BİREYSEL İŞ HUKUKU. Prof. Dr. Murat ŞEN Arş. Gör. Yusuf GÜLEŞCİ

Transkript

1 BİREYSEL İŞ HUKUKU Prof. Dr. Murat ŞEN Arş. Gör. Yusuf GÜLEŞCİ

2 Temel Kavramlar 1. İşçi 2. İşveren 3. İşveren Vekili 4. Alt İşveren 5. İşyeri ve İşletme

3 İŞÇİ Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir (İşK. m. 2). İşçi tanımının unsurları 1. İş görme olması 2. İşin iş sözleşmesine dayanması 3. Gerçek kişi olması

4 Serbest irade ile kabul edilmiş olmalı (Cezaevinde yapılan çalışanlar işçi sayılmaz) Çalışılan yer özel ya da kamu işyeri olabilir. Bedenen ya da fikren çalışma olabilir. Deniz İş Kanunu nda işçi: Gemi adamı Basın İş Kanunu nda işçi: Gazeteci İşçi Memur ayrımı: İşçi: iş sözleşmesi ile çalışır. Memur: atama yolu ile çalışır.

5 ÇIRAK ve STAJYER ÇIRAK Bir işte çalışma karşılığında bir meslek veya sanatın öğrenen kişi. Çıraklık sözleşmesi Çıraklığın asıl amacı çırağa bir mesleğin öğretilmesidir. ustanın çırağı mesleki yönden geliştirmesi çırağında ustanın işinde çalışması İş kanunu açısından çıraklar öğrenci statüsünde olup işyerinde çalışan işçi sayısına katılmazlar. Mesleki Eğitim Kanunu m. 3 «Çırak, çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişiyi» ifade eder. İşyeri sahibi, aday çırağı ve çırağı çalıştırmaya başlamadan önce bunların velisi veya vasisi veya reşit ise kendisi ile yazılı çıraklık sözleşmesi yapmak zorundadır. (MEK. m. 13/II). Şartları yaş, ilköğretim mezunu, sağlık durumu uygun olmalı

6 STAJYER Stajyer bilgisini geliştirmek üzere işyerinde işverene bağlı ve ücretsiz çalışan kişidir. Stajda kural olarak işverenin ücret ödeme borcu yoktur. Bunun yanında işveren stajyerin gerekli bilgi ve birikimi almasına yardımcı olmak zorundadır. Stajyerde işverene bağlı olarak çalışır ancak bu ilişkiyi iş ilişkisi değildir. Çıraklık ilişkisinden farkı: Stajyerin var olan mesleki bilgisini iş yerinde geliştirmesi onu çıraktan ayıran en önemli özelliğidir.

7 İŞVEREN Bir iş sözleşmesine dayanarak işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren denir. (İşK. m. 2). İşveren gerçek kişi olabileceği gibi şirket dernek, vakıf, kooperatif, sendika gibi özel veya kamu hukuku tüzel kişisi de olabilir. Unsurları 1. İşçi Çalıştırma 2. İşin İfasını Talep Hakkı

8 Soyut İşveren Somut İşveren Soyut İşveren: İşin görülmesini istemeye yetkili olan işveren, Somut işveren: Emir ve talimat verme yetkisine sahip olan işveren Kişi organ!!! Yönetim kurulu üyesi genel müdür!!!

9 İŞVEREN VEKİLİ Tanım: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. (İşK. m. 2) 6356 s. Kanun: İşveren adına işletmenin bütününü yönetenleri.. (kapsamı daha dar) İşveren vekili (genellikle) aynı zamanda işçidir. Unsurları: İşveren adına hareket Yönetimde görev almak İşin yönetiminde İşyerinin yönetiminde İşletmenin yönetiminde

10 Fabrika müdürü, genel müdür, CEO, şube müdürü (!) İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur. İş Kanununda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı, işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmaz. Hukuki sorumluluğu: İdari para cezalarından sorumluluğu: Cezai sorumluluğu:

11 ALT İŞVEREN Tanım: Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.

12 ALT İŞVEREN İLİŞKİSİNİN UNSURLARI Asıl işveren bulunması (işçi çalıştırması) Alt işveren bulunması (işçi çalıştırması) İşin asıl işverene ait işyerinde görülmesi Alt İşveren İşçilerinin Sadece Asıl İşverenin İşyerinde Çalışması Alt işverene verilen işin belirli niteliğe sahip olması, işyerinde yürütülen mal ve hizmet üretimine ilişkin olması Asıl işin bir bölümünde alt işverenlik «işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren iş» olması Yardımcı işlerde alt işverenlik

13 Yargıtay Kararı Asıl işveren - alt işveren ilişkisinin varlığından söz edebilmek için iki ayrı işverenin olması, mal veya hizmet üretimine dair bir işin varlığı, işçilerin sadece asıl işverenden alınan iş kapsamında çalıştırılması ve tarafların muvazaalı bir ilişki içine girmemeleri gerekmektedir. (Y9HD., T , E. 2013/1450, K. 2013/9838)

14 ALT İŞVERENLİK İLİŞKİSİNDE MUVAZAA 1. Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından çalıştırılarak haklarının kısıtlanması 2. Daha önce asıl işverene ait işyerinde çalıştırılan kişi ile alt işveren ilişkisinin kurulması 3. Asıl işin bir bölümünün işletme ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında bölünmesi 4. Kanun da yer alan muvazaa halleriyle sınırlı değil ( örn: asıl işverenin işçiyi işe alma ve işten çıkarmada yetkili olması)

