ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ AFRİKA ÜLKE PROFİLLERİ SERİSİ

Transkript

1 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ AFRİKA ÜLKE PROFİLLERİ SERİSİ RWANDA CUMHURİYETİ HAZIRLAYAN: SUAT ŞAHİN

2 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÜLKE PROFİLLERİ SERİSİ İÇİNDEKİLER RWANDA 1. Coğrafi Verileri Konumu Yüzölçümü Sınırları ve Komşuları Arazi Yapısı İklimi Arazi Kullanımı ve Doğal Yapı Diğer İlgili Konular Nüfus Bilgileri Ekonomik Göstergeler Ekonomiye Genel Bakış Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri İthalat ve İhracat Ürünleri Ormancılık Yapısı Ormancılık Teşkilat Yapısı Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı Ürünler) Ormancılığın Ekonomideki Payı Ormancılık Eğitimi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı Kurumlar Ulusal Odak Noktaları Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları

3 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÜLKE PROFİLLERİ SERİSİ 6. Uluslararası İlişkiler Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar Ormancılık, Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetleri (GZFT Analizi olarak) KAYNAKÇA

4 1. Coğrafi Verileri 1.1. Konumu Doğu Orta Afrika da yer alan bir devlet. Kuzeyde Uganda, batıda Demokratik Kongo Cumhuriyeti ile Kivu Gölü, güneyde Burundi ve doğuda Tanzanya ile komşu olan Ruvanda, güney enlemleri ve doğu boylamları arasında bulunur¹ Yüzölçümü km²'lik yüzölçümüne sahip bir ülkedir² Sınırları ve Komşuları Ülkenin komşuları doğuda Tanzanya ile 217 km, kuzeyde Uganda ile 169 km, batıda Demokratik Kongo Cumhuriyeti ile 217 km ve güneyde ise Burundi ile 290 km olmak üzere 893 km sınırı bulunmaktadır³ Arazi Yapısı Ülke genel olarak derin vadilerle yer yer kesilmiş dağlık ve yaylalık bir ülkedir. Kivu Gölü kıyılarındaki yükseklikler 1500 m dolayındayken, bu rakam batıya yaklaşıldıkça Virunga Dağlarında hemen hemen 4500 m ye kadar çıkar. Bu dağlar, Nil havzası ile Kongo havzasını birbirinden ayırır. Ülkenin en yüksek noktası yaklaşık 4505 m yükseklikteki Karisimbi Dağıdır. Ruanda nın batısını örten ve ülkenin en büyük gölü olan Kivu Gölü, Zaire ile olan sınırının bir parçasını da teşkil eder. Nehirlerin çoğu ülkeyi baştanbaşa kat eder. Bunların önemlileri; Kagera, Akanyaru, Ruzizi ve Nyewarongo nehirleridir. Harita 1: Ruanda Fiziki Haritası ¹,²,³ 4

