsız denetim kuruluşundan 18 inin kuruluş şartlarını taşımadığı tespit edildi. Kuruluş şartlarına ilişkin tespit edilen genel aykırılık ve eksiklikler genel hatlarıyla şöyle:

75 67 "Sorumlu ortak baş denetçi unvanı ile görevlendirilen kişinin, en az iki yıl süreyle Kurul un listesinde yer alan bağımsız denetim kuruluşlarında sermaye piyasası kurumları ve halka açık anonim ortaklıkların bağımsız denetiminde fiilen denetçi, kıdemli denetçi veya baş denetçi unvanı ile görev almaları gerektiğine ilişkin mesleki deneyim şartını sağlamaması, bağımsız denetim kadrosunda yeterli sayıda ve nitelikte denetçi bulunmaması, yönetici ve denetçilerde bağımsız denetim lisans belgesi bulunmaması, yeterli mekan ve teknik donanıma sahip olunmaması; mesleki sorumluluk sigortası yaptırılmaması. 46 bağımsız denetim kuruluşunun 21 inde, bağımsız denetim çalışmasının belgelendirilmesi konusunda önemli eksiklikler tespit edildi. 17 sinde, makul güvence sağlayacak ölçüde yeterli, güvenilir ve uygun bağımsız denetim kanıtı elde edilmesi konusunda önemli eksiklikleri bulunduğu belirlendi. 46 bağımsız denetim kuruluşunun 8 inde, müşteri şirketlerin muhasebe ve iç kontrol sistemini anlamaya yönelik çalışmalara ve değerlendirmelere ilişkin herhangi bir belgeye rastlanmadı. 7 sinde, bu kuruluşlarca gerçekleştirilen bağımsız denetim çalışmalarının incelenmesi sonucunda, ilişkili taraf işlemleri ile ilgili yeterli belgelendirme yapılmadığı tespit edildi. 12 sinin bağımsız denetim sözleşmelerinde Tebliğ e aykırılık veya eksiklikler belirlendi. 4 ünün bağımsızlık ilkesine aykırı hareket ettiği tespit edildi.

76 68 İKİNCİ BÖLÜM SMMM & YMM MESLEĞİNDE HAKSIZ REKABET ÖRNEKLERİ 2.1. MESLEK MENSUPLARINDAN KAYNAKLANAN HAKSIZ REKABET ÖRNEKLERİ Haksız rekabet örnekleri genel hatlarıyla bölüm 1.4 de dört tablo ile paylaşılarak dosya sayıları Antalya için belirtilmiştir. Benzer şekilde istatistiki veriler bölüm 1.7 de belirtilmiştir. Bununla birlikte örneklerin detaylı olarak ifade edilmesi söz konusu olduğundan aşağıdaki başlıklarda incelenmiştir. Örnek Olay1 Yabancı ortaklı bir şirket muhasebesini kendi bünyesinde tutmak istemektedir. Şirket Türkiye ye ithalat yaptığından yıllık 70 bin TL tutarında ithalatta gözetimden doğan KDV iadesi bulunmaktadır. Söz konusu KDV iadesi için YMM (tam tasdik) raporu gerekmektedir. Söz konusu durumda YMM tam tasdik raporu için ücret istememekte yalnızca şirketin defterini tutmak ve söz konusu işlemlere karşılık yalnızca defter ücretini talep etmektedir. Bu durumda SMMM yalnızca niteliksiz kayıt elamanı olarak sürece dahil olmakta, müşteri şirket ise YMM baskısından ötürü defterini SMMM nin tutmasına izin veremeyecek pozisyonda kalmaktadır. Söz konusu süreçte müşteriyi kaybetmemek için kurulan baskıyı da göz önüne alırsak 3568 Sayılı Kanuna muhalefet eden YMM nin ne düzeyde kaliteli hizmet sunarak tam tasdik işlemi gerçekleştirdiğini objektif bir gözle değerlendirebiliriz. Örnek Olay2

77 Sayılı Kanunla ve İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan ın da tavsiyesi ile SMMM ve YMM lerin şirketleşmek ve mevzuatlara uygun olarak çalışmak kaydıyla kurumsal yapılara kavuşması mümkündür. Buna karşın bazı YMM ler şirketlerini büyütmekte, bunu yaparken de yanlarına SMMM almakta ve defter de tutarak tasdik işlemi de yapmaya devam etmektedirler. Örnek Olay Sayılı Kanunda açıkça belirtildiği ve Cumhuriyet Savcılığına sevk ile konunun takip edileceğini bildirdiği halde uygulamada sıkça görünen bir başka husus ise SMMM ruhsatının kiraya verilmesidir. Söz konusu işlemle konunun ehli olmayan, pratik bir takım bilgiler, muhasebe programları ile beyanname vermeye yönelik hizmetler sunan kimseler bulunmaktadır. Örnek Olay4 Bir önceki maddeye ilave veya ilgili maddenin devamı niteliğinde en iyi muhasebeci en az vergi çıkarandır sözünün doğuşuna neden olan veya doğrulaması olan bir takım şirketlerin ödenecek ve devreden KDV hesaplarının bilgisine sahip olan kimseler (SMMM veya haksız olarak ruhsatı kiralayanlar) KDV dengelemesi yapmaktadır. Başka bir ifade ile naylon fatura olarak ifade edilen sahte belge düzenlemek suretiyle dönemsel olarak KDV dengelemesi yapılmaktadır. Örnek Olay5 Başka meslek mensuplarını veya işlerini, ürünlerini yanıltıcı bilgilerle kötüleme. (Örneğin; SMMM Mehmet Bey in hesaplarını denetlediği Yatarım Bank A.Ş.'nin muhasebe kayıtları yanlışlarla dolu, Mehmet Bey in düzenlediği beyannamelerde bayağı matrah farkı çıkmış vb.) Örnek Olay6 Başkalarının ahlaki (aktörel ) veya mali (akçal) durumları hakkında yanıltıcı bilgiler vermek. (Örneğin; SMMM Mehmet Bey in bürosuna haciz gelmiş diyerek gündem oluşturmak) Örnek Olay7