15 Muvazaanın Tespiti İş Kanunu m. 3/II Bildirim Yükümlülüğü: alt işverenin kendi işyerinin tescili için asıl işverenden aldığı yazılı alt işverenlik sözleşmesi ve gerekli belgelerle birlikte bildirim yapma yükümlülüğü bulunmakta. Çalışma İş Kurumu İl Müdürlüğü tarafından tescili yapılan bu işyerine ait belgeler gerektiğinde iş müfettişlerince incelenir. İnceleme sonucunda muvazaalı işlemin tespiti halinde, bu tespite ilişkin gerekçeli müfettiş raporu işverenlere tebliğ edilir. İtiraz: Bu rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz işgünü içinde işverenlerce yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilir. Rapora otuz iş günü içinde itiraz edilmemiş veya mahkeme muvazaalı işlemin tespitini onamış ise tescil işlemi iptal edilir ve alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçileri sayılır.

16 Torba Yasa İle Gelen Düzenleme 6552 SAYILI KANUN Alt işveren ilişkisindeki muvazaaya ilişkin müfettiş raporuna itiraz edildiği takdirde; Dava basit yargılama usulüne göre 4 ay içinde sonuçlandırılır. Temyiz halinde Yargıtay 6 ay içinde kesin olarak karar verir. Kamu idarelerince bu raporlara karşı yetkili iş mahkemesinde itiraz edilmesi ve mahkeme kararlarına karşı diğer kanun yollarına başvurulması ZORUNLUDUR.

17 Muvazaanın Sonucu Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler.

18 ALT İŞVEREN İLİŞKİSİNDE BİRLİKTE SORUMLULUK Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur. Birlikte sorumluluktan müteselsil sorumluluk anlaşılmalı.

19 İŞYERİ ve İŞLETME Tanım: İş Kanunu m. 2/I İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir. İktisadi bir amacın gerçekleştirilmesi içini işverene ait bir veya daha fazla işyerinin bağlı olduğu organize edilmiş bir bütüne işletme denir.

20 İşyerinin Unsurları Mal veya Hizmet üretmek amacı Maddi veya maddi olmayan unsurlar Arsa, bina, makine, teçhizat, Patent, marka, alacak hakları İşçi

21 İşyerinden Sayılan Yerler İşyerine Bağlı Yerler: İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler Eklentiler: dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi Araçlar İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür.

22 İşyerinin Devri (İş. K. m. 6) Sözleşmenin Bütün Hak ve Borçlarla Devralana Geçmesi İşyeri veya işyerinin bir bölümü hukukî bir işleme dayalı olarak başka birine devredildiğinde, devir tarihinde işyerinde veya bir bölümünde mevcut olan iş sözleşmeleri bütün hak ve borçları ile birlikte devralana geçer. (m. 6/1).

23 (m. 6/II) İşçinin Hizmet Süresinin Bütünlüğü Devralan işveren, işçinin hizmet süresinin esas alındığı haklarda, işçinin devreden işveren yanında işe başladığı tarihe göre işlem yapmakla yükümlüdür.

24 (m. 6/III) Devreden ve Devralanın Birlikte Sorumluluğu Devir halinde, devirden önce doğmuş olan ve devir tarihinde ödenmesi gereken borçlardan devreden ve devralan işveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu yükümlülüklerden devreden işverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl ile sınırlıdır. Birlikte sorumluluk = müteselsil sorumluluk

25 (m. 6/V) Devirden Dolayı Sözleşmenin Feshedilememesi Devreden veya devralan işveren iş sözleşmesini sırf işyerinin veya işyerinin bir bölümünün devrinden dolayı feshedemez ve devir işçi yönünden fesih için haklı sebep oluşturmaz.

26 İşyerini Bildirme (İş K. m. 3) Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir işyerini kuran, her ne suretle olursa olsun devralan, çalışma konusunu kısmen veya tamamen değiştiren veya herhangi bir sebeple faaliyetine son veren ve işyerini kapatan işveren, işyerinin unvan ve adresini, çalıştırılan işçi sayısını, çalışma konusunu, işin başlama veya bitme gününü, kendi adını ve soyadını yahut unvanını, adresini, varsa işveren vekili veya vekillerinin adı, soyadı ve adreslerini bir ay içinde bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadır. Bölge müdürlüğü eski Yeni= Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü

27 5510 s. K. ek m. 1: İşverenler tarafından 8 inci, 9 uncu ve 11 inci maddelere göre Kuruma yapılan sigortalı ve işyerlerine ilişkin bildirimler;.4857 sayılı İş Kanununun 3 üncü maddesi hükümleri uyarınca Bakanlık ile ilgili bölge müdürlüklerine ve Türkiye İş Kurumuna yapılması gereken bildirimlerin yerine geçer.

28 İşyerini Bildirme Yükümlülüğüne Aykırılık (m. 98) İşyeri bildirme yükümlülüğüne aykırı davranan işveren veya işveren vekiline, çalıştırılan her işçi için yüz Yeni Türk Lirası, 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasındaki işyerini muvazaalı olarak bildiren asıl işveren ile alt işveren veya vekillerine ayrı ayrı on bin Yeni Türk Lirası idari para cezası verilir. Bu para cezasının kesinleşmesinden sonra bildirim yükümlülüğüne aykırılığın sürmesi halinde takip eden her ay için aynı miktar ceza uygulanır.

29 İşyerinin Kapatılması (m. 29) İş K. m. 29: İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az otuz gün önceden ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna (Çalışma ve İşKur İl Müdürlüğü) bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür.

30 DERSİN SONU