5 1.5. İklimi Afrika nın çoğu ülkesinin aksine Ruanda iklimi ılımlı bir yapıya sahiptir. Temmuz-Eylül arası ve Ocak ayı kurak dönemlerdir. Mart-Mayıs ve Ekim-Kasım dönemleri ise yağmur mevsimidir ve bu mevsimlerde ayda ortalama mm. arası yağmur düşmektedir. Ülkenin yıllık yağış ortalaması ise 800 mm.dir. Yağışlar kuzeybatıdaki dağlarda ve batıda doğudaki savanalara göre daha yoğundur. Ülkedeki yüksekliklerin her bölgede farklı olması yağış rejimlerinde ve yağış şekillerinde çeşitliliğe neden olmaktadır. Batıda Gisovu da yıllık yağış ortalaması 1600 mm., kuzeydoğuda Gabiro da 7800 mm. ve güneydeki Butare de 1150 mm.dir. Ülkenin batısındaki tepelerin yüksek noktalarında yağışlar zaman zaman kar şeklini almaktadır. Ruanda da günlük sıcaklık 25o-30o arası değişmektedir, geceleri ise ortalama sıcaklık ülke genelinde 15o dir. Fakat yüksek bölgelerde sıcaklık günlük 2o nin altına kadar düşebilmektedir Arazi Kullanımı ve Doğal Yapı Ruanda coğrafi olarak Ekvator Çizgisi nin 75 mil güneyinde, Atlas Okyanusu nun 1250 mil doğusunda ve Hint Okyanusu nun 880 mil batısında, yani Oğlak Dönencesi nin içinde bulunmaktadır. Ruanda Coğrafyası, tepeli ve basamaklı bir yapıya sahiptir. Bu nedenle Ruanda ya Fransızcada Bin Tepeler Ülkesi anlamına gelen Pays des Mille Collines dendiği de bilinmektedir. Deniz Seviyesi nden 1000 ila 4500 metre yüksek olan ülke çoğunlukla yüksek yaylalardan ve yeşil tepelerden oluşmaktadır. Ülkenin batısında metre arası değişen yükseklikler Kongo ve Nil Havzası nı birbirinden ayırır ve kuzeyden güneye Virunga Sıradağları ile birleşerek Burundi sınırına ulaşır. Batıdan doğuya doğru gidildikçe yükseklikler yerini geniş bir alana dağılmış göllere ve bataklıklara bırakır. Ruanda nın batı bölgesinin hemen hemen tamamına yakın bir bölümü yeşil bitki örtüsüyle doludur. Aynı zamanda bu bölge hem tarım ve hem de hayvancılık için müsait topraklara sahiptir. Doğu bölgesi ise umumiyetle savanalarla doludur. Bazı bölgeleri ağaçsız çimenlik, bazı bölgeleriyse akasya ağaçları, maki ve bambu ormanları ile örtülüdür. Yüksek dağlık bölgelerde ise daha çok muz ağaçları ve sıtma ağaçları mevcuttur. Ruanda oldukça sınırlı bir bitki örtüsüne sahiptir. %45 i ekili alanlarla kaplı bu ülkenin sadece %0.6 sı ormanlarla kaplıdır. Bugün Ruanda nın en büyük ormanı, ülkenin güneybatısında 1000 km2 lik bir alan kaplayan Nyungwe Ormanı dır. Ülkenin Kuzeydoğusunda bulunan Virunga Ulusal Parkı nda yer yer ormanlara rastlansa da, bunlar genelde bambu ormanları ya da fundalık arazilerdir. Doğu bölgesi ise bambaşka bir bitki örtüsüne sahiptir. Burada klasik Afrika tipi çalılık araziler, akasya ağaçlarının çok sayıda bulunduğu tropikal savanalar ve bataklıklar iç içedir. 5

6 Ruanda nın batısındaki Virunga Volkanik Sıradağları sekiz büyük volkanik dağdan oluşur ve Doğu Afrika coğrafyasında geniş bir yer kaplayan Büyük Rift Vadisi nin bir parçasıdır. Édouard Gölü ve Kivu Gölü arasında bulunan Virunga dağlarından Nyamuragira ve Nyiragongo dağları hala aktiftir metre yüksekliğe sahip Karisimbi Dağı ise Virunga Sıradağları nın ve Ruanda nın en yüksek noktasını oluşturmaktadır. Büyük Göller Bölgesi nde olan Ruanda da irili ufaklı yirmi üç göl bulunmaktadır. En önemli gölleri Kivu, Muhazi, Ihema, Bulera, Ruhondo ve Mugesera Gölleridir. Bunlardan Kivu (Bantu Dilinde göl manasına geliyor) 2700 km2 ile ülkenin en büyük gölüdür. Ruanda nın batısındaki göller daha çok Büyük Rift Vadisi nde bulunan dağların volkanik faaliyetleri sonucu oluşan tektonik göller iken, doğudaki göller akarsular tarafından oluşmuştur. Göllerin yanısıra ülkede pek çok akarsu bulunmaktadır. Bu akarsuların en büyükleri Kagera ve Ruzizi nehirleridir. Kaynağı Burundi de bulunan Kagera Nehri ülkenin güney ve doğu sınırını dolaşarak Victoria Gölü ne dökülür ve Büyük Nil Nehri nin kaynaklarından biri olma özelliğine sahiptir. Ruzizi Nehri ise Tanganyika Gölü ne akar, burada bir delta oluşturur. Ruzizi Nehri üzerinde yıllık 148 gigawattlık enerji üreten Ruzizi I ve yıllık 43.8 megawattlık enerji üreten Ruzizi II hidroelektrik santralleri kurulmuştur. Ancak bu iki santralin enerji ihtiyacını karşılamadığı görülmüş ve 2014 yılına tamamlanması planlanan ve yılda 147 megawattlık enerji üretmesi beklenen Ruzizi III projesinin temeli atılmıştır. Kagera Milli Parkı yemyeşil bir bitki örtüsüne sahiptir. Bu parkta ülkede yetişen; zebra, antilop, çeşitli ceylan türleri, Afrika ceylanı(impela), gazal, yaban sığırı, aslan, leopar, su aygırı, timsah ve yüzlerce çeşit kuş gibi hayvanlar bulunur Diğer İlgili Konular Tarihi Ülkenin bilinen ilk yerlileri Two kabileleridir. Daha sonra Ruanda topraklarına Hutu yerlileri hakim oldu. Bundan sonra bölgeyi Hutuları mağlup eden Tutsiler ele geçirdi. Bu kabile, Ruanda Krallığını kurarak topraklarını önce Kral Ruganzu Bwimba zamanında, 15. yüzyılda, genişletti. Kral Mwami Kigeri Rwabugiri döneminde, 19. yüzyılın sonlarında ise Alman Doğu Afrikası nın bir parçası haline getirildi. Böylece batı sömürgeciliği ülkeyi ezmeye başladı. Bunun üzerine 1956 yılında Hutulu Bahutu Manifesto ilk olarak haklarını talep eden grup olarak ortaya çıktı da iç harp patlak verdi ve Tutsi idaresi son buldu. Ruanda sonraları, Belçika tarafından korunmaya alınmış, bir Birleşmiş Milletler manda ülkesi oldu yılında bağımsızlığını kazandı yılında ülkede askeri bir darbe, 1976 yılında yeniden bir Milli Kongre seçimle işbaşına geldi yılında hazırlanan yeni anayasa referandumdan geçti ve General Juvènal Habyarimana başkan seçildi. 6

