Kemaliye nin (Eğin) Tarihçesi

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Kemaliye nin (Eğin) Tarihçesi"

Aysun Sarıca
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Kemaliye nin (Eğin) Tarihçesi Fırat ve Dicle vadilerinin genellikle Pers egemenliğinde olduğu dönemlerde Kemaliye (Eğin) de Pers egemenliğinde kalmıştır. Eğin, daha sonra başlayan Roma devri ve onu takiben Bizans dönemini yaşamıştır. İslamiyetin yayılmaya başlamasıyla birlikte Arap orduları bölgeye akınlar düzenlemişlerdir. Daha sonra Malazgirt Meydan Muharebesi ile bölge Türklerin eline geçmiş ve Selçukluların Anadoluya hakim olmaları ile birlikte Selçuklu Egemenliği başlamıştır. 1058'den sonra bir kısım Türkmen boyları Kemah'tan sonra Eğin i işgal ederek Malatya Ovasına inmişlerdir yılına kadar yarım yüzyıl boyunca Eğin çeşitli Türk boylarının ve komutanlarının uğradığı kalelerden biri olmuştur. Bu tarihte kale Gümüş Tigin eliyle Türk hâkimiyetine katılmıştır. Bundan sonra bir süre Danişmendlilerin Malatya koluna tabi olan Eğin, 1106'dan itibaren Anadolu Selçuklu Sultanlığına bağlanmıştı Kösedağ Savaşından sonra Moğol hâkimiyetine giren bölge, bir süre de yerli Türkmen ve Moğol beyleri ile Mısır Memluklerinin etkisi altında kalmıştır. İlk olarak Çelebi Sultan Mehmet zamanında Osmanlı egemenliğine giren Eğin'e, bilhassa Yavuz Sultan Selim zamanında çok önem verilmiştir. Yavuz Sultan Selim, Kafkasya'dan gelen aileleri Eğin'e yerleştirerek, geçimlerini sağlamaları için İstanbul'da et satışını yönetmek üzere bir ferman vermiştir. Daha sonra IV.Murad döneminde odun ve kömür kethüdalığı da Eğin'e verilmiştir. Kemaliyelilerin büyük şehirlerde genelde kasap ve kömürcü olmalarının temelinde bu hususun önemli bir yeri vardır. XVII. yüzyılda Eğin, bağ ve bahçeler arasında, 1000 kadar evli, bayındır bir yer olarak tanıtılmaktadır. XIX. yüzyılda Eğin i ziyaret eden ve Osmanlı ordusunda danışman olarak görev yapan Alman yazar Moltke, şehrin yeşillikler içinde şirin bir yer olduğunu, Müslümanların tarım ve hayvancılıkla, yerli Ermenilerin ise ticaret ve sanatla uğraştığını anlatır. Moltke, 8 Nisan 1839 tarihli "Türkiye Hatıraları" adlı kitabında Eğin'e iki sayfa ayırmış ve Asya'daki en güzel şehir olarak tanımlamıştır. Eğin, XIX.yüzyılın ilk yarısında Harput'a ve 1878'de Mamuret ül Aziz (Elazığ) vilayetine bağlanmıştır. Daha sonra Malatya'ya bağlanan Eğin'in adı 1922 yılında TBMM icra vekilleri tarafından Mustafa Kemal Paşa'nın adına ithafen Kemaliye olarak değiştirilmiş, 11 Mayıs 1938'de ise Erzincan'a bağlanmıştır. Kemaliye nin nüfusu XVI. yüzyıldan itibaren artmış, XIX. yüzyılda duraklamış ve XX. yüzyılda ise giderek azalma göstermiştir yılında nüfus 19 bin olarak bilinmektedir. Büyük kentlere, özellikle İstanbul ve Ankara'ya göç nedeniyle, nüfus bugün 3.000'e düşmüştür. EĞİN adının Ermenice Agn / Akn (kaynak) kelimesinden geldiği ileri sürülmektedir. İlçenin üst tarafında bulunan ve Kadıgölü adını taşıyan karstik bir kaynak nedeniyle bu isim verilmiş olabilir. Doğudan Munzur silsilesi, batıdan ise Sarıçiçek Dağları ile çevrili olan Eğin, denizden m. yüksekliktedir.

Daha sonra Malazgirt Meydan Muharebesi ile bölge Türklerin eline geçmiş ve Selçukluların Anadoluya hakim olmaları ile birlikte Selçuklu Egemenliği başlamıştır.

