TOKAT ŞARTLARINDA YETĐŞTĐRĐLEN DEĞĐŞĐK MACAR FĐĞĐ+TRĐTĐKALE KARIŞIM ORANLARININ VERĐM VE KALĐTEYE ETKĐLERĐ

Transkript

1 ANADOLU, J. of AARI 9 (2) 1999, MARA TOKAT ŞARTLARINDA YETĐŞTĐRĐLEN DEĞĐŞĐK MACAR FĐĞĐ+TRĐTĐKALE KARIŞIM ORANLARININ VERĐM VE KALĐTEYE ETKĐLERĐ Selahattin ĐPTAŞ Mustafa YILMAZ Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Tokat/TURKEY ÖZ: Bu araştırma; Tokat ekolojik şartlarında kış döneminde yetiştirilmesi düşünülen macar fiği ve tritikale de en uygun karışım oranlarını belirlemek amacıyla kış yetiştirme döneminde yapılmıştır. Araştırmada en yüksek ortalama yeşil ot verimi 3318,0 kg/da ile macar fiği + tritikalenin 7+7 kg/da (% 50-50) karışımında belirlenirken, en yüksek kuru madde verimi 1071,4 kg/da ile 8+6 kg/da (% 57-43) kombinasyonundan elde edilmiştir. En fazla ham protein verimi ise 170,9 kg/da ile 8+2 kg/da (% 80-20) karışımlarında belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Macar fiği (Vicia pannonica Crantz), tritikale (Triticosecale Wittmack), karışım oranı. THE EFFECTS OF VARIOUS HUNGARIAN VETCH + TRITICALE MIXTURES RATIO ON YIELD AND QUALITY IN TOKAT CONDITIONS ABSTRACT: This study was conducted to determine the best ratio of hungarian vetch and triticale mixtures grown during the winter period in 1995 and In this research; the highest average herbage and dry matter yield were obtained from 7+7 kg/da (3318,0 kg/da) and 8+6 kg/da (1071,4 kg/da) mixture. The highest crude protein yield was obtained from 8+2 kg/da (170,9 kg/da) combinations. Keywords: Hungarian vetch (Vicia pannonica Crantz), triticale (Triticosecale Wittmack), mixtures ratio. GĐRĐŞ Ülkemiz hayvanlarının beslenmesinde ana yem kaynağının büyük bir kısmı doğal çayır-mer`alardan karşılanmaktadır. Ancak uzun yıllardan beri süre gelen aşırı, düzensiz ve erken otlatma nedeniyle mer`a alanlarının verimleri oldukça düşmüştür. Buna karşın tarla tarımı içinde yetiştirilen yembitkileri ekiliş ve üretimi istenilen düzeye ulaştırılamamış ve hayvanlarımızın yetersiz beslenmesi nedeniyle verimlerinde arzulanan artışlar ortaya çıkmamıştır. Hayvancılığımızın gelişmesi için mer`aların ıslahı ve yembitkileri ekiliş ve üretim alanlarının arttırılması gereklidir. Mer`a ıslahının zaman 105

2 ANADOLU 9 (2) 1999 alıcı, zor ve masraflı olması yembitkileri yetiştiriciliğine ağırlık verilmesini zorunlu hale getirmektedir (Tosun, 1996). Ülkemizde 288 bin ha`lık ekiliş alanıyla en fazla tarımı yapılan yembitkisi fiğ türleridir (Anonymous, 1996). Fiğ türlerinde koca fiğ hariç, diğer türlerde gövdenin zayıf olması bitkilerin yatmasına neden olmaktadır. Yatma nedeniyle hasat zorlaşmakta, yaprak kayıplarıyla birlikte, ot verimi ve kalitesi düşmektedir. Fiğlerde yatmayı önlemek için tahıllarla (arpa, yulaf, çavdar, tritikale) karışık ekim yapılmaktadır. Fiğler sülükleriyle tahıllara sarılarak gelişmekte, hasad kolaylaşmakta ve verim kayıpları azalmaktadır (Soya ve ark., 1996; Tan ve Serin, 1996). Hayvancılık yönünden önemli bir potansiyele sahip olan Tokat ve yöresinde (Đptaş ve ark., 1996) kaliteli