78 70 Kendi kişisel durumu, işleri ve ürünlerine ilişkin yanıltıcı bilgiler vermek veya bunu üçüncü kişilere ilişkin yanıltıcı bilgi vererek yapmak. (Örneğin; Markasıyla piyasada değer kazanmış bir şirketin "onların daha önce işlerini ben yapardım" şeklinde gerçeğe aykırı ifadeler kullanmak) Örnek Olay8 Çeşitli unvan, belge ve ödül isimlerini haksız yere kullanma. ( Örneğin; Eski Vergi Denetmeni, Eski Hesap Uzmanı, Eski Müdür, Eski Müfettiş, Emekli Dekan vb.) Örnek Olay9 Başkalarının isim, faaliyet veya ürünlerine benzerlik gösteren, çağrışımda bulunacak ifadeler, logo ve amblem kullanmak. (Örneğin; 2 tane DRT kısaltmalı bağımsız denetim kuruluşundan biri Denetim-Revizyon-Tasdik diğeri Doelth & Tosh) Örnek Olay10 Üçüncü kişilere bağlı olarak çalışan iş görenlerin işverene ve işe bağlılık durumunu çıkar sağlayarak bozmak. Örnek Olay11 İçerden öğrenenlerin ticareti (insider trading), iş görenlerden çıkar karşılığı bilgi sızdırmak. ( Örneğin; Borsada işlem gören bazı şirketlerin denetlenmesi sırasında veya bir takım ilişkilerle ile bazı içsel bilgilerine erişmek ve söz konusu bilgileri kendilerine fayda sağlayacak veya bir başka zararı bertaraf edecek şekilde kullanmak, piyasa dolandırıcılığı, münüplasyon yapmak) Örnek Olay12 İyi niyet sahibi kimseleri kandıracak biçimde gerçeğe aykırı iyi durum belgeleri vermek. (Örneğin; Bankalara kredi talebi için verilen makyajlanmış şirket mali tabloları) Örnek Olay13

79 71 Rakipler hakkında da geçerli yasal, sözleşmeli veya mesleki veya yerel iş yasası kurallarına uymamak. (Örneğin; Mali mevzuatın gerekçelerini, yükümlülüklerini öz ve biçim olarak zamanında yerine getirmemek, kira beyannamesini yanlış doldurmak) Örnek Olay14 Üçüncü şahısları yanıltacak şekilde gerçeğe aykırı belge düzenlemek veya onaylamak. Örnek Olay15 Bağımlı çalışan meslek mensupları bakımından birden fazla işletmede aynı anda mesleki sorumluluk yüklenmek. Örnek Olay16 Üçüncü kişilere ücret ya da herhangi bir menfaat sağlamak (veya vaat etmek üzere) ve bu suretle iş almak DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLARDAN, MEVZUAT HÜKÜMLERİNİN HUKUKA AYKIRI OLUŞTURULMASINDAN KAYNAKLANAN HAKSIZ REKABET OLGUSU VE ÖRNEKLERİ Düzenleyici ve denetleyici kurumlar mevzuattaki boşluklardan, denetim eksikliği nedeniyle haksız rekabetin tespiti, cezalandırılması ve uzun vadede de önlenmesi yönündeki girişimlerden de sorumludur. Bununla birlikte mevzuata uygun olmasına karşın bazı hususların meslek mensuplarınca itirazlara ve hatta davalara konu olduğu, hukukun bütünlüğü ve eşitliği ilkelerine aykırı olduğu durumlar da söz konusu olabilmektedir. Örnek Olay1 26 Aralık 2012 tarihinde Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından Resmî Gazete de yayımlanan sayılı Bağımsız Denetim Yönetmeliği nin 16. maddesinin 4. fıkrasında düzenlenen ilgili sınav

80 72 konularındaki muafiyetlerin yalnızca hali hazırda SMMM olanların Bağımsız Denetim Lisansı Sınavına girmesi koşulunda geçerli olması söz konusu muafiyetin gerekçesi olan iki lisans/sınav arasındaki ortak konuların yalnızca SMMM den Bağımsız Denetim Lisansına tek yönlü (!) bir muafiyet/avantaj sağlaması eşitlik, adillik, tarafsızlık, dürüstlük, şeffaflık gibi ilkelerle bağdaşmamaktadır. İlgili konuda KGK ve TÜRMOB bünyesindeki uzmanlarla yapılan görüşmelerde KGK; konunun kendi yetkileri dışında olduğunu, TÜRMOB ise söz konusu yönetmeliğe tamamen karşı olduklarını ifade etmeleri üzerine sözü edilen hukuksuzluğun giderilmesine yönelik girişimler sonuçsuz kalmıştır tarihli, 660 sayılı KHK ile kurulan, tarihinde sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan ilgili kararnamenin Kurulun görev ve yetkilerini düzenleyen 9. Maddesinin, birinci fıkrasının, f) bendine uyarınca; bağımsız denetim yapacak meslek mensuplarına yönelik sınav, yetkilendirme ve tescil yapmak, disiplin ve soruşturma işlemlerini yürütmek, sürekli eğitim standartları ile mesleki etik kurallarını belirlemek, bunlara yönelik olarak kalite güvence sistemini oluşturmak ve bu alanlardaki eksikliklerin düzeltilmesi için gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamak şeklinde ifade edilebileceği üzere açıkça görülmektedir ki KGK birçok kişinin aşırı yetkilerle donatılmış olduğu düşüncesine karşı olarak yetkilerini kullanmayarak, asli görevleri olan konuya ilişkin kendiliğinden etkin bir çözüm oluşturmadıkları gibi kendilerine iletilen mesleki alandaki eksikliklerin giderilmesi yönünde sorumluluklarını yerine getirmeyerek hukuka aykırılığı desteklemekte ve ileride doğacak birçok sorunun kaynağında yer almaktadır. TÜRMOB ise söz konusu yönetmeliğe tamamen karşı çıkarak ve tüm SMMM lerin bağımsız denetim yetkisini doğrudan ve en tabii hak olarak (sınav olmadan fakat gerekli eğitimleri ücret karşılığında kendilerinin vermesi kaydıyla) almalarını savunmaktadır. Burada da açıkça görüldüğü üzere yukarıdaki paragrafta belirtildiği gibi spesifik bir konuda yaklaşım, yorum, görüş, hukuki savunma sunmak yerine söz konusu yönetmeliğe tamamen karşı çıkmak hiç de yapıcı bir yaklaşım gibi durmamaktadır. Kendilerinin yönetmeliğe ilişkin taslaklarında ve/veya itirazlarında böyle bir konudan bahsedilmemektedir. Bu da her iki kurumun da tek taraflı yetki

81 73 kullanımında bulunduğunu göstermektedir. Konuya ilişkin çözüm yolları sonuç bölümünde belirtilecektir. Her iki kurumun da (KGK ve TÜRMOB) çatışma halinde, akademik bir yaklaşımdan ve müzakere sürecinden uzak olması sonuç olarak meslek mensuplarına ve onların işlerinin kalitesine ve dolaylı olarak da Türkiye deki muhasebe, denetim, danışmanlık gibi hizmetlere ve toplumun menfaatlerine zarar verilmesine neden olmaktadır. Örnek Olay2 Türkiye de son yıllarda meydana gelen TMSK nın KGK na dönüştürülmesi, TTK, BK, SPK gibi kanunlardaki köklü değişikler, bağımsız denetimi 2012 yılı sonuna kadar gerçekleştiren TSPAKB (sonradan lisanslama sınavlarına ilişkin yetkilerini SPL ye devretmiştir) tarafından yapılan SPK lisanslama sınavları gibi köklü değişiklikler meslek mensuplarını ve onlardan hizmet alanları son derece yakından ilgilendirmektedir. Böylesine köklü, radikal değişimlerin gerek yasama organı tarafından meslek odalarına, gerekse de meslek odalarının görüş ve öneri konusunda üyesi olan meslek mensuplarına yöneltilerek geri bildirim sürecinde değerlendirilmemesi son derece önemli bir risk oluşturmaktadır. Katılımcı yönetim modelinin olmaması sonucunda yasaları ve ikincil düzenlemeleri çıkaran kurumlardaki kimseler bazen olayların detayda kalmış gibi gözüken bazen de son derece açık olmasına karşın haksızlık yaratacak ve yeni sisteme uyumun bir süreç değil de bir an olarak değerlendirilmesi sonucunda ciddi mağduriyet yaşanmasına neden olacak sonuçlar doğurmaktadır. Bu vaka ile genel olarak tarif edilen konuya örnek olarak sonraki vakalarda değinilecektir. Örnek Olay3 SPK lisanslama sınavlarının birkaç sene öncesine kadar yılda üç kere yapılıyor olmasına karşın son yıllarda iki kere yapılıyor olması, sınav döneminin her seferinde ilgili kuruluşun (sırasıyla M.E.B., TSPAKB, SPL şeklinde değişim yaşanmıştır) Yönetim Kurulunca onaylanması, her sene farklı dönemlerde sınavların