2 Kemaliye ve civarının jeolojisi Kemaliye İlçesi nin kurulduğu alan ülkemizi doğu batı doğrultusunda kateden Toroslar dağ zincirinin doğu bölümünde yer alır. Bu bölge özel olarak Munzur Dağları olarak adlandırılır. Kemaliye İlçe Merkezi çevresinde yüzeyleyen kayaçlar Kemaliye Formasyonu olarak adlandırılmıştır. Bu formasyon günümüzden yaklaşık 70 milyon yıl önce (Kampaniyen Maastrihtiyen döneminde) bölgede hüküm süren deniz ortamında oluşmuştur. Bloklu bir görünüm sunan birim, blokların azaldığı yerlerde oldukça yumuşak bir topoğrafya oluşturur. Kemaliye çevresindeki tarıma elverişli alanlar bu birim üzerinde gelişmiştir. Sert topoğrafik çıkıntılar oluşturan ve taşyolu kanyonun da geliştiği kireçtaşları ise Munzur Kireçtaşı olarak adlandırılmıştır. Geç Triyas Geç Kretase zaman aralığında bölgeyi kaplayan denizde çökelmiş olan bu kayaçlar, oluşumundan sonraki dönemde çok yoğun tektonizmaya uğramışlardır. Kemaliye çevresinde ayrıca, bölgedeki okyanusun kapanmasının kanıtları olan ofiyolitik kayaçlar (Salihli Köyü Yakını), Senozoyik (üçüncü zamana) döneme ait sedimanter ve volkanik kayaçlar (Salihli Köyü güneyi) yüzeyleme vermektedir. Sarıçiçek yaylası yakınındaki magmatik kayaçlar da bölgedeki maden yataklarının (özellikle de demir) oluşumunu sağlamıştır (Aksoy, 2008). Özgül ve Turşucu (1983), Kemaliye ve civarının Toros orojenik kuşağının KD ucunda yeralan Munzur dağları kesiminde yer aldığını belirtir (Şekil 1). Yazarlar Kemaliye ve civarında yer alan tektonik birlikleri Keban Birliği, Munzur Dağı Birliği ve Ovacık Birliği olarak sınıflamışlardır. Tersiyer yaşlı volkanik ve çökel kayalar tektonizma sonrası birimler olarak diğer tektonik birlikleri uyumsuzlukla örter. Keban Birliği, Permiyen Üst Kretase zaman aralığında çökelmiş şelf tipi kırıntılı ve karbonat çökellerinden ve Senoniyen yaşlı olistostromdan (Kemaliye Formasyonu) oluşur (Şekil 2). Maastrihtiyen öncesi kayalar bölgesel yeşilşist metamorfizmasına maruz kalmıştır. Munzur kireçtaşı olarak da adlanan Munzur Dağı Birliği, değişik tipte kireçtaşlarından oluşur (Şekil 3). Üst Triyastan Üst Kampaniyen e kadar sürekli bir istif özelliği gösteren Munzur kireçtaşları Kemaliye Formasyonu ile tektonik dokanaklıdır. Munzur kireçtaşları Ovacık birliği tarafından tektonik olarak üzerlenir. Ovacık Birliği, Permiyen Kretase yaşlı bazik ultrabazik magmatik ve neritik, pelajik kireçtaşı bloklarından oluşan bir ofiyolitik melanjdan ve bunu örten Maastrihtiyen yaşlı çökellerden oluşur (Şekil 4). Maastrihtiyen sonrası birimler Post tektonik karakterdedir. Tersiyer döneminde epirojenik hareketler hakimdir. Özellikle Lütesiyen ve Miyosen de yaygın bir andezitik volkanizma hüküm sürmüştür. Kaynaklar Aksoy, E., Kemaliye in Jeolojik Yapısı. Kemaliye Doğa Okulu Ders Notları. Özgül, N., ve Turşucu, A., Stratigraphy of the Mesozoic carbonate sequence of the Munzur Mountains (Eastern Taurides). in Geology of the Taurus Belt (Eds: Tekeli, O and Göncüoğlu, M.C.), MTA Publ. Ankara.

Bu formasyon günümüzden yaklaşık 70 milyon yıl önce (Kampaniyen Maastrihtiyen döneminde) bölgede hüküm süren deniz ortamında oluşmuştur.

3 Şekil 1. Doğu Torosların tektonik birlikleri (Özgül ve Turşucu, 1983) Şekil 2. Keban Birliğinin genel dikme kesiti (Özgül ve Turşucu, 1983) Şekil 4. Ovacık Birliğinin genel dikme kesiti (Özgül ve Turşucu, 1983) Şekil 3. Munzur Dağı Birliğinin genel dikme kesiti (Özgül ve Turşucu, 1983)

4 Gezi Güzergahı 1 Kemaliye Müzesi (Foto 1) 2 Kemaliye Evleri (Foto 2) 3 Kadıgölü (karstik su çıkışı) (Foto 3) 4 Manili Yol (Foto 4) 5 Keban Grubu (Kemaliye Formasyonu) (Foto 5) 6 Karanlık Kanyon (Taşyolu) / Munzur Kireçtaşı (Foto 6) Foto 1. Kemaliye müzesi Foto 2. Kemaliye evleri Foto 3. Kadıgölü (karstik su çıkışı) Foto 4. Manili yol

Formasyonu) (Foto 5) 6 Karanlık Kanyon (Taşyolu) / Munzur Kireçtaşı (Foto 6) Foto 1.

5 Foto 5. Kemaliye formasyonunun matriksini oluşturan ince tabakalı kireçtaşı Foto 6. Taşyol boyunca Munzur kireçtaşının değişik seviyeleri

Benzer belgeler

Veysel Işık Türkiye deki Tektonik Birlikler

Veysel Işık Türkiye deki Tektonik Birlikler JEM 404 Ders Konusu Türkiye Jeolojisi Orojenez ve Türkiye deki Tektonik Birlikler Ankara Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Tektonik Araştırma Grubu 2012 Dağ Oluşumu / Orojenez Orojenez genel anlamda