Астанада төбесінен шаңғы тебетін әлемде жоқ үй салынады

Transkript

1 24 сәуір, 2012 жыл Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Алматы о с о с 3 7 АҢДАТПА о с о с ЭКОНОМИКА АЙНАСЫ ДОЛЛАР ЕВРО 147,82 194,32 РУБЛЬ 5,01 EUR/USD 1,31 RTSI 1580,53 BRENT 117,92 Министр «Боратқа» алғыс айтты -бетте Діни ұстанымына байланысты балаларын ектірмейтін ата-аналарға не істеуге болады? -бетте Сенсациялар шеруі -бетте (ICE) дедім-ай, ау! ЮАНЬ 23,43 DJIA 13029,26 KASE 1251,88 GOLD(NYMEX) 1642,80 уақытымен сағат бойынша да төбесінен шаңғы тебетін әлемде жоқ үй салынады ТАМЫР Өткен сенбі күні Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев астаналықтармен бірге жалпықалалық сенбілікке шығып, «Жетісу» атты жаңа ботаникалық бақтың «бас ағашын» отырғызды. Бұл бақ Есілдің сол жағалауында орналаспақ. Оның эскизін Президентке көрсеткен елорда әкімі Иманғали Тасмағамбетов орайы келген тағы бір «қысқы» жобаны да таныстырып қалды. Сәтін салса, келешекте да «Слалом-үйі» бой көтереді. Ол үйдің ерекшелігі сол: төбесінде шаңғы тебетін трассасы болады. Әлем бойынша ондай ғимараттар әлі салынбаған деседі. Бөкей ордасы қашан толық зерттеледі? Арман АСҚАР ЖӨКЕ АҒАШЫ ҰЗАҚ ӨМІР МЕН МЫҚТЫ ДЕНСАУЛЫҚТЫҢ БЕЛГІСІ Мемлекет басшысының атаулы ағашын жаңа саябақтың қақ ортасында отырғызу дәстүрі да бұған дейін де болған. Осыдан он жылдай бұрын Н.Назарбаев қазіргі «Жерұйық» (ол кезде «Президенттік бақ») саябағының негізін қалаған кезде де, ол жердің «бас ағашы» ретінде емен отырғызған еді. Байқап қарасақ, оның астарында да өзіндік мән бар. Емен барлық Қазақ пен орыстың арасына достықтың ізін салған, Қазақ елін Еуразия елі атандырған Бөкей ханның екі ел шекарасының тыныштығын күзетіп жатқанына екі ғасырға жуық уақыт болды. Астрахань қаласы жанындағы елеусіз қалған бейіт басына биыл ғана кесене орнатылды. Осыған дейін ханның саяси өмірі зерттелмегені, Бөкей ханның еліне жасаған еңбегі ұмыт болғаны рас. Осыдан 210 жыл бұрын иен дала дағы құмды жерге Бөкей хан ел қо ныстандырды. Патшалықтың иелігін дегі Жайықтың оң жағасын мекендеген бүгінгі ұлан-ғайыр батыс өңірді Бөкей хан заңдастырды деп сеніммен айтуға болады. Бөкей сұлтан Ресейдің Павел біріншісінен 1801 жылы 11 наурызда рұқсат алады. Дәл сол күні рұқсат берілмесе, тарихтың қалай өрбитіні бізге беймәлім еді. Өйткені 12 наурызда бірінші Павел қастандық пен өлтіріледі. 5 мың түтінмен На рын құмынан Торғын өзеніне, өзі жерленген Астрахань облысына дейінгі кең далаға иелік етуі, құмды жерге Хан сарайының іргесін қалауы Бөкей ханның көреген дипломатиясының арқасы болса керек. Бөкей құрған хандықты Шыңғыс хан мемлекеттік құрылымы үлгісінің соңғы қол таңбасы деп те атап жүр тарихшы лар. 46 жыл өмір сүрген Бөкей хандығы Еділ-Жайық қазақтарының Кереку өңірінде жер сілкінді ЗІЛЗАЛА Хабарламаға қарағанда, сәуірдің 22-сі күні уақыты бойынша сағат шамасында Қазақстанның Ресей шекарасына жақын маңында магнитудасы 4-ке тең жер сілкінісі тіркелді. Зілзаланың эпицентрі Павлодар қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 95 шақырым қашықтықта анықталған. Павлодар облысында зілзаланың әсері болған-болмағаны белгісіз. Еліміздің Ресеймен және Моңғолиямен шектесетін өңірлерінде бұдан кейін де бірнеше зілзала байқалды. Ең күшті жерасты дүмпуі уақыты бойын ша сағат шамасында Моңғолия ау мағында тіркелді. Магнитудасы 4,6-ға жеткен зілзала ошағы Ресейдің Тува Республикасының астанасы Қызыл қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 392 шақырым қашықтықта, Ресей мен Моңғолия шек ара сынан 90 шақырымда. Зілзаланың энергетикалық класы 12,2-ге тең. Қызыл қаласынан 93 шақырым жер де сенбі күні де жер сілкінісі болып, оның маг нитудасы 3,6 деп анықталған болатын. Арнайы сейс микалық ақпараттарды жинау мен өңдеу ұлттық ор талығының мәліметінше, өткен сенбі күні Өзбекстан аумағында да жер сілкінген. Магнитудасы 4,8-ге тең зілзаланың ошағы Қашқа дария облысының орталығы Қаршиға жақын маңда анықталды. Қазақстандық бол жау комиссиясы мамандарының мәліметінше, сәуірдің 25-іне дейінгі аралықта қуатты жер сілкінісінің болатыны туралы болжам жоқ. Болатбек МҰХТАРОВ «АЛАШ АЙНАСЫ» ГАЗЕТІ МЕН СТВ ТЕЛЕАРНАСЫНЫҢ БІРЛЕСКЕН ЖОБАСЫ Арнайы министрлік құру арқылы су мәселелерін шеше аламыз ба? Мансұр ХАМИТ (фото) ағаш тардың патшасы, ұзақ әрі қуат ты өмірдің рәмізі. Мифологияда емен тек құдайлармен ғана теңестірілген. Ал жаңа «Жетісу» бағында Президент жөке ағашын отыр ғызды. Ағаштың бұл түрі кем деген де 150 жыл жасайды екен. Оның емдік әрі энергетикалық әлеуеті зор. Сондық тан бағзы заманнан бері ол денсаулық пен күш-қуаттың қайнар көзі болып саналады. Де мек, жөке ағашын отырғызу «ұзақ өмір ғана емес, мықты денсаулық та болсын» деген ниеттен туындаған бастама болса керек. Осы жолғы дәстүрдің тағы бір ерекшелігі еліміздің саяси элитасы: Прези дент әкім ші лігінің жетекшісі Аслан Мусин, Мемлекет басшы сының іс басқарушы сы Серік Үмбетов, Ұлт тық қауіпсіздік коми тетінің төр ағасы Нұртай Әбіқаев, «Нұр Отан» партиясы төрағасының орын басары Нұрлан Нығ матулин, «Са мұрық-қазына» ұлттық әл-ау қат қорының басшысы Өмірзақ Шө кеев және қаласының әкімі Иманғали Тасмағамбетов Ел басы отырғызған көшет ті айнала өз тал дарын екті. Айт пақшы, жөке тек әр текті ағаштардың арасында ғана жақсы өседі. Содан болар, ботани калық бақтың «бас ағашы» жанын да бұта тектес көшеттер, ал оның айналасында қарағай мен қайың дар отырғызылды. Болашақта «Жеті су» бағының 100 гектар же рінде әлемнің барлық ағаш түрлері егілетін болады. Жалғасы 2-бетте соң ғы хандығы. Бөкей хандығының құ ры луын әркім әрқалай бағам дайды. Бірі Сырым батыр көтерілісінің жемісі десе, енді бірі Бөкейдің таққа таластығының көрінісі деп болжайды. Бөкей хандығына байланысты болжам дардың ішінде оның сенімді серігі саналған Сейіт бабаның есімі аз аталмайды. Бөкей ханның жер ленген жері де Сейіт баба жатқан то пырақтың қасында. Білетіндер Бө кей дің өсиеті бойынша оны жол да сының жанына жерлеген екен дейді. Жа йықтың жағасында 15 жыл Ішкі Орданы басқарған Б ө кей сұлтанды хан етіп көтерген Хан то ғайы деп аталатын жер бар. Елі ескеріп, ұр па ғы біліп жүретіндей сол жерге бел гі орнатылса деген ой тастау ғой біздікі. Жалғасы 5-бетте ДАТ! 6 бетте Молдияр СЕРІКБАЕВ: Қазақстан картасын өзіміз дұрыстап, қайта жасауымыз керек Өткен демалыс күндері еліміздің Ресеймен және Моңғолиямен шектесетін өңірлерінде жер сілкінісі болды. Бұл туралы мәліметті Ресей Ғылым академиясының Сібір бөлімшесінің Геофизикалық қызметі таратты. Оқырман сауалына жауап іздейміз «Алаш айнасы» газеті жарық көрген сәтінен бастап өз оқырмандарымен тығыз байланыста. Жас пен жасамысты, қараша мен бақуаттыны толғандырған кез келген сауалға басылым қызметкерлері жауап табуға әзір. Бүгінгі өмірде сіз кезіккен барлық түйткілді білуге біз де мүдделіміз. Жауап таппаған сауалыңызды бізге жолдаңыз. БАЙЛАНЫС Осы ретте газетіміз «Оқырман сауалына жауап іздейміз» атты жаңа айдар ашпақ. Бұл айдарда қоғамдық өмірдің сан алуан саласындағы сауалдарға жа уап табуға болады. Айталық, сіз көлікті техникалық байқаудан өткізгелі жүріп, өзіңізге түсініксіз сұрақтарға жолықтыңыз немесе азаматтық хал актілері жағ дайларын тіркеуде қиындықтарға кезіктіңіз делік. Мамандардан тиісті жауаптың бәрін толық ала алмадыңыз. Демек, сіздің «Алаш айнасына» хабарласып, ақпараттық көмек сұрауға мүмкіндігіңіз бар. Сонымен бірге әлеуметтік сала, төтенше жағдай, спорт пен мәдениет, шоу-бизнес мәселелері, қоғамдағы түрлі оқиғаларға қатысты пікір-көзқарастардың дұрыс-бұрыстығы немесе тылсым құбылыстар туралы да сұрауыңызға болады. Редакцияның байланыс теле фоны: 8 (727) , электронды пошта мыз: info@alashainasy.kz. Сергей ДОРЕНКО, ресейлік тележүргізуші: Бірде мен Кремльдің қабылдауында болдым. Олар амандасқанда көгілдірлер сияқты сүйіседі екен. Мен со-о-ондай ыңғайсыз жағдайда қалдым. «Сәлем, қымбаттым!» деп амандасып алады да сүйеді, кейбіреуі тіпті еріннен сүйеді. Ант етейін! Костя Эрнест менің ернімнен сүйді. Мен теріс бұрылдым да, қақырдым... Енді мен ешқашан да Кремльге кірмеймін! (taini-zvezd.ru сайтынан) Жақыпбай ДОСТАЙҰЛЫ, География институты су мәселелері бөлімінің меңгерушісі, география ғылымының докторы, профессор: ИƏ Егер біз арнайы су шаруа шылығы министрлігін құрсақ, елі міздегі су мәселелерін шешуге үл кен мүмкіндік туар еді. Қазіргі таңда елімізде су мәселелері өзек ті болып отыр. Соңғы бол жам дарға сүйенсек, 2030 жылға қа рай елі міздегі әрбір тамшы су мұнайдан да қымбатқа түсетін кезге жетуіміз мүмкін. Себебі біз эконо микамызды сусыз кө тере алмаймыз. Осыны біле тұра, ысырапшылдық көзқарастан арыла алмай отырмыз. Қара судың да сұрауы бар екенін ұмыт тық. Елі міздің кейбір өңірі қара су ға қаталап отырса, енді бір аймақ тар тасыған судың астында қалып, орасан зор шығынға тап болып жатыр. Соңғы кездері елімізде суға қатысты мәселелер көбейіп келеді. Таза ауызсу тапшылығы, көктем шыға су тасқыны қаупінің артуы, өзен суларының тасуы салдарынан аймақтардың суға кетуі, мұздақтардың күрт еруі, суқоймалардың жеткіліксіздігі секілді мәселелердің қайсысы болсын өзекті. Осыған орай қоғамдағы қордаланған мәселелерді әртүрлі көзқарастағы азаматтардың пікірімен саралайтын «Алаш айнасы» газеті мен СТВ арнасының бірлескен жобасы аясында жарық көрген бағдарламаның кезекті тақырыбын су мәселесіне арнауды жөн көрдік. Ендеше, осынау қордаланған су мәселелерін арнайы министрлік құру арқылы шешу мүмкін бе? Су мәселесін мамандардың талқысына салып көрген едік. 3 -бетте ЖОҚ Жоқ, мен бұл пікірге қарсы мын. Менің ойымша, министр лік немесе агенттік құру арқылы біз су мәселесін шеше алмаймыз. Бізде басқару, ұйымдастыру, қа да ғалау жүйесі дұрыс қалып таспаған. Егер басқару және қадағалау жүйесі дұрыс қалып тасқанда Ауыл шаруашылығы министрлігі суға қатысты мәсе лелерді өзі-ақ шешіп, суға қада ғалаушы мекеме болып та отырар еді. Мәселен, ауызсу мә се лесіне мил лиардтаған қаржы бөлінсе де, бұл мәселені шеше алмадық. Өйткені оны қадағалап отырған ешкім жоқ. Совет-Хан ҒАББАСОВ, медицина және педагогика ғылымдарының докторы, профессор:

2 2www.alashainasy.kz САЯСИ БЮРО МӘЖІЛІС Министр «Боратқа» алғыс айтты АҚОРДА Елбасы «ҚазАтомӨнеркәсіп» ҰАК» АҚ басшысын қабылдады Кеше Елбасы Ақордада «ҚазАтомӨнеркәсіп» ҰАК» АҚ басшысы Владимир Школьникті қабылдады. Бұл туралы Президенттің баспасөз қызметі мәлім етті. Мемлекет басшысы алдында есеп берген В.Школьник «ҚазАтомӨнеркәсіп» қызметінің ағымдағы жылдың І тоқсанын дағы жұмысын қорытындылап, сондай-ақ энергетиканың баламалы көздеріне қатысты жобаларға тоқталды. Жалпы, 2012 жылдың І тоқсанында ком пания белгіленген өндірістік көрсеткіштің деңгейін жете игерген. Барлық келісімшарттар бойынша келісілген міндеттемелер де толықтай орындалған. «ҚазАтомӨнеркәсіп» ҰАК» АҚ еншілес және өзіне тәуелді кәсіпорындардағы қаты су үлесін бірге есептегенде, биылғы жыл дың үш айында тонна уран өндірсе, бұл 2011 жылғы І тоқсандағы өндіріс дең гейінен 4 пайыз жоғары көрсеткішке жеткен. Жалпылай алғанда, аталған компания ның шоғырландырылған кірісі 51 млрд теңгені құрайды. Даму бағдарламасына сәйкес, «Қаз- АтомӨнеркәсіп» ҰАК» АҚ І тоқсанда компания қызметінің стратегиялық бағыттары бойынша ядролық отынды конверсиялау, оны байыту және өндіру саласындағы жұмыстарын жалғастырып жатыр. Кездесудің қорытындысы бойынша Нұр сұлтан Назарбаев «ҚазАтомӨнеркәсіп» ҰАК» АҚ басшысының алдына нақты міндеттер қойып, бірқатар тапсырмалар берді. ЖАҢА БӨЛІМ Құқық қорғау қызметкерлерін аттестаттауды Президент өз бақылауына алады Құқық қорғау органдарының қызметкерлерін кезектен тыс аттес тат тауды өткізудің жариялылығын қамтамасыз ету мақса тында ҚР Президентінің ресми сайтында «Құқық қорғау орган дарының қызметкерлерін кезектен тыс аттестаттау» атты арнайы бөлім ашылды. Оған осы сайтында сілтеме берілген. Өздеріңізге белгілі, бірер апта бұрын биылғы жылдың 30 желтоқсанына дейін еліміздің құқық қорғау қызметкерлерін кезектен тыс аттестаттаудан өткізу туралы Мемлекет басшысы Н.Назарбаев Жарлыққа қол қойды. Ондағы басты мақсат бизнес пен қоғамның қолдауына жауап беретін қазіргі заманғы құқық қорғау жүйесін құруға арналған кадрлық әлеуетті қалыптастыру болып табылады. Алайда қоғамда осы істің жариялылығына күмән білдірушілер табылып жатты. Осы көңіл алалығын аталған шара сейілтіп, дүдамалдылыққа жол жабады деп күтіліп отыр. Яғни Президент сайтының арнайы бөлімі арқылы кезектен тыс аттестаттауды өткізу тәртібін бұз ған, сол секілді осы іске білек түре кіріскен лауазымды тұлғалардың сыбайлас жем қорлық және басқа да құқықбұзу шылық, қала берді, қарапайым қарым-қатынастағы дөрекілігі секілді фактілермен кездескендер бұл туралы Мемлекет басшысына тікелей шағымдана алады. Осындай «Азат» ЖСДП қатарынан кетіп бара жатқанын мәлімдей отырып, батыр Тоқтар бұл саяси шешімінің себептерін түсіндіріп берген болатын. «Экономикалық, тұрмыс тық және әлеуметтік мәселелердің шешілмеуіне наразылық танытқан адамдардың шағы мы мені «Азат» партиясына алып келді. Бұл бірлескен партия өзінің алдына қоғамның әлеуметтік-экономикалық тұстарын дамыту бағдарламасын құру туралы мақсат қояды деп шын сендім» деп мәлімдеді ол. Сонымен қатар үш жылдай уақыт бойы әрбір шағым-арыздар бойынша тиісті тексерулер өткізіледі, әрі осындай фактілерге кейінгі аттестаттау жұмысында айрықша көңіл бөлінеді. Егер аттестаттаудың өткізу ережесін реттейтін нормативтік-құқықтық құжаттармен, Жоғары аттестаттау қазылары алқасымен және осы комиссия аттестаттайтын құ қық қорғау органдары басқарушы қызмет керлерінің жеке тізімімен таныс қыңыз келсе, бұл ақпараттардың барлығын сөз етіп отырған Президент сайтының арнайы бөлімінен таныса аласыздар. Сол се кілді кезектен тыс аттестаттауға жататын құқық қорғау органдары Бас прокурату ра ның, Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агент тігінің, Ішкі істер министрлігінің, Төтенше жағдайлар жөніндегі министрлігінің, Кедендік бақылау комитетінің ресми сайттарында да аталған шара мазмұнын кеңінен қамтып отыратын арнайы айдарлар ашылуда. Кәмшат САТИЕВА ШЕШІМ Батыр Тоқтардың «Азаттан» кетуі оппозицияға соққы болды Өткен аптаның соңында оппозициялық партия қатарында жүрген қазақтың тұңғыш ғарышкері Тоқтар Әубәкіров саяси мәлімдеме жасап, «Азат» жалпыұлттық социал-демократиялық партиясының қатарынан шығатынын мәлімдеген болатын. Халық Қаһарманының бұл шешімін қазақстандықтар әртүрлі қабылдап жатыр. Қоғамдық сайттарда, баспасөздерде бұл оқиғаға қатысты әртүрлі болжамдар айтыла бастады. мү шесі болған партиясына қатысты бірқатар сын-пікірлер айтып өтті. «Осы уақытқа дейін «Азат» партиясының стратегиясында қарапайым халықтың жағдайын жақсар тып, мемлекетті табысты дамытудың нақты жоспары болған жоқ. Сондықтан да мен «Азат» жалпыұлттық социал-демократия лық партиясының қатарынан шықтым. Ме ні үлгі етіп, партияға өткен адамдардың бәрі нен кешірім сұраймын», деді. Сәдуақас КЕБЕКБАЙ Биыл 20 жылдығын атап өтетін Қазақстан дипломатиясы халықаралық аренада өзінің біліктілігін жан-жақты таныта алды. Басқасын айтпай-ақ, әлемдегі алпауыт ұйым саналатын ЕҚЫҰ-ға төрағалық жасап, оның шеңберіндегі Саммитте әлем лидерлерінің басын қосу ең алдымен қазақ стандық дипломатиядан табандылық ты ғана емес, біліктілікті, жоғары білімділікті де талап ететіні ақиқат. Сондықтан да отандық дипломатияның қызметін «5»- ке бағалаған орынды. Мәжілісмендер алдында Елбасы айқын даған басымдықтарды ары қарай сабақ тап әкеткен сыртқы саясат ведомствосының басшысы Ержан Қазыханов, толайым табыстармен қатар, түйінді мәселелерге де көңіл бөлген болатын. «Қазақстан дипломатиясының стратегиялық мақсаттарына қол жеткізуі халықаралық аренадағы ұлттық мүдделерімізді одан әрі ілгерілету үшін байсалды негіз болып табылады. Осы ған орай елдің сыртқы саясаты бұрынғыша Қазақстанның ішкі қажеттіліктері мен азаматтарымыздың үміт-мақсаттарына бағытталатын болады», дейді Ержан Хозеұлы. Дегенмен жаһандық деңгейдегі өзгеріс тердің өзі ендігі басымдыққа өзгерістер салуға мәжбүрлейтіні айқын. Осы тұрғыдан алғанда, министр мырза сыртқы саясатта «эко номикалық дипломатияға» екпін түсетінін атап өтті. Сөйтіп, шеттегі дипломатия арқылы Сыртқы істер министрлігі де елді одан әрі жаңғыртуға, Қазақстанның Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасын іске асыруға жәрдемдесетін болады. Ал жалпы бағытқа келсек, Қазақстан ең бірінші БҰҰ-дағы белсенді қызметін ойдағыдай жалғастыра береді. Айта кетер жайт, соңғы уақытта Қазақстан экономикалық өсі мі арқылы орташадан жоғары даму дең гейіндегі мемлекеттер қатарына шықты. Жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнім деңгейінде біз Шығыс Еуропа елдері көр сеткішіне біртіндеп көтеріліп келеміз. Тиі сінше Қазақстанның мәртебесі реципиенттен халықаралық көмек донорына қарай өзгеріп отыр. «Осыған орай біз Алматы қаласын көп тарапты дипломатияның субөңірлік хаб орталығына айналдыру және Алматыда БҰҰ Хатшылығының ірі кеңсесін ашу міндетін ЖАҢА ЖОБА Өткен жұмада Елбасы Н.