82 74 ilan edilmesi ve bu süreçte tüm adayların büyük bir stres yaşaması mesleğin gelişimine, meslek mensuplarının kariyer planlarına ve dolayısıyla ücretlerine ve beklentilerine, sonuç olarak hizmetlerinin kalitesine önemli derecede etki etmektedir. Örnek Olay4 SPK lisanslama sınavlarının son yıllarda oldukça belirsiz bir hale gelmesi, sınav komisyonunun hemen her sınavda birçok iptal ile sonuçlanan yanlışa imza atması, sonrasında ise herhangi bir yaptırım ile karşılaşmaması yine bir başka adaletsizlik olarak meslek mensuplarının karşısına çıkmaktadır. 70 % başarı sağlanması gereken söz konusu sınavlarla, birçok meslek mensubunun kaderi doğrudan ilintilidir. Bir sınavda çok sayıda hemen her modülde iptal edilen soru çıkması ile sınavı kazanan aday da hiç iptal çıkmayan bir sınavda başarı göstermiş bir aday aynı durumda değerlendirilmektedir. Burada sınav komisyonunun ve onları denetleyenlerin çok ciddi sorumluluğu vardır. Ayrıca söz konusu sınavlara ilişkin yalnızca birkaç lisanslama uzmanlığının notları resmi olarak yayımlanmakta, diğerleri farklı kaynaklardan derlenmekte, eğitimlere ilişkin uzman olmayan kişiler piyasada ders vermekte ve haksız kazanç sağlamaktadırlar Eylül dönemi SPK lisanslama sınavlarında her soruya itiraz için yatırılması geren ücretin TC kimlik numarası üzerinden takibine yönelik düzenlemenin denetlenmemesi sonucunda her aday yalnızca bir soruya itiraz etmekle sınırlandırılmış ve bağımsız denetim lisansı için yasal sürecin sondan bir önceki haklarında adaylara haksızlık yapılmıştır. Örnek Olay5 TÜRMOB ile KGK arasında, KGK nun yeni kurulduğu dönemde bağımsız denetim sınavı konusunda yaşanan yetki skandalı ile ilgili konu başlı başına bir haksız rekabet vakasıdır. İSMMMO bağımsız denetim sınavlarını kendisinin gerçekleştireceğini web sitesinden duyurmuş, ardından KGK nun itirazı ile bu duyurusunu geri çekmiştir. Bu durum meslek mensuplarının kariyer planları, iş ve müşteri alımları, uzmanlık eğitimleri vb. birçok konu üzerine olumsuz etki yaratmış, güven kaybına yol açmıştır.

83 75 Örnek Olay6 İSMMMO kamu denetçiliği hususunda eğitim programları başlatmış bunun karşılığında meslek mensuplarından ücret almıştır. Bir sonraki dönemde açılan kurslarda ise ücret alınmadan eğitimler devam etmiş. Eğitimlerin üçüncü döneminde ise kamu denetçiliği hususunda KGK nun yaptığı açıklamalar sonucunda İSMMMO nun haksız kazanç sağladığı, söz konusu eğitimler sonrasında yasal düzenlemeler gereğince ilgili eğitimlerin geçerli olmayacağı, ödenen ücretlerin de bu kapsamda sadece kişisel gelişim olarak değerlendirilebileceği fakat bu boyutuyla bakıldığında ikinci dönem kursiyerlerin ücret ödememesinin de haksızlığa yol açtığı gibi hususlar gündeme gelmiştir. Muhasebecilik, mali müşavirlik, denetim gibi hususları kapsayan meslek doğası gereği sürekli yasal mevzuatları takip etmek, günceli, gelişmişi yakalamayı gerektiriyor. Yasal düzenlemelerle söz konusu mesleki eğitimler, sınavlar, lisanslamalar takip edildiğinden meslek mensupları yüksek baskı altında ve gelecek kaygısı ile düzenleyici, denetleyici kuruluşlara ve meslek odalarına güvenmekte ve yıllık ödenen aidatlar karşılığında haklarının savunulmasını ve güncel, doğru bilgi ile kendilerine yol gösterilmesini beklemektedir. Yine de pratikte yaşanan durum bunun tam tersidir. Mağdur birçok örnekte görüldüğü üzere meslek mensupları olmaktadır. Örnek Olay7 Bağımsız Denetim Yönetmeliği ile getirilen 15 yıllık mesleki deneyim şartı, bağımsız denetim lisansı almış olsa dahi birçok meslek mensubunun söz konusu yetkiye sahip olmayacağının bir işaretidir. Son yıllarda bu alanda kendini geliştiren, eğitimler alan, maddi ve manevi birçok maliyete katlanan meslek mensupları hayal kırıklığına uğraşmıştır. Sürekli yeni sistemlerin çıkarılması, geçiş dönemlerinin hukuka aykırı vuku bulması, geleceğin belirsizliklerle dolu olması ve açılan davalar gerek mesleğin geleceğine gerekse meslek mensubunun saygınlığına leke düşürücü bir hal almıştır. SMMM ve YMM olma süreci Dünya Gazetesi nde de (

84 76 tarihli sayısında) (17) işlenmiş ve dünyanın hiçbir ülkesinde örneği olmayan staj, sınav, maddi ve manevi ciddi maliyetler sonrasında bu derece büyük hayal kırıklıklarının yaşanıyor olması haksız rekabetin çok daha ötesinde bir hukuka aykırılık teşkil etmektedir. Sonuç olarak haksız rekabet, haksız kazanç, bazı kesimleri sürekli kayırma ve af gibi hususları doğurmaktadır.

85 77 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SMMM & YMM MESLEĞİNDE HAKSIZ REKABETİN ÖNLENMESİNE İLİŞKİN ÇÖZÜM YÖNTEMLERİ 3.1. MESLEK MENSUPLARININ ÇÖZÜM SÜRECİNDE ÜSTLENECEKLERİ ROL VE SORUMLULUKLAR Haksız rekabet sorununun çözümünde hiç şüphesiz en büyük sorumluluk sorundan en büyük zararı gören kesime yani meslek mensuplarına düşmektedir. Burada meslek mensupları kapsamına stajyerlerin hatta İktisadi ve İdari Bilimler Fakültelerinde (İİBF) okuyan üniversite öğrencilerinin, onların hocaları konumundaki akademisyenlerin, meslek örgütlerinin de alınmasında, sözü edilen kesimlerin inisiyatif ve sorumluluk almalarında büyük önem vardır. Haksız rekabet sorununun çözümüne ilişkin yöntemlerden yalnızca birinin ve çok etkin, çok kısa sürede faydalı olmasını beklemek aşırı iyimserlik olacaktır. Bununla birlikte çözüm bir süreç olarak değerlendirilir ve yöntemlerin en iyi karması istikrarlı bir biçimde uygulanırsa çok büyük bir başarı olasılığı ile haksız rekabet olgusu, sorunu en iyi şekilde yönetilebilir ve olumsuz etkileri en aza indirilebilir. Çözüm Yöntemi1 İİBF öğrencileri, mezunları, stajyerler, meslek mensupları (SMMM, YMM), akademisyenlerden oluşan çalışma grupları, komiteler oluşturarak hem haksız rekabete neden olan hususları önleyici eğitim, mesleki gelişim vb. çalışmaları sağlayarak meslek mensuplarının niteliklerini ve hizmet kalitelerini artırmak hem de yasal değişikliklerin, yeni sınav, değerleme, lisanslama gibi süreçlerin öncesinde ilgili kesimlerden katılımcı yönetim modeline uygun görüşler alınması ile yasalara azami uyumu sağlamak mümkün olabilir. Çözüm Yöntemi2 Çözüm Yöntemi1 ile belirtilen çalışma grupları, komiteler aynı zamanda haksız rekabetle mücadele komitesi gibi adlandırılabilecek bir başka komite ile

86 78 eşgüdümlü çalışarak haksız rekabete neden olan fiillere ilişkin meslek mensuplarından gelen ihbar, şikayet, öneri, talep, soruşturma konularını değerlendirebilir. Ayrıca söz konusu çalışmada haksız rekabetle mücadele sürecinde katkı sağlayanlara ödül (eğitim, öğrenim, kitap, burs vb.) vermek, haksız rekabete sebep olanların soruşturma sonucunda kusurlu bulunmaları halinde ise yasal düzenlemelerle belirtilen cezaların uygulanmasına yardımcı olmak etkili bir çalışma olabilir. Çözüm Yöntemi3 Haksız rekabet ile mücadelede meslek mensuplarına düşen en önemli görevlerden birisi kendilerini yalnızca mesleki bilgi ve birikim anlamında geliştirmek değil tam bağımsızlık, tarafsızlık, eşitlik, dürüstlük, adillik, etik ilkeler gibi konularda hiçbir menfaat gözetmeksizin kararlı ve güçlü bir duruş sergileyebilmektir. Çözüm Yöntemi4 Çözüm Yöntemi1 ile belirtilen meslek mensupları kavramının daha da açıldığı ve çalışma komitelerine konu edilecek tarafların çok daha sıkı, işbirlikçi, katılımcı ve paylaşımcı iletişimler içerisinde olması mesleğe çok büyük katkılar sağlayacaktır. Mesleğin hak ettiği saygın konuma yükselmesi ancak bu kimselerin özverili ve sürdürülebilir çalışmaları ile mümkün olacaktır. Tüm bu gelişmeler haksız rekabet kavramının olumsuz etkilerini bertaraf edecektir. Çözüm Yöntemi5 Meslek mensupları öncelikle yanlarında çalıştırdıkları personellere karşı sorumlu davranmalı, iş hukukundan ve performans değerlemesi ilkelerinden doğan her türlü haklarını karşılamalıdır. Bunun yanı sıra mesleki gelişimleri konusunda paylaşımcı olmalı ve özverili yaklaşmalıdırlar. Çözüm Yöntemi6 Günümüzde defter tutma olarak ifade edilen temel muhasebecilik hizmetleri (aylık ve yıllık beyannamelerin verilmesi süreci de dahil yasal kayıtların tutulması, finansal tablolara yansıtılması, raporlanması vb.) haricinde SPK mevzuatı esasınca