7 Tabii Kaynaklar Altın, Kasiterit (kalay cevheri), Volframit (tungsten cevheri), Metan, Hidroelektrik enerji ülkenin doğal kaynakları arasında yer almaktadır Siyasi Hayat Ruanda 1962 yılında demokratik, sosyal ve bağımsız bir cumhûriyet haline geldi yılında yapılan yeni anayasa referandumu ile General Habyarimana başkan seçildi. Ruanda idari olarak 10 vilayet bölgesine, ayrıca bunlar da toplam 141 mahalli idare bölgesine ayrılmıştır. Başkan ve meclis dört yılda bir seçilir. Millet Meclisi 47 üyeli tek meclisli bir organdır. Devlet başkanına 14 bakanlar konseyi üyesi, iki devlet sekreteri yardım eder. Daha çok Belçika ve Fransa ile yakın diplomatik münasebetleri mevcuttur. 2. Nüfus Bilgileri 2012 verilerine göre Ruanda nüfusu 11,689,696 kişiden oluşmaktadır. Dünyanın en kalabalık 73. ülkesi olan Ruanda da nüfusun %42,9 unu 0-14 yaş arası olanlar oluşturmaktadır yaş arası oranı %54,7 iken, %2,4 65 yaş üstüdür. Coğrafi açıdan küçük olan Ruanda, kilometre kareye düşen 416,6 insan ile Afrika nın nüfus yoğunluğu en yüksek ülkesidir. Ruanda sömürge yönetiminde ve sonrasında sabit hızda büyüyen bir nüfus artış hızına sahip olmuştur. Kaba doğum oranlarının oldukça yüksek olduğu ülkede paralel olarak ölüm oranları da yüksektir. Tarihteki siyasi ve ırkçı katliamlar, iç savaş ve 1994 te yaşanan soykırım sonrası ölüm oranlarında bir düşme yaşansa da, şu an Ruanda 1000 kişide 9.64 lük ölüm oranıyla dünyanın ölüm oranı en yüksek 58. ülkesidir. Doğum oranları ise 2012 verilerine göre 1000 kişide dür (dünyada 24.sırada), ancak yetersiz sağlık sistemi nedeniyle çocuk ölümleri oranı da çok yüksektir. Çocuk ölümlerinin 1000 de olduğu Ruanda da, insanların ortalama yaşam süreleri 58,44 yıldır. Ruanda bugün %2.751 ile nüfusu dünyada en hızlı büyüyen 18. ülkedir. Ruanda nın etnik yapısının % 89 gibi büyük bir bölümünü Hutular meydana getirir. Geri kalan % 9 unu Tutsiler, % 1 ini Twalar tamamlar. Tutsiler oldukça uzun boyluyken, Twalar pigme türü olup, oldukça kısa boyludurlar. Tutsilere aynı zamanda Batutsi veya Watutsi de denir. Hutuların diğer adı Bahutu ve Twaların ise Batwa dır. Halkın çoğu tarım ve sığır yetiştiriciliğiyle uğraşır. Nüfûsun % 10 unu aşan bir kısmı Müslümandır. Nüfûsun çoğunluğu ise Katolik ve Protestandır. Ayrıca çeşitli yerli inanışlar da mevcuttur. 7