Назарбаев алқалы отырыста сыртқы саясат алдына бірқатар маңызды һәм жаңа міндеттер жүктеген еді. Сыртқы саясаттағы басымдыққа қатысты осы әңгіме кеше Мәжілістегі Үкімет сағаты аясында да жалғасын тапты. Министр Ержан Қазыханов мәжілісмендер алдында Қазақстанның халықаралық аренадағы басым міндеттерін бағамдап, депутаттардың көкейіндегі сауалына жауап қатты. алға қойып отырмыз, дегенді алға тарт ты ал дағы жоспарға көз жүгірткен Ержан Хозеұлы. Сосын жылдары БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүше сі болып, ал жылдары БҰҰның Адам құқықтары кеңесіне сайлану мақ сатын алға қойып отырмыз. Бұл мақсат тарға қол жеткізу үшін сыртқы істер Үкіметпен және мемлекеттік органдармен бір лесіп, белсенді әрекетті жандандырмақ». Ал Қазақстанның халықаралық тың бастамасына келсек, таяуда ғана осындай оңтай лы ұсыныс ЮНЕСКО деңгейінде мақұлданыпты. «Біздің әлем мәдениетін дамыту жөніндегі күш-жігеріміз ЮНЕСКО тарапынан қолдау тапты. Қазақстанның ұсынысы бойынша 2013 жылдан 2022 жылға дейін гі аралық «Мәдениеттер жақындасуының халықаралық онжылдығы деп жарияланды», деді мұны дәлелдей түскен министр. СЫРТҚЫ САЯСАТТАҒЫ БАСЫМДЫҚ АЗИЯҒА ҚАРАЙ ОЙЫСАДЫ Депутаттық корпус алдындағы баяндамасында сыртқы саясат басшысы басымдық тың негізгі бағыттарын саралай келе, Азиядағы ықпалдастық пен ынтымақтастыққа барынша мән бере сөйледі. Бағыттың бұлайғы бұрылысына да негіз жоқ емес. Мәселен, беделді болжамшылар кәрі құрлықтан әл кете бастағанын жиі-жиі ай тып, келешек дамуды көбінесе азиялық ал па уыттармен байланыстыратын болып жүр. Эко номикалық һәм саяси дамудың әл ем дік орталығы да біртіндеп Азияға ойысып, Шығыс жұрты экономикалық ық палдастықта айқындаушы тарапқа айнала бастаған. Сонымен қоса, министр әңгіме бары сында Азиядағы индустрияландыру қар қынын, инвестициялар мен жаңа техно логиялар тартылысын, энергияның экологиялық таза көздерін пайдаланудағы Шы ғыс лидерлігіне мән бере сөйледі. Ең ақыры: «Еуропадағы қаржы-экономикалық дағ дарысты ескере келсек, бізге сыртқы сая сатымызды Азия елдерімен ынтымақтас тықты кеңейтуге бағыттай отырып, теңдестіру қажет. Сондықтан Қазақстанның сыртқы саясатының «азиялық векторын» дамыту жөніндегі тұжырымдамалық көзқарас тар мен тәжірибелік шараларды әзір лейміз. Мұның мақсаты біз үшін өзекті болып табылатын азиялық мемлекеттермен қарым-қатынасты жаңа сауда-экономи калық және инвестициялық стратегияға бұру», деп түйіндеді сыртқы саясат бас- шы сы Ержан Хозеұлы. Шындығында, Елбасының Малайзияға, Индонезияға, Корея мен Вьетнамға сапарлары «азиялық вектор» мәселесін қуаттай түссе керек. Бұдан бөлек, Азиядағы Қазақстанның рө лін дамыту бағытында бірқатар кешенді шаралар да қолға алынатын болады. Мәсе лен, соның бастысы 3 миллиардтан астам халқы бар 24 мемлекетті қамтитын Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөнін дегі кеңестің мәртебесімен тығыз байланысты болмақ. Қазақстан бастамасымен шақырылған осынау кеңеске биыл 20 жыл толады екен. «Мемлекет бас шысының тапсырмасына сәйкес, біз кеңесті толыққан ды ұйымға айналдыру жұмысына кірістік. Идея ны алдымен биыл күзде өтетін АӨСШК сыртқы істер министрлері кеңесі шең берінде талқылаймыз. Оның қоры тындысы бойынша тиісті шешім жобасын 2014 жылғы АӨСШК IV саммитінің күн тәр тібіне енгізуді жоспарлаймыз», деді министр. Сөй тіп, сыртқы саясаттың «азия лық векторы» басымдықпен қаралады, әйт се де Қазақ станның бұған дейін белгіленген бағыты одан сайын нығая түседі. Барлық стра тегиялық әріптестермен Ресеймен, Қы таймен, АҚШ-пен, Орталық Азия және Еуропалық Одақ мемлекеттерімен қарымқатынас жоғары деңгейде дамитын болады. Министр баяндама барысында әлгіндей стратегиялық әріптес мем лекеттердің әрқайсысына жеке-жеке тоқталды. Сөз арасында әлемдік дипломатияны тығырыққа тіреген Сирия, Иран, Палестина мәселесіне Қазақстанның ресми көз қара сы да мәлімделді. Мәселен, «араб көк темінің» салқыны әлі де айналшықтап жүрген Сирия мәселесінде Қазақстан Ислам ынтымақтастығы ұйымы аясында белсенді әрекетті жалғастыруды қолдайды. Жалпы, Қазақстан өтпелі кезеңде Сирия мемлекетін қолдау те тік терін қалыптастыру жөніндегі жұмысқа бұдан әрі де белсенді түрде қатысуға дайын. Ал Иран жағдайына келер болсақ, Қазақстан мәселенің бейбіт, тек дипломатиялық тұрғыдан реттелуін жақтайды. «БОРАТҚА» НЕ ҮШІН АЛҒЫС ЖАРИЯЛАНДЫ? Сыртқы саясатты шарлаған 40 минуттық баяндамадан соң сауалға көшкен депутаттар еліміздің бас дипломатының жұмысын оң бағалады. Дегенмен қалаулылар қазақстандықтардың шетелдегі құқығының сақталу мәселесіне көбірек үңілді. Мәселен, Қуаныш Сұлтанов жылдан-жылға шетке шы ғатын азаматтарымыздың саны да өсіп келе жатқандығына, ендеше олардың мүд де лерінің қорғалуы да жоғары деңгейде болуы тиістігіне мән берді. «Австралияда орын алған Сағынай Батырханқызы ның тағдыры, оның ұлының тағдыры қа лай шешіліп жатыр?» дейді депутат. Шетте жүріп жапа шеккен Сағынай Батырханқызының қайғылы өліміне қатысты ведомство басшысы алғашқы сәттен бастап тиісті әрекет атқарылғанын алға тартты. «Баланы елге қайтаруға көп жігер қылдық. Соның арқасында екі апта бұрын сәби Қазақстанға оралды, қазір қайтыс болған азаматшаның ата-анасының қолында. Осының өзі біздің дипломатияның үлкен жеңісі», деді министр. «Дипломаттар жеңісі» демекші, бұл сөзді министр мырза сайқымазақ «Боратқа» қатысты да айтып қалды. Тоқтала кететін жайт, жиын барысында депутат Жамбыл Ахметбеков мемлекеттік нышандардың қорлануына қатысты мәселені көлденең тартқан еді. «Ел ішінде Ту, Әнұран қорланса, оны жазалауға болады. Ал шетелдерде орын алса ше? Оған қалай қайрат қыламыз? Жеткілікті дәрежеде қадағалай алмай отырған секілдіміз», деген депутат бұған қатысты «Борат» фильмі мен Кувейтте орын алған оспадарсыздықты айыптаған еді. Министрдің әлгі мәселеге көзқарасы тіпті бөлек екен. «Мен «Борат» фильміне пәлсапалық тұрғыдан қараған болар едім. Бұл фильм Нью-Йорк экранына шыққан кезде мен тұрақты өкіл қызметінде едім. БҰҰ штаб-пәтеріне барар жолда ылғи журналистер тобы маған қарай жүгіретін. Мен оларға: «Осы фильм шыққалы бері Қазақстанға берілетін визалар саны 10 есеге артты. Бұл біз үшін үлкен жеңіс. Мен Бо рат қа Қазақстанға туристер тарту үшін жәр дем бергеніне алғыс айтамын», дейтінмін. «Бұдан басқа сол тұста бір компания арнайы «Қазақстанға Борат-тур» ұй ым дастырды», деді Ержан Хозеұлы. «Әри не, мемлекеттік символдарға қатысты мәселе өте өзекті. Біз соңғы уақытта орын алып жатқан оқиғаларды тыңғылықты зер деледік. Өкінішке қарай, Кувейтте біз дің дипломатиялық өкілдігіміз жоқ. Дегенмен біздің елшіліктердің барлығына қатаң тапсырмалар жүктелді», дейді ол. Ал депутат Нұртай Сабильянов шетелдіктер асырап алған қазақстандық сәбилер дің тағдырына алаңдаушылық білдіреді: «Шетелдіктер 7 мыңнан астам бала асырап алыпты. Олардың құқықтары мен мүдделерін қорғауда не атқарып жатырсыздар?» 7 мың емес, 8 мыңға жетті, дейді министр өзінің мәліметімен салыстыра қарап. Олардың басым бөлігі Батыс Еу ро па мен АҚШ-та. Сөзсіз, біз балаларды ес епке алып, бақылауды күшейтіп жатырмыз. Ал ай да кедергілер баршылық», дей ді ве дом ство басшысы. Бұл ретте министр АҚШ жағрапиясына көз жүгіртуді сұрайды. «Ресейден сәл ғана кіші Америкада тек екі кон - сулдығымыз бар. Ал асырап алынған балалар шашыраңқы орналасқан. Сондық тан да консулдың әрбір отбасын аралап шығуға шамасы да, қаражаты да жетпейді», деген министр дегенмен барынша тиісті шаралар атқарылып жатқанына сендірді. да төбесінен шаңғы тебетін әлемде жоқ үй салынады Басы 1-бетте Қанат ҚАЗЫ ТАЗАЛЫҚ ЛАСТАМАЙТЫН ЖЕРДЕ САҚТАЛАДЫ дағы жаңа ботаникалық бақтың «бас ағашын» отырғызғаннан кейін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бұқаралық ақпа рат құралдарының алдында сөз сөйлеп, Қазақ стан халқын көгалдандыру жұмыс тарын ары қарай жал ғастыруға шақырды. «Негізі, «Жасыл ел» бағдар ламасы аясында рес пуб ликаның барлық аймақтарында біраз жұмыс атқарылды. Оны ары қарай жал ғастыру қажет. Барлық облыстар, аудан дар мен ауылдар оған атсалысуы тиіс. Ал әкім дердің бұл жұмысқа бас-көз болуы міндет. Біз өз елімізді жасыл желекке айналды руымыз қажет. Соның арқа сында біз және біздің ұрпақтарымыз жақсы әрі салауатты өмірге жол ашады», деді Н.Назарбаев. Осы орай да Президент XX ғасырдың танымал философы, француз жазушысы Сент- Экзюперидің ұрымтал бір сөзін мысалға келтірді. «Таңертең тұрған нан кейін өзіңді және барша жер-жаһанды ретке келтіруге кіріс», деген екен Антуан Мари Жан-Батист Роже де Сент-Экзюпери. «Сондықтан адам ның өзі ағаш егіп, айналаны жинайтын болса, онда ол өз еңбегін бағалайтын бо ла ды. Мәселен, еденді жуған нан кейін біз аяқты сүртіп кіреміз ғой. Солай емес пе? Егер адам темекі тұқы лын қоқыс жәшігіне емес, жерге тастайтын болса, онда бас қа лар да солай істейтін болады. Көшеде бө тел ке жатса, оны көрген дер де сол жерге тастайды. Кинотеатр, спорт, футбол залдарында сағыз жабыстыратын болсақ, онда барлығы да осы әре кетті қайталайды. Сол себепті де тазалық ұдайы жинастыратын жерде емес, ластамайтын жерде сақталады. Осыны қаперде ұстау қажет», деп атап көрсетті Н.Назарбаев. Жақында Индонезия мен Малайзияға іссапармен барып келген Мемлекет басшы сының айтуынша, ол жақта темекі тұқылын көшеде тастаған адамға 200 доллар, дөңгелегі лас көлікпен жолға шыққандарға 500 доллар көлемінде айыппұл салынады. Ал кейбір жерлерде таяқпен сабап жазалау әлі де бар. «Біз ондайға әлі жеткен жоқпыз. Дегенмен басты міндет өз қалаңды қас терлеп, тазалықты сақтау. Ол өте дұрыс», дейді Елбасы. АСТАНАЛЫҚТАР ҮЙДІҢ ТӨБЕСІНДЕ ШАҢҒЫ ТЕБЕДІ Қазақстандағы ең үлкен ботаникалық бақ тың болашақ эскизін Президентке таныс тырған қала әкімі Иманғали Тасма ғамбетов орайы келген тағы бір жобаны да көр сетіп қалды. Далада ілініп тұрған стенді лердің ішінен аталған «қысқы» жоба Елбасының да назарынан тыс қалмаған екен, жағалай қарап шыққан соң, әлгі жобаға қа йы рылып келіп, мән-жайын білді. «Слалом үйі» деп аталатын жобаға сәйкес, Аста на да биік тұрғын үй кешенін салу жоспар лан ған. Оның төбесінде айналма шаңғы тебу трассасы ашылмақ. Бұл үйдің тұрғын дары 75 метр биіктікке арнайы лифтімен тез арада көтеріледі. Сөйтіп, бірнеше минут тің ішін де слалом трассасының басына шы ға ды. Он дағы шаңғы трассасының ұз ын ды ғы 350 метр, ені 24 метр болмақ. Жо баға қы зығушылық танытқан Мемлекет бас шысы аталған құрылыстың қыр-сырын зерттеп, барлық құрылыстехни ка лық мә се лелерін жақ-жақты саралап шығуды тапсырды. Шохай МАТАЙБЕКОВ, архитектор, «Слалом үйі» жобасының авторы: ның қысын бәрі жақсы біле ді. Бірақ, өкінішке қарай, бізде шаң ғы тебетін жер жоқ. «Слалом үйі» осы проблеманы шешетін болады. Оның негізгі идеясы кәдімгідей тұрғын үй дің төбесінде шаңғы тебу трассасын ашу. Ондай жоба эконо микалық жағы нан тиімді. Үйдің бағасы көп қымбат та майды. Баспананың бір шаршы метрінің құнына тек шаңғы тебу трасса сын жаб дықтауға және лифті лерді ор натуға кететін шығындар ғана қосылады. Әлем бо йынша ондай үйлер әлі салынбаған. Бұл жоба Президентке ұна ды. Ол шаңғы тебу трассасының жабық үлгісін және оның қауіпсіздігін тағы бір мәрте сараптап, жобаның эко но микалық тиімділігін жан-жақты зерделеп шығуды тапсырды. Сондықтан біз ол бойынша ары қарай жұмыс істей тін боламыз. Еуропа мигранттары жоғары жалақы ала алмайды Қазақстандағы түрлі нысандарда жұмыс істеп жүрген шетелдіктердің жоғары жалақы алатын кездері болады. Жалпы Еуропа елдерінде мигранттардың жалақысы жергілікті тұрғындармен бірдей немесе олардан артық бола ала ма? Еркін, Қызылорда Еуропа елдерінде керісінше шетелден келген жұмысшылардың құ қығының қорғалуы төменгі деңгей де деп есептелінеді. Басым көпшілігінде мигрант тардың жалақысы жергілікті тұрғын дардан жоғары бола алмайды. Әдетте бұл құбылысты тұрғындар дың сатып алу қабілеті бойынша ан ықтайды. Ке лім сектер мен жергілікті тұрғындардың жалақысында айтарлықтай айыр ма шылық бар еуропалық елдердің қа тарын Бельгия бастап тұр. Кей де миг ранттардың жалақысы 30 па йызды ғана құрайды. Одан кейін Люк сембург, Финляндия, Австрия елде рін атауға болады. Сондай-ақ Дания, Греция, Швеция, Фран ция, Италия, Гер мания сынды елдерге барған келімсек тердің жергілікті тұрғын дар мен бірдей жалақы алу мүм кіндігі төмен. Иран мұнайына эмбарго енгізілді ме? Осыдан біраз бұрын Еуропалық елдерге Иран мұнайын импорттауға толықтай тыйым салынатыны жөнінде айтылып жүр еді. Бұл талап енгізілді ме? Берік, Алматы Үстіміздегі жылдың маусым айынан бастап Иран мұнайына эмбарго жариялайтын құжат қабылдана тыны жөнінде айтылған болатын. Алайда сарапшылар қауымы бұл талап құжат жүзінде енгізілсе соғыс басталып кету қаупі басым екенін мәлімдеді. Бұл мәселе бойынша Еуропа елдері бір шешімге келе алмай жатыр. Сондықтан ЕО Кеңесі Иран мұнайына толықтай тосқауыл қоятын құжатты қабылдау мәселесін кейінге шегеріп отыр. Дегенмен бұл мәселе мамыр айында қайта қарастырылмақ. Аталған құжаттың енгізілуіне негізінен Италия мен Греция қарсы болып отыр. Себебі олар энергетикалық тапшылықтың басталып кетуінен қорқады. Естеріңізге сала кетейік, Иран саясаткерлері аталған эмбарго енгізілген жағдайда әскери жолмен Ормуз бұғасын бекітіп, теңіз арқылы өтетін мұнай тасымалын тоқтатып тастайтынын мәлімдеген болатын.