87 79 halka açık şirketlerin TMS/TFRS esasınca tutulan kayıtlarının, raporlamalarının, kamuya yapılması gereken acıkmamalarının, ilgili diğer yasal düzenlemelerinin talebi olan bir meslek mensubu çok yüksek mesleki niteliklere sahip olması gerekmektedir tarihli Bağımsız Denetim Tebliği söz konusu hususlar KGK tarafından belirlenmiş. Buna karşın birçok meslek mensubu (TÜRBOM da dahil) bağımsız denetim lisansına SMMM olduğu için doğrudan sahip olmaları gerektiğini savunmakta fakat söz konusu lisans kendilerine sınavsız verilse dahi, mesleki deneyim, SPK mevzuatı, borsa ile ilgili kavramların anlaşılması ve raporlanması, kurumsal yönetim ilkelerine uyum raporu, faaliyet raporu, bağlılık raporu gibi daha birçok konu üstelik yabancı dilde de olması zorunlu iken uzmanlaşmanın son derece önemli olduğu da göz önünde bulundurularak tekrar düşünmesi gerektiğini göz ardı etmektedir. Meslek mensuplarının böylesine yüksek nitelikler ve uzmanlık gerektiren konularda kendilerini daha iyi değerlendirmeleri haksız rekabetin önlenmesi ve mesleki hizmetlerinin kalitesinin yükselmesi açısından son derece önemlidir. Çözüm Yöntemi7 Haksız rekabetin önlenmesinde hiç kuşkusuz en önemli çözüm yöntemlerinden birisi de haksız rekabet ile önceki bölümlerde değinilen her türlü yasal düzenlemeye tüm ilgililerin azami derecede uymasıdır. Hukukun bilinmemesi nedeniyle suçun ortadan kalkması mümkün olamayacağından ve böyle bir savunma kabul edilemeyeceğinden tüm ilgililerin haksız rekabet konusuyla ilgili yasal düzenlemeleri bilmeleri, etik ilkelere ve mesleki düzenlemelere sıkı sıkıya bağlı kalmaları gerekmektedir DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLARIN ÇÖZÜM SÜRECİNDE ÜSTLENECEKLERİ ROL VE SORUMLULUKLAR Düzenleyici ve denetleyici kurumların en başında yasama organı gelmektedir. Yasa ile çıkarılan hukuki düzenlemeleri ikinci düzenlemeler ile (tebliğ, yönetmelik,

88 80 vb.) ile yetkili düzenleyici ve denetleyici kurumların oluşturduğu çalışmalar izlemektedir. Çözüm Yöntemi1 Haksız rekabetin kökeninde yer alan birçok hususun yasal boyutunun düzenleyici ve denetleyici kurumların ilgili konuda en üst derecede sorumlu, yetkili ve uzman olması nedeniyle yasal çerçevede en iyi şekilde düzenlenmiş olması gerekmektedir. Başka bir ifade ile yasalarla ve ikinci düzenlemelerle en iyi şekilde düzenlenmemiş, ilgililerden gelen geliştirme önerileri veya hukuksuzluklar dikkate alınmamış ise, ortada yasal boşluklar var ise bu durumda mesleki standartların, kalitenin, mesleğin saygınlığının üst seviyelere çıkması ve haksız rekabet fiillerinin önlenmesi ancak çok iyimser bir beklenti olarak kalacaktır. Çözüm Yöntemi2 Etkin, modern ve pratik hayatı birebir karşılayan yasal düzenlemeler sonrasında düzenleyici ve denetleyici kurumlara düşen en önemli görev ilgili yasal düzenlemelerin işlerliğini sağlamak, bir fiil denetim işlemini gerçekleştirmek suretiyle haksız rekabeti azaltmak, zaman içinde de yok etmektir. Bunu yapmak pek kolay değildir ve burada da daha önce Çözüm Yöntemlerinde belirtilen haksız rekabetle mücadele komitesi gibi fahri yetkililer desteği ile doğrudan KGK nun bu alandaki uzman denetçileriyle çalışmalar yürütmek son derece önemlidir. Burada yine ihbar ve ödül / ceza sisteminin önemi ortaya çıkmaktadır. Yasalar uygulanmadığı veya uygulanmasının denetlenmediği durumlarda yok hükmündedir. Bir suç ancak cezası yasalarla tanımlanmış ise suç olabilir ve ancak denetlenmesi ve gerektiğinde zor kullanacak kolluk kuvvetleri ile işlerliğinin sağlanması halinde etkin olabilmektedir. Aksi halde en iyi yasal düzenlemeleri yapıp sorumluluktan kurtulmak söz konusu olamaz. Çözüm Yöntemi3 Tıpkı meslek mensuplarında olduğu gibi düzenleyici ve denetleyici kurumların da öncelikle kendilerini irdelemeleri gerekmektedir. Çağın gereklerine uymak noktasında gerçekleşen değişikliklerin taslak aşamasından itibaren çalışma

89 81 komitelerince değerlendirilmesi, katılımcı yönetim modelinin şeffaf, dürüst, adil, eşitlikçi bir şekilde desteklenmesi ilgililerin sürece uymalarında sonuç olarak ilgili çalışmaların etkinliğine çok büyük katkı sağlayacaktır. Böylesi süreçlerin son derece hassas yönetilmesi gerekmektedir. En üst seviyede yetkilerle donatılmış bir kurum dahi olsa yüzbinlerce meslek mensubunu ve dolayısıyla çok daha fazla işletmeyi derinden etkileyecek uygulamaları tek bir gecede kimsenin haberi olmaksızın, önceden görüşünü almaksızın ve gelebilecek itirazları öngörebilmesine karşın işbirliğinden kaçınarak yetki kullanıma gitmesi tüm çevrelere zarar verir. Sonuç olarak bir gecede kara cahil konumuna düşen, mesleklerinden olan, müşteri kaybeden birçok meslek mensubu bir takım ekonomik kaygılarla bazı etik ilkelerden tavizler verebilir. Bu nokta kendilerini cezalandırmak, sorunun kökenine bakmamak son derece yanlış ve kabul edilemeyecek bir yaklaşım olacaktır. Çözüm Yöntemi4 Haksız rekabet fiiline ilişkin cezaların gerçekten caydırıcı olması, uyarı, kınama, meslekten geçici ve daimi çıkarma gibi kademeli olması, suç işleyenlerin ifşası, suçun yalnızca reaktif değil aynı zamanda da proaktif şekilde değerlendirilmesi düzenleyici ve denetleyici kurumların haksız rekabeti önleme konusunda göz önünde bulundurması gereken hususlardandır. Çözüm Yöntemi5 Fiyat, performans, müşteri sayısı ve nitelikleri gibi hususların mevzuat hükümlerince adil ve dürüst bir biçimde belirlenmesi haksız rekabeti ciddi oranda azaltacaktır. Yalnızca yasaklama değil nitelikleri yüksek olan meslek mensuplarına müşterilerin yönlendirilmesine ve uzmanlıkların desteklenmesine yönelik sistemler oldukça etkili olacaktır. Bir SMMM veya YMMnin hangi büyüklükte ve hangi sayıda müşterilere hangi hizmetleri verebileceği, ortaklık kurmak veya nitelikli personel almak suretiyle bu limitlerin artırılması ve hatta uzmanlıklar doğrultusunda (örneğin bireysel emeklilik sistemi, sigortacılık, finansal kuruluşlar, enerji piyasası gibi) çeşitli projelerin kendilerine yönlendirilmesi üzerine kurulu bir sistem haksız

90 82 rekabetin önlenmesinin ve mesleki gelişimin, birlik ve beraberliğin, paylaşımın destekçisi olacaktır. Çözüm Yöntemi6 Haklı rekabetin teşviki, ödüllendirilmesi ve desteklenmesi süreçlerinin de ciddi olarak destelenmeye ihtiyacı vardır. Bu hususların yalnızca meslek mensuplarına bırakılması, kendilerini bu alanlarda kayıtlı resmi listeler bazında dahi tanımayacak olmaları rekabeti ve nitelikli meslek mensuplarının potansiyellerini ortaya koymalarını kısıtlamaktadır. Yasal düzenlemeler ve teşvikler ile bu olumsuzlukların da önüne geçilebilecektir. Çözüm Yöntemi7 Meslek odalarının aidat toplamak ve Genel Kurul dönemlerinde oy talep etmek bir de muhasebeciler gününün haricinde de meslek mensuplarını hatırlamaları, haklarını gözetmeleri, gelişimlerine katkı sağlamaları özetle gerçek anlamda fonksiyonlarını en etkin biçimde yerine getirmeleri gerekmektedir.

91 83 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SMMM & YMM MESLEĞİNDE HAKSIZ REKABET KONULU ANKET ve DEĞERLENDİRMESİ 4.1. YÖNTEM ARAŞTIRMANIN MODELİ Araştırmanın modeli tarama tipi modeldir. Tarama modeli mevcut bilgilere ulaşılmasına ve değerlendirilmesine dayanır. Bu çalışmada da SMMM ve YMM mesleğinde haksız rekabet konusu tarama modeliyle araştırılmıştır EVREN VE ÖRNEKLEM Araştırmanın evrenini Türkiye de faal olarak görev yapan SMMM ve YMM lerin tümü oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise 185 kişi oluşturmaktadır. Örneklem seçiminde basit tesadüfi örneklem tekniği kullanılmıştır. Ayrıca zaman, maliyet ve SMMM ve YMM lerin anketi reddetmeleri gibi nedenlerde örneklem seçiminde etkili olmuştur VERİ TOPLAMA ARACI Veri toplama aracı olarak anket formu kullanılmıştır. Anket formu literatür taraması sonucunda araştırmacı tarafından oluşturulmuştur. SMMM ve YMM lerin vakit darlığı nedeniyle anket soruları kısa tutulmuştur.

92 VERİ ANALİZİ Veri analizi EXCEL ve SPSS 16 paket programları kullanılarak yapılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde frekans, yüzde ve çapraz tablolar kullanılmıştır SMMM & YMM Mesleğinde Haksız Rekabet Konulu Ankete İlişkin Katılımcı Profilleri ve İlgili Diğer Bilgiler Anketin Paylaşıldığı Kişi Sayısı : 197 Tüm Soruları Yanıtlayan Kişi Sayısı : 185 Anketi Yanıtlamayan Kişi Sayısı : 11 Anketi Tamamlamayan Kişi Sayısı : 1 Anket, çoğunlukla İstanbul da ikamet eden bağımlı ve bağımsız meslek mensuplarıyla meslek odalarının e-posta grupları, sosyal medyadaki mesleki topluluklar ve denetim şirketlerinde çalışanlar üzerinden gerçekleştirilmiştir. Ankete erişenlerin 11 i yanıt vermemiş, 1 i boş (tamamlamayan) ve 185 i tüm sorulara yanıt vermiştir. Gerek yanıtlanan anket sayısı ve gerekse katılımcıların profilleri anketin sonuçlarının önemlilik düzeyinin yüksek olduğuna ışık tutmaktadır. 1. Meslek Unvanınız a) Serbest Muhasebeci 14 b) Serbest Muhasebeci Mali Müşavir 80 c) Yeminli Mali Müşavir 6

93 85 Grafik 1. Meslek Ünvanı Ankete katılanların %6 sı YMM, %14 ü SM ve %80 i SMMM dir. Ankete katılan kişilerin arasında 80 % ile SMMM ler öne çıkmıştır. 2. Odaya Üyelik Durumunuz a) Bağımsız Çalışan Kütüğüne Kayıtlı 89 b) Bağımlı Çalışan Kütüğüne Kayıtlı 11 Katılanların büyük çoğunluğu (89 %) bağımsız çalışan statüsündedir. Buradan Mali Müşavirlik mesleğini icra edenlerin çok büyük bir kısmının bağımsız çalışmayı tercih ettiği ortaya çıkmaktadır. 3.Eğitim Durumunuz a)ön Lisans 7 b)lisans 59 c)lisans Üstü 11 d)diğer 23

94 86 Grafik 2. Odaya Üyelik Durumu Ankete katılanların %59 u lisans mezunudur. %11 i ise lisansüstü eğitime sahiptir. Katılımcıların %7 si ön lisans mezunu iken %23 ü diğer seçeneğini işaretlemiştir. Mesleğin geçmişinden bugününe ilerlediği çizgiye bakarsak mesleği icra edenlerin yarısından fazlasının lisans mezunu olduğunu görmek meslekteki ilerlemeyi göstermesi açısından önemlidir. Ayrıca lisansüstü eğitiminin de öneminin arttığı görülmektedir. 4. Mesleki Tecrübeniz a) 0-5 Yıl Arası 5 b) 5-10 Yıl Arası 11 c) 10 Yıl ve Üzeri 84 Ankete katılanların çok büyük bir çoğunluğu 10 yıl ve üzeri mesleki deneyime sahiptir. 5. Meslekte Haksız Rekabet Yaşanıyor Mu? a) Evet 98 b) Hayır 2

95 87 6. Sizce Haksız Rekabete Yol Açan Ortam Hangisidir? a) Fiyat 58 b) Kalite 33 c) Tekelleşme 9 Ankete katılanların tamamına yakını (98 %) meslekte haksız rekabetinin varlığına inanmakta ve haksız rekabete yol açan ortamlardan fiyatı en önemli ( 58 %), kaliteyi ikinci sırada önemli (33 %) ve göreli olarak en düşük önem düzeyinde (9 %) ise tekelleşmeyi görmektedir. 7. Sizce Haksız Rekabete Yol Açan Hangisidir? a) Kaçak Bürolar 33 b) Ruhsat Kiralayanlar 29 c) Şubeler 7 d) Bağımlı Çalışanlar 9 e)tüm İşleri Üstlenen Denetim Şirketleri 22 Grafik 3.Haksız Rekabete Yol Açan Ortamlar

96 88 Haksız rekabete yol açan unsurların büyük çoğunluğunu kaçak bürolar (33 %), ruhsat kiralayanlar (29 %) ve tüm işleri üstlenen denetim şirketleri (22 %) oluşturmaktadır. Buradan da anlaşılacağı gibi haksız rekabet, reklam veya sözle kötüleme olgularında değil çok daha önemli boyutlarda yaşanmaktadır. Meslek odalarının Haksız Rekabetle Mücadele Kurullarına bu alanda büyük görevler düşmektedir. Odaların yayınladığı tablolara bakarsak kaçak bürolar veya ruhsat kiralayanlara dair ne bir veriye rastlanmakta ne de bu konularda ceza almış bir örneğe ulaşılmaktadır. Bu gerçekten irdelenmesi gereken bir unsurdur. 8. Ücret Tarifelerine Uymak Haksız Rekabeti Engeller Mi? a) Evet 45 b) Hayır 49 c) Fikrim Yok 6 Haksız rekabete yol açan ortamlardan fiyat öne çıkarken (58 %), ücret tarifesine uymanın haksız rekabeti önlemesi aynı oranda etkiye sahip olamamış (45 %) ve emin olamayanlar (6 %) ile söz konusu görüşe katılmayanların (49 %) toplamı büyük çoğunluğu oluşturmuştur. Meslek camiasında aslında en çok şikayet alan unsur ücret tarifelerine uyulmaması ve tarifenin altında iş kabul edilmesidir. Haksız rekabetin en yoğun yaşandığı alanlardan biri ücretken verilen cevaplarda tarifeye uymanın bu haksızlığı ortadan kaldırmayacağı görüşünde olanların, katılımcıların neredeyse yarısını oluşturması da büyük bir çelişkidir. 9. Meslek Odaları Haksız Rekabetle Mücadelede Yeterli Mi? a) Evet 15 b) Hayır 85

97 89 Grafik 4. Haksız Rekabetle Mücadelede Meslek Odalarının Yeterliliği Haksız rekabetle mücadele konusunda meslek odalarının yetersiz kaldığını düşünen katılımcılar %92 ile büyük bir çoğunluğu oluşturmaktadır. Meslektaşların %98 i haksız rekabetin varlığını savunurken, birinci bölümde HRMK tarafından yapılan inceleme ve soruşturma sonucunda verilen tablolardan da görüleceği gibi haksız rekabetle ilgili açılan dosya sayıları ve cezaların sayısı oldukça azdır. 10. Mevzuat Esasınca Denetim & Cezalandırma Çözüm İçin Yeterli Midir? a) Evet 92 b) Hayır 8 Ankete katılanların büyük bir çoğunluğu (92 %) çözüm için mevzuat esasınca denetim ve cezalandırmanın etkili olacağına inanmaktadır. Etkin bir denetleme sistemi ve caydırıcı cezalar tabi ki haksız rekabeti önler fakat bunun yanında mesleki etik ve ahlakın meslektaşlara empoze edilmesi de önemli bir unsurdur.