kaba yem açığını kapatmada kışlık ara ürün olarak fiğ + tahıl karışımlarının kolaylıkla yetiştirilebileceği ve önemli bir yem kaynağı sağlayacağı yapılan araştırmalarla belirlenmiştir (Đptaş ve Yılmaz, 1996). Protein bakımından zengin olan fiğler, nişasta değeri yüksek bir tahıl ile karışık yetiştirildiğinde sindirimi kolay ve kaliteli bir yem oluşturmaktadır (Elçi, 1967). Son yıllarda hayvan beslenmesinde buğday ve arpanın yerine ikame edilebilecek tritikale (Yağbasanlar ve Ülger, 1989), fiğler ile karışık yetiştirmede de başarı ile kullanılabilmektedir (Soya ve ark., 1991; Hasar ve Tükel, 1994). Đptaş ve Yılmaz (1996), çeşitli fiğ türleri ve tahıl karışımları ile yaptıkları araştırmada en fazla yeşil ot, kuru ot ve ham protein verimlerinin macar fiği + tritikale karışımlarından sağlandığını bildirmişlerdir. Soya ve ark. (1991), çeşitli fiğ + tahıl karışımları ile yaptıkları bir araştırmada 2/3 macar fiği + 1/3 tritikale karışımlarından ortalama 1388,0 kg/da yeşil ot, 316,0 kg/da kuru madde ve 56,4 kg/da ham protein verimi alınabildiğini belirlemişlerdir. Tosun (1974) macar fiğinin tahıllarla karışık ekildiğinde 8-12 kg/da`lık tohum miktarının 2/3`ünün macar fiği, 1/3`ünün tahıl olması gerektiğini vurgulamaktadır. Aydın ve Tosun (1991) en yüksek kuru ot verimini % 80 adi fiğ + % 20 tritikale karışımlarından elde edildiğini, fakat % 60 adi fiğ + % 40 tritikale oranıyla aynı grupta yer aldığını ve araştırma sonucunda karışımlarda tritikalenin % 40 oranını geçmemesinin uygun olduğunu saptamışlardır. Yine Hasar ve Tükel (1994) benzer bir araştırmalarında, adi fiğ ve tritikale ile yaptıkları araştırmada en yüksek yeşil ot verimini % 50 adi fiğ + % 50 tritikale, kuru ot verimini % 25 adi fiğ + % 75 tritikale ve ham protein verimini yalın tritikale ekimlerinden elde ettiklerini bildirmişlerdir. Açıkgöz ve Çakmakçı (1986), adi fiğ + tahıl karışımları ile yaptıkları araştırmada en uygun ot üretiminin % 50 adi fiğ + % 50 tahıl, Buğdaycıgil ve ark.(1996) % 60 fiğ + % 106

3 S. ĐPTAŞ ve M. YILMAZ: TOKAT ŞARTLARINDA YETĐŞTĐRĐLEN DEĞĐŞĐK MACAR FĐĞĐ+TRĐTĐKALE KARIŞIM ORANLARININ VERĐM VE KALĐTEYE ETKĐLERĐ 40 tahıl, Avcıoğlu (1980) ve Pul (1986) ise % 66 fiğ + % 33 tahıl oranlarının en uygun karışım oranı olduğunu belirtmektedirler. Genel olarak fiğ + tahıl karışım çalışmalarında dekara atılacak toplam tohumluk miktarı 12 kg olarak sabit tutulmaktadır. Bu araştırmada ise fiğ tohumluk miktarı sabit tutulmamıştır. Macar fiği + tritikale değişik oranlarda karışım halinde ekilerek verim ve bazı kalite özellikleri incelenmiştir. MATERYAL VE YÖNTEM Araştırmada materyal olarak Macar fiği (Vicia pannonica Crantz) nin Ege Beyazı çeşidi ile Tarla Bitkileri Bölümü nden sağlanan kütük nolu tritikale (xtriticosecale Wittmack) hattı kullanılmıştır. Kullanılan karışım oranları ve tohumluk miktarları Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1. Araştırmada kullanılan karışım oranları (%) ve tohumluk miktarları. Table 1. Mixtures ratio (%) and seed rate used in this research. No Nu Karışım oranı Mixtures ratio (%) Tohumluk miktarı Seed rate Macar fiği Hungarian vetch Tritikale Triticale Macar fiği Hungarian vetch Tritikale Triticale Araştırmanın yapıldığı ve uzun yıllara ait ortalama sıcaklık verileri, 12,3 ve 12,0 C; ortalama yağışı, 616,3 ve 445,7 mm, nisbi nemi ise % 65,9 ve 60,1 dir. Araştırma Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Araştırmada parsel alanı 1,75 m x 4,20 m = 7,35 m² olarak alınmıştır. Ekim işlemleri her parselde tritikale parsel boyuna dik olarak 17,5 cm sıra aralığında 10 sıra, 107

4 ANADOLU 9 (2) 1999 macar fiği tritikale sıralarına dik olarak 17,5 cm sıra aralığında ve 24 sıradan oluşacak şekilde yapılmıştır. Ekim işlemleri 25 Ekim 1995 tarihinde yapılmıştır. Hasad işlemleri her parselin kenarlarındaki birer sıra ve parsellerin her iki tarafından 50 şer cm kenar tesiri çıkarıldıktan sonra 25 Mayıs 1996 tarihinde yapılmıştır. Araştırma yapılan tarlaya 10 kg/da DAP gübresi uygulanmıştır. Araştırmada her parselde tesadüfen atılan 1 m² lik kuadrat alanındaki bitkiler biçilmiş ve türlere ayrılmıştır. Macar fiği ve tritikaleye ait ağırlıkların toplam yeşil ot verimine oranlanarak her parselin fiğ/tahıl yeşil ot oranları belirlenmiştir. Daha sonra her türden alınan 500 er gr lık nümuneler 78 C ye ayarlı kurutma fırınlarında sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutulup, kuru ot oranları ve daha sonra kuru ot verimleri saptanmıştır. Parsellerden örnek olarak alınan ve kurutulan otlar değirmende öğütülmüş ve Kjeldahl yöntemiyle ham protein oranları belirlenmiş ve daha sonra dekara ham protein verimleri elde edilmiştir. Araştırmada; toplam yeşil ot verimi, baklagil yeşil ot verimi ve oranı (%), toplam kuru madde verimi, baklagil kuru madde oranı (%) ile ham protein verimi belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulguların ortalamaları alınarak istatistiki analize tabi tutulmuş ve ortalamalar arasındaki farklılıklar LSD testi ile değerlendirilmiştir. BULGULAR ve TARTIŞMA Toplam yeşil ot verimi Araştırma sonucunda elde edilen yeşil ot verimi Çizelge 2`de verilmiştir. Çizelge 2`de görüldüğü gibi en yüksek yeşil ot verimi 3318,0 kg/da ile macar fiği + tritikalenin 7+7 kg/da (% 50-50) ekildiği parsellerden alınmıştır. Bunu 3275,8 kg/da ile 8+2 kg/da (% 80-20) ve 3147,7 kg/da ile 9+7 kg/da (% 56-44) ekim normları izlemektedir. En düşük yeşil ot verimi ise 1881,2 kg/da ile macar fiği + tritikalenin 7+3 kg/da (% 70-30) kombinasyonundan elde edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular Açıkgöz ve Çakmakçı (1986) ve Hasar ve Tükel (1994) in sonuçlarıyla uyumlu, Avcıoğlu (1980), Pul (1986) ve Buğdaycıgil ve ark. (1996) nın araştırma sonuçlarıyla uyumlu değildir. Araştırmalar arasındaki farklılıklar ekolojik faktörler ve denemelerde kullanılan türlerin farklı olmasından kaynaklanmış olabilir. Baklagil yeşil ot verimi 108

5 S. ĐPTAŞ ve M. YILMAZ: TOKAT ŞARTLARINDA YETĐŞTĐRĐLEN DEĞĐŞĐK MACAR FĐĞĐ+TRĐTĐKALE KARIŞIM ORANLARININ VERĐM VE KALĐTEYE ETKĐLERĐ Baklagil yeşil ot verimi ile ilgili ortalama değerler Çizelge 2`de görülmektedir. En fazla baklagil yeşil ot verimi 2240,2 kg/da ile macar fiği + tritikalenin 8+2 kg/da (% 80-20) ekim normunda belirlenmiştir. Çizelge 2 incelendiğinde macar fiği + tritikalenin 7+7, 9+7, 9+5, 9+3, 8+6 ve 8+4 kombinasyonlarının da aynı grup içinde yer aldığı görülecektir. En düşük baklagil yeşil ot verimi ise 958,7 kg/da ile 6+6 kg/da (% 50-50) tohumun ekildiği parsellerden alınmıştır. Çizelge 2. Toplam yeşil ot verimi, baklagil yeşil ot verimi ve oranı (%). Table 2. Total herbage yield, legume herbage yield and ratio (%). No Nu Karışımlar/mixtures Fiğ/vetch + Tritikale /Triticale (%) Toplam yeşil ot verimi Total herbage yield Baklagil yeşil ot verimi Legume herbage yield Baklagil yeşil ot oranı Legume herbage ratio (%) ,7 Ab * 1822,3 abc 57,7 abc ,3 Ab 1880,3 abc 63,7 ab ,1 Abc 1560,2 abcd 56,7 abc ,4 Abc 1229,0 cd 47,3 c ,1 Ab 1625,2 abcd 54,3 bc ,9 Abc 1664,8 abcd 66,9 ab ,8 Ab 2240,2 a 68,4 ab ,0 A 2067,8 ab 59,8 abc ,4 bc 1397,4 bcd 64,8 ab ,2 c 1328,8 bcd 70,1 a ,4 c 958,7 d 48,6 c ,1 Abc 1740,2 abcd 69,1 a LSD %5 1005,5 795,2 14,2 * : Aynı harf gurubuna giren ortalamalar arasında fark yoktur. * : No significant differences between means having same letters. Dekara atılan tohumluk miktarı içinde macar fiği oranı fazla olduğundan baklagil yeşil ot verimi de yükselmektedir. Bu konudaki bulgular Açıkgöz ve Çakmakçı (1986) nın bulguları ile benzerlik göstermektedir. Baklagil yeşil ot oranı Kombinasyonlar arasında baklagil yeşil ot oranı bakımından 0.05 seviyesinde farklılık belirlenmiştir. En yüksek değerler % 70,1, % 69,1ve % 68,4 ile macar fiği + tritikalenin 7+3, 6+4 ve 8+2 kg/da ekim normlarında ortaya çıkmıştır (Çizelge 2). 109

6 ANADOLU 9 (2) 1999 Araştırmada genel olarak toplam tohumluk miktarı içinde macar fiği oranı arttıkça baklagil yeşil ot oranı da yükselmektedir. En düşük baklagil yeşil ot oranı ise % 47,3 ile 8+8 kg/da tohum ekilen parsellerden elde edilmiştir. Bu konudaki bulgular Aydın ve Tosun (1991) ve Hasar ve Tükel (1994) in bulgularını desteklemektedir. Toplam kuru madde verimi Toplam kuru madde verimi ile ilgili bulgular Çizelge 3`de verilmiştir. Çizelge incelendiğinde toplam kuru ot verimleri 619,2 ile 1071,4 kg/da arasında değişmekte olup değerler arasında 0.05 düzeyinde farklılıklar görülmektedir. En fazla kuru ot verimi macar fiği + tritikalenin 8+6 kg/da (% 57-43) tohumun ekildiği parsellerden alınmış en düşük değer ise 7+3 kg/da tohumluk oranından elde edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular Açıkgöz ve Çakmakçı (1986), Aydın ve Tosun (1991) ve Buğdaycıgil ve ark. (1996) nın bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Baklagil kuru madde oranı Toplam kuru madde oranı içinde en fazla baklagil kuru madde oranı % 65,8 ile macar fiği + tritikalenin 7+3 kg/da (% 70-30) ve % 65,3 ile 8+2 kg/da (% 80-20) ekim normlarında belirlenmiştir. En düşük değer ise % 39,7 ile 6+6 kg/da (% 50-50) kombinasyonunda tespit edilmiştir. En yüksek değerler incelendiğinde toplam tohum miktarı içinde baklagil oranı arttıkça baklagil kuru