3 МӘСЕЛЕ Баланың биологиялық әкесін анықтауды сұраған арыздар неге көбейіп кетті? Бүгінде ойнақтап жүріп от басып, не болмаса азаматтық некеде тұрып, баланың әкесінен алимент өндіре алмай жүргендер де, «баланың әкесі мен емеспін» деп бас тартатындар да баршылық. Сондықтан болар, бұл күні дәл осы мәселе бойынша сотқа арыздану шылар қатары көбейген. Бейресми мәліметтерге сүйенсек, құжат та көрсетілген әкесінен туылмаған балалар саны 30 пайыздан асатын көрінеді. Сондай-ақ заң органдары бүгінде әкелікті анықтауға арыз берушілер саны артып отырғанын айтып отыр. Баланың әкесін анықтау туралы генетикалық экспертиза қызметіне жүгінудің қай кезде де әрі қымбат, әрі азабы көп, сондайақ психологиялық тұрғыдан жазым беретін әдіс екені белгілі. Алдымен сотқа ша ғымдану керек, ал ол ұзақ қаралатын процесс. Одан бөлек сараптама қорытын дысы туралы құжатқа қол жеткізу де оңай емес. Әкелікті анықтау ерікті түрде, кейде сот органдарының араласуымен жүзеге асып жатады. Бұл туралы ҚР «Неке және от басы туралы» заңында егжей-тегжейлі жазылған. Атап айтқанда, ол заңда некеге тұрмағандардың арасында дау туындаған жағдайда сот процесі тек әйелдің арызы бойынша қаралатыны жазылған. Азаматтық процессуалдық кодекстің 91-бабының 8-тармағы бойынша, екі жақтың бірі тексеруден жалтарса немесе анықтауға қа жетті материалдарды өткізуден бас тартса, онда сот кімнің кінәлі, кімнің кінәсіз екеніне қарамастан, әкелікті тануға шешім шыға ра алады. Соттың экспертиза таға йындауын орындамағандар сотты құрметте мегені үшін айыппұл төлеуі мүмкін. Тексеруден өту үшін үштіктің құрамы толық болуы керек, яғни әкесі, анасы және баласы үшеуі бірдей зертханаға анализ тапсырады. Оны медициналық тілмен атрио деп атайды. Онда әке мен бала қанының құра мы 99,75 пайызға ұқсас болуы және әкелік PI ин дексі 400-ден кем болмауы қажет. Нәти же нің нақты лығы жоғары. ШЕТЕЛДЕРДЕ ҚАЛАЙ? Елімізде заң шығарушы орган еркектерге ДНК анализін тапсыру үшін анасынан рұқсат алуға тыйым салған жоқ әзірге. Ал Германияда баладан анасының рұқсатынсыз немесе соттың шешімінсіз анализ алған адамға 5 мың еуро айыппұл салынады. Зертхананың талабы бойынша, баладан биоматериалдар алынады, яғни сілекейі мен бірнеше тал шашы қажет болады. Егер тест баланың әкесі емес екенін анық та ған жағдайда ресейліктер не істейді? Әкелікті анықтауға байланысты дауласуға болатынын соқырға таяқ ұстатқандай үй ре теді. Ол үшін Ресейде Денсаулық сақтау министрлігінің сайтына арыз жазуға болады. Сондай-ақ мәселе ушығып, сотқа дейін жетсе, кәсіби заңгердің қызметіне жүгінуге тура келеді. Ол үшін «Ерлер қозғалысына» хабарласып, заңгерлермен кеңесе аласыз. Қозғалыс өкілдері әр ер-азаматтың мәселе сін аяғына дейін шешуге көмектеседі. Өкініштісі, біздің елде мұндай қызмет түрін көрсететін ұйымдар әзірге жоқ. Мұның зар дабын әсіресе ер-азаматтар тартып отыр. Кейде ДНК-тестің керегі болмай жатады. Мұндайда қан тобының кестесі ҚАПЕРГЕ АЛАР БІР КЕҢЕС көмек ке келеді. Ата-анасының қан тобы 1-топқа жатса, онда баланың қан тобы осыған сәй кес келуі мүмкін. Бала ата-анасынан бөлек, басқа топпен туылмайды дейді дәрігерлер. Ресейде отбасылық кодексте, егер баланың әкесі емес екендігін біле тұра некеге тұрып, кейіннен әкелігін анықтау туралы дауласса, ол мүлдем қарауға жатпайды, яғни еш уа қытта да қанағаттандырылмайды. Сон дай-ақ бала ажырасқан күннен 300 тәу ліктен кейін туылса, бұрынғы күйеуінің аты на жазылады. Біраз уақыт төленген али мент қайтарылмайды. ЕЛІМІЗДЕГІ ЗЕРТХАНАЛАР ЗАМАНҒА САЙ МА? Алғашқы сот молекулярлы-генетикалық зертхана 2001 жылы Алматыда ашылған болатын. Онда жыл сайын қылмыстық және азаматтық істер бойынша 300-ден астам зерттеу жүргізіледі. Ал 2006 жылы ҚР Әділет министрлігі Сот сараптамасы орталығында Қарағанды аймақтық бөлімшесі ашылған болатын. Онда екінші молеку лярлы-генетикалық зертхана жұмыс істейді. Мұнда соттар мен құқық қорғау ор ган дары кісі өлтіруге, ауыр дене жа рақаттарына, зорлауға, балаларды ауыс тыру, ұрлауға тергеу жүргізу кезінде са рап тама жүргізеді. Соңғы жылдары осы сараптаманы талап етушілік әрекеті бірнеше есеге артқан. Қазіргі уақытта сараптама әке лікті немесе аналықты анықтау сияқты азаматтық істерді шешуде де тиімді қол данылуда. Зертхана ДНК-ны анықтау мен зерт теуге арналған заманауи құралдармен жабдықталған. Сондай-ақ жуырда Шымкентте гене тикалық зерттеу жүргізетін «Ме га лаб» зертханасы ашылды. Жоғары тех нологиямен жабдықталған орталықта бала туылмай тұрып, жатырда жатқанда-ақ баланың әкесін анықтауға мүмкіндік бар. Бұрын ДНК анализін алу үшін тамырдан қан алатын. Бүгінде генетикалық тексеру жүргізудің Абай ОМАРОВ (коллаж) ауқымы кеңейді. ДНК молекулаларын тексеру арқылы нақты ғы лыми тұрғыда дәлелденген нәтижеге қол жет кізуге болады. Ол көптеген заңды құ жат тың шешімін табуға көмек қолын созады. Лана КЕНЖЕТАЕВА, Mega Lab зертханасының бас директоры: Медициналық лабораториямыз биохимиялық, химиялық зерттеулердің бәрін атқарады. Зертханамыз Германияның ең соңғы озық үлгідегі технологиясы бойынша жұмыс істейді. «Сименс», «Рош», «Интерлаб» компанияларының технологиясымен жабдықталған. Гүлжан КӨШЕРОВА, Жамбыл облысы Әкелікті анықтау үшін ДНК-тесті үйде отырып та анықтауға болады екен. Бірақ ол заңды тұрғыда дәлелдеуге жатпайды. Заңды құжаттар түрлі құқықтық жағдайлар үшін аса қажет. Зертханалар берген заңды қорытындылар отбасылық құқықты қорғау, алимент төлеуді шешу, баланы өз қарауында қалдыру және көші-қон мәселесін шешу үшін ауадай қажет. Әкелікті анықтау 20 күнге созылады. Қорытындысын пошта, факс, электронды нұсқада алуға болады. Басы 1-бетте ҚОҒАМ «Алаш айнасы» газеті мен СТВ телеарнасының бірлескен жобасы «Алаш айнасы» «Ой-көкпар» бағдарламасының жазбаша нұсқасы. Жүргізуші: Жарқын ТҮСІПБЕКҰЛЫ. Бағдарлама ұзақтығы: 27 минут. Эфирдегі уақыты: жұма күні сағат 22:30. Хабар қонақтары: Жақыпбай ДОСТАЙҰЛЫ, География институты су мәселелері бөлімінің меңгерушісі, география ғылымының докторы, профессор. Совет-Хан ҒАББАСОВ, медицина және педагогика ғылымдарының докторы, профессор. Бағдарлама қонақтарының ұстанымы айқындалды. Енді бағдарламамыздың «Тартыс» бөліміне өтіп, ойымызды тарқатып айтсақ. Жақыпбай мырза, арнайы министрлік болмаса да, комитет деңгейіндегі суға қатысты мекеме осы жылдар ішінде бағдарлама қабылдап, талай істің басын қайырған көрінеді. Ендеше, комитет ұсынып отырған нәтижелер шындығында ақиқаттан құралған болса, министрлік құрып қайтеміз? Жақыпбай ДОСТАЙҰЛЫ: Комитеттің деңгейі көп нәрсеге жете бермейді. Шыны керек, 2012 жылға дейінгі ауызсу бағдарламасы іске аспай қалды жылдар арасын қамтитын «Ақбұлақ» бағдарламасына бір трлн 643 млрд, жергілікті бюджеттерден 248 миллиардтай сома тағы бөлініп жатыр. Бұл қаржы қазір суға қатысты комитеттің бақылауында емес. Кейінгі бағдарлама бұрынғы бағдар ламаның кебін кимес үшін бөлінген қаржы басқа мекеме лердің қолына берілді. Бұл мәселе Су шаруашылығы комите тінің үлкен істермен айналыса алмайтынын көрсетіп отыр. Облыстардағы бұрынғы су шаруашылығы бөлімдері де коммуналдық кооперативтік жекеменшік болып кетті. Бұл жағдайда оларды басқаруға комитеттің қауқары да жетпейді. Гидрологтардың су мәселелерін тиімді шешу үшін арнайы министрлік құру туралы ұсыныс айтып келе жатқанына бес-алты жылдың жүзі болды. Ең болмаса суды басқаратын агенттік құрылса да, разы болар едік. Еліміздегі су ресурстарының басым бөлігі көрші Ресей, Өзбекстан, Қырғызстан, Қытай елдерінен келеді. Сондықтан олармен халықаралық тең дәрежеде сөйлесе алатындай құзырлы органымыз болмаса, ұят-ақ! Трансшекаралық су мәселелерін шешуде үнемі қиындыққа кезігеміз. Өйткені келіссөздер жүргізуге олардан министр келсе, бізден комитет басшысы барады. Ертіс, Емел, Жайық, Сырдария өзендерінің барлығы көрші елдер арқылы ағып келеді. Көрші елдер экономикасы дамыған сайын суды көп пайдаланып жатыр. Сондықтан трансшекаралық сулар мәселесін шешу кезінде бізден суға қатысты комитеттен барған басшы халықаралық келіссөздерге қол да қоя алмайды. Ал Қытайда су шаруашылығы министрі елдегі ықпалды, қолында билігі бар үшінші адам саналады. Осыдан-ақ біздің су мәселесіне салдыр-салақ қарап отырғанымыз белгілі болады. Түркіменстанда, Тәжікстанда, Қырғызстан, Қытай елдерінде су шаруашылығы министрлігі бар екен. Совет- САЙЫС БӨЛІМІ Бағдарламамыздың үшінші бөлімі «Сайыс» деп аталады. Осы тақырып аясында қарсыластар өзара сұрақжауап алмасады. Жақыпбай мырза, Алатаудай, Қаратаудай тауларымыздың төбелерінде сонша көп қар, көл жатқанда су қорымыз азайды деп айту артығырақ емес пе? Қалаға қауіп төндіріп отырған таудағы көлдердің астынан тесіп, суы азайып бара жатқан өзендерге қосуға болмас па? Мәселен, Дінмұхаммед Қонаев атамыз ОЙТҮЙІН Соңғы бөлім «Ойтүйін» деп аталады. Осы тақырыпқа қатысты ойымызды түйіндесек. Ендеше, қарсыласыңыз дың ойынан не түйдіңіз және оның ұстанымына өтіп кеткен жоқсыз ба? Жақыпбай ДОСТАЙҰЛЫ: Егер арнайы министрлік құру қиын болса, «Ауыл шаруа шы лығы» министрлігі деген сөздің жанына «және су шаруа шылығы министрлігі» деген сөзді 3 Арнайы министрлік құру арқылы су мәселелерін шеше аламыз ба? Жақыпбай ДОСТАЙҰЛЫ, География институты су мәселелері бөлімінің меңгерушісі, география ғылымының докторы, профессор Ал ол су ресурстарын орнымен жұмсап, су тас қынының алдын алу секілді жұмыстар мүлдем жүргізілмеуде. Суға қамқор болуы тиіс құзырлы орган Ауыл шаруашылығы министрлігінің өзі алдымен суды ыса рапшылдықпен пайдаланатын орган. Бүгінде ауыл шаруашылығы сала сы ның суды ысырапшылдықпен пай да лануына ешкім кедергі бола алмайды. Өйткені Ауыл шаруа шылы ғы ми нистрлігі суға өзі би, өзі қо жа. Өзі пайдаланады, өзі бақы лай ды. Сондықтан суға қамқор лық пен қарап, су мәсе леле ріне жан ауыртатындай арнайы құ зырлы орган құрмай, біз су мә селелерін шеше алмай мыз. ТАРТЫС БӨЛІМІ Хан аға, бәлкім, бізге де суға қатысты бір министрлік құру керек шығар? Дұрыс жұмыс істей алса, Ауыл шаруашылығы министрлігінен де суға қатысты мәселе артылмас еді. Елімізде Ауыл шаруашылығы министрлігі бар ғой, тағы бір министрліктің қажеті қанша?! Бүгін су шаруашылығы министрлігін құрсақ, ертең мал шаруашылығы министрлігін құру керек болады. Өйткені бізде төрт түліктің де мәселесі бар. Сол секілді одан кейін егін шаруашылығы министрлігі де керек болып қалуы мүмкін. Сонда оларды қаптата беріп қайтеміз?! Одан гөрі, Ауыл шаруашылығы министрлігінің жауапкершілігін күшейтіп, атқарған ісін бақылауға алсақ, болмас па?! Қайта біз олардың санын қысқартуымыз керек. Мемлекеттік қызметкерлер санын азайтуымыз қажет. Олар сол көптігінің салдарынан біріне-бірі кедергі болып, жұмыс істей алмай жүр. Сансыз мекеме, қаптаған қызметкер. Бізге олардың санынан гөрі, сапасы қажет. Құрыла қалса, ертеңгі күні Ауыл шаруашылығы министрлігі мен су шаруашылығы министр лігі де бірін-бірі аңдыған, бюрократизмнен құралған мекеме болып шыға келеді жылға қарай елімізде су тапшылығын сезінеміз деген болжам бар. Бұл болжам түбі ақиқатқа айналатындай мысал өте көп. Мәселен, өзім Аягөз өзенінің таудағы көлді каналға бұру арқылы керемет канал жасап беріп кетті ғой. Бізге де неге осындай әдіс қолданбасқа?! Жақыпбай ДОСТАЙҰЛЫ: Таудағы көлдеріміздің барлығы мұздақтардың астында орналасқан. Оларға Төтенше жағдайлар басқармасының қарамағындағы селден қорғау бөлімдері мониторинг жүргізіп, бақылап отыр. Біз ондай әдіс жасамасақ та, таудағы көлдеріміздің белгілі бір бөлі гі Шарын, Шілік, Үлкен және Кіші Алматы өзендеріне өздігінен қосылып жатыр. Олардың бәрі есептеулі. Құдайдың өзі жасап берген суқоймалар қажет кезде ауыз суға қосу керек секілді. Өйт кені қайткен күнде де біздің елімізге су мәсе лесімен бел шешіп айналысатындай мекеме қажет-ақ. Бұл ойды неғұр лым тезірек іске асырсақ, соғұр лым ұтарымыз көп болар еді. Ертеңгі күні су шаруашылығы министр лігі құрылып алып, ешқандай мәселені шеше алмай, бөлінген қаржы ұстағанның қолында, тістегеннің аузында кетсе, бар мақ шайнап қаламыз. Арнайы министрлік құру үшін мыңдаған кадр, ол ар ға жала қы, миллиондаған қара жат қа жет. Одан да бұрыннан бар Ауыл шаруашылығы министрлігінің құрамындағы комитеттің жұмы сына деген қада ғалауды күшейтіп, ми нистрлік ашу үшін жұмсайтын қар жыны су мә се лелерін шешу ге жұмсамаймыз ба?! Еш жұ мыс істемейтін, ақ шаны жеп оты ра беретін мекемелердің са нын көбейткенше, олардан нақты іспен жұмыс істеуді талап ету керек. Мемлекеттің қолында өте үлкен күш бар. Соны пайдалана отырып, қарамағындағы әрбір құзырлы мекеменің, әрбір кадрдың жауапкершілігін қадағалап Совет-Хан ҒАББАСОВ, медицина және педагогика ғылымдарының докторы, профессор жағасында ержеткенмін. Бала кезімізде Аягөздің екпіні атты адамды ағызардай болса, бүгінде арық деңгейіндегі өзенге айналды. Жақыпбай мырза, осы секілді өзенсуларды сақтау шаралары жүргізіліп жатыр ма? Қазақстандағы су қоры қаншалықты? Жақыпбай ДОСТАЙҰЛЫ: География институты былтыр еліміздегі барлық суды зерттеп шықты. Бізге дейін соңғы рет мұндай зерттеу 1985 жылы жүргізілген екен. Осы екі зерттеу аралығында еліміздегі су қорының 25 пайызға азайғанын байқап отырмыз. Бір жағынан, өзендердің бір азайып, бір көбейіп отыруы заңды. Бала кезде сүңгіп, ақтас ойнаған өзендердің бүгінде арыққа айналғандай күйі осыдан да болуы мүмкін. Сондай-ақ Жайық өзенінің 1995 жылы арнасы кеуіп, жағасы қайтып қалса, былтыр тасығанда ие бермей, қаланы шайып кетті. Жайық өзені сулылығы жөнінен Ертіс, Іле, Сырдариядан кейінгі Қазақстанда төртінші орында саналады. Ал тасуы жөнінен ең бірінші орында. Яғни қардың түсуі, оның еруі секілді факторларға байланысты ол азайып, көбейіп отырады. Әр өзен ерекшелігіне байланысты күрт азайып, артынша көбеюі мүмкін. Сондықтан алып бара жатқан қорқыныш жоқ. Совет-Хан аға, Қызылағаштағы суқоймада қайғылы жағдай тіркелді. Суқоймаларды жекеге беріп, суды шектен тыс жинау салдарынан орын алған деп, істі жылы жаптық. Су құбырлары да жекеге өту салдарынан жаңартылмай жатыр. Осының бәрін бақылайтындай арнайы бір құзырлы орган болмаса, жекеменшікке сөз өткізу қиынға айналды. Бәлкім, шындығында, құзырлы мекеме құрылып, министрлік ретінде қордаланған мәселені мойнына алуы керек шығар? Мемлекетті жекеменшік қана емес, шетелден келген инвесторлар да тыңдауға міндетті. Жаңа Жайықты мысалға келтірдіңіз. Өзендерде табиғи бөгеттерден гөрі, адамдардың қолымен жасалған бөгет өте көп. Мәселен, осы уақытқа дейін бірде-бір рет Жайықтың немесе Сырдарияның арнасын, түбін тазалап жатыр екен деген әңгіме естіген жоқпын. Жылда болмаса да, үш жылда бір рет өзен арналарының түбін қырып алып тастауға болады ғой. Асты тазартылмағаннан кейін олардың суының көлемі азаймағандай, тіпті арнасынан тасып көбейгендей болып көрінуі де заңдылық. Сонда асты толып қалған өзен арнасынан тасымағанда, қайтеді?! да тартылып жатыр. Дәл қазір таудағы көлдерге тиісу дің қажеті жоқ. Біз олардан керегімізді алып жатырмыз. Совет-Хан мырза, сіз бәрін дұрыс басқарудың жоқтығынан көріп отырсыз ғой. Сонда біз қоғамдағы басқаруды қалай дұрыс жолға қоя аламыз? Қазір қоғам тәрбиесі аса үлкен өзгеріске түскен. Біз қоғам қалыптастыруда басқаға еліктеуді қоюымыз керек. Жемқорлықтан, қара басының қамынан аса алмайтындай шенеуніктерге тап болып отырғанымыз дұрыс тәрбиенің жоқтығынан деп ойлаймын. отыруы керек. Сонда ғана біз іргелі, үлкен мемлекетке айнала аламыз. Бүгінгі бағдарламамыз да өз мәресіне жетті. Қоғамдағы түйткілді мәселелерді көтеріп, елеп-екшеп, қоғамдық пікір қалыптастыру біздің міндет, ал шешім қабылдау әрқашан да тиісті органдардың еншісінде. Жазып алған Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ Діни ұстанымына байланысты балаларын ектірмейтін ата-аналарға не істеуге болады? Мұртаза БҰЛҰТАЙ, дінтанушы: Денсаулық ең басты құндылық. Әсіресе балалардың ден сау лығын сақтауға мейлінше назар аударуымыз керек. Оған тек ата-ана ғана емес, әрбір азамат, Үкімет жауапты. Ешбір дін адам дар дың ден саулығын сақтауға бағытталған шараларға қарсы тұр майды. Егер қан дай да бір діни ұстаным қарсы іс-әрекетке барса, онда ол сол діни ағымның шикілігінің нақты дәлелі. Ислам діні адам денсаулығын ең бі рінші орынға қойып, оны әрбір жан ның өзіне борыштаған. Адам өмірін қауіпқатерден қорғауды көздейді. Естеріңізде болса, Рим папа сы мүше қапқа қарсы насихат жүргізіп, соның салдарынан Афри ка ел дерін де миллиондаған адам СПИД ауруына шалдықты. Міне, бір ғана қате ліктің салдарынан қанша халық зардап шекті! Сон дық тан да мен дін жолына түскен кейбір адамдарды балаларының ден саулығына жауап сыз қарамауға шақырамын. Бұл мәселені Үкімет өз қолына алып, сөз болып отырғандай әрекетке барған ата-аналармен жан-жақты жұмыс істеуін ұсынар едім. Сон дай-ақ заң орындары мен құ зырлы министрлік те тиімді іс-шараларды қолға алмаса, бол майды. Майра АЙСИНА, Мәжіліс депутаты: Бұл қоғамдық проблемаға айналып бара жатқан түйткіл. Бала сын ектіруге қарсы ата-аналарға, әлбетте, күш көрсете ал май сың. Өздерінің пікірінше, олар балаларын кеселден құт қарып жүрміз деп ойлайды ғой. Әрине, кім бауыр еті баласына жамандық тілесін?! Тек қателесіп жүр деп ойлаймын оларды. Ал айда бұл дұрыс емес. Сондықтан да үгітнасихат жұмыстарын жан-жақты әрі ыждағатпен жүргізу керек. Ектір меудің салдарын түсіндіріп, керісінше, осындай алдын алу шараларының қаншалықты қажет екендігін үздіксіз насихат тау қажет деп ой лаймын. Бұған бір ғана органның жұмыс істеуі аз, оған көп болып атсалысуға тиіспіз: БАҚ, заң орын дары, білім беру саласы және әлбетте, Денсау лық сақтау мини стрлігі. Егу жұмыстары бүгін ғана пайда бол ған жоқ қой, тәжі рибеде жүргелі қашан! Сол ке зеңдерден бері мұндай алдын алу шараларының пайдасы болмаса, зияны жоқтығын дәрі герлер тұрғындарға жеткізіп отыруы тиіс. Қадырбек ЕСІМОВ, балалар дәрігері: Мен мұндай ата-аналардың бұл қылығын түсіне алар емеспін. Қан дай дінді ұстанады, ол өз еріктері. Алайда балаларының денсаулығына, өмі рі не жауапсыз қарауға болмайды. Қазір түрлі жұқпалы аурулар шығып жатыр. Зар дабы орасан осы сынды дерттерге шалдығып жатқандар негізі нен алдын алу шараларынан тыс қалған балалар. Менің де тәжірибемде осы сын ды жағдайлар болған. Баласын ектіруден бас тартқан ата-аналардың үсті нен мен заң орындарына шағым түсіруге мәжбүр болдым. Өйткені бала ауруға шал дықса, кім кінәлі? Баяғы дәрігерлер! Ал, шын мәнінде, педиатр лар мен фельд шерлер үй-үйді аралап, аяқтарынан тозып жүр. Бұл мәсе лені ендігәрі заң орындарымен шеш песе, болмайды. Басқа амал көріп отыр ға н жоқпын. Арнайы заң шыға рып, тіпті мұндай ата-аналарды жазалау жол дарын қа рас тырса, тіптен жақ сы болар еді! Шиеленісіп бара жатқан жағ дай осындай қа таң шара қолдануды қажет етіп отыр. Сондай-ақ мен, егер кімде-кім баласын егуден бас тартса, оның басқа бала тууына рұқсат бер меуді ұсы нар едім. Бала ның өмірі мен денсаулығына жауапсыздық танытуға болмайды. Дайындаған Ләззат БИЛАН

4 4www.alashainasy.kz НАРЫҚ ТҮРТКІ Проблемалық активтер қоры «проблемалық борыштар» мәселесін шеше ала ма? «Бір апта бұрын Ұлттық банктің жанындағы Проблемалық активтер қоры ресми түрде жұмыс істей бастады. Еліміздегі екінші деңгейдегі банктер нашар несиелерді аудару бойынша келіссөздер жүргізуге бел шешіп кірісіп те кетті. Жоспар бойынша, бұл процесс бес жылға созылады. Одан ке йін қоржынын тазалап, кейбір несиелерін са уы қтырған коммерциялық банктер ел эко номикасын жаппай несиелендіруге ден қоя ды», деді Қаржыгерлер қауымдастығы ның төрағасы Серік Аханов кеше Тәуекелдер менеджменті бойынша Алматыда өткен VIII халықаралық конференциядағы сөзінде. Алдында Ұлттық банк төрағасы Г.Марченко Проблемалық активтер қоры нәтижелі жұмыс істей бастаса, онда екінші деңгейдегі банктер сомасы 2 млрд доллардың зиянды активінен тазартылатын болады деп мәлімдеген еді. Демек, бұл біздегі үмітсіз әрі зиянды несиелер көлемінің 2 млрд доллар екенін аңғартады жылы 28 ақпанда Елбасымыз «ҚР-дың кейбір заңнамалық актілеріне банк қызметі және қаржы ұйымдары тәуекел дерді азайту тұрғысынан реттеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңға қол қойған болатын. Атал ған заң жобасында жұмыс істемей тұр ған банк активтері шығарылатын және олар ды басқаруға беретін банктер жанынан еншілес компанияларды құруды қарас тыратын баптар бар. Сонымен қатар онда Ұлттық банк құратын екінші дең- ОЙТАЛҚЫ Бүгіндері еліміздің макроэкономикалық жағдайына кері әсер етіп отырған басты факторлардың бірі екінші деңгейдегі банктерде қордаланып қалған зиянды әрі проблемалық несиелердің жиынтығы. Сондықтан бұл мәселе уақыт өткен сайын өзектілік танытуда. Бірақ аталған мәселе шешіміне келгенде отандық қаржыгерлер мен банкирлердің қара басы қазандай болып тұр. Өйткені осы зиянды активтерді екінші деңгейдегі банк жанынан құрылуы тиіс еншілес компаниялардың ісінде «былай тартса, өгіз өледі, былай тартса, арба сынады ның» керін келтіретін жайттар жиі кездеседі. Қалай дегенмен де, қоғамдағы көптеген пікірталастан соң осындай жауапты істі мойнына алатын Проблемалық активтер қоры таяуда жұмысына кірісіп те кетті. Алайда отандық мамандар «бұл шара мәселені тереңдете түспесе, оны шешпейді» деген пікірде... Кәмшат САТИЕВА гейдегі банктердің несиелік қоржынының сапасын жақсартуға маманданған ұйымдар дың да құрылатындығы айтылады. Бұл компанияларға салық алымының айрықша режимі белгіленген. Проблемалық активтер қоры «нашар борыштарды» сатып алуға қаражат тартады, үмітсіз және күмәнді активтерді баға лап, анықтайды, кейіннен сатып, одан та быс табу үшін кепілдегі мүліктерді де сатып алады. Қаражат тарту үшін бұл қор арна йы құнды қағаздар шығарады. Олар жи нақтаушы зейнетақы қорларында, банк терде орналастырылады. Құнды қағаз ды Ұлттық банк те сатып алады. «Даудың басы Дайрабайдың көк сиыры» демекші, бұл арада зиянды активтерді жи нақ таушы зейнетақы қорларының сатып алуы на байланысты ши шығып тұр. Ұлттық банк төрағасы Г.Марченко мырзаның өзі, әлгі қор шығаратын құнды қағаздарды жи нақ таушы зейнетақы қорлары мен коммерциялық банктер сатып алатын болса, онда Ұлттық банк те ол туралы ойланып көреді деп салған еді. Яғни мұндай қауіпқатерге аталған қор жобасын жасауға қатыс қан бас банктің басшысы да бас тіккісі келмейді. Әрі Г.Марченко: «Стрестік активтік қорына банктердің қоржынындағы үлескерлерге қатысты «нашар борыштар» шығарылмауы тиіс» деп мәлімдеген еді. Бұл ретте мамандар бұл таңдау елімізде болуы мүмкін жекешелендірудің бүркеме түрін байқатпайды ма деп долбарлайды. Қаржыгер-маман Ілияс Исаевтың пікірін ше, таяуда іске кіріскен проблемалық ак тивт ер қорының жұмыс тізбегі күмәнді, сон дықтан ол, біріншіден, зейнетақы актив терін қолма-қол құрдымға кетіруді білді реді не болмаса бұл қорға нашар борыш тарды сатып алып, оны сату құқығына ие болу мәртебесі берілгеніне қарағанда, елімізде жекешелендірудің бүркемеленген үшінші, төртінші кезеңі жүзеге асырылуы ықтимал, тағы, бір жағынан, жекешелендіру зейнетақы қорлары үмітсіз активтерді сатып алу арқылы бұл қарыз ақшаларды бола шақ ұрпақтың мойнына артуды танытуы мүмкін. Осы жағынан алғанда, маманның пікірінше, бұл шара қоғамдағы осы мәселені тереңдете түспесе, оны түбегейлі шешпейді. «Марченконың сөзіне қарағанда, ол проблемалық активтер арасындағы тартым дысын таңдағысы келеді. Ал ол өз кезегінде елімізде жекешелендірудің бүрке меленген үшінші, төртінші кезеңінің жүзеге асырылуы мүмкін екенін байқатады. Яғни бұл шара белгілі бір кезеңде қаржылық жағынан қиындық көріп отырған, бірақ табысты өндірістерге ашкөз қаржылық магнаттардың қол сұғуына жол ашады», дейді ол. Ілияс ИСАЕВ, қаржыгер-маман: Қор шығарған құнды қағаздарды жинақтаушы зейнетақы қорлары, екінші деңгейдегі банктер сатып алса, сол ақшаға қор проблемалық несиені иемденеді. Осы арада мынадай мәселелер туындайды. Егер өліп қалған активтерді жинақтаушы зейнетақы қорлары сатып алу туралы шешім шығарса, онда бұл зейнетақы жүйесінің болашағы бұлыңғыр етіп, оны құрдымға кетіреді. Дұрысы, зейнетақы қорларын дағы қаражатты «нашар борыштардан» гөрі дені сау экономикаға жұмсаған әлдеқайда тиімді. Қалай дегенмен де, еліміздің жинақтау шы зейнетақы қорлары да «нашар борыштарды» сатып алу үшін шығарылған құн ды қағаздарды сатып алуға құлық сыздық танытып отыр. Айдар ӘЛІБАЕВ, Қазақстанның зейнетақы қорлары қауымдастығының төрағасы: Меніңше, зиянды активтерді еліміздің жинақтаушы зейнетақы қорларының сатып алуы екіталай. Қалай дегенмен де, таяуда іске кіріскен Проблемалық активтер қорының жұмысы күмәнді. Сондықтан олар алдымен өзінің ісіне адал, ал бизнесәріптестерін тақырға отырғызып кетпейтінін дәлелдеуі керек. Әзірге біз ондай айғақты көріп отырған жоқпыз. Өз ісінің мүлтік сіздігін дәлелдеу үшін бұл қорға көп уақыт керек болады. Соның нәтижесінде жинақ таушы зейнетақы қорлары әрекет етуі тиіс. Мемлекеттік баспана қолжетімсіз болып қалмасын десек... барысында бұл үлкен проблемаға айналуы мүмкін. Себебі құрылыс заттарын шекараның арғы жағынан әкеле берсек, ол бағдарлама аясындағы баспана колжетімсіз болып қалуы әбден мүмкін. Осыған орай ел Үкіметі барлық шағын және орта бизнесті еліміздің құрылыс материалдары индустриясын көтеруге үндеп отыр. Осы салаға келетін кәсіпкерлерге біраз мем ле кеттік жеңілдіктер қарастырылған. Отандық құрылыс материалдары индустриясын дамытуды көздейтін салалық бағдарлама ішкі сұранысты 80 пайызға қамтамасыз етуді көздейді. Ресми мәліметке сәйкес, бүгінгі таңда бұл көрсеткіш 65 пайыздың шамасында. Дегенмен кейбір аса қажетті құрылыс материалдары Қазақстанда мүлдем шығарылмайды. «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасын іске асыру барысында бұл үлкен проблемаға айналуы мүмкін. Себебі құрылыс заттарын шетелден әкеле берсек, ол бағдарлама аясындағы баспана колжетімсіз болып қалуы әбден мүмкін. Арман АСҚАР «ҚОЛЖЕТІМДІ БАСПАНАҒА» ЖАҢА ТЕТІКТЕР ЕНГІЗІЛГЕН Иә, «Қолжетімді баспана» бағдарламасы отандық құрылыс материалдары индус триясын алға тартатын негізгі мемлекеттік бастама ретінде белгіленіп отыр. Себебі оның аясында құрылыс заттарына деген сұраныс күрт өсіп, қолжетімді баспаналар көптеп салынуы тиіс. Тұрғын үй шар уашылығы және құрылыс істері жөніндегі агенттік төрағасының орынбасары Николай Тихонюктың айтуынша, бүгінде «Қолжетімді баспана» бағдарламасының алғашқы жобасына үйлерді таратудың жаңа тетіктері енгізіліп отыр. Оның бірі жас отбасылар үшін баспана салу. Оған сәйкес, жастар 4-санаттағы үйлерді бір шар шы метрі үшін 80 мың теңгеге ала алады. Тұрғын үй жинақ банкі арқылы іске аса тын осы жүйе аясында несиенің 4 пайыздық мөлшерлемесі қарастырылған. Жас отбасылар банкке ай сайын 30 мың тең геден төлейді. Жеңілдіктің бұл түрі тек ай мақтарда ғана болады. Ал мен Ал маты қалаларында үйдің бағасы бір шар шы метрі үшін мың теңгеден кем түспейді. Бұдан басқа, Қазақ ипотекалық компаниясы арқылы қолжетімді баспананың біраз бөлігін іске қосу жоспарланып отыр. Ал мен Маңғыстау облысында апатты жағдайда тұрған үйлердің орнына жаңа құрылыс нысандары бой көтермек. Сөйтіп, қала тұрғындары өз баспаналарын жаңартып алса, мемлекет артық салынған үйлердің есебінен өз шығындарын өтейді. Міне, осы бастамалардың барлығы іске асуы үшін отандық құрылыс материалдары индустриясын барынша көтеру қажет. «Негізі, алғашқы тәжірибе көр сетіп отырғандай, Тұрғын үй жинақ бан кі арқылы сатылатын үйлерге сұраныс бар. Бас кезінде банк салымшыларының саны 17 мыңдай болса, қазіргі кезде олардың саны 75 мыңға дейін өсті. Қазіргі тұрғын үй бағдарламасы жыл сайын 2,5 мың пә терді пайдалануға беруді көздейді. «Қол жетімді баспана-2020» бағдарламасы ның жаңа тұжырымдамасы аясында біз бұл көрсеткішті екі есе арттыратын боламыз», дейді Н.Тихонюк. ҚҰРЫЛЫС МАТЕРИАЛДАРЫН ШЫҒАРАТЫН БИЗНЕС ҮШІН МЕМЛЕКЕТТІК ҚОЛДАУ ШАРАЛАРЫ БАРШЫЛЫҚ Сонымен, қолжетімді баспанаға сұраныс бар. Ендігі міндет осы санаттағы үйлердің құрылысына қажетті материал дармен қамтамасыз ету. Әрине, ол құрылыс зат тары арзан болуы үшін өзімізде шығарылуы шарт. Өкінішке қарай, бүгінде кейбір аса қажетті құрылыс материалдары Қа зақстанда мүлдем шығарылмайды. Мәселен, біз терезе шыныларын өндірмейміз. Сол сияқты қыш тақтайшалары, радиа торлар (жылу батареялары), полиэтилен құбырлары сынды тұрғын үй құрылысына аса қажетті заттардың басым бөлігін шетелден әкелуге мәжбүрміз. «Қолжетімді баспа на-2020» бағдарламасын іске асыру Әсет ИСЕКЕШЕВ, индустрия және жаңа технологиялар министрі: Қазақстанның құрылыс материалдары индустриясын көтеруге даяр кәсіпкерлер үшін мемлекеттік қолдау шаралары баршы лық. Мәселен, құрылыс заттарын шығару үшін қандай да бір кеніш керек болса, үкі мет оны беруге әзір. Бұдан басқа «Бизнес тің жол картасының» мүмкіндіктерін пай далануға болады. Қазақстанның даму бан кінің «БРК-лизингі» арқылы кәсіпкер өзі нің өндірістік орнын жаңарта алады. Бірақ өнеркәсіптің өнімділігі жоғары болуы шарт. Бұл басты талап. Экспортқа шығатын кәсіпкерлер үшін қаржыландырудың 50/50 тетігі қарастырылған. Инновациялық грант тар да мемлекеттік қолдаудың бір түрі. Елімізге инновациялық технологиялар ды әкелетін бизнесмендерге де біз көмектесетін боламыз. Онда да өзіндік қаржы ландыру тетіктері бар. «Са мұ рық- Қазына-Инвест» компаниясы бол са ірі жобалармен айналысады. Ол өнді рістің техникалық негіздемесін жасап, инвесторлармен бірлесіп жұмыс істейді. мен Қарағанды қалаларында орналасқан арнайы аймақтарда біз жер беріп, тиісті салықтық жеңілдіктер жасай аламыз. Кеден саласында да ондай шаралар жоқ емес. ЖОБА САҚТАНДЫРУ НАРЫҒЫ Мемлекеттің мырзалығын сақтандыру саласы түсіне ме? Алматыда VIII Тәуекел менеджменті және ғаламдық экономиканың даму барысы жөніндегі екі күндік конференция болып өтті. Әлемнің 40-тан астам елінен 300 өкіл қатысқан, сақтандыру саласының белгілі мамандары мен танымал экономистердің басын қосқан халықаралық жиынды дәстүрлі түрде «Еуразия» сақтандыру компаниясы ұйымдастырды. Конференцияны ашқан «Еуразия» сақтандыру компаниясының басқарма төрағасы Борис Уманов ғаламдық экономиканың қазіргі жайын талдай келе, бүгінгі күні мемлекеттік корпоративті капита лизмнің американдық және қытайлық мо дельдері сынға түсіп отырғанын айтып өтті. Ғаламдық экономика сарапшылары Қы тай мемлекетінің орнына, негізінен, БРИКС (Бразилия, Ресей, Индия, Қытай, Оң түстік Африка Республикасы елдері жата тын шартты экономикалық топ) ұғымын қолданып отырғанымен, қазір қорында 3,3 триллион долларды жиынтықтап отырған Қытайдың әлемдік экономикалық аренада алып отырған орны ерекше екендігі мә лім. Осы екі алып жүйенің жарысы немен аяқталатыны әзірге беймәлім болғанымен, қазір көпшіліктің көңілінен шығып отырғаны Қытай екендігі белгілі дейді сарапшы. Өзіміздің елімізге қатысты Б.Уманов елі мізде сақтандыру шараларымен қамтылатын жағдайлар аз болмағанымен, мемлекет қандай да бір табиғи апат салдарын толықтай өз мойнына алып, асқан патерналистік сипат танытып отырғанын атап өтті. Жыл сайын болатын тасқын сел, дауыл, өрт тәрізді төтенше оқиғалардың бар шығынын ұдайы мемлекет көтеріп келеді. Бұл мемлекеттік қамқорлықтың жоғары көрсеткіші болғанымен, бюджет үшін де, еліміздің сақтандыру саласы үшін де оңды құбылыс емес. Осы жағдайлардың салдарын барынша азайтуға мүмкіндік беретін сақтандыру шараларын іске қосу аса маңыз ды деген Сақтандыру компаниясының төрағасы, әйтсе де өз тарапынан, мәселен, еліміздің Төтенше жағдайлар министрлігіне тікелей шығып, апаттар салдарын ведомствоаралық деңгейде сақтандыруға ұсыныс жасауға не кедергі екендігін айтпады. Қазақстанның қаржыгерлер ассоциация сының төрағасы Серік Аханов еліміздің қаржы саласы туралы баяндамасында оның артықшылары мен кемшіліктерін кеңінен саралады: «Ғаламдық экономиканың тұрақсыздық кезеңінде алдыңғы орынға бірде мемлекеттік капитал, бірде жеке инвесторлардың шығып отыратыны қалыпты құбылыс. Дағдарыс алдында елі міздің банк жүйесі өзінің артықшы лықтарын байқатты. Ал тоқырау кезінде мемлекеттің қолдауы арқасында жүйені жеткілікті деңгейде тұрақтандыруға қол жеткізе алдық. Қазіргі жағдайда осы «өте нәзік бәсекелестік тепе-теңдігін» сақтау аса маңызды. Енді еліміздің қаржы жүйесінің алдында жаңа мәселелер туындап отыр. Бұл біздің аймақтық интеграциялық ұйымдарға қатысуымызға, таяу арада ДСҰ аясына енетінімізге байланысты. Жаңа стандарттар мен жаңа талаптар алдында мығым болу, бәсекелестік артықшылықтарымызды таба білуіміз отандық қаржы саласының алдында тұрған үлкен сын болмақ» дейді ол. Конференция барысында сөз алған РҒА жанындағы Экономика институтының директоры, академик Руслан Гринберг қазіргі жағдайда мемлекеттің экономикалық белсенділікті арттырудағы рөлі аса маңызды екендігіне кеңінен тоқталды. Бұл жағдайда бюджеттік тұрақтандыру және мемлекеттік қарыздарды ауыздықтау принципі аса оңтайлы емес. Өткен әлемдік дағдарыс жылдардағы «Ұлы депрес сиямен» салыстырғанда баланың ойыны тәрізді болды. Мәселен, ол дағдарыс Германияда билікке нацистердің келуімен аяқталып, ақырында ғаламдық гуманитарлық апатқа ұрындырғаны мәлім. Оның қасында қазіргі әлеуметтік қолдаудың деңгейінде «тағдырға налу» жөнсіз деп санайды академик. «Сондықтан да қазіргі жағдайда мемлекеттің қаржылық құйылымдары өз нәтижесін беріп отыр, бар мәселе қай саланы қандай деңгейде қолдаудың басты критерийлерін анықтауда» дейді ол. Жиынның екінші күнінде сарапшылар мен ірі сақтандыру компанияларының басшылары өз мәселелерін тар шеңберлер аясында талқылады. Берік ТҰРҒАНБЕКҰЛЫ Сапа бәсекелестік кепілі «Бизнестің жол картасы 2020» мемлекеттің экономикалық даму стратегиясының маңызды бағдарламасы. «Жаңа бизнес әрекеттерді қолдау», «Кәсіпкерлік секторды сауықтыру», «Кәсіпкерлердің валюталық тәуекелдерін төмендету», «Кәсіпкерлік әлеуетін күшейту» сияқты төрт бағыт бойынша «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» соңғы үш жылда елімізде 23,2 мыңнан аса жұмыс орнын құруға ықпал етті. Қолдаудың басты құралы кәсіп керлерге субсидиялар беру мен кепілдендіру. Қазіргі таңда бағдарлама аясында субсидия лау бойынша 260 млрд теңгеге 800-ге жуық келісімшарт жасалыпты. Алматы облысында «Бизнестің жол кар тасы-2020» бағдарламасы бойынша жиыр мадан астам жоба қаржыландырылып отыр. Олардың жалпы сомасы 9,3 млрд теңгені құрайды. Қазақстандағы кіші қалалардың қа тарын дағы Текелі қаласы Жоңғар Ала та уының етегіне орналасқан, табиғаты әсем, ауа сы таза, шағын кәсіпорындар ие ле рі шар уасын дөңгелетіп отырған елді ме кен нің бірі. Жуырда осы қаладағы «Те келі ГМЗ» сүт зауыты Алматы облысы бо йынша «Бизнестің жол картасы-2020» страте гия лық бағдарламасына қатысуға мүмкіндік ал ды. Жаңа бизнес әрекеттерді қолдау негізінде кәсіпорын «Ресей жинақ банкі» АҚ арқылы жылдық өсімі небәрі 4 пайыздық сыйақы мөлшерлемесімен 13 млн теңге несиеге қол жеткізді. Несие қара жатына зауыт жаңа жабдықтар сатып алумен қатар, айналым қа ражатын толық тыруды көздеп отыр. Шығар ған өнімдері бәсекеге қабілетті болғандықтан, кәсіп орын өткен жылы ИСО серти фи катын иеленген болатын. Валентина КУБРАК, «Текелі ГМЗ»ЖШС директоры: Қолдау көрсеткені үшін облыс әкіміне алғыс айтамыз. Біз осы демеу қаржыға сүт өнім дерін суытатын, құятын, арнайы қап тар мен ыдыстарға мөлшерлеп жіберетін автоматтандырылған жүйелерді сатып алатын боламыз. Бұл, әрине, бізбен тұрақты жұмыс істейтін фермерлерге де тиімді бол мақ. Гүлжанат НҰРШАНОВА, Алматы облысы Еліміздегі ет экспортының әлеуеті қандай? Кеден одағы шеңберінде ет экспортының әлеуетін арттыруда қандай жұмыстар атқарылып жатыр? Сайран ҚАСЫМОВ 2012 жылдан 2015 жылға дейін елімізге шетелдік селекцияның 57 мың ірі қарасын әкелу жоспарланған. Осылайша, «ҚазАгро» мемле кет тік холдингі ауыл шаруашылығы тауарла рын өндірушілердің 9 мыңнан астам таза тұ қым ды ірі қараны импорттау туралы өтінішін қа нағаттандырды. Бүгінде 2600 бас шаруа шы лықтарға жеткізілген. Сондай-ақ ірі қараға қатысты экспорттық әлеует ті дамыту жобасы шеңберінде «Қаз Агро» бір мезетте 150 мың ірі қараны бор да қы лауға арналған бордақылау алаңдарының желісін құруды жоспарлап қойды. Нақты айтқанда, биыл бір уақытта 20 мың малды ұстауға арналған бордақылау алаңдары ның желісі құрылады, соның ішінде 2 мың орындық бордақылау алаңдары Солтүстік Қазақстан облысында орналастырылмақ. Бұдан басқа холдингінің қарауында Алматы, Шығыс Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан облыстарының шаруашылықтарынан түскен 5 мың орындық мал бордақылау алаңдарының жобалары жатыр. Халықтық ІРО-ға қатысу жолдарын қалай үйренуге болады? Соңғы жылдары халықты қор нарығына тарту шаралары қолға алынғаны мәлім. Ол үшін түсіндіру жұмыстарын жүргізу керек. Осы жағы бізде қалай жүзеге асып жатыр? Жамал СҮЛЕЙМЕНОВА «Халықтық ІРО» «ҚазТрансОйл», KEGOC, «ҚазТрансГаз», «Қазтеңізфлоты», «Самұрық-Энерго», ҚТЖ, «Қазте мір транс», «ҚазМұнайГаз», «Қазатом өнеркәсіп» сияқты ірі ұлттық компаниялардың акцияларын қор нарығына шығару жөніндегі Үкімет бағдарламасы. Соған орай Алматыда тұрғындарды «Халық тық ІРО» бағдарламасына тартуға ар налған кең көлемді жоба басталды. «Қазпошта» қызметкерлері Халық тық ІРОға қатысқысы келетіндермен тікелей жұмыс істейтіндіктен, нау рыздан мамырға дейін оларды үйрету шарасы жүргізілуде. «Қазпошта» брокерлік компаниялар мен аза мат тар арасында делдал болып табылады және түсіндіру жұмыстарын жүргізу, брокер компаниясын таңдауға жә р дем десу, брокерлік есепшот ашу және т.б. қызметтерді атқарады. Семинар бағдарламасында құнды қағаздар нарығы туралы жалпы мағлұмат және практикалық білім беру қамтылған. Оған қатысушылар есепшот ашуды үй ренеді, қажетті келісімдер мен бұй рықтарды толтырады. Өткен сабақты қай талау үшін семинардың бейне жазбасы әзірленеді. Бағдар ламаға қатыс қандар Ха лықтық ІРО деген не, оның қандай пайдасы, тәуекелі бар екені жайлы, оған қалай қатысуға бола тынын жә не қалай рәсімдеу керек екенін ел-жұртқа түсіндіре алатын дәрежеге жетеді.

5 ӨРКЕНИЕТ 5 ТАМЫР Бөкей ордасы қашан толық зерттеледі? Басы 1-бетте Тұңғыштардың ордасы деген атқа әбден лайық Бөкей Ордасы. Сұрапыл соғыстан, бай езгісінен, шапқыншылықтан шаршаған халқына өркениеттің, білімнің, медици наның қазығын қақты Бөкейдің ұлы Жәңгір. Бөкейдің заңды мұрагері, әкесінің стратегиясын жалғастырушы Жәңгір ханның есімі тарихта «тұңғыш» сөзімен егіз іспетті. «Тұңғыш» деген сөзімізге тұздық ретінде айтар болсақ, тұңғыш білім ор дасы, қыздар училищесі, тұңғыш мұражай ісі, тұңғыш қа зы налық мекеме (банк қызметін атқарған), тұңғыш ветеринарлық бөлім, тұңғыш бас пахана, тұңғыш дәріхана... Жәңгір мектебі қазақ еліндегі еуропаша білімнің бастауы, «қара шаңырағы». Жәңгір жаңашыл хан, өркениет, білімнің іргетасын қалаушы ретінде ел жадында. Бөкей Ордасының басқа ауылдық аймақтарында да бірсыныптық мектептер ашылып, үлкен білім беру орталығына айналды. 40 жыл ел басқарған Мақаш әкім, ғалым-этнограф Мұхамед-Салық Бабажанов бұл мектептің Ресейде білім алған алғашқы қарлығаштары. Еліміздің ең шалғай аймағы Орда ауылына барсаңыз сол ескі үйлер, көне ғимараттар ХІХ ғасырдың жәдігеріндей. Керек десеңіз, Орда ауылы мұражайқалаға сұранып тұрғандай. Әр көшесінде тарихтың ізі сайрап жатыр. Ауылдың кереметі саналатын Бөкей Ордасы тарихи мұра жай кешеніндегі ғимараттардың әрбірінің тарихы бар. Жәңгір салдырған хан ордасы сол кездегі хан дәуірінен сыр шертеді. Бір ауланың ішіндегі Жәңгір жинаған бабалар қару-жарағынан құралған «қару-жарақ палатасы» да бар мұнда. Бұл қазақ елінің алғашқы мұражай ісінің бастамасы. Қалпына келтірілген хан мешіті, қазыналық үйі мұражай кешенінің тарихи нысандары. Ханның жеке дәрігері Сергачев тің үйі мұражай кешенінің әкімшілік қызметін атқарады. Халыққа білім беру музейі де құнды жәдігерлердің бірі. Мұражайға айналған «Қыздар училищесінде» Бөкей Ордасы білім беру жүйесіне қатысты деректер топтастырылған. Тари хи маңызы зор ғимараттардың төртеуі ғана мұражайға айналған. Бұл қатарға қосылудан үміткер көненің көзі мол. Қазақ жеріндегі алғашқы баспахана жөндеуден өтіп жатыр. Алаш қайраткері Сейітқали Меңдешевтің үйі де бұл қатарда. Дәріхана ТАЛҒАМ Олардың бойында танымал болуға қажеттінің бәрі бар: талант та, кәсібилік те, еңбекқорлық пен жігер де. Бірақ бұл бой-бэнд өкілдері өзгелерден ерекшелену үшін ғана жан алып, жан беруді мақсат етпейді. Талант пен еңбек, сүйкімділік пен шынайылық бәрібір көлеңкеден алып шығады деп сенеді. Қазақ поп-мәдениетіндегі жас топтың атауы да соны аңғартады: V-Alem биікті бағындыру ды көздеген топ. Болатбек МҰХТАРОВ V-Alem-нің ұлттық поп-музыканың қазанына түскеніне жуырда бір жыл толды. Өнер лі ұлдардан құралған топтың атауындағы алдыңғы әріп victory «жеңіс» деген ді білдіреді. Музыкалық ұжымның көз дегені биік: әлемге қазіргі заманғы қазақ өнерін, қазақ жастары талантының әлеуетін таныту. Топтың репертуарында әзірше алты ән бар. Әйгілі Нұртуған жыраудың «Қа не кей, тілім, сөй леші!» термесінің бүгінгі заманға лайықталған нұсқасынан бастап, Шөмішбай Сариев пен Самат Рыспанбеттің «Қазақ рухы», Самат Рыспанбет пен Жанат Серік бек тің «Іздеймін сені», Азамат Тахиров пен Павел Лидің «Ғашығым» және басқа әндер тыңдармандарын тапты. Бой-бэнд әндері мазмұн жағынан сан алуан болғанымен, отаншылдық, жастық жігер, ғашықтық сезім тақырыптары бұл жігіт тер дің ырғағында ерекше әсерлі, бұлардың орындауында әннің бәрі жаңашылдыққа жаны құштар қызбозбалалар үшін бірден құмартып қаларлық дүниелерге айналады. Әндерінің барлығына заманауи сахналық би үлгілері әзірленеді. ғимаратының да мұражайға айналғанын көрер күн алыс емес шығар. Бөкей Ордасындағы мұражай кешенінің аяқтан тұруына атсалысқандардың басында А.Ахметжан ов тұр. Ш.Сиранов, Т.Махимов, Ғ.Те мір бо латұлы сынды басшылар игі бастаманы жалғастыруда ерен еңбектерімен ерекшеленді. Нұржан ТӨЛЕПОВ, Жәңгір хан атындағы Тарихи-этнографиялық мұражайдың меңгерушісі: Бөкей ханның да өмірін зерттеуге енді кірісіп жатқанымыз рас. Бөкей ханға қа тысты деректерді Орынбор, Қазан, Астра хань мұрағаттарынан тарихи кітап тар дың көшірмелерін әкеліп жатырмыз. Мәселен, біз Қазан қаласы мұрағатынан Бө кей хан дығы қазақтарының мақалдары мен ертегі лерін әкеліп, ғалымдарға ұсынып жатыр мыз. Бөкей хандығының құрылуына Сырым ба баның байланысы барын бірі білсе, бірі біле бермейді. Сырым баба Бөкей сұлтанды қол дап, Хиуаға кетті деген деректер бар. Бұл жер де өз бағасын алмаған ақтаңдақтар көп. Бөкей хан қазаққа қандай жақсылық берді дегенде алдымен айтарымыз: қазақтың жері кеңейді. Батыс Қазақстан, Атырау, Маңғыстау облыстары болатын осы Бөкей хандығына қараған. Қазір нарық заманында Жәңгірді қалай сынаса да, бірде-бір бастамасын жойып тастаған жоқпыз. Әлеуметтік салада құрылған жоспарла рын, өркениет тұрғысынан халыққа керек реформаларды дамытып келеміз. Жәнібек ИСМУРЗИН, М. Өтемісов атындағы Мемлекеттік университеттің аға оқытушысы, тарихшы: Кеңестік тарихнамада Бөкейдің саяси өмірі, қызметі зерттеуден тыс қалды. Зерттеушілердің пікіріне сүйенетін болсақ, Бөкей хандығының құрылуы Сырым Датұлы қозғалысымен байланысты: кіші жүздегі саяси шиеленіс; әлеуметтік экономикалық жағдай; Бөкейдің билікке ұмтылысы. Шөке Нұралыұлы мынадай бір жақсы дерек келтіреді. Жайықтың сол жағалауына өтуін қолдаған екі адам болған. Бірі Шығай сұлтан, бірі Сырым батыр. Хан өмірін, саяси қызметін мұрағат құжаттарымен айқындап, Ресей федерациясымен байланысып, Орын бор, Астрахань құжаттарын жинақ ретін де жарық көрсету қажет. Жанымызға бататыны, әлі күнге дейін Бөкей хан туралы монография жарық көрмеді. Бөкей сұлтан бодандық санадан арылып, жерімізді ұлғай туға күш салып, хандық билікті жан дан дырғысы келді. Қалай десек те біз осы нау тұлғаны тарихтан бөліп қарай алмай мыз. Айзат МЕҢДЕШЕВА Ән әлеміне аяқ басқан V-Alem жастардың санасында жақсы қалатындай еркін стильде насихаттамасқа?!» дейді топтың мүшесі Ардақ Салқашев. V-Alem-нің өзіндік келбеті бар топ болып қалыптасуына кезінде талантты әнші, композитор, продюсер Нұрділла Сәрсенбаев, «Jado продакшн» компаниясының жетекшісі, дизайнер, хореограф, режиссер Жадыра Сахиева сияқты өнер иелері қолдау көрсетті. Бүгінде V-alem-діктер өздері әнші, өздері биші, өздері продюсер, өздері режиссер, өздері актер. Солай бола тұра, бесаспап жігіттер талантты адамдармен жұмыс істеуге қарсы емес. Азамат ЕРЖАНҰЛЫ, топтың мүшесі: Өнеріміз тәй-тәй басқан бала сияқты енді-енді дамып, көпшіліктің назарына ілігіп жатыр. Репертуарымыздағы әндердің үшеуі авторлық шығарма. Біздің ойымызша, кәсіби, шынайы өнерге ұмтылған кез кел ген әншінің әнқоржынында халықтың құн ды қазынасы саналатын дүниелер болуы керек. Нұртуған жыраудың «Қанекей, тілім, сөйлеші!» термесін осы мақсатпен ре пертуарға қостық. Сондай-ақ Самат Рыс панбеттің бірнеше әнін орындап жүрміз. Бұл әндеріміздің көбін қазіргі заманға сай өңдеумен айналысып жүрген азамат. Бүгінгі поп-мәдениетте бой-бэндтер де, гёрл-топтар да көп. Бәсекелестіктің заңымен жүрмесе болмайды. Дегенмен V-Alem жігіттерінде бұған қатысты үрейлену жоқ. Қашанда талант пен шынайылық тың, еңбек пен кәсібиліктің өрге сүйрейтініне сенеді. Жас әншілер музыкалық топтар санының көбейгені олардың сапасын да арттыра түседі деген пікірде. Тыңдарман өзінің сүйікті тобын қылығынан та ны мақ. «Мысалы, патриоттық әндерді көп шілік міндетті түрде марш пен басқа да бай салды ырғақта айту қажет деген пікірді ұста нады. Отан, елдік рух тақырыбындағы ән дердің бәрін бұлай орындау міндетті емес. Біз осы қалыптасқан стереотипті бұзғы мыз келеді. Неге патриоттық әндерді Жалын ТІЛЕУБЕРГЕН, топтың мүшесі: Әр топтың негізгі мақсаты халыққа кеңінен танылу. Біз қазір не істесек те, бәрі сол мақсаттың жолындағы шаруалар болып саналады. Басты жоспарымыз жақсы әндеріміздің біріне бейнебаян түсіру. Ол көптің бірі түсіретін дүние болмауы тиіс. Үшеуміз де студентпіз, Өнер академиясын да оқып жатырмыз. Енді бейнебаян үшін тірнектеп қаржы жинап, ойымызды іске асыруымыз қажет. Келешекте танымал әнші аға-әпкелерімізбен дуэт орындауды да ойлаймыз. Мамыр айының соңына таман V-Alem Түркияда өтетін Adana Uluslararasі Tьrk Dьnyasі Kьltьr ve Sanat Festivali халықаралық фестиваліне қатысады. Әнші жігіттер бұл байқауға осымен екінші жыл қатарынан шақырылып отыр. Былтырғы фестивальде топтың өнеріне күллі түркі дүниесі қошемет білдірген болатын. Шағын топтың алғашқы жетістіктері осындай. Алар асуы әлі алда. Үш жігіттің идол-топқа айналуға бар мүмкіндігі жетеді. ИГІ ІС Әкім қаламгерлерге қолдау көрсетті Пав ло дар облысы ның әкімі Ерлан Арынның қолдауы мен керекулік қалам гер лер, Қазақстан Жазушылар одағының мүшелері: Арман Қани, Виктор Семерьянов, Сүлеймен Баязитов, Ақын Алақанұлының кітаптары және жас ақын-жазушылар дың «Тәуелсіздік тұғыры» атты ұжымдық жинағы Аста на қаласындағы «Фолиант» баспасынан әрқайсыcы 1000 данамен жарық көрді. Ұжымдық жинаққа 2011 жылы, ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында Павлодар облысы әкімдігі мен Қазақстан Жазушылар одағы ұйытқы болып, Павлодар қаласында өткізілген респуб лика лық жас қаламгерлер фестиваліне қатысқан жас ақын, жазушы, драматургтердің туындылары енген. Сонымен қатар тікелей аймақ басшысы ның қолдауымен Павлодар қаласында «Найзатас» әдеби-көркем, қоғамдықсаяси журналы шыға бастады. Журналдың таралымы 1000 дана, көлемі 200 бет, мұқабасы мен кейбір ішкі беттері түрлі түсті суреттермен безендірілген. Журналдың І санының беташарында облыс әкімінің «Өркенді өңіріміздің сөз өнерін сүйер қауымына!» атты жарияланымы орын алған. Қазақстан Жазушылар одағы Басқар масының төрағасы Нұрлан Оразалин, Қазақстанның Халық жазушысы Мұзафар Әлімбай, белгілі қаламгер Қалмұқан Исабай, «Нива» журналының бас редакторы Владимир Гундаревтің құттықтаулары мен ақ тілектері берілген. Олжас Сүлейменовтің өлеңдер топтамасы «Песня кумана» деген атпен жария ланған. Ахат Жақсыбаевтың «Қайтпас қайсар» романынан үзінді, сондай-ақ Жам был Артықбаевтың «Ақсұңқар құс» дра масы да журналдан орын алған. Керекулік қаламгерлер: Арман Қани, Ольга Григорьева, Ақын Алақанұлы, Виктор Семерьяновтың туындылары және жас ақын Серікболсын Дүйсенбайдың балауса ШАРА ЖАС ҚАЛАМ жырлары жаңа журнал бетінде жарық көрген. Сұлтанмахмұт Торайғыров тың «Айтыс» поэмасы мен Павел Васильев тің өлеңдер топтамасы «Терең тамыр» айдарымен берілген. Басылымның атауы Баянауылдағы Ақбет тауының Найзатас шыңы атынан алынған. Аталмыш шыңның бауырында тарихи оқиғалар өрбіген және өнер тарландары Шәкен Айманов пен Кәукен Кенжетаев туып-өскен жылы сол жерде «Найзатас баурайында» фильмі түсірілген. Журнал екі айда бір рет қазақ және орыс тілдерінде жарық көріп тұрады, редакторы: керекулік жазушы, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Ғалымбек Жұматов. Жуырда, Павлодарда, Чехов атындағы музыкалық-драма театрында облыс әкімі Ерлан Арынның зиялы қауым өкілдерімен кездесуінде аталмыш кітаптар мен журналдың тұсаукесер рәсімі де өткізілді. Ерлан Мұхтарұлы қаламгерлердің кітаптарын авторларға сахна төрінде салтанатты жағдайда өз қолымен табыс етті. Аймақ басшысы кездесу барысында жергілікті шығармашыл зиялылар: жазушылар, суретшілер, сәулетшілерге, сондай-ақ мәде ниет, өнер, журналистика салалары қызметкерлеріне мүмкіндігінше жан-жақты қолдау көрсететінін жария етті. А. БАҚТАНҰЛЫ, Кереку Қайраткерге арналған қос шара Бүгінде республика көлемін де қоғам және мемлекет қай раткері Дінмұхамед Ахметұлы Қо наевтың 100 жылдық мерейтойы на байланысты шаралар әлі де жалғасын табуда. Осы орайда Алматыда Қонаевтың құрметіне арналған бірінші Республикалық шахмат және бильярд турнирі өтеді. Оған белгілі ақын-жазушылар мен қоғам қайраткерлері, БАҚ өкілдері мен жастар қатыса алады. Ұйымдастыру алқасы КСРО Халық әртісі Асанәлі Әшімов, Ғабит Мүсірепов атындағы қоғамдық қор. Төрағасы Ғабиден Жәкеев. Қосымша мәліметтерді ұйымдастыру комитетіне хабарласып алуға болады: ; Қайраткерге арналған қос шара 27 сәуір күні Алматы қаласы Сайын- Шаляпин көшелерінің қиылысындағы Алтыншапақ өлең оқиды 25 сәуір күні сағат де Алматыдағы Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің бас оқу ғимаратындағы үлкен акт залында жас ақын Алтыншапақ Хаутайқызының «Қаламымнан сағынышым сырғанап...» атты шығармашылық кеші өтеді. «Опиум» бильярд клубында өтеді. Басталуы сағат де. Жарыс жеңімпаздары арнайы дипломдар мен бағалы сыйлықтармен марапатталады. Ұйымдастыру алқасы Төрт жасынан бастап хат танып, тоғыз жасынан қолына қалам алып, өлең жаза бастаған ақын қыз 1990 жылы 29 қаңтарда Моңғолияның Қобда аймағында дүниеге келген. Баян-Өлгей аймағындағы мектепті үздік бітіріп, кейін Атамекенге келіп, қаласындағы «Дарын» мемлекеттік ғылыми-практикалық орталығының қолдауымен мемлекеттік грантты жеңіп алып, Абай атындағы университетте білімін ұштады. Бүгінде ол осы оқу орнының магистранты ретінде білімін жетілдіру үстінде. Алтыншапақ Хаутайқызының өлеңдері Моңғолия мен Қазақстанның түрлі басылымдарында жарияланған. Уақыт өткен сайын қаламы ұшталып келе жатқан ақын қыз бірқатар шығармашылық байқаулар мен республикалық мүшәйраларға қатысып, жүлделі орындарды иемденген жылы ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығына орай ұйымдастырылған, Павлодар қаласында өткен «Тәуелсіздік тұғыры» атты жас қаламгерлер фестиваліндегі байқауда Қадыр Мырзалиев атындағы арнайы сыйлықтың иегері атанды. Фестиваль қорытындысы бойынша Алтын шапақтың «Қаламымнан сағынышым сырғанап...» атты жыр жинағы мемле кеттік тапсырысқа енгізілді. Жинақ келесі жылы «Жалын» баспасынан жарық көреді деп жоспарлануда. Жас талантқа қолдау көрсетіп, шығармаш ылық кештің өтуіне ұйытқы болып отыр ған университет ректоры Серік Пірәлиев. Әдеби шараның негізгі ұйымдас тырушысы аталған оқу орнының Магистрату ра және PhD докторантура институтының директораты. Кешке жас ақынның ұстаздары мен әріптестері, ақпарат құралдары өкілдері мен бірқатар әншілер қатысады. Келемін деуші жырсүйер қауымға есік ашық. Бек МЕРГЕН Каннға кімдер барады? Биыл Канн кинофестиваліне қандай қазақстандық режиссерлердің фильмі қатысады? Гөзел СЕЙФУЛДИНОВА, Алматы қаласы Биыл Ш.Айманов атындағы «Қазақ фильм» киностудиясының режиссері Дә режан Өмірбаев тың «Студент» фильмі 65-ін ші Канн кинофестивалінің «Ерекше көзқарас» атты байқаулық бағдарламасына ілінді. Канн фес тивалі мамырдың 16-сы мен 27-сі ара лы ғында Фран ция да өтеді. «Ерекше көз қа рас» бағдарламасы бойынша «Студент» филь міне Хулио Медем, Гаспар Ноэ және Кса вье Долан секілді кино шеберлерінің бай қауы бойынша ар найы сый лыққа ие болған. Сондай-ақ ол 2001 жылы «Жол» атты картинасымен бай қау ға қатысқан болатын. Дәрежанның «Сту дент» фильмі Достоевскийдің «Қылмыс пен жаза» романының желісімен түсірілген. Сон дайақ Канн фести валінің шеңберінде 17 ма мырда «Жаужүрек мың бала» фильмі көр се тіледі. Естеріңізге сала кетейік, «Жаужүрек мың бала» режиссер Ақан Сатаевтың экшн эле менттері бар туын дылары бәсекелес болмақ. Өздеріңізге белгілі тарихи-шытырман драмасы. Алматылық Дәрежан Өмірбаев осымен үшінші мәр те Канн фестиваліне қатысқалы отыр жылы оның «Киллер» атты фильмі «Ерек ше көзқарас» көрермендер «Жаужүрек мың бала» фильмін 3 мамырдан бастап кинотеатрлардан көре алады. «Болашақтың» талабы өзгерді ме? Жақында «Болашақ» стипендиясына үміткер мемлекеттік қызметшілерге қойылатын талаптар өзгереді деп естіп едім. Онда қандай жағдайлар ескерілген? Арайлым НҰРҚАНҚЫЗЫ, Алматы облысы Білім және ғылым министрлігі таратқан мәліметтерге сүйенсек, «Болашақ» халықаралық стипендия сына үміткер мемлекеттік қызметшілерге қойылатын талаптар мен қажетті құжаттардың жаңа тіз бегі жасалды. Конкурсқа қатысу үшін құжаттар тапсыру сәтінде мемлекеттік қызметте, оның ішінде соңғы 12 айды қоса алғанда кемінде екі жыл жалпы жұмыс өтілі бар мемлекеттік қызметші болып табылатын магистр дәрежесін алуға үміткерлер үшін бөлінеді. Қажетті құжаттар тізбесі: 1. Жұмыс берушінің тапсырысы 2. Үміткердің сауалнамасы 3. Негіздеме-өтініш 4. Жеке куәліктің және паспорттың нотариалды куәландырылған көшірмесі 5. Қосымшасы бар дипломның нотариалды куәландырылған көшірмесі 6. Белгіленген медициналық ұйымдардан алынған 082/у медициналық анықтама 7. СТН көшірмесі 8. Соңғы екі жылда зейнетақы аударымдарын төлегендігін растайтын зейнетақы қорынан үзінді көшірме 9. Еңбек кітапшасының нотариалды куәландырылған көшірмесі Сонымен қатар үміткерлерге келесі жеңілдіктер қарастырылған:шет тілдерін білу деңгейі төмендетілген; жас шамасына қарай шектеу жоқ; шетелдік ұйымдардың талабына сәйкес 4 оқу семестріне дейін тілдік дайындық өту мүмкіншілігі қарастырылған. «Болашақ» халықаралық стипендиясы тағайындаған жағдайда стипендиат оқуды ұйымдастыру туралы шартқа сәйкес оқуын аяқтағаннан кейін Қазақстан ға міндетті түрде оралуы мен «Болашақ» ха лық аралық стипендиясы шеңберінде алған мамандығы бойынша мемлекеттік қызметте үздіксіз бес жылдық еңбек қызмет ету туралы келісімшарт жасай ды.

6 6www.alashainasy.kz АЛАШ АЗАМАТЫ АЛАШ-АҚПАРАТ Медеуге жүздеген ағаш отырғызылды Өткен сенбіде Медеу шатқалында «Болашақ бүгіннен басталады» атты ауқымды ағаш отырғызу акциясы өтті. Былтыр жойқын дауылдан екі қайтара зардап шеккен тау бөктеріне 400 түп ағаш отырғызылды. Акцияны Алматы қаласы Алмалы аудандық әкімдігі ұйымдастырды. Был тырғы дауылдан соң Медеудің көркі қал пына келе қойған жоқ. Тау бөктерінде сусыз қалған балықтай кеуіп, көсіліп жатқан ағаштар жаныңа батады. Бұл көріністің кім-кімді де бейжай қалдырмайтыны рас. Қаламыздың талапты жастары мен мектеп қабырғасындағы бүлдіршіндеріміз таңмен бірге таласа іске бір адамша кірісіп кетті. Жоғары оқу орындары, орта кәсіптік білім беретін колледж студенттері мен мектеп оқушылары белсенділік танытты. Оқу ордаларының басшылары мен ұстаздар қауымы да қолға күрек алып, ағаш отырғызды. Сондай-ақ спорт саласының жеңімпаздары мен Алмалы ауданы мәдениетінің дамуына зор үлесін қосып жүрген Ғ.Мүсірепов атындағы балалар мен жасөспірімдер театрының әртістері де кейінгі ұрпаққа үлгі көрсетті. Іс-шара аясында 250 қайың мен 150 шырша отырғызылды. Ал ағаштарды сатып алуға Caspian Motors, Ford компаниялары мен «Қалқан» республикалық көлік қызметінің құқық қорғау қауымдастығы көмектескен. Естеріңізде болса, өткен жылдың мамыр айындағы дауыл 5 мың ағашты жайратып кеткен. Табиғи орманның қалпына келуі үшін жарты ғасыр уақыт керек. Сәуір айының үшінші сенбісінен бастау алған бұл шарада барлығы 400 түп ағаш отыр ғы зылса, көктем мезгілінің аяқталуына дейін бес сенбі бар. Демек, биылдың өзінде тым болмаса 2 мың ағаш отырғызуға болады. Сандуғаш ӘЛІМЖАНОВА Тікұшақтағы ақау апатқа ұрындырды Атырауда тікұшақтан шыққан ақау апатқа ұрындырды. «КазЭйрУест» АҚ жалға алған МИ-8 тікұшағы жаттығу кезінде ақау салдарынан жерге қонуға мәжбүр болды. Атырау- Астрахань тас жолының 20- шақырымында бір жағына қарай жантайып қонған тікұшақтың экипажында алты адам болған. Облыстық төтенше жағдайлар департаментінің баспасөз қызметінен біл геніміздей, оқиға туралы хабарлама күндізгі сағат да түскен. Экипаж мү ше лері «Аджип» компаниясының тік ұшағымен қалаға жеткізілді. Апат сал дарынан бір адам жарақат алған, ол қазір облыстық ауруханада ем қабыл дауда. Вячеслав ЧАПУРИН, «КазЭйрУест» компаниясының бас директоры: Тікұшақ «Бейбарыс» ком паниясынан жалға алынған болатын. Біз ұжымдық тасымалдаумен және пайдалы қазбаларды өндірумен байланысты жобаларға әуе тасымалын қамтамасыз етумен айналысамыз. Жылына екі рет жоспарлы оқу-жаттығу жұмыстары жүргізіледі. Апаттың нақты себептерін әзірге айта алмаймыз. Осы оқиғаға байланысты құзырлы орган қызметкерлері анықтау жұмыстарын жүргізуде. Бақытгүл БАБАШ ДАТ! Молдияр СЕРІКБАЕВ, геолог: Қазақстан картасын өзіміз дұрыстап, қайта жасауымыз керек Еліміздің жер-суы мен тау-тасының географиялық жағдайын, кешегі-бүгінгі хал-ахуалын өзіңіздей жетік білетін адам кемде-кем. Геологиялық экспедиция бойынша Қазақстанның талай өңірін араладыңыз, карталарын жасадыңыз, сала жұмысына әлі де атсалысып келесіз. Осы тұрғыдан алғанда, өзіңізді алаңдататын қандай жайттар бар? Бізде қазақтың жер-суын, тау-тасын, тағы басқа табиғи байлығын арқау еткен жөні түзу оқулық жоқ. Географияның бас құралы карта болса, оның да жетісіп тұрғаны шамалы. Елімізді, жерімізді алғаш өзіміз танып, содан соң өзгеге танытамыз десек, карта мәселесін жадымыздан шығармағанымыз дұрыс. Карта дегенде, әрине, тек географиялық картаны ғана емес, геоботаникалық, палеоботаникалық, зоогеографиялық, экономикалық, физикагеографиялық, ландшафтық, сейсмикалық, геоэкологиялық, геофизикалық, гидрогеологиялық, тектоникалық, минера логиялық, қазба байлықтар, су ресурстары, жануарлар, өсімдіктер дүниесі, гемо морфологиялық, топырақтану, архео логиялық, тарихи, метео рологиялық, климатологиялық карталарды қаперге ұстаған мақұл. Яғни бізге ұлттық кешенді дербес картографиялық фабрика ашу қажет. Ұлттық полиграфиялықкартографиялық орталықтың жоқтығынан қазір көптеген нысанның аттары бұрмаланып жүр. Анығырақ айтсақ, олар орыс транскрипциясында орысша жазылып, әлемге таралып отыр. Біле білсек, бұл ұлтты ғымызға, елдігімізге үлкен сын. Ендеше, осы картография ғылымы туралы кеңірек айта кетсеңіз. Мысалы, картаның жасалуы, жаңалануы деген сияқты мәселелерге біз қаншалықты мән беріп жүрміз? Ең масқарасы, бізде арнайы оқу орны тұрмақ, классикалық, іргелі картография факультеті жоқ. Ғылыми-зерттеу орта лықтары болмаса, өзге мемле кеттермен қалай бәсекелесеміз?! 1994 жылы Қазақстанның карто графиялық фабрикасын ашу жөнінде қаулы шыққан. Сол қаулы 11 жылдан кейін іске асып, фабрика құрылды. Мен сол жерде жұмыс істеген кезде Қазақстанның 14 облысының әкімшілік-аймақтық картасы жасалды. Әлі де жасалып жатыр, жаңа терминдер қолданылуда. Бірақ бұрмалаушылық көп. Шетелдердің карта жасаудағы тәжірибесін барлап, бақылап көрген кезіңіз бар ма? Америка Құрама Штаттарына барғанымда дүниежүзінің атласын сатып алдым. Ондағы кейбір атаулар біздің айтып жүргенімізден басқаша берілген. Мысалы, Солтүстік Мұзды мұхит дегенімізді олар Арктика мұхиты, ал Тынық мұхитты Пасифик дейді екен. Мысалы, өзіңіз айтып отырған осы картаның біздікілерден қандай артықшылығы бар? Бұл картаның артықшылығы, барлық мемлекетті өз атымен атап жазған. Мәселен, біз Қытайдың орталығын Пекин дейміз ғой, мұнда ол Бейжин деп жазылған, яғни әр ұлттың өз тіліне жақындатып айтқан. Тағы бір ерекшелігі, белгілі бір мемлекеттің территориясын көрсеткенде сол халықтың негізгі атынан алыс кетпеген. Мысалы, Шведен, Финландия, Романия, Түркия, Аустралия деп бұрмаламай берген. Қазақстан Қазақстан болып тұр. Әйтпесе Киргизская степь деп қоя салатындар да бар ғой. Сондай бір картаны кезінде өзім сынап жазғанмын да. АҚШ-тың ғылыми-картографиялық орта лықтары шығарған карталарда мұхиттар астындағы су жоталарын да көрсетіп қойған. Ал біздің атластарда оның бәрі жоқ. Енді осы саладағы кем-кетіктерді түзеудің, олқылықтарды жөндеудің жолы қандай? Мемлекеттік құрылымды жүйеге келтірмейінше, іс оңалмайды. Бізде картография ғылымының бағыттарын анықтау, қаржы мәселесін реттеу дұрыс деңгейде емес. Бәсекелесетін ұйымдар жоқ, Картография жөніндегі дүниежүзілік ассоциацияның мүшесі емеспіз. Шетелдерде өтіп жататын үлкен форумдарға қатысып, біздің өнімдерімізді көрсететін, сынға салатын өкіл жоқ. Мысалы, картографияның проблемасын экономист барып айта алмайды ғой. Жалпы, бізде сала-саланы бүге-шігесіне дейін оқытатын маман да жоқ. Палеонтология, палинология, палеозоология, палеоботаника және қазба байлықтарды есептейтін курстар болуы керек. Соның барлығын қысқартып тастаған. Өзіңіз жоғарыда айтқандай, қалай болғанда да бізде карталар жасалып жатыр. Солардың нақты кемшіліктері қандай? Негізі, халықтық карта жасау үшін бүкіл Қазақстанды аралап шығу керек. Бізде әр облысты, әр ауданды білетін мамандар жеткілікті. Жасы 80 мен 90-ның арасындағы шалдар ертең дүниеден кетеді. Соларды пайдалану керек. Мысалы, Кенесарының денесін іздеген кезімізде жасы 85-ке келген Кенже Демеуов деген ақсақалды ертіп алып, Қырғыз Алатауының бес өзенін араладық. Сол кісі Кекіліксеңгірде Кенесарының ту тіккен жерін көрсетті. Сосын шайқас болған Майтөбе, сарбаздарға қалқан болған Ұрабасы деген жерлер де еш картада жоқ. Солардың бәрін өз картамда белгілеп қойдым. Мен кезінде Кенесары жорығының картасын жасау керек дегенмін. Бірақ ол арманым іске аспай қалды. Жалпы, тарихты қалыптастыру үшін әртүрлі хандардың, батырлардың үлкен жорықтарының картасы болуы керек. Тарихи тақырыпқа қалам тартқан әрбір жазушының алдында карта тұруы тиіс. Сарбаздар қай жерде, қай өзеннің бойымен жүрді, аттары қайда жайылды оның бәрін ауадан алып жаза салуға болмайды. Тіліміздегі бірқатар терминдер, жер-су аттары осындай қиян кескі ұрыстар мен ірі тарихи оқиғалар барысында пайда болған. Мысалы, мың басы, жүзбасы, елубасы атаулары немесе «қарауылшы үй, қарақшы, қарауылтөбе, сұм қайтты» сияқты сөздер қазақта өздігінен пайда болмаған. Сондай-ақ Әбілқайырдың даласы, Қабанбай тауы, Наурызбай бұлағы дегендей жерсу аттары да хандарымыз бен ба тырларымыздың, басқа да айтулы тұл ға лары мыздың есімімен, ерлігімен байланысты қойылған. Сондай тарихи атаулардың бұрмаланып кеткендерін анықтап, қайтадан қалпына келтіруге де көп атсалысып жүрсіз... Патшалық кездің оқымыстылары қазақтың жер-су атауларын, негізінен, дұрыс көрсеткен. Олар жылдар аралығында қазақ жеріне переселендердің келуіне байланысты бүлінген. Одан кейінгі бұрмалануы тың эпопеясы тұсында болды. Яғни қазақ жерінің тарихи атаулары әдейі алып тасталып, кілең орыс маршалдары мен шовинистерінің есімдері таңылған. Өкінішке қарай, солтүстік аймақтарда сол атаулар әлі сақталып тұр және бұл жағдай тек солтүстікке ғана тән емес. Мысалы, Оңтүстік Қазақстан облысындағы Түлкібас ауданында Шарапкент деген ауыл бар. Орта ғасырларда ол жерде Төрткүл деген қала болған. Ар жағында «Ақтабан, шұ бырындыдан» қалып қойған Қарауыл төбе, Қарақшы, Ұрыбұлақ деген жерлер бар. Мұның бәрі сол шайқас кездерінде бақылау пунктілері болған жерлер. Сол сияқты қазір Ұрыжарды Үржар, Мұқан шыны Мақаншы деп қате айтып жүрміз. Кеңестік кезде пайда болған Жаңаталап, Алғабас, Ынтымақ тәрізді атаулар да көп. Алматы түбіндегі Маловодное ауылының тарихи аты Атамқұл би болған. Осыны қанша айтсақ та, ешкім құлақ аспай жүр. Тағы бір айтатын нәрсе, Ұзынағаш жақта Қарасу деген жер бар. Соны Сарыбай би деп өзгертіпті. Ар жағындағы Қараөзекті Саурық батыр деп қойыпты. Әйтеуір, қазақша болсын деп, қалай болса, солай өзгерте беруге де болмайды, санаға сіңген, бұрынғы атауы қойылғаны абзал. Оңтүстік Қазақстанда Поголевка деген жер болған. Мен соны қайта-қайта жазып жүріп, Рабат деген атын қалпына келтірдім. Бұрында қаланың ортасын шахристан, ал қара шаруалар тұратын жағын рабат деп атаған екен. Мұны айтып отырғаным, тарихи атты қалпына келтіру керек, жер-суға әркімнің өз туысқанының, ата-бабасының атын беруіне жол бермеу қажет. Сіз бүкіл Қазақстан бойынша бұрмаланған атаулардың бәрін білесіз бе? Өзім туралы айта берудің қажеті жоқ. Алайда біраз атты қалпына келтірдім де. Мысалы, Қостанай облысындағы Комсомол ауданын Қарабалық деп өзгерткіздік, Ақтөбедегі Қандыағаштың, Шалқардағы Әлім таудың тарихи атын қайтардық. Жамбыл облысындағы Байзақ ауданының дүниеге келуіне атсалыстым. Біраз адам: «Байзақ деген кім?» деп қарсы болды. Осы өңірдегі Сарыкемер, Жуалы, Т.Рысқұлов аудандарының аттары да орысша болған, соларды ауыстыруға да араластым. Айта берсек, мұндай жайттар өте көп. Соңғы карталарыңыздың бірінде «белгілі бір елді мекенді, жер-су аттарын қысқаша тарихымен қоса көрсеттім» деп едіңіз. Сол бекітілді ме? Ономастикалық, терминологиялық комитеттер оны бекітіп, картадағы жер-су аттары қысқаша мәтінімен шықты. Ендігі жөнге келмей жатқаны Алматының маңайы. Мысалы, Мойка деген өзеннің аты Басқара су, Султанка деген өзен Сұлтанбек болуы керек. Горный гигант Алып тау совхозы деген сөз. Оны қазір Таулы қырат деп жүр. Қырат емес, теп-тегіс жер ғой ол! Сосын қазіргі Нұрлы тау деп жүргендерінің тарихи аты Құмдан төбесі болған. Ол өзі археологиялық ескерткіш санатындағы жер, сол маңайдан бұрын көне құмыралар табылған. Түрксиб деген тағы бір тарихи атаулы жер қазір Нұртөбе аталып жүр. Осындай аттар көбейіп бара жатыр. Қарағайлы өзені 1787 жылдан бері бар. Соған қарамастан, бүгінде оны Қарғалы деп АЛАШҚА АЙТАР ДАТЫМ......Картография ғылымы дамуы үшін мемлекеттік құрылым болуы керек. Әрине, қазір карталар жасалып жатыр, оны жоққа шығаруға болмайды. Бірақ бізде басқару жағында үлкен кемшіліктер бар. Мысалы, Ресейдегі «Картография және геодезия жөніндегі мемлекеттік қызмет» мекемесінің құрамында екі ғылыми-зерттеу институты бар. Оған қоса Мәскеуде Картография және геодезия университеті, әдістемелік орталықтар, бірнеше салалы картографиялық фабрика жұмыс істейді. Ал бізде оның бірі де жоқ. Құрылым жоқ деп отырғаным, бізде Қазақстанда картография мен геодезияны жер ресурстарының құрамына кіргізіп жіберген. Ал оны агрономдар, зоотехниктер, экономистер басқарады. Картография ғылымын дұрыс жолға қоямыз десек, тәуелсіз еліміздің атына сай мемлекеттік құрылым, жөні түзу оқу орны болуы тиіс. жүр. Ономастикалық комиссияның 1997 жылғы шешімі бойынша, Каменское платоны Терісбұтақ тауы деп өзгерттік. Ал Верхняя Каменка, Нижняя Каменка дегендердің тарихи аты Тастыбұлақ. И.Мушкетовтің «Вер ненское землетрясение» деген, 1887 жылы жасаған картасы бар. Тастыбұлақ деген атау тіпті сол картада да көрсетілген. Сосын мен «Жібек жолы» атауына қатысты да көп айтып жүрмін. Негізі, Райымбек даңғылының басталатын жағы Жібек жолы болуы керек те, ол Құлжа трассасына жалғасып кетуі тиіс. Бізде ол ортасынан үзіліп қалған. Міне, осы мәселелер жөнге келмей жатыр. Тағы бір жайт, республикалардың арасында келісімдік аттар жоқ. Мысалы, Ресейдің Самара облысында Жалпы сырт деген ат бар. Сол сияқты тастақты сырт, көкшіл сырт деген сияқты сырттар көп. Ол жерде де түркі халықтары тұрады ғой. Жайық өзенінің бергі жағын қарасаң, Ор- Елек сыртын Ор-Елек қыраты деп айтады. Сырттың жалғасы ана жақта жатыр. Сосын барлық жерде үстірт деген ат бар. «Үстірт болуы үшін астырт болуы керек. Қа зақта осы күнге дейін астырт қалып тас паған», деп мұны Левшин баяғыда айтып кеткен. Яғни біздің ойпат, ойыстарымыз астырт болуы керек. Биік тауда үстірт көбейіп кетті. Биіктігі метрлік биік таулар үстірт болмайды. Бұқтырма өзенінің шығысында, Алтай Республикасында Укок деген тау бар. Ол үстірт емес. Қазақта Көк жота, Көк жон, Қара жон деген ұғымдар бар, ол тегін айтылмаған. Укок Жон жота болуы тиіс, яғни биік таулардағы теп-тегіс жерлерді жон, жота деу қажет. Қазақта Ақ текше, Жаман текше, Абдыра текше деген де атаулар бар. Орысша айтқанда, пред горняя ступень, яғни текше немесе баспал дақ. Карта жасағанда осыны ескеру керек. Мен Катонқарағай жақтан бастап, Сарым сақты, Таутекелі, Нарынтау, Жетісу Алатауы ның бәрінің текшелерін көрдім. Қырғыз Алатауы, Талас Алатауы, Өгем, Қаржантау, Қаратау бәрінде текше бар. Сол текше тауларды картаға кіргізгіміз келмейді. Сөйтіп, үстірт, сырт деген сияқты қалып таспаған атаулар қаптап кеткен. Таудың ең бірінші вертикалды қимасы шың, одан кейін күреңсе. Күреңсе шыршаға дейінгі, мүк өсетін, биік жер. Одан кейін бөктер, беткей, текшелер кетеді. Көкшетау жақта таудың етегін салпық дейді екен. Міне, қазақтың өзінің ұғымында бар осындай атаулардың бәрін картаға енгізіп, пайда лануымыз керек. Қарап тұрсақ, барлық жерде үстірт пен текше, су айрықтары шатастырылған. Осы уақытқа дейін Іле Алатауы дейміз, бұл Заилийский Алатау деген орысша атаудың аудармасы. Мен оны барлық картада Алматы-Алатау жотасы деп қолдандым. Кейбір атаулардың мемлекетаралық деңгейде жүйеге келтірілуі тиістігін айттыңыз. Осыған нақтырақ тоқталып өтсеңіз... Мысалы, Каспий маңы ойпаты дейді. Ал Каспий маңының шекарасы Орал қаласынан әрі қарай, Ресейдің Саратов облысына дейін созылып жатыр. Бұл төрттік дәуірде пайда болған: Q1, Q2, Q3, Q4 деп бөлінеді. Бірақ шекараны соның тек кейінгісімен көрсете салғанбыз. Осындай сауатсыздықтың салдарынан табиғи шекара бүлініп тұр. Тағы бір қателік таулардың картада бейнеленуіне қатысты. Мысалы, олардың да жасы, кәрісі бар. Соған байланысты бедерлік, жастық жалғастық деген болады. Көпшілігіміз онысына қарамай, жалғаспайтын тауларды бірбірімен жалғастырып, біріктіріп жібереміз, картада мінгестіріп қоямыз. Мәселен, Шыңғыстау мен Тарбағатай екеуі жасты, оларды біріктіруге болады. Ар жағындағы Сауыр-Маңырақ жас. Алғашқыларының түзілгеніне 600 млн жыл болса, Сауыр- Маңыраққа млн жыл. Сондықтан аудан дастырғанда таулардың жасына, бедеріне міндетті түрде қарау керек. Алматы Алатауы Сарытаумен бір зонаға жатқызылады. Бірақ бедерлік жалғастық жоқ. Алматы Алатауы құз, ал Сарытау жотасы тегістелген. Аудандастыруда ес керілмеген осындай жайттар толып жатыр. Біз сонда қазір мектепте осындай карталарды пайдаланып жүрміз ғой? Иә. Картада шалағайлық көп. Сол үшін Қазақстан картасын дұрыстап, өзіміз қайта жасауымыз керек. Қостанай мен Челябинск облыстарының шекарасында Зауральское плато деген бар. Қазақша аударғанда, Оралдың шығысындағы үстірт дейді. Негізі, мұны үстірт деуге болмайды. Г.И.Быков оған «Кустанайское поднятие» деген анықтама берген, яғни көтерілім. Ол төрттік дәуірде көтерілген, үстіртке бай ланысты емес. Қостанайдағы су айрығы да дұрыс көрсетілмеген. Мысалы, Тобыл, Обаған өзендері солтүстікке қарай ағады. Ал Торғай бассейні оңтүстікте жатыр. Соның арасында су айрығы бар. Соған қарамайды. Солтүстік қазақ жазығы Қостанай облысына созылып жатыр. Сол маңдағы жап-жазық, теп-тегіс жерді Торғай үстірті деп көрсетіп қойыпты. Өзендердің қалай ағатынына да қарамаған. Жаңаарқадағы Иманақ деген ат Айманақ екен, ол «Жаңаарқа» кітабында тұр. Алтайда Әли деген ат бар, оны Алийск деп қойыпты. Алматыдағы «Бағанашылдың» шын атауы «Бағын ашар». Міне, мұндай жүйеге келмеген нәрселер өте көп. Сосын Шым бұлақ, Құмбел деп, олардың да атын қате айтып жүрміз. Өйткені тауда шым болмайды және құм болмайды. Дұрысы Шыңбұлақ және Күнбел болуы керек. Сіз Қазақстанның бүкіл жерін аралап шықтыңыз ба? Қазақстанның елін, жерін жан-жақты білу өте қиын. Мен 12 облысты араладым, Алтай жаққа да бардым. Новосибирск пен Красноярскіде болдым. Неге Красноярск деді екен десем, Қызыл жар екен. Пале озой эрасының девон дәуірінде пайда болған тау жынысы. Оны өзім барып көр дім. Алматы маңайындағы мемлекеттік ұлттық табиғи саябақ аттарының бәрі қате. Олар бір-ақ атпен берілуі керек. Қараш жотасының үстіне карталарда «Алматы Іле Алатауы саябағы» деп жазып қойыпты. Ол жерде Іле Алатауы жоқ, Қараш жотасы созылып жатыр. Одан кейін Бақай тауы, ар жағында Орта тау, Алмалы, Сөгеті, Үлкен Бұғыты, Кіші Бұғыты. Оның бәріне қара майды, жеке-жеке бөліп, кеңсе құрып алады. Негізі, бір таудың бойында бір-ақ қорық болуы керек. Өзіңіз болған сол 12 облыстың картасын қазір жасай алар ма едіңіз? Мен кезінде 14 облыстың картасын жасап бергенмін. Картография мамандары бәрін жасап жатыр, түк жоқ деп айтуға болмайды. Кемшіліктері де бар. Картада қазір «қақпа» деген сөз көп қолданылады, Жоңғар қақпасы, Жетісу қақпасы дейді. Соны қақпа емес, аңғар деу керек. Өйткені қақпа болса, ол желді жібермейді. Ал бізде Арыстанды-Қарабас желі, Шелектің желі деген сияқты басқа да қатты желдер бар. Солардың бәрі аңғармен кетеді. Сосын қазір «азық-түлік белдеуі» деген тіркес қолданылып жүр. Негізі, «жерде белдеу жоқ, сиырда тебін жоқ» деген сөз бар. Сонда «поясты» не деуіміз керек? Әрине, дана халқымыз бәрін айтып кеткен ғой, тек біз соны әлі игере алмай жүрміз, көп нәрсеге біліміміз жетпейді. Ал картаны сауатты түрде әрі жанжақты етіп жасау үшін не қажет? Карта жасау үшін, біріншіден, тарихты терең білу қажет. Жер-су аттарын біліп қана қоймай, сол жерлерді басып жүру керек, оның құрылысын білу керек. Сондай-ақ шежірені де білу керек. Карта тарихпен, әдебиетпен, мәдениетпен тығыз байланысты нәрсе. Яғни карта жасау оңай емес, оған үлкен дайындық қажет. Ал бізде білім беру, мамандар даярлау жағы жеткіліксіз дейсіз ғой... Бізде құрылым жоқ. Қай саланың болсын жақсы дамуы үшін оның басында маман, яғни өндірістің егжей-тегжейін, деталь дарын, проблемасын терең білетін адам отыруы тиіс. Шетелдерде картаға қалай қарайды? Оларда бұл әдеттегі нәрсе санала ма әлде басқаша көзқарас қалыптасқан ба? Карта деген барлық дамуымыздың айнасы сияқты. Француз карталарының ерекшелігі, олар анықтамалардың бәрін картаға түсіріп қояды. Соның бір элементін мен пайдаланып, өзім жасаған картаға кіргіздім. Мысалы, Сарыарқаның орталығы Қарағанды, Қазақ жерінің тарихи орталығы Ұлытау, Еуразияның орталығы Алтай, Орталық Азияның орталығы Моңғол-Алтай жотасы т.б. дегенде, мен соның бәрін аспаннан алған жоқпын, жаңағы әр жерден көргендеріме сүйендім. Қазір кім том-том кітапты қарап жатады, бәрі картада жазулы тұруы керек. Сұхбаттасқан Роза РАҚЫМҚЫЗЫ Дәрігерлік мамандық бойынша докторантура қай оқу орнында бар? Медицина мамандығы бойынша PhD докторантурада білім алғым келеді. Еліміздегі жоғары оқу орындары мұндай білім сатысы бойынша оқыта ма, әлде докторантура шетелдік оқу орындарында ғана ма? Асылбек БАЙДӘУЛЕТОВ, Ақтөбе облысы ҚР Денсаулық сақтау министрлігі маман дарының мәліметінше, «6D медицина» мамандығы бойынша PhD докторантура бар. Бұл мамандық бойынша докторантуралық білім беру құқығы медицина университеті мен Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетіне берілген. Денсаулық сақтау министрінің күнгі 418 бұйрығына сәйкес, бұл мамандық бойынша алғашқы оқу орнына төрт, екіншісіне үш мемлекеттік білім беру тапсырысы бөлінеді. Көлік жүргізу құқығынан айыру қай күннен бастап есептеледі? Жол қозғалысы ережесін бұзғаны үшін туысқанымның көлік жүргізу куәлігін жол полицейлері алып қойды. Енді екі жыл куәліксіз отыруы керек. Ереже бұзу дерегі бойынша сәуірдің 15-і күні қаулы шыққан еді. Ал хаттама толтырылған күн наурыздың 13-і. Білгім келетіні, көлік жүргізу құқығынан айыру мерзімі қай уақыттан бастап есептеледі, хаттама толтырылған күннен бе, әлде қаулы шыққан күннен бастап па? Азамат МҰХАМБЕТҰЛЫ, Алматы қаласы Бұл сұрақтың жауабын алма тылық жол полицейлерінен анық тадық. Инс пекторлардың айтуынша, көлік жүргізу құқығынан айыру мер зімі тиісті қаулы шыққан күннен кейін оның 10 күн ішінде күшіне енгенінен бастап есептеледі. Көлік жүргізуге құқық беретін куәлік мерзім аяқталғаннан кейін және теориялық емти ханды тапсырған соң қайтары лады.

7 ҚҰРМЕТ Белгілі балуанға баспана берілді Лондонда өтетін жазғы Олимпиада ойындарының жолдамасын жеңіп алған грек-рим күресінің шебері, жетісулық Асхат Ділмұханбетовке Қарасай ауданы Қаскелең қаласының орталығындағы жаңа үйден екі бөлмелі пәтер берілді. Өткен жылы осындай құрметті жетісулықтар белгілі балуан Нұрмахан Тіләлиевке де көрсеткен болатын. Бозкілемде жауырыны жерге тимеген ұлдарын ұлықтап, қолдау көрсеткен об лыс әкімі Аңсар Мұсахановтың атынан А.Ділмұханбетовке пәтер кілтін Қарасай ауданы әкімінің бірінші орынбасары Бөл ті рік Жақыпов тапсырды. Сайыпқыран спортшы өзіне көрсетілген құрмет пен артылған сенімнің үдесінен шы ғуға бар күш-жігерін жұмсайтынын айт ты. Қарасай ауданы, Жалпақсай ауылы түле гінің Тұманды Альбионнан олжалы оралуына жиналған көпшілік тілектестік білдірді. Алматы облысының өз спортшыларын баптауға барлық жағдай жасап отырғанын ескерсек, үкілеген спортшылары жерге қаратпайтынына сенім мол. Сағыныш НАМАЗШАМОВА, Алматы облысы ҚОЯН-ҚОЛТЫҚ АЙҚАС Бүкіләлемдік федерация Қазақстанда құрылды Елімізде бүкіләлемдік қоян-қолтық айқас федерациясы құрылуда. Мұндай федерация әлемде бірінші рет құрылып жатыр. Оның ішінде Қазақстанда құрылып жатқанын да ерекше атап өтуіміз керек. Мұндай федерация еш жерде жоқ. Бұл біз үшін, еліміз бен жеріміз үшін, Қазақстан ның имиджі үшін өте қажет», дейді қо ғам қайраткері Жақсыбай Бәзіл баев Аста нада ұлттық баспасөз клубында өткен баспасөз мәслихатында. Федерацияны құрып, басы-қасында жүрген федерацияның бас хатшысы Роман Кливлеев Алматыда қараша айының сі аралығында қоян-қолтық айқастан әлем біріншілігін өткізуді жоспарлап отырға нын айтты. Ал әлем біріншілігінің алдында «Күштің кеңпейілдігі» деген үш тілде кітап шығарыпты. Кітаптың орысша атауы «Ве ли кодушие силы» деп аталады. Орыс шасынан тура аударылғандықтан ба, кітап тың қазақша атауы көңілге қонбады. Кітапқа қазақша күрес, дзюдо, самбо, айкидо, грек-рим, еркін күрес, сумо, ушусаньда, карате, таэквандо, куреш, кикбоксинг, қоян-қолтық айқастары бойынша Қа зақстан, Ресей, Грузия, Қырғызстан, Өзбек стан, Украина секілді бұрынғы КСРО ел дерінің құрамасында өнер көрсеткен, сонымен қатар, АҚШ, Жапония, Корея, Моңғолия, Грекия және әлемнің басқа да көптеген елдерінің спортшылары мен жаттықтырушылары жайлы ақпарат берілген. Кітапқа жекпе жектердің түрлеріне байланысты түрлі деректер мен материалдар енгізілген. Сондай-ақ кітапта Ресей, Азия, Африка, Тынық мұхит мемлекеттері, Еуропа және әлемнің басқа елдеріндегі қоянқолтық айқастың тарихы мен қалыптасуы, стилі мен әртүрлі елдегі жүйесі туралы жазылған. Бұл федерацияның президенті кім десеңіз, ол Амангелді Шабдарбаев, ҚР Пре зидент күзеті қызметінің бұрынғы бастығы, ҰҚК-нің экс-төрағасы, бүгінде Республикалық ұланның қолбасшысы. Қоян-қолтық айқас барлық жекпежек тің басын қосқан жекпе-жек өнері. Бүгінде елімізде бұл айқастың түрімен айналысушылар көп. Республикалық турнирлер де өтуде. Салтан СӘКЕН, КҮРЕС ДОДА ПРЕМЬЕР-ЛИГА Сенсациялар шеруі Чемпионаттың басында біреу сізге: «7-турдан кейін көш басына «Ақжайық» шығады. «Тараз» үздік үштікте болады. «Ақтө бе» үш ойында жеңіледі. өз алаңында «Тараз» бен «Оқжет пестен» ұтылады. Жалпы, мен «Жетісу» аут сай дерлердің қатарынан орын алады. Сол «Жетісуыңды» орал дықтар Талдықорғанда талқандайды», деп тізбелей жөнел се, сенер ме едіңіз?! Әй, қайдам! «Есі дұрыс адамның әңгіме сін айтсаңшы», деп тыйып тастарыңыз анық. Бірақ биыл ғы біріншілікте, шынымен де, адам сенгісіз, күтпеген нәтижелер тіркелуде. Әзиз ЖҰМАДІЛ 7-турға «Сенсациялар шеруі» деп баға беруге болатын шығар. Басқаша қалай ай - тамыз?! Мәселен, «биылғы біріншілікте гі қорғанысы үздік болып» саналатын «Сұңқар» командасының қақпасына өт кен турда төрт голды қақырата соққан «Ертіс» бұл жолы білгенінен жаңылып, Қызыл ордада аутсайдер «Қайсардан» жеңіледі деп кім ойлаған?! Жә, бұл жеңісті команда басшылығының алмасуымен байланыстыруға болатын шығар. Олай дейтініміз кеше ғана «Қайсар» футбол клубының атқа мінерлері футболшыларға жаңа бапкер Владимир Никитенконы таныстырған болатын. Әйтсе де осыған дейін жеңілістің кермек дәмін татып көрмеген, турнир кестесінде көш бастаған «Ертісті» басқа-басқа емес, «Қайсар» тоқтатады деп ойламаппыз. Ал «Оқжетпес» ше?! Осы уақытқа дейін алты ойынның алтауында да жеңіл ген. Қарсыластар қақпасына небәрі үш-ақ гол соғып, өздері 17 доп жіберіп ал ған. Осындай командадан «-Арена» стадионында, оның үстіне, алаң иелері не қар сы ойында жеңіс күткен адам бар ма екен?! Алты ойында әзер дегенде үш гол соқ қан «Оқжетпес» ұлттық құрамамыздың «балқай мақтарынан» жиналған команданың қақ пасынан төрт рет саңылау тапты. Оның үшеуін айналдырған үш минуттың ішінде соқты. Осындай ойыннан кейін қайсысы аутсайдер, қайсысы фаворит екенін де ұғы на алмай қалады екенсің... Дегенмен бұл жеңіс көкшеліктерді турнир кестесінде бір саты болсын жоғарылата алмады. Тағы бір сенсация Талдықорғанда жүзе ге асты. Сонау Батыс Қазақстан облысы нан Талдықорғанға ат басын тіреген «Ақ жайық» алаң иелерін 2:1 есебімен тізе бүк тірді. Жалпы, вице-чемпионның бұл жағ дайы тек талдықорғандықтарды ғана емес, барша қазақстандық футболсүйер қа уымды да алаңдататыны сөзсіз. Өйткені Жайық жағасында күрес түрлерінен ел чемпионаты аяқталды. Грек-рим күресі шеберлерінен соң бозкілемге әйелдер күресі мен еркін күрес майталмандары шығып, жеті салмақ дәрежесінде жеңімпаздар мен жүлдегерлердің есімдері анықталды. Телжан КҮДЕРОВ Биылғы ел чемпионатында ұлттық құра ма үздіктерінің ешқайсысы белдеспеді. Жастарға мүмкіндік беріліпті. Өздеріңіз білесіздер, әйелдер күресінде Олимпиадалық төрт салмақтың үшеуінен Лондонға жол дама алғанбыз. Енді 55 келідегі қы зымыз Айжан Смағұлова Қытайда өтетін іріктеу турнирінде өз бағын сынап көреді. Орал да Айжан осы салмақта қарсылас шақ кел тірмей, бірінші орынға ие болды. Ал өз сал мақтарында Татьяна Аманжол (48 келі), Зульфия Яхъярова (51 келі), Аяу лым Қасымова (59 келі), Айсұлу Тынысова (63 келі), Дарья Ибрагимова (67 келі) және Татьяна Захарова (72 келі) сынды арулар алтынмен апталды. Төл біріншілігімізді еркін күрес балуандары қорытындылады. Қазіргі таңда еліміз дің еркін күрестен ұлттық құрамасы бал уандарының еншісінде Лондон Олимпиа дасының алты жолдамасы бар. Осы айдың аяғында Қытайда өтетін лицен зиялық турнирде Ермек Байдуашев 84 келі салмақта жетінші жолдаманы алса, еркін күрес шеберлері өз тарихында тұңғыш рет Олимпиада ойындарына толық құрамда барады. Жолдама алған балуандардың ешқайсысы Орал бозкілемінде белдескен жоқ. Енді чемпионат қорытындысына тоқта лар болсақ, бұған дейін өз бағын 96 ке- биыл Еуропа лигасына қатысатын команда алты ойында қақпаларына 18 гол жіберіп алған. Бұл тұрғыда «Жетісу» аутсайдер «Оқжетпеспен» бірге «көш бастап» келеді. Иә, ел біріншілігінде осындай ойын өрнегін көрсетіп жүрген командадан Еуро аренада не күтуге болады екен? Ақтөбедегі ойынды да сенсацияға балау ға әбден болады. Иә, келісеміз, алаң иелері 90 минут бойы шабуылдады. Иә, қақпаға доп бағыттау жөнінен де Владимир Мұқанов шәкірттері алматылық тардан әлдеқайда озық болды. Бірақ алғаш қы голды «Қайрат» соқты. «Қайрат» жар ты сағаттан астам уақыт бойы алда тұрды. Ал «Ақтөбе» өз голын пенальтиден ғана соға алды. Дегенмен әр ойында «ақтөбеліктер» кем дегенде 2-3 добы қақпа ба ғанасынан кері серпіліп жатқанын да естен шығармаған жөн. Оңтүстіктің дербиі атанған «Тараз» «Ор дабасы» кездесуі әрдайым осындай тар тысты өте бермейді. Көп жағдайда бір ко манданың екіншісінен әлдеқайда басым екені көрініп тұрады. Бірақ бұл жолы нағыз дерби орын алды. Екі команда да жеңіске құштар. Екеуінің де деңгейлері шамалас. Бірақ алаң иелерінің жолдары 7-ТУРДЫҢ ҚОРЫТЫНДЫСЫ: «Оқжетпес» (Көкшетау) 1:4 Голдар: Дикэ, 6-пен. Чагелишвили, 51. Чагелишвили, 88. Бейсебеков, -90-өз қақпасына. Чагелишвили, 90. «Қайсар» (Қызылорда) «Ертіс» (Кереку) 2:0 Голдар: Малков, 45. Молдақарев, 83. «Сұңқар» (Қаскелең) «Тобыл» (Қостанай) 0:0 «Тараз» «Ордабасы» (Шымкент) 2:1 Голдар: Лечич, 12. Лечич, 50 Тәжімбетов, 15. «Жетісу» (Талдықорған) «Ақжа йық» (Орал) 1:2 Голдар: Нұрғалиев, 15-пен. Азовский, 22. Хлебоун, 76. «Атырау» «Шахтер» (Қарағанды) 0:2 Голдар: Хижниченко, 45. Финонченко, 71. «Ақтөбе» «Қайрат» (Алматы) 1:1 Голдар: Хайруллин, 69-пен. Мамонов, минутта Малетич (А) алаңнан қуылды. болып, бұл кездесуде «Тараз» 2:1 есебімен жеңіске жетіп, турнир кестесінде үздік үштікке енді. Алматының «Динамо» стадионында өт кен ойынның қорытындысына таңғалған жоқпыз. Рас, «Тобылдың» шабуылы қар қынды, өткен турда «Сұңқар» сырт алаңында «Ертістен» төрт гол жіберген. Де генмен, қайткен күнде де қаске лең діктердің қорғанысы биылғы маусымдағы ең берік қорғаныстың бірі. Сондықтан бұл кездесудің нәтижесін сенсацияға балауға еш себеп жоқ. Ал «Шахтер» өз ойын өрнегін тауып келе жатқан секілді. Қарағандылықтар чем пионға тән ойынының бірін Атырау да көр сетті. Қорғаныста сауатты қорға нып, шабуылда керемет комбинация лар қолдана білген Виктор Кумыков шәкірт тері алаң иелерін 2:0 есебімен оңай жең ді. Сөй тіп, «Шахтер» 15 ұпаймен турнир кесте сінде екінші орынға көтерілді. Иә, өз гелер «Ақжайық», «Тараз» сынды клуб тардың жеңісіне алданып жүргенде «Шахтер» қа тарынан төрт ойында жеңіске жетті. Сонымен 7-турға дейін жеңілмеген екі команда және жеңіске жетпеген екі клуб бар болатын. Қазір барлық клуб та жеңілістің кермек дәмін татып көріп, бәрі де жеңістің қандай болатынын сезінді. Дәулет өз бағын басқа салмақтан іздеуде лі де іздеп келген Дәулет Шабанбай аса ауыр салмақта белдесуді ұйғарып, чемпион атанды. Өзімді-өзім босқа қинап жүріппін. 10 келіге дейін салмақ қууға тура келетін. Биыл қыста Красноярскіде небәрі бір келі түсі ре алмай қойған соң, қолымды бір-ақ сіл тегенмін. Сол жерде 96 келіні қойып, ен ді 120 келіде белдесіп көрейінші деп шеш тім. Қазір еш қиындығы жоқ. Өзімді 1. «Ақжайық» (Орал) «Шахтер» (Қарағанды) «Тараз» (Тараз) «Ертіс» (Кереку) «Тобыл» (Қостанай) «Ордабасы» (Шымкент) «Ақтөбе» (Ақтөбе) «Атырау» (Атырау) «Қайрат» (Алматы) () «Жетісу» (Талдықорған) «Сұңқар» (Қаскелең) «Қайсар» (Қызылорда) «Оқжетпес» (Көкшетау) же ңіл сезініп, оңай белдесіп шықтым. Ендігі мақ сатым Марид Муталимовпен боз кілемде белдесіп, бағымды сынап көру. Осы дан төрт жыл бұрын қолымда жолдама бола тұра, Олимпиада ойындарына ме нің орныма басқа балуан барып еді ғой. Мүм кін, биыл бабым келісіп тұрса, мені апа рып қалар бапкерлер, деп Дәулет өзі нің асқақ арманын бүкпесіз жайып салды. Ал ең жеңіл салмақта тартысты белдесулер өтіп, болашағынан зор үміт күттіретін, өскемендік Расул Қалиев бірінші орын алды. Жастар сапында жасындай жарқырап жүрген Расул өткен жылы күміс алып еді, биыл алтынмен апталып отыр. 60 келіде Амандық Бақаевтың мерейі үстем болды. Әлем чемпионатында бақ сы на ған Мақсат Дауылбаев 66 келіге дейінгі салмақ дәрежесінде қарсылас шақ кел тірген жоқ. 74 келіге дейінгі салмақта Сей фадин Османов бірінші орын алса, Аста надағы лицензиялық турнирде жетіс тіріп күресе алмаған Семен Семенов 84 ке лі де топ жарды. Әрине, Семеннің жағ дайын түсінуге болады. Ел чемпионы болмаса, қаржыдан қағылатынын сезінген ол барын салған болуы керек. Ең өкініштісі ел чемпионатында Семеннің жауырынын жер иіскететін бір қазақтың табылмай тұр ғаны. 96 келіде өткен жылғы ел кубогының иегері мен ел чемпионы Әлихан Жұмаев жеңіс тұғырының ең биік сатысына көтерілді. Алтай ТАНАБАЕВ, еркін күрестен ҚР ұлттық құрамасының бас бапкері: Ел біріншілігінде көзге түскендер Әзірбайжан құрамасымен бірге Бакуда өтетін жаттығу жиындарына қатысады. Олимпиадашылардың барлығы әлем кубогы бәсекесінде белдесуі керек. Кей бірін Польшада өтетін турнирге апа рып, байқап көреміз. Енді жатпайтұр май Олимпиада ойындарына дайын далатын боламыз. ДЗЮДО 7 Командалық кубокта Қызылорда топ жарды Шымкентте дзюдодан командалық есепте халықаралық турнир аяқталды. Онда еліміздің 14 облысы мен екі қаласынан және Өзбекстан, Тәжікстан, Қырғызстан балуандары командалық есепте белдесті. Қазіргі таңда Қазақстан ұлттық құрамасының сапындағы Максим Раков, Ислам Бозбаев, Сергей Лим, Еркебұлан Қосаев сынды балуандарымыз Лондонда белдесуге мүмкіндік беретін ұпай сандарын толықтырып алған. Енді сәуірдің аяғында Ташкентте өтетін Азия чемпионатында Ринат Ибрагимов, Тимур Полат, және Ержан Шымкеев сынды жігіттеріміз үздік үштіктің қатарына енсе, олар да жолдама алады. Ал Шымкенттегі халықаралық турнирге тоқталар болсақ, бұл сында жастарға мүмкіндік берілді. Аймақтардағы қазақ дзюдошыларының деңгейін анықтап, ұлт тық құрама ізбасарларының аяқ алы сын бай қау мақсатында ҚР Дзюдо фе де рация сы ның президенті Бекет Мах мұтов, ұлттық құ ра ма бас бапкері Асхат Жіт кеев бастаған білікті мамандар дзюдо шы лар белдесуін жіті назарда ұстады. Ел Дзю до сының өр кен деуіне өзіндік үлес қосып жүрген Бекет Сапабекұлына турнирді ұйымдастырушылар ат мінгізіп, шапан жапты. Сонымен қа тар бір топ мамандар дзюдо федерациясының арнайы төсбелгісімен марапатталды. Енді татамидегі белдесулерге келсек, әр облыс намысын бір команда қор ға ды. Тек жарыс қожайындары ретінде Шымкент тің атынан екі команда белдесті. Жарты лай финалда Шымкенттің бірінші командасы 3:4 есебімен қызылордалық балуан дардан ұтылса, екінші командасы да дәл осындай есеппен қырғызстандық дзюдошыларға жол берді. Финалда Қызылорда облысының командасы Қыр ғызстан дзюдошыларымен белдесті. Фи налдық кездесу өте тартысты өтті. Намысты қол дан бермеуге тырысқан Сыр елінің бал уандары бас жүлдені өз елімізде алып қал ды. Қорытынды есеп 5:3. ҚАЗАҚ КҮРЕСІ Бозбалалар Бразилияда белдесті Телжан КҮДЕРОВ Бразилияның Сан-Пауло қаласында қазақ күресінен алғаш рет жасөспірімдер арасында әлем чемпионаты аяқталып, біздің елдің балуандары сегіз жүлде еншіледі. Ел қоржынында үш алтын, екі күміс, үш қола. 70 келі салмақ дәрежесінде Бекарыс Ғайнолла әлем чемпионы атанса, 80 келіде Қасымхан Түленбай алтынмен апталды. Сондай-ақ 90 келіден жоғары ең ауыр салмақта Еламан Қойшыбаевқа тең келер ешкім болмады. 70 келіде Бекболат Әбдіғазиев күміспен күптелсе, 80 келіде Дәулет Ниетбай да екінші орынға ие болды. Қола жүлдеге ие болғандар Данияр Темірханов (70 келі), Райымбек Рантаев (80 келі) және Жолдасбек Бектұрсынов (+ 90 келі). Өздеріңіз де байқап отырған боларсыздар, 70 және 80 келі салмақ дәрежелерінде жеңіс тұғырын тек біздің бозбалалар «жаулап» алды. Бұл балуандар туған елге 26 сәуір күні таң біліне ұшып келеді. ХОККЕЙ Көгалда көштен қалдық Бүгін Бангкокта көгалдағы хоккейден Азия кубогы додасы аяқталады. Ал Қазақстан құрамасы үшін бұл дода бірер күн бұрын тәмамдалған. Азия кубогына тоғыз елдің ұлттық құра масы қатысып, біздің жігіттер соңғы ор ынға табан тіреді. Әуелі Оман жігіттері 1:11 есебімен омақастырды. Одан соң Гон конг тан 0:6 есебімен ұтылдық. Тіпті Өз бекстан құрамасынан 0:9 есебімен ұтылып, соңғы ойында Шри-Ланка хокей шілеріне 2:9 есебімен есе жібердік. Көгалда ойнақ салған баяғы «Динамоның» күні өткен, қазіргі жағдай осындай... Айқын ЖАППАР Мәнерлеп жүзуден жолдама алдық Суда мәнерлеп жүзуден Лондон Олимпиадасының лицензиясын жеңіп алдық деп естідім. Жолдамаға қол жеткізген кім екенін білуге бола ма? И.НҰРИСЛАМ, ШҚО Синхронды жүзуден Лондонда өткен сынақтық турнирде қазақстандық Әйгерім Жексенбинова және Анна Куклина жұбы Олимпиада жолдамасына қол жеткізді. Енді олар 5 тамызда басталатын дүбірлі додада ел намысын қорғайтын болады. Лондондағы сы нақ тық турнирде ұпай жинаған Кули на мен Жексенбинова жұбы 14-орынға табан тіреді. Бұл ұпай біздің қыздардың Олим пиадаға баруына толығымен жетеді. Сынақтық турнирде әдеттегідей Ресей құрамасы топ жарды. Олар дың ізін ала Украина кыздары орналасса, Испания дуэті қола медальді қанағат тұтты. Ал командалық сын да Ресей, Испания және Жапония қыз да ры жүлде бөлісіп, Украина құра масы үздік үштіктен сырт қалды. Командалық сында өнер көрсету бақыты әзірге Қазақстанға бұйырар емес. Лондон Олимпиадасында 24 жұп пен 8 топ тың сынға түсетін мүмкіндігі бар. Жалпы есебі 104 спортшы қатысатын спорттың бұл тү рінде бізге медаль сыңғыры естіле қоймас. Бі рақ мәнерлеп жүзудегі спортшылар жеңіп ал ған жолдамадан соң Қазақстан құрамасының ли цензияларының саны 74-ке жетті. Ватерполшы қыздар жолдамасыз қалды «Су добынан Қазақстан құрамасының қыздары Олимпиада жолдамасы үшін сынға түсіп жатыр» деп жазып едіңіздер. Қыздарымыз жолдамаға қол жеткізе алды ма? Су добынан Италияның Триест қаласында соңғы лицензиялық турнир өткен болатын. Ерлер арасындағы ұлттық құрамамыз «Сарықұрлық» додасында топ жарып, Азия жеңімпазына берілетін жалқы жолдаманы жеңіп алса, қыздарымыз лицензиясыз қал ған. Сондықтан Италиядағы лицензиялық турнир де тағы бір рет бақтарын сынап көрді. Алайда төрткүл дүниенің үздіктері арасында жолдама жалына жармасу мүлде мүмкін болмады. Әуелі «В» тобында бақ сынап, Канада қыздарынан 4:15 есебімен, Голландия аруларынан 7:17 есебімен, ал Грекия ватерполшыларынан Дархан ТҮСІП, Балқаш қаласы 8:16 есебімен ойсырай ұтылды. Соңғы ойында Бразилия құрамасымен 7:7 есебімен тең түсті. Абырой болғанда, соққан голдары мен доп айырмасы осы оңтүс тік аме рикалықтардан сәл де болса тәуірлеу болып, ширек финалға шықты. Бірақ ширек финалда «А» тобында топ жарған, бүгінгі таңда әлемдегі азулы командалар дың бірі болып табылатын Венгрия қызда рына тап болды. Жартылай финалға шыққан төрт құрама Олимпиада ойындарының лицензиясына ие болатын дықтан, ширек финалдық ойындар тартысты өтті. Тек Қазақстан Венгрия қыздары арасындағы ойын емес. Бұл кездесуде біздің қыздар 5:18 есебімен оңбай ұтылып, жолдама көздерінен бұл-бұл ұшып, ауыздарын қу шөппен сүртті. Ал ширек финалдағы қалған үш ойыны шектен тыс шиеленісті өтіп, Италия, Испания және Ресей қыздары біздің қыздардың шамасы жетпеген Голандия, Грекия, Канада құрамаларын жолдарынан тайдырды. Қазақстан қыздары 5-8 орындар үшін өткен матчтарда, Грекиядан 9:21 есебімен, ал Канададан 2:17 есебімен ұтылып, сегізінші орынға табан тіреді. Тек Бразилия қыздарынан жоғары орналасты демесеңіздер, жеңілістен көз ашқан жоқ. Ал Испания, Италия, Ресей және Венгрия құрамалары Олимпиада лицензиясына қол жеткізіп, алдын ала жолдама алып қойған Қытай, АҚШ, Австралия, сондай-ақ Ұлыбритания құрамаларының қатарына қосылды.

