ÖZET ABSTRACT. Giriş. * Doktora Tezi-Ph.D.Thesis

Transkript

1 ÇUKUROVA KOŞULLARINDA FARKLI EKİM VE BİÇİM ZAMANLARININ BAZI ADİ FİĞ (V. sativa L.) VE TÜYLÜ FİĞ (V. villosa Roth) ÇEŞİTLERİNİN ARPA (Hordeum vulgare L.) İLE KARIŞIMLARINDA VERİM VE VERİMLE İLGİLİ ÖZELLİKLERE ETKİSİ ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA* A Research on the Effect of Different Sowing and Cutting Times on Yield and Yield Components of Some Common Vetch (V. sativa L.) and Hairy Vetch (V. Villosa Roth) and Barley (Hordeum Vulgare L.) Mixtures Under Çukurova Conditions * Şadiye YAKTUBAY Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı A. Emin ANLARSAL Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü ÖZET Bu araştırma, ve yılları arasında Çukurova koşullarında farklı ekim ve biçim zamanlarının arpa ile karışıma giren fiğ çeşitlerinin, ot verimi ve verim ile ilgili özelliklerine etkisini belirlemek amacıyla bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre dört tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Çalışmada Karaelçi ve Kubilay-82 adi fiğ çeşitleri ve Menemen-79 tüylü fiğ çeşidi kullanılmıştır. Araştırmada, beş ekim zamanı ( başı, ortası, başı, ortası ve başı) ve iki biçim zamanı (fiğin çiçeklenme başlangıcında ve meyve bağlama başlangıcında) uygulanmıştır. Araştırmada, Kubilay-82 adi fiğ çeşidi en erken, Menemen-79 tüylü fiğ çeşidi ise en uzun sürede meyve bağlamıştır. İki yıllık birleştirilmiş ortalama değerler dikkate alındığında, fiğ+arpa karışımında, çeşitlere göre kuru ot verimi kg/da ve ham protein verimi kg/da arasında değişmiştir. En yüksek kuru ot ve ham protein verimleri Menemen-79 tüylü fiğ çeşidinin bulunduğu karışımlardan elde edilmiştir. Diğer özelliklerin tümünde Karaelçi ve Kubilay-82 adi fiğ çeşitlerinden elde edilen verimler genellikle benzer bulunmuştur. İki yıllık ortalamalara göre erken ekimlerde fiğ çeşitlerinde daha erken çiçeklenme ve meyve bağlama saptanmıştır. Erken ekimlerde yüksek fiğ kuru ot ve fiğ ham protein verimleri elde edilirken, toplam kuru ot verimi geç ekimlerde daha yüksek bulunmuştur. Meyve bağlama başlangıcında yapılan biçimlerde daha yüksek kuru ot verimi elde edilmiştir. ABSTRACT This study was conducted to determine the effect of different sowing and cutting dates on the herbage yield of vetch and barley mixtures according split split plot experiment design with four replication under lowland condition of Çukurova in and Karaelçi and Kubilay-82 common vetch and Menemen-79 hairy vetch cultivars were used. Five sowing dates (earlier September, middle September, earlier November, middle November and earlier December) and two cutting dates (at the beginning of flowering of vetch and pod setting) were applied. Kubilay-82 was the earliest cultivar, Menemen-79 was the latest cultivar for pod setting period. Dry herbage and crude protein yields were changed between kg/da and kg/da respectively. The highest yields of dry herbage and crude protein were obtained from the mixture of barley and Menemen-79 hairy vetch. And all the other yields which obtained from common vetch cultivars of Karaelçi and Kubilay-82 were found generally similar. According two years average, earlier sowing caused earlier flowering and pod setting. Dry herbage yield of vetch and crude protein yield of vetch were higher at the earlier sowing while total dry herbage yield was higher at the later sowing. Giriş Tek yıllık baklagil yembitkilerinden olan fiğ türleri sürünücü karakterde olduğu için saf olarak yetiştirildiğinde yatma göstermekte ve bitkinin yerle temas eden kısımları çürümektedir. Bu durum hasadı güçleştirmekte, ot verimi ve kalitesinin düşmesine yol açabilmektedir. Bu nedenle bu tip yembitkileri bir tutunucu bitkiyle, özellikle tahıllarla birlikte yetiştirilecek proteince ve karbonhidratça zengin bir kaba yem elde edilmektedir (Elçi, 1976). * Doktora Tezi-Ph.D.Thesis

2 Fiğ+tahıl karışımının ekim nöbetinde yer alması toprağı organik maddece zenginleştireceğinden toprağın fiziksel ve kimyasal yapısının ıslahında önemli katkılar sağlayacaktır. Bunun yanı sıra baklagil familyasının üyesi durumdaki fiğlerin toprağa bağlayacağı azot dolayısıyla ayrı bir öneme sahip olduğu bilinen bir gerçektir. Bitkisel üretimde başarılı olabilmek için, kültürel uygulamaların iyi bir şekilde ve zamanında yapılması gerekir. Kültürel uygulamalar arasında ekim zamanı büyük önem taşır. zamanı, bitki gelişme döneminin yalnız başlangıç döneminde etkili olmamakta, tüm vegetasyon döneminde ekolojik faktörlerin belirli ölçüde farklı bulunmasına, dolayısıyla bitkinin belirli bir ölçüde değişik bir ortamda yetişmesine neden olmaktadır. Fiğ+tahıl karışımlarında yapılan çalışmalarda geç ekimlere kıyasla erken ekimlerde daha yüksek kuru ot verimler elde edildiği bildirilmektedir (Posa, 1967; Beg, 1968; Sennik, 1968; Isaev ve Kotov, 1969; Arce ve Delgadilla, 1979; Voronkov, 1985; Ergin, 1989, Zimmerman, 1962; Gençkan, 1983 ve Şılbır, 1987). Kaba yem üretimi amacıyla kışlık ara ürün olarak yetiştirilen fiğ+arpa karışımının sonbaharda ekilip, kendinden sonra gelecek yazlık ana ürünün ekimini etkilemeyecek şekilde hasat edilmesi gerekmektedir. Silaj yem amacıyla yetiştirilen fiğ+arpa karışımının geç biçilmesi gerekmektedir. Hasat zamanı belirlenirken, fiğin o andaki gelişme durumuna bağlı olarak içerdiği ham protein değerinin de göz ardı edilmemesi gerekir. Erken veya geç biçimlerden elde edilen ot veriminde ve besleme değerinde değişimler olabilmektedir (Kolic, 1970; Soya ve Gençkan, 1981; Trevino ve ark, 1980; Hatipoğlu ve ark., 1990 ve Arslan, 1991)). Bu açıdan, bölge koşullarında ot verimi ve kalitesi yönünden arpa ile en uygun karışımı oluşturacak fiğ çeşidinin saptanması ve bu karışımlara uygun biçim zamanının belirlenmesi üzerinde önemle durulması gerekmektedir. Değişik ekolojik yörelerde yapılan çalışmalarda geç çiçeklenen fiğ çeşitlerinden erkencilere göre daha yüksek ot verimi elde edildiği bildirilmektedir (Blum ve Lehrer, 1973; Prokofev ve Khristeva, 1982 ve Anlarsal, 1994). Bu araştırmada, Çukurova koşullarında, farklı ekim zamanlarında arpa ile karışım olarak yetiştirilen tüylü fiğ ve adi fiğ çeşitlerinde, değişik gelişme dönemlerindeki biçimlerin ot verimi ve verim ile ilgili özelliklere etkisi saptanmıştır. Materyal ve Metod Materyal Bu araştırma 1995/96 ve 1996/97 yıllarında Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü deneme alanında yürütülmüştür. Materyal olarak, adı geçen bölümden sağlanan Karaelçi ve Kubilay-82 adi fiğ (Vicia sativa L.) çeşitleri, Menemen-79 tüylü fiğ (Vicia villosa Roth) çeşidi ve bölge koşullarına uyum sağlamış, altı sıralı Gem-8889 adlı bir yemlik arpa (Hordeum vulgare L.) çeşidi kullanılmıştır. İklim ve Toprak Özellikleri yetiştirme dönemine ait yağış ve sıcaklık değerleri yetiştirme dönemine ait değerlerden daha yüksek gerçekleşmiştir yetiştirme döneminde Şubat (3.1 ºC), Mart (4.9 ºC) ve Nisan (9.3 ºC) aylarında minimum sıcaklık değerleri mevsim ortalamalarının oldukça altında seyretmiştir (Adana Meteoroloji İstasyon 1995, 1996 ve 1997 aylık iklim değerleri ve uzun yıllar ortalama değerleri). Araştırma Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü taban arazisindeki deneme tarlasında yürütülmüştür. Deneme yerinin toprak tekstürü killi-tınlıdır. Organik madde içeriği alt katmanlara doğru azalmakta ve % arasında değişmektedir. Kireç içeriği de alt katmanlara doğru azalmakta ve % arasında değişmektedir (Analizler, Ç.Ü. Z. F. Toprak Bölümünde yapılmıştır). Metod 1995/96 ve 1996/97 yetiştirme dönemlerinde bölünen bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre kurulan bu araştırma dört tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Denemede ekim zamanları ana parsel, arpa ile karışım olarak ekilen fiğ çeşitleri alt parsel, biçim zamanları ise minik parsel olarak alınmıştır. Minik parsel boyutları 7m x 1.2 m = 8.4 m 2 ve sıra arası 20 cm olacak şekilde düzenlenmiştir. Parsellerde hasat, kenar tesirleri atıldıktan 4.8 m 2 lik alanda yapılmıştır. Fiğ ile arpanın karışım oranı % 75 fiğ ve % 25 arpa olarak düzenlenmiştir. Bu oranlar dikkate alınarak yapılan karışımlarda kullanılan tohumluk miktarları, Menemen-79 da 7.9 kg/da, Karaelçi de 10.5 kg/da, Kubilay-82 de 10.2 kg/da ve arpada 5 kg/da olarak hesaplanmıştır.

3 ler beş farklı zamanda ve 15 er gün arayla yapılmıştır. Biçimler fiğin çiçeklenme ve meyve bağlama başlangıcı dikkate alınarak iki farklı dönemde yapılmıştır. Verilerin Değerlendirilmesi Araştırmada elde edilen veriler MSTATC paket programı kullanılarak iki yıl birleştirilmiş olarak bölünen bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre varyans analizi yapılmış ve ortalamalar Duncan (% 5) testine göre gruplandırılmıştır. Araştırma Bulguları ve Tartışma Fiğ Bitki Boyu Fiğ+arpa karışımında farklı ekim ve biçim zamanlarında saptanan fiğ bitki boyuna ilişkin iki yıllık birleştirilmiş ortalama değerleri ve oluşan gruplar Çizelge 1 de verilmiştir. Önemli bulunan faktörler ve ikili interaksiyonlar aşağıda belirtilmiştir. Çizelge 1:Fiğ+Arpa Karışımında Saptanan Fiğ Bitki Boyuna (cm) Ait İki Yıllık Birleştirilmiş Ortalama Değerler ve Oluşan Gruplar Çeşit Biçim E k i m Z a m a n l a r ı Zamanı Karaelçi Çiç. Baş f-h 89.9 d-h 80.5 f-h 85.9 d-h 82.6 f-h 84.2 c Mey.Bğ h 87.0 d-h 82.4 f-h 104.0b-d 90.0 d-h 87.9 bc ORTALAMA B Kubilay-82 Çiç. Baş. 78.9g-h 93.3 d-h 83.5 e-h 93.3 d-h 76.1 h 85.0 c Mey.Bğ f-h 77.1 h 97.9 c-g 97.8 c-g 97.6 c-g 90.6 bc ORTALAMA B Menemen-79 Çiç. Baş. 88.5d-h 85.8 d-h 99.1 c-f 104.3b-d 94.5 d-h 94.4 b Mey.Bğ a ab ab 115.4a-c 103.0b-e a ORTALAMA A GENEL ORTALAMA ** Varyans analizinde önemli bulunmayan ortalama değerler harflendirilmemiştir. Arpa ile karışıma giren fiğ çeşitlerinden elde edilen bitki boyuna ilişkin ortalama değerler cm arasında değişim göstermiştir. En yüksek bitki boyu Menemen-79 tüylü fiğ çeşidinde saptanmıştır. Karaelçi ve Kubilay-82 adi fiğ çeşitleri arasında ise bitki boyu yönünden önemli bir fark bulunmamıştır. Tüylü fiğin adi fiğden daha yüksek boylu olduğuna yönelik bulgularımız Erol (1998) ve Şılbır (1991) ın, bulguları ile benzerlik göstermektedir. Fiğ+arpa karışımlarında, çiçeklenme ve meyve bağlama başlangıcı dönemlerinde elde edilen fiğ bitki boyu (cm) değerleri sırasıyla 87.9 cm ve 98.6 cm olarak saptanmıştır. Meyve bağlama başlangıcında elde edilen fiğ bitki boyu değerleri çiçeklenme başlangıcında elde edilen değerlerden daha yüksek bulunmuştur. Bu durum, çiçeklenme başlangıcından sonra da bitki boyunun uzamaya devam ettiğini göstermektedir. Biçim zamanı geciktikçe fiğ bitki boyunun arttığına yönelik bulgularımız Pacucci ve Troccoli (1982) ve Arslan (1991) in bulguları ile benzer bulunmuştur. Fiğde bitki boyu yönünden önemli çıkan çeşitxbiçim zamanı interaksiyon değerleri cm arasında değişim göstermiştir. En yüksek bitki boyları Menemen-79 fiğ çeşidinde meyve bağlama başlangıcında yapılan biçimlerden saptanmıştır. Her iki biçimde de Menemen-79 tüylü fiğ çeşidi en yüksek boylu çeşit olarak saptanmıştır. Arpa Bitki Boyu Fiğ+arpa karışımında farklı ekim ve biçim zamanlarında saptanan arpa bitki boyuna ilişkin iki yıllık birleştirilmiş ortalama değerleri ve oluşan gruplar Çizelge 2 de verilmiştir. Çizelge 2:Fiğ+Arpa Karışımında Saptanan Arpa Bitki Boyuna (cm) Ait İki Yıllık Birleştirilmiş Ortalama Değerler ve Oluşan Gruplar Çeşit Biçim E k i m Z a m a n l a r ı Zamanı Karaelçi Çiç. Baş

4 Mey.Bğ ORTALAMA Kubilay-82 Çiç. Baş Mey.Bğ ORTALAMA Menemen-79 Çiç. Baş Mey.Bğ ORTALAMA GENEL ORTALAMA 94.8 B 94.1 B B B A 99.9 ** Varyans analizinde önemli bulunmayan ortalama değerler harflendirilmemiştir. Fiğ+arpa karışımlarında, farklı ekim zamanlarında elde edilen arpa bitki boyuna (cm) ait değerler cm arasında değişim göstermiştir. Genel olarak geç ekimlerde saptanan arpa bitki boyu değerleri erken ekimlerde saptanan arpa bitki boyu değerlerine kıyasla daha yüksek bulunmuştur. Bu yöndeki bulgularımız, ekim zamanı geciktikçe tahıllarda bitki boyunun azaldığını belirten Şılbır (1987) in bulgularıyla uyumsuz bulunmuştur. Bu durum, denemenin yürütüldüğü çevre koşullarından kaynaklanabilir. Denemenin ikinci yılında, geç ekimlerin gelişme dönemlerine rastlayan Ocak, Şubat ve Mart aylarındaki düşük yağış ve sıcaklıkta arpa fiğden daha iyi gelişmiş ve geç ekimlerdeki arpa bitki boyları erken ekimlerdeki arpa bitki boylarından daha yüksek bulunmuştur. Fiğ çeşitleri ile karışıma giren arpanın bitki boyu değerleri cm arasında değişim göstermiştir. Kuru Otta Fiğ Oranı Fiğ+arpa karışımında farklı ekim ve biçim zamanlarında saptanan kuru otta fiğ oranına ilişkin iki yıllık birleştirilmiş ortalama değerleri ve oluşan gruplar Çizelge 3 te verilmiştir. Çizelge 3:Fiğ+Arpa Karışımında Saptanan Kuru Otta Fiğ Oranına (%) Ait İki Yıllık Birleştirilmiş Ortalama Değerler ve Oluşan Gruplar Çeşit Biçim E k i m Z a m a n l a r ı Zamanı Karaelçi Çiç. Baş Mey. Bğ ORTALAMA C Kubilay-82 Çiç. Baş Mey. Bğ ORTALAMA B Menemen-79 Çiç. Baş Mey. Bğ ORTALAMA A GENEL ORTALAMA A 42.16B BC BC C ** Varyans analizinde önemli bulunmayan ortalama değerler harflendirilmemiştir. Farklı ekim zamanlarında kuru otta saptanan en yüksek fiğ oranları başı ekimlerinden elde edilmiştir. Kuru otta saptanan en düşük fiğ oranları ise başı ekiminden elde edilmiştir. Genellikle erken ekimlerde saptanan kuru otta fiğ oranları geç ekimlerde saptanan oranlardan daha yüksek bulunmuştur. Bu durum, geç ekimlerin gelişme dönemlerine rastlayan Ocak, Şubat ve Mart aylarındaki düşük sıcaklık ve yağışın erken ekimlere kıyasla geç ekimleri daha çok etkilemesinden kaynaklanmaktadır. Aynı zamanda geç ekimlerde fiğ çeşitleri arpaya kıyasla düşük yağış ve sıcaklıktan daha çok etkilenmiştir. Dolayısıyla geç ekimlerde, arpa fiğden daha iyi gelişerek fiği bastırmıştır. Şılbır (1987), tüylü fiğ+yulaf karışımı üzerinde yaptığı çalışmada kuru otta en yüksek fiğ oranlarının ayı ekimlerinde elde edildiğini, diğer ekim zamanlarında kuru otta saptanan fiğ oranları arasında önemli bir farkın bulunmadığını ortaya koymuştur.

5 Fiğ+arpa karışımlarında elde edilen fiğ çeşitlerinin kuru ottaki oranları % oranları arasında değişim göstermiştir. Kuru otta elde edilen en yüksek fiğ oranları Menemen-79 tüylü fiğ çeşidinde, en düşük fiğ oranı ise Karaelçi çeşidinde saptanmıştır. Fiğ+arpa karışımlarında çiçeklenme ve meyve bağlama başlangıcı dönemlerindeki biçimlerde elde edilen kuru otta fiğ oranları % dir. Meyve bağlama başlangıcında saptanan kuru otta fiğ oranları çiçeklenme başlangıcında saptanan oranlardan daha yüksek bulunmuştur. Kuru Ot Verimi Fiğ+arpa karışımında farklı ekim ve biçim zamanlarında kuru ot verimine ilişkin iki yıllık birleştirilmiş ortalama değerleri ve oluşan gruplar Çizelge 4 de verilmiştir. Önemli bulunan faktörler ve ikili interaksiyonlar aşağıda belirtilmiştir. Çizelge 4:Fiğ+Arpa Karışımında Saptanan Kuru Ot Verimine (kg/da) Ait İki Yıllık Birleştirilmiş Ortalama Değerler ve Oluşan Gruplar Çeşit Biçim E k i m Z a m a n l a r ı Zamanı Karaelçi Çiç. Baş Mey. Bğ ORTALAMA 644 d 669 d 727 cd 952 a 826 bc 763 B Kubilay-82 Çiç. Baş Mey. Bğ ORTALAMA 646 d 686 d 745 cd 746 cd 719 cd 708 C Menemen-79 Çiç. Baş Mey. Bğ ORTALAMA 823 bc 773 cd 921 ab 983 a 1038 a 908 A GENEL ORTALAMA 703 C 709 C 798 B 893 A 861 AB 793 ** Varyans analizinde önemli bulunmayan ortalama değerler harflendirilmemiştir. Fiğ+arpa karışımlarında, farklı ekim zamanlarında elde edilen kuru ot verimleri kg/da arasında değişmiştir. Geç ekimlerde elde edilen toplam kuru ot verimleri erken ekimlerden elde edilen verimlere kıyasla daha yüksek bulunmuştur. Geç ekimlerde kış aylarındaki soğuklar nedeniyle arpa, fiğe göre daha iyi gelişme göstermiş ve arpanın karışımlardaki oranının artışına bağlı olarak, kuru ot verimi de artış göstermiştir. Bulgularımızın aksine Beg (1968), Arce ve Delgadilla (1979) ve Şılbır (1987) erken ekimlerde geç ekimlere göre daha yüksek kuru ot verimi elde edildiğini belirtmişlerdir. Bu durum ekolojik koşulların farklı olmasından kaynaklanabilir. Fiğ+arpa karışımlarındaki fiğ çeşitlerine göre elde edilen kuru ot verimleri kg/da arasında değişim göstermiştir. En yüksek kuru ot verimleri Menemen-79 tüylü fiğ çeşidinin bulunduğu karışımlardan, en düşük kuru ot verimleri ise Kubilay-82 adi fiğ çeşitlerinin bulunduğu karışımlardan elde edilmiştir. Fiğ+arpa karışımlarında fiğin çiçeklenme ve meyve bağlama başlangıcı dönemlerinde elde edilen kuru ot verimleri biçim zamanlarına göre, sırasıyla kg/da değerleri arasında değişim göstermiştir. 2. biçimde elde edilen kuru ot verimleri 1. biçimde elde edilen verimlerden daha yüksek bulunmuştur. Geç biçimlerde elde edilen kuru ot verimlerinin erken biçimlerde elde edilen verimlerden daha yüksek olduğuna yönelik bulgularımız benzer şekilde çalışmalarını yürüten Hatipoğlu ve ark. (1990) nın bulguları ile uyumlu bulunmuştur. Kuru ot verimlerine ilişin ekim zamanıxçeşit interaksiyonu kg/da arasında değişim göstermiştir. En yüksek kuru ot verimi başında ekilen Menemen-79 tüylü fiğ çeşidinin bulunduğu karışımlarda saptanırken, en düşük verim, başında ekilen Kubilay-82 çeşidinde saptanmıştır. Bununla birlikte Karaelçi fiğ çeşidi+arpa karışımlarının ortasında ekilerek en yüksek kuru ot verimi elde edilmesi mümkün görülmektedir. Ham Protein Verimi Fiğ+arpa karışımında farklı ekim ve biçim zamanlarında ham protein verimine ilişkin iki yıllık birleştirilmiş ortalama değerleri ve oluşan gruplar Çizelge 5 te verilmiştir. Önemli bulunan faktörler ve ikili interaksiyonlar aşağıda belirtilmiştir. Çizelge 5.Fiğ+Arpa Karışımında Saptanan Ham Protein Verimine (kg/da) Ait İki Yıllık Birleştirilmiş Ortalama Değerler ve Oluşan Gruplar Çeşit Biçim E k i m Z a m a n l a r ı Zamanı Karaelçi Çiç. Baş c

6 Mey. Bğ c ORTALAMA d d cd bc cd B Kubilay-82 Çiç. Baş c Mey. Bğ c ORTALAMA d b cd cd d B Menemen-79 Çiç. Baş b Mey. Bğ a ORTALAMA a b b ab b A GENEL ORTALAMA ** Varyans analizinde önemli bulunmayan ortalama değerler harflendirilmemiştir Fiğ+arpa karışımlarındaki fiğ çeşitlerine göre elde edilen ham protein verimleri kg/da arasında değişim göstermiştir. Menemen-79 tüylü fiğ çeşidinin bulunduğu karışımlardan en yüksek ham protein verimleri elde edilmiş; Karaelçi ve Kubilay-82 adi fiğ çeşitlerinin bulunduğu karışımlardan elde edilen ham protein verimleri benzer bulunmuştur. Fiğ+arpa karışımlarında ekim zamanıxçeşit interaksiyonuna ilişkin ham protein verimleri kg/da arasında değişim göstermiştir. En yüksek ham protein verimleri başında ekimi yapılan Menemen-79 fiğ çeşidinin bulunduğu karışımlardan elde edilmiştir. En düşük ham protein verimleri ayında ekimleri yapılan Karaelçi ve Kubilay-82 fiğ çeşitlerinin bulunduğu karışımlar ile başında ekimi yapılan Kubilay-82 fiğ çeşidinin bulunduğu karışımlardan elde edilmiştir. Fiğ+arpa karışımlarında ham protein verimi dikkate alındığında, Karaelçi çeşidinin girdiği karışımlarda, çok erken ( başı) ve çok geç ( başı) ekimlerden kaçınılması uygun olacaktır. Buna karşın, Kubilay-82 çeşidinden ayında yapılan ekimlerde yüksek ham protein verimi sağlanması mümkün görülmektedir. Menemen-79 çeşidinde ise başında yapılan ekimlerde en yüksek ham protein verimi sağlanmasına karşın, arpayı bastırarak gelişmesini önlemekte, botanik kompozisyonda Arpa oranı oldukça azalmaktadır. Bu durum, fiğde yatmalara neden olabilmekte ve biçimi zorlaştırmaktadır. Bu nedenle Menemen-79 çeşidi ile yapılacak karışımların ortası ve daha sonraki zamanlarda ekilmesi önerilebilinir. Anılan aylarda yapılan ekimlerden % 41 fiğ otu içerikli oldukça yüksek düzeyde kuru ot verimi elde edilebilmektedir. Ancak ele alınan fiğ çeşitleri ile oluşturulacak karışımlar kışlık ara ürün amacıyla yetiştiriliyor ise, en geç ayı başında ekilmesi yararlı olacaktır. Bu döneme kadar yeterli kuru ot ve ham protein verimi elde edilebilmektedir. Çünkü daha geç ekimlerde karışımların biçim zamanları ve buna bağlı olarak ana ürün ekimi gecikebilecektir. Ancak, ortası ve daha sonraki dönemlerde yapılacak ekimlerde, ham protein verimi düşmekle birlikte kışlık ara ürün amacıyla Karaelçi ve Menemen-79 fiğ çeşitlerinden 15 gün önce biçilebilmesi nedeniyle Kubilay-82 fiğ çeşidi önerilebilir. Kubilay-82 adi fiğ çeşidinin girdiği karışımlardan kg/da gibi küçümsenmeyecek miktarda kuru ot verimi elde edilebilmektedir. Fiğ+arpa karışımlarında çeşitxbiçim interaksiyonuna ilişkin ham protein verimi kg/da arasında değişmiştir. En yüksek ham protein verimi Menemen-79 çeşidinin meyve bağlama başlangıcında yapılan biçimlerden elde edilmiştir. Karaelçi ve Kubilay-82 çeşitlerinin biçim zamanları arasında önemli bir farklılık bulunmamış ve en düşük protein verimleri elde edilmiştir. Kaynaklar ANLARSAL, A.E., Determining the Potantial Forage and Seed Production of Vetch (Vicia sativa L. and Vicia villosa Roth.) Lines Selected From Çukurova Flora in Southern Turkey. Agricultural Mediterranea, 124: ARCE, H., and DELGADILLA, J., (Coehabamba Bolivia) Sowing Dates of Oats and Rye Mixtures with Vicia villosa and Vicia sativa for Green Forage Production in the Autumn and Winter. s Bolivia. ARSLAN, A., Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Kışlık Ara Ürün Olarak Yetiştirilen Değişik Fiğ ve Arpa Karışımlarında Biçim Zamanının Ot Verimine ve Bazı Tarımsal Özelliklere Etkisi Üzerinde Bir Araştırma. Ç.Ü. Fen Bilimleri Ens. Tarla Bit. Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. BEG, A., Effect of Date of Planting and Harvesting on Winter Farage Yield and Protein Percentages. J. Agric. Res BLUM, A., and LEHRER, W., Genetic and Environmental Variabilty in Some Agronomical and Botanical Character of Common Vetch. Euphytica, 22: ELÇİ, Ş., Yem Bitkileri Çayır-Mer a Kültürünün Genel Esasları. Roto, Ankara.

7 ERGİN, İ.Z., Adi Fiğ (Vicia sativa L.), Tüylü Fiğ (Vicia villosa Roth) ve Macar Fiği (Vicia pannonica Crantz) nde Farklı Zamanlarının Ot ve Kök Verimi ile Verim Karakterlerine Etkisi. Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, 26(2), s EROL, E., Kahramanmaraş Koşullarında Bazı Tek Yıllık Baklagil Yembitkisi Türlerinin Arpa İle Farklı Oranlardaki Karışımlarında Verim ve Verimle İlgili Özelliklerinin Saptanması Üzerinde Bir Araştırma. Doktora Tezi. Fen Bilimleri Ens. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Adana. GENÇKAN, M.S., Yembitkileri Tarımı. Ege Üniversitesi Zir. Fak. Yayınları. No: 467, S: Bornova-İzmir. HATİPOĞLU, R., ANLARSAL, A.E., TÜKEL, T., ve BAYTEKİN, H:, Çukurova Bölgesi Kıraç Koşullarında Yetiştirilen Fiğ+Arpa Karışımında Biçim Zamanının Ot Verimi ve Botanik Kompozisyonuna Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 5(3): ISAEV, S.S., ve KOTOV, P.F., Growing Perennial Fadder Species Under Cover Crops in the Kamen Steppe-sb. Nauchn. Rabot Nauchno-Issled. Inst. Sel.-Khoz. Tsentr. Chernozem. Polosy, 6, Nos 1-2: KOLIC, B., Research on Growing Berseem (Trifolium alexandrinum L.) in N.W. Bosnia. Savr. Polyopr., 18 No. 5: PACUCCI, G., and TROCCOLI, C., (Bio-agronamic valuation of Vetch Typs in Southern Italy). Valutazione Boagronomia Accession di Veccia nel Italia Meridonale. Anrali Della Facolta di Agraria Dell universita di Bari, XXXII POSA, L., The Results of Some experiments of Growing Vetch Seed Until Now. Agrartud. Egyet. Közl. Gödölle, 71-86, Hungary. PROKOFEV, I.V., and KHRISTEVA, V.S., Increasing the Seed Yield of Vicia sativa by Means of Breading. Nauchnotechnicheskii Eyulleten. 4: SENNIK, M.G., Vetch/Oat Mixtures in the Irrigated Foothills of Alma-Ata Province. Vest. Seli- Khoz. Nauki, Alma-Ata, 12: SOYA, H., ve GENÇKAN, M.S., Değişik Biçim Sıralarında İskenderiye Üçgülü (Trifolium alexandrinum L.) nün Kimi Verim Özelliklerine Biçim Yüksekliği ve Biçim Zamanının Etkisi. E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 18/1,2,3: ŞILBIR, Y., Harran Ovası Koşullarında Kışlık Olarak Yetiştirilen Tüylü Fiğ+Yulaf Karışım Oranlarının ve Zamanlarının Ot Verimine Etkisi Üzerinde Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. ŞILBIR, Y., ve SAĞLAMTİMUR, T., Harran Ovası Kıraç Koşullarında Uygun Fiğ Çeşitlerinin Saptanması. Ç.Ü. Z. F. Dergisi, 6(3): TREVINO, J., CABELLERO, R., and GIL, J., Effect of Mage of Plant Maturity on Vetch. Productivity Energy and Protein Yields. Herbage Abtracts, 50(11):541. TÜKEL, T. ve HATİPOĞLU, R., Çukurova nın Taban Arazilerinde Bazı Tekyıllık Baklagil+Yulaf Karışımlarının Farklı Biçim Zamanlarındaki Yem Üretim Potansiyelleri Üzerinde Bir Araştırma. DOĞA, TU Tar. Ve Orm. D.C. 11, s.3. s VORONKOV, S.I., Increasing cold Resistance of Winter rye. Kormoproizvodstvo, 9: ZIMMERMAN, M., Praktisches Handbuch der Landwirtschaft, Verlag Paul Parey, Maburg u. Berlin, s.417.

8