madde oranının da arttığı görülmektedir. Birim alana atılan tohum miktarı eşit veya birbirine yakın ise baklagil kuru madde oranı azalmıştır. Ham protein verimi Ham protein verimine ilişkin ortalama değerler arasında 0.05 düzeyinde farklılık tesbit edilmiş olup, Çizelge 3`de sunulmuştur. Çizelge incelendiğinde en fazla ham protein verimleri macar fiği + tritikalenin 8+2 kg/da (% 80-20), 7+7 kg/da (% 50-50) ve 8+6 kg/da (% 57-43) kombinasyonlarından elde edilmiştir. En düşük verimler ise 106,2 kg/da ile 6+6 kg/da (% 50-50) ve 101,8 kg/da ile 7+3 kg/da (% 70-30) tohum ekilen parsellerde ortaya çıkmıştır. Ham protein verimi ile ilgili bulgular Tosun (1974) ve Aydın ve Tosun (1991) ile uyumlu, Hasar ve Tükel (1994) ile uyumsuzdur. Ayrıca birim alandan elde edilen ham protein verimleri Tosun (1974), Aydın ve Tosun (1991), Soya ve ark., (1991) ve Hasar ve Tükel (1994) in araştırmalarından daha yüksektir. Bunun nedeni birim alandan elde 110

7 S. ĐPTAŞ ve M. YILMAZ: TOKAT ŞARTLARINDA YETĐŞTĐRĐLEN DEĞĐŞĐK MACAR FĐĞĐ+TRĐTĐKALE KARIŞIM ORANLARININ VERĐM VE KALĐTEYE ETKĐLERĐ edilen toplam kuru madde veriminin yüksekliği ve kuru madde verimi içindeki baklagil oranının yüksek olmasından kaynaklanmış olabilir. Çizelge 3. Toplam kuru madde verimi, baklagil kuru madde oranı (%) ve ham protein verimi. Table 3. Total dry matter yield, legume dry matter ratio (%) and crude protein yield. No Nu Karışımlar mixtures Fiğ/Vetch + Tritikale/Triticale (%) Toplam kuru madde verimi Total dry matter yield Baklagil kuru madde oranı Legume dry matter ratio Ham protein verimi Crude protein yield ,2 a * 46,1 cd 147,8 abc ,1 ab 59,2 Abc 135,4 abcd ,9 a 55,9 Abc 158,3 ab ,1 ab 44,6 cd 135,7 abcd ,4 a 48,5 bcd 160,6 ab ,7 ab 59,6 Abc 132,0 abcd ,0 a 65,3 A 170,9 a ,1 a 59,1 Abc 164,1 a ,4 ab 54,3 Abcd 119,7 bcd ,2 b 65,8 A 101,8 d ,9 ab 39,7 d 106,2 cd ,8 ab 64,1 Ab 133,5 abcd LSD %5 353,9 16,1 43,4 * : Aynı harf gurubuna giren ortalamalar arasında fark yoktur. * : No significant differences between means having same letters. SONUÇ Tokat ekolojik şartlarında yürütülen bu araştırma sonucuna göre; Tokat ve benzeri ekolojilere sahip geçit bölgelerinde ana ürünün hasadından sonra kışlık macar fiği + tritikale karışımlarının kışlık ara ürün olarak başarı ile yetiştirilebileceği söylenebilir. 111

8 ANADOLU 9 (2) 1999 Araştırmada en yüksek yeşil ot verimi 3318,0 kg/da ile 7+7 kg/da (% 50-50), kuru madde verimi 1071,4 kg/da ile 8+6 kg/da (% 57-43) ve en fazla ham protein verimi 170,9 kg/da ile 8+2 kg/da (% 80-20) kombinasyonlarından elde edilmiştir. Araştırma sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, yüksek kuru madde verimi ve ham protein içeriği için dekara 8 kg macar fiği + 6 kg tritikale (% 57-43) olacak şekilde toplam 14 kg tohumun atılmasının uygun olacağı belirlenmiştir. LĐTERATÜR LĐSTESĐ Açıkgöz, E. ve S. Çakmakçı Bursa koşullarında adi fiğ ve tahıl karışımlarının ot verimi ve kalitesi üzerinde araştırmalar. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Dergisi Cilt: 5, s Anonymous Tarımsal yapı ve üretim. Başbakanlık DĐE Yayınları, Ankara. Avcıoğlu, Ş Çeşitli fiğ+arpa ve fiğ+yulaf hasıllarının verim ve diğer bazı özellikleri üzerinde araştırmalar. Ege Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 17(3): Aydın, Đ. ve F. Tosun Samsun ekolojik şartlarında yetiştirilen adi fiğ+bazı tahıl türlerinde farklı karışım oranlarının kuru ot verimine, ham protein oranına ve ham protein verimine etkisi üzerinde bir araştırma. Türkiye 2. Çayır-Mer`a ve Yembitkileri Kongresi, Mayıs 1991, s , Bornova-Đzmir. Buğdaycıgil, M., C.O. Sabancı, H., Özpınar ve G. Eğinlioğlu Değişik fiğ+arpa karışım oranlarının ot verimine ve kalitesine etkisi. Türkiye 3. Çayır-Mer a ve Yembitkileri Kongresi, Haziran 1996, s. 1-15, Erzurum. Elçi, Ş Yembitkileri, çayır-mer`a kültürünün genel esasları. Roto, Ankara. Hasar, E. ve T. Tükel Çukurova`nın taban koşullarında yetiştirilecek fiğ (vicia sativa l.) + tritikale (triticum x secale) karışımında karışım oranı ve biçim zamanın yem verimi ve kalitesi ile karışım öğelerinin tohum verimine etkisi üzerinde araştırmalar. Tarla Bitkileri Kongresi, Nisan 1994, s , Đzmir. Đptaş, S., E. Demir ve M. Yılmaz Tokat ve yöresinde kaba yem kaynaklarının durumu ve geliştirilmesine yönelik öneriler. Hayvancılık`96 Ulusal Kongresi, Eylül 1996, Cilt: 1, s , Đzmir. 112

9 S. ĐPTAŞ ve M. YILMAZ: TOKAT ŞARTLARINDA YETĐŞTĐRĐLEN DEĞĐŞĐK MACAR FĐĞĐ+TRĐTĐKALE KARIŞIM ORANLARININ VERĐM VE KALĐTEYE ETKĐLERĐ Đptaş, S. ve M. Yılmaz Tokat ekolojik şartlarında fiğ-tahıl karışımlarında biçim zamanlarının verim ve kaliteye etkileri üzerine bir araştırma. GOP. Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 13(1): Pul, M Samsun ekolojik şartlarında yalnız ve karışık olarak ekilen bazı tahıl ve bir yıllık baklagil yembitkilerinde en uygun karışım ve tohum oranlarının tesbiti üzerinde bir araştırma. O.M.Ü. Fen Bil. Enst. (Yüksek Lisans Tezi), Samsun. Soya, H., Đ. Z. Ergin, M. Tosun ve A.E. Çelen Kimi fiğ (vicia sp.) türlerinin arpa (hordeum vulgare l.), yulaf (avena sativa l.) ve tritikale (x triticosecale wittmack) ile karışımlarında ot verimi ve verim özellikleri üzerinde araştırmalar. Ege Üniv. Zir. Fak. Dergisi, (28)1: Soya, H., R. Avcıoğlu ve H. Geren Adi fiğ (vicia sativa l.)`de sıra arası mesafesi ve destek bitki olarak arpa (hordeum vulgare l.) karışım oranlarının tohum verimi ve verim özelliklerine etkisi. Türkiye 3. Çayır-Mer`a ve Yembitkileri Kongresi, Haziran 1996, s , Erzurum. Tan, M. ve Y. Serin Fiğ-tahıl karışımlarında karışım oranları ve biçim zamanlarının makro besin elementi kompozisyonuna etkileri. Türkiye 3. Çayır- Mer`a ve Yembitkileri Kongresi, Haziran 1996, s Erzurum. Tosun, F Baklagil ve buğdaygil yem bitkileri kültürü. Atatürk Üniv. Yay. 242: , Erzurum. Tosun, F Türkiye de çayır-mer a ve yem bitkileri yetiştiriciliğinin dünü bugünü ve yarını. Türkiye 3. Çayır-Mer a ve Yem bitkileri Kongresi, Haziran 1996, s Erzurum. Yağbasanlar, T. ve A. C. Ülger Tritikale (x triticosecale wittmack)`ın besin değeri ve önemi. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 4(4):