8 8www.alashainasy.kz АЛАШ-АҚПАРАТ Оқжетпес Еуропаға танылды Кербез Көкшенің көркі мен келбеті қазақ баласымен қатар, тұтас дүниежүзін талайдан тамсандырып келеді десек, қателеспейміз. Тұмса табиғат баурайының жағасындағы сауықтыру орындары да әлемдік талаптарға сай. Оның айқын дәлелі жақында Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы медициналық орталығына қарасты «Оқжетпес» емдеу-сауықтыру кешені «Еуропалық сапа» халықаралық марапатына лайық деп танылды. Бурабай көлінің жағасында орналасқан «Оқжетпес» шипажайына осыған дейін де Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының сумен және климатпен емдеу федерациясы Бас ассамблеясының шешімімен «Әлемнің үздік шипажайы» деген жоғары атақ берілген болатын. Бұдан кейін де еліміздегі туризм кластерін дамы туға баса көңіл бөлініп, әсіресе Қазақстанның Швейцария сы атанған Бурабай өлкесін әлемдік талаптарға сай ету жобалары күн тәртібіне қойылған. Ертай Сәрсебеков, «Оқжетпес» емдеусауықтыру кешені» АҚ президенті: Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың жүктеген тапсырмасы негізінде Бурабай-Щучинск курортты аймағын дамыту міндеттелген болатын-ды. Осы ған орай мемлекеттік бағдарлама шеңберінде біздегі демалыс орындары мен емдеу-сауықтыру орындарындағы жұмыстар кезең-кезеңімен жүргізілді. Әри не, мұндай биік марапат осы ұжымның тізе қосып, бірлесе жұмыс істеуінің арқасында мүмкін болды. Бурабай өлкесіндегі мұндай жағымды жаңалық тұтас қазақ елінің абыройын асқақтата түсері анық. Дегенмен осы өлкедегі сауықтыру кешендерімен қатар, табиғат экологиясы да еуропалық талапқа сай деп танылса, нағыз қуаныш сонда болар еді! Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ, Көкшетау СІЗ ЕСТІДІҢІЗ БЕ? Ақшыл көк және күлгін түсті шаяндар да болады Филиппинде теңіз шаянының төрт жаңа түрі табылды. Жәндіктердің өзге шаяндардан айырмашылығы түстерінің ақшыл көк және күлгін болуы. СКАНВОРД Ағайын, туыс Техникалық сода Ноғай Ордасындағы әйгілі би Ныспы Жыл атауы Таңдай мен жұтқыншақ жалғасатын жер Шыңғысханның немересі Сусын түрі Арқаға төңкеретін дәрігер бәнкісі Қағаздан жасалған түрлі пішіндер Діни атақ Әйгілі сақ ғұламасы Құдалар киімі Әскери басқару орталығы Бұрым Қуаныштағы ырым Agence France-Presse-тің хабарлауынша, неміс зоологы Гендрик Фрай таг теңіз шаяндарының жаңа түрлерін Палауан және оған іргелес аралдардың аумағынан тауып алған. Бұрын бұл жерде шаяндардың Insulamon атты тұқымының жалғыз түрі табылған. Жаңадан анықталған жәндіктер де осы түрге жатқызылып отыр. Қабыршағы мен аяқтарының түсі ақшыл көк немесе күлгін болып келетін бұл шаяндар тұщы суды мекендейді. Ғалымдардың айтуынша, шаяндардың жаңа түрлерінің дене құрылымы да өзгеше: аяқтары кәдімгі теңіз шаяндарынан әлдеқайда қысқа. Олардың ақшыл көк және күлгін түстері жәндіктер жыныстық жағынан жетілгеннен кейін қызыл түске ауысады екен. Сыйлы адам Нұсқа М. Мағауиннің кітабы Шахмат термині Бәдірен Гүлденген елді мекен ОҚЫРМАН ЛЕБІЗІ (lenta.ru ) Құрастырған Айтқазы МАЙЛЫБАЙ Құн баға Нигерия қаласы Газетіміздің 67 (749) санында жарияланған сканвордтың жауабы КӨЛДЕНЕҢІНЕН: Шаппа. Әуе. Илеу. Квота. Іні. Атыз. Брекет. Сират. Тәуке. Яна. Арыс. Адыр. Балл. Ажа. Иа. Якут. Ноян. ТІГІНЕН: Дайвер. Әздек. Езу. «Әпитөк». Карат. Ала. Есер. Ати. Ыбан. «Дәуіт». Ряса. Нышан. Лия. Семіз. «Тарлан». Аспан Қаржы Екінші халифа Шарапатты адам Сауал Қырғауыл тұқымдас әдемі құс Ұшқындап түскен ұлпа қар Сібірдегі өзен РЕСПУБЛИКАЛЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ ГАЗЕТ Цунами кезінде жоғалған доп өзге құрлықтан табылды Жапонияның цунамиге ұшыраған аймағында тұрған жасөспірімнің добы Аляска түбегінен бір-ақ шыққан. Америкалық азамат жуырда 16 жастағы Мисакидің добын өзіне қайтарады. Кеше бұл хабарды Жапо нияның «Киодо» агенттігі таратты. Аляскада тұратын америкалық жағажайдан футбол добын тауып алады. Ондағы жазуды аударған кезде, доптың жапониялық Мисаки Муракамиге тиесілі екені белгілі болады. Америкалық өзінің әйелімен бірге баланың мекенжайын анықтайды. Мисаки цунами болған аймақтың тұрғыны болып шықты. Былтыр наурыздың 11-і күні болған табиғи апат баланың баспанасын түгел шайып кеткен. Оның жеке заттарының бірі футбол добының 8200 шақырым қашықтықтағы өзге жағалаудан табылуы цунамидің қаншалықты жойқын болғанын көрсетеді. Америкалық азамат Мисакидің добын жуырда өз қолына табыс етпек. Үкіметтің заң есебіндегі қаулысы «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Бегалин көшесі «АЛАШ АЙНАСЫ» Бегалин көшесі, 148/ 1а ДУМАН Алматтың әзілдері МАИ қызметкері біреудің көлігінде келе жатады: Жылдамырақ жүрсеңші, асығыс едім... Қой, жолдағы МАИ-ге айыппұл төлеп, оған босқа ақша бергім келмейді. Ма-ған бере сал... *** Балабақшада. Тәрбиеші балаға: Сен неге мына ботқаны жемейсің? Өзіңіз жемейтін нәрсені біз қайтып жейміз. *** Емханада. Науқас дәрігерге: Сіз менің оң қолым мен сол қолымның орындарын ауыстырып жіберіпсіз. Енді қайтем? Оқасы жоқ. Енді сол қолыңызбен амандасып, жазу жаза аласыз... *** Мәжіліс залына кіреберістегі жазулар: Құрметті депутаттар! Депутаттық сауал жасар алдында бұрын бұл сауалды басқа депутаттардың жария еткенетпегендігіне көз жеткізіп алыңыз. Құрметті депутаттар! Көмекшілеріңізге жаңа ұялы телефон сатып әперіп, оларға берген телефондарыңызды өздеріңіз ұстасаңыздар жақсы болар еді. Қажет кезінде таппай қаламыз. Бегалин көшесі Коккинаки көшесі Байтасов көшесі Алматы қаласы, Бегалин көшесі, 148/1 А Телефон: 8(727) , Факс: 8(727) Луганский көшесі Еркін ШҮКІМАНОВ, әнші, ҚР еңбек сіңірген қайраткері Республика сарайы Сәтбаев көшесі Достық даңғылы Абай даңғылы Құрманғазы көшесі Қабанбай батыр көшесі (ru.tsn.ua) Сс Ср Бс Жм Сн Сс Ср Бс Жм Сн Сс Ср Бс Жм Сн Сс Ср Бс Жм Сн Сәуір Сәуірдің і 24-і Алаштың атаулы күні 1990 жылы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Нұрсұлтан Назарбаевты Қазақ КСР-нің Президенті етіп сайлады. 16 жыл бұрын (1996) Елбасы Н.Назарбаевқа елдегі ең жоғарғы лауазым белгілері «Алтын Қыран» ордені, омырау белгісі және Президент байрағы тапсырылды. Халықаралық жастар ынтымақтастығы күні. Дүниежүзілік бауырлас қалалар күні. Туған күн иелері Қабдеш Жұмаділов (1936) Қазақстанның Халық жазушысы, Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының, Қазақстан Жазушылар одағы сыйлығының және Платиналы Тарлан сыйлығының, М.Әуезов атындағы әдеби сыйлықтың иегері, Тарбағатай, Аягөз және Үржар аудандарының құрметті азаматы; Раушан Сармурзина (1945) химия ғылымының докторы, академик; Ертай Ашықбаев (1956) Ақтөбе облыстық «Ақтөбе» газеті бас редакторының орынбасары, Қазақстан Республикасының мәдениет қайраткері, ақын; Гүлнар Ықсанова (1958) ҚР Парламент Мәжілісінің депутаты; Данияр Нүсіпов (1964) «Толғау» ЖШС жүргізушісі; Арман Жетпісбаев (1971) Шымкент қаласының әкімі. info@alashainasy.kz Мерейлі күндеріңіз мерекеге ұласып, мәртебелеріңіз арта берсін! «Алаш айнасы» Белгілі есімнің белгісіз сыры РАУШАН парсы есімі. «Раушан» сөзін парсы тілінен қазақшаға аударғанда балама сөз өте көп шықты. Атап айтқанда, бұл сөз «көрікті», «жарық», «сәулелі», «нұрлы» және «шуақты» деген мағынаны білдіреді екен. 05,56 13,50 19,46 ТОҚТЫ Бүгін уақытыңыздың басым бөлігін отбасылық істерге бөлуіңізге тура келеді. Әрі бірқатар күрделі мәселелер ойламаған жерден алдыңыздан шығуы ғажап емес. Сіздің кәсіби салада мақсатыңызды жүзеге асыруға мүмкіндігіңіз бар. ТОРПАҚ Егер сіз табысқа қол жеткізгіңіз келсе, қайтпас қайсарлық танытуға дайын болыңыз. Өйткені же тістікке жеткізетін міндетті шарттың бірі осы. Қолға ал ған ісіңізді аяғына дейін жеткізуге тырысыңыз. Жалқаулыққа жол бермеңіз. ЕГІЗДЕР Сіздің бүгінгі басты қаруыңыз зияны жоқ қу лық болып табылады. Онсыз сіз ештеңеге қол жеткізе алмайсыз. Кейде сіз осындай жағдай қалыптасқан кезде күшіңізді жұмсағыңыз келеді, бірақ бұл азғыру, оған қарсы тұрыңыз. ШАЯН Осы күннің айтарлықтай жағымсыз қалып тасқанына қарамай, жетістікке қол жеткізе аласыз. Бұл басқаларға мүмкін емес тей болып көріне тіндіктен, сізге таңғалулары мүм кін. Бұның құпиясы өзіңізге жақсы таныстар таба білесіз. АРЫСТАН Сіздің өміріңізге бұ рын сізді білгісі кел меген адам қайта араласа бастайды. Оның сізге кері әсерін тигізіп, көңіліңізде із қалдыратынын білсеңіз де, оған қарсы сөз айтуға қи - наласыз. Бар күшіңізді жинап, дұрыс шешім қабылдаңыз. БИКЕШ Осы күні асығыс әрекеттерден аулақ болуға тырысыңыз, еш ойланбай жатып қаржыға қатысты шешім қабылдамағаныңыз жөн. Уақытыңыз болмай жатса да, жақындарыңызға көңіл бөлгеніңіз жөн. Олар ды ренжітіп алуыңыз мүмкін о о о о о о о о Ауа райы о о о о ТАРАЗЫ Кәсіби қиындықтар мен шешілуі күрделі мәселелерге тап болуыңыз мүм кін. Бұндай жағдайда сенімді серіктестеріңізден көмек сұрағаныңыз дұрыс. Жаңа қарым-қатынас орнатуға сәтті күн, бірақ олар сізге қол ұшын бере алмайды. САРЫШАЯН Бүгін белсенділігіңіз төмен. Болмашы нәрселер ге көп ашулана бермеген жөн. Кез келген іске шығармашылық көзқарас пен қарап, қиялыңызға ерік беруден қорықпасаңыз, бү гін болмаса да кейін кәсіби табыстарға жететі ніңізге сеніңіз. МЕРГЕН Аса табысты күн. Сіздің көп күш салмай-ақ әмия ныңызды ақшаға толтыруға мүмкіндігіңіз мол. Өзіңізге қызықты іскерлік ұсыныстар келіп түсуі мүмкін. Оған керекті ақпараттарды жинап, аптаның соңына дейін жауап беру қажет. ТАУЕШКІ Бұл күнді бұрынғы жай сыз жағдайларды жай ғастыруға немесе жіберіп алған қателіктеріңізді түзетуге пайдаланғаныңыз жөн. Өйткені бүгін сізден өткен өткір тілді жан жоқ. Алайда кез келген келіссөз көп күш салуды қажет етеді. СУҚҰЙҒЫШ Бүгінгі күніңізді тыныш, жаныңызға жа ғымды етіп өткізуге болады. Бірақ бір нәрсені есте ұстаңыз, ешкімге өмір туралы өз түсінігіңізді түсіндіру қажетсіз. Сіз өзіңізді түсінетін шыдамды адамды іздейсіз, бірақ ондай адам таппайсыз. БАЛЫҚТАР Көптен бергі қарамақайшы жағдайларды осы күні бір жөнге келтіре аласыз. Қазірше үйлесімділік болмаса да, тұрақтылыққа қол жеткізесіз. Кейде қажет кезде басқаға жол беріп, байланыс орнатудың орнына, келіскіңіз де келмейді о о о о о о о о о о о о о о О О о о о о о +5+9 о О О «Алаш айнасы» газетiне жазылу индексi: Редакцияның мекенжайы: Алматы қаласы,050051, Бегалин көшесі, 148/1 А Алматы қаласы «Дәуiр» РПБК ЖШС Қалдаяқов көшесi, 17-үй. Тел.: 8 (727) , Тапсырыс 1518 Газет 2008 жылдың 17 қарашасында ҚР Мәдениет және ақпарат министрлiгiнде тiркелiп, бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 9650-Г куәлiгi берiлген. Редакция авторлар мақаласы мен жарнама мазмұнына жауап бермейдi. Авторлар қолжазбасы өңделмейдi және керi қайтарылмайды. Көлемi екi компьютерлiк беттен (14 кегль) асатын материалдар қабылданбайды. «Алаш айнасында» жарияланған материалдар мен суреттердi көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi. Айдын ҚАБА жауапты хатшы Бас редактор Серiк ЖАНБОЛАТ Талғат КIРШIБАЕВ жауапты хатшының орынбасары Мұратқали ДҮЙСЕНБАЕВ Бас редактордың бiрiншi орынбасары Таралымы дана қаласы «-Полиграфия», Брусиловский көшесi, 87-үй. Тел.: 8 (7172) Тапсырыс 749 Нұрлыбай ИТЕКБАЕВ тех.редактор Дархан БЕЙСЕНБЕКҰЛЫ Бас редактордың орынбасары Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Газет сейсенбi, сәрсенбi, бейсенбi, жұма, сенбi күндерi шығады. Бағасы келiсiмдi Күләш НАҚЫПОВА аға корректор, тел.: Кезекшi редактор Арман ӘУБӘКІР Құрылтайшысы және меншiк иесi «ТОЛҒАУ» ЖШС Директор Александр Филимонович АН Тарату қызметi (бөлшектеп сату және жазылу) тел.: 8 (727) Жарнама бөлімі тел.: 8 (727) (727) alikulova.a@orangepoint.kz Аймақтағы тiлшiлер: Атырау Бақытгүл БАБАШ, тел.: Қарағанды Серiк САҒЫНТАЙ, тел.: Жамбыл Гүлжан КӨШЕРОВА, тел.: Қызылжар Ербақыт АМАНТАЙ, тел.: Қызылорда Әділжан ҮМБЕТ, тел.: Өскемен Азамат ҚАСЫМ, тел.: Шымкент Шадияр МОЛДАБЕК, тел.: бюросы: Мекенжайы: Сейфуллин көшесi, 31, офис 414«б» Тел.: 8 (7172) aa_astana@mail.ru Айбын ШАҒАЛАҚОВ бюросының жетекшiсi Салтан СӘКЕН тiлшi Қанат ТОҚАБАЕВ тілші Арман АСҚАРОВ тілші Бөлiм редакторлары: Құбаш МЕҢДIҒАЛИЕВ саяси бюро, тел.: Берiк ӘШIМОВ нарық, тел.: Қалдар КӨМЕКБАЕВ қоғам, тел.: Алмат ИСӘДIЛ өркениет, тел.: Нұрғазы САСАЕВ дода (спорт), тел.: Болатбек МҰХТАРОВ жаңалықтар, тел.: Дәурен ҚҰДАЙБЕРГЕН меншiктi тiлшiлер қосыны, тел.: Қабылдау бөлмесі: 8(727) , факс: 8(727)