8 Ülkenin resmi dili Bantu dilinden gelen Kinyarwanda yerli dilidir. Hem Hutu ve hem de Tutsi kabileleri bu dili konuşurlar. Bundan başka ayrıca Fransızca da resmi dildir. Diğer dillerden Svahilice oldukça yaygındır. Beynelmilel bir dil olan Svahili, Afrika nın doğusunda konuşulur. Halkın yalnızca % 25 ine yakın bir bölümü okuma-yazma bilmektedir. Genç nüfusun % 30 una yaklaşan bir kısmı okul hayatındadır. Sağlık ve sosyal şartlar oldukça düşük durumdadır. Ülkenin en gelişmiş şehri başşehir Kigali dir. Diğer önemli şehirleri şunlardır: İlim ve kültür merkezi olan Butare, Kivu Gölü civarındaki sayfiye şehirleri olan Giseyni, Kibuye ve Cyangugu dur. Şekil I: Ruanda da Nüfusun Dinlere Göre Dağılımı Katolik Protestan Müslüman Adventist Yerel İnançlar Hiçbiri Ruanda halkının % 56,5 i Katolik, % 26 sı Protestan, % 4,6 sı Müslüman, % 0,1 i Yerel İnançlar, % 11,1 Adventist (Hz İsa nın tekrar dünyaya geleceğine inananlar) ve % 1,7 si hiçbir inanca sahip olmayan insanlardan oluşmaktadır yılı verilerine göre okuma ve yazma oranı 15 yaş üzerinde toplam nüfusun %71,1 i, bu oranın ise % 74,8 i Erkek ve % 67,5 i Bayandır. Kaynak: CIA World Factbook Ruanda Anayasası nda resmi bir din tanımlanmamaktadır ve din özgürlüğüne saygı gösterilmektedir ancak ayrımcılığa yol açabileceği düşüncesiyle dini temel alan siyasi örgütlenmeleri yasaklanmıştır. Ruanda Parlamentosu nda 2003 yılından beri gözden geçirilmekte olan yeni Sivil Toplum Kuruluşları Yasası nın dini kuruluşların kayıtlı olması zorunluluğunu ortadan kaldırmasına rağmen, bu yasanın askıya alınmış olması nedeniyle dini örgütlenmeler faaliyetlerini yasal şekilde gerçekleştirebilmeleri için yerel ve bölge otoritelerine geçici olarak kaydolmak zorundadırlar. Kayıtlı olmayan dini örgütlerin faaliyetleri yasadışı oldukları gerekçesiyle kısıtlamalara uğramaktadır. Ayrıca, Hükümet karşıtı söylemlere sahip olan dini örgütlenmeler de (örneğin Yehova Şahitleri) yönetim tarafından kısıtlamalara maruz kalmaktadır. Hristiyanlık Ruanda daki en yaygın din olsa da çoğu Ruandalı hem Hristiyanlığa hem de kendi geleneksel dinlerine bağlılık göstermektedirler. Geleneksel dinler arasında doğaüstü bir varlık ya da ruh olan İmana inanışı ön plana çıkmaktadır. 8

9 İmana ya çağrının ancak abazima adı verilen ölmüş aile fertlerinin ruhlarının ya da Ryangombe ve Nyabingi gibi ünlü ataların ruhlarının arabuluculuk etmesiyle gerçekleşebileceğine inanılmaktadır. Ryangombe ye hürmet edenler güney ve batı Ruanda da yaşarken, Nyabingi ye hürmet edenler daha çok kuzey Ruanda da yaşamaktadırlar. Ruanda da oluşan etnik ayrımcılıkta kilisenin önemli bir rol oynadığı iddiası mevcuttur. 19. Yüzyıl da Avrupa dan gelen misyonerler bu dönemde kurdukları okullarda Hıristiyanlıkla Hamilik Teorisi ni harmanlamış, Hutulara göre Hıristiyanlığa dönmeye daha istekli olan Tutsilerin üstün bir ırk olduğunu savunmuşlardır. Bağımsızlıktan önce Tutsi elitlerin propagandasını yapan Ruanda kiliseleri, bağımsızlıktan sonra Hutu Yönetimi ni desteklemişlerdir. Ülkedeki Katolik ve Protestan kiliselerinin öğretilerinde ülke yönetimine (Hutu Yönetimi kast ediliyor) karşı çıkanların öldürülmesini ahlaki olarak meşru kılması, kiliselerin soykırımı mümkün kıldığı iddiasını güçlendirmektedir. Ancak iç savaş ve soykırım sürecinde bütün kiliselerin kıyıma destek verdiği söylemi doğru değildir döneminde Hutu Yönetimiyle sıkı ilişkileri olan kiliselerin yanı sıra, şiddete karşı olan ve reform isteyen kiliseler de vardır. Fakat yine de 1994 den sonra başa gelen RPF Hükümeti kiliselerle arasına bir mesafe koymaya özen göstermiştir. Örneğin 2007 yılında Soykırım ın yıldönümünde yapılan anma törenlerine sadece bir kilisenin temsilcisi davet edilmiştir. İslam ise Ruanda ya 1908 den sonra nüfuz etmeye başlamıştır. Uganda, Tanzanya, Kongo gibi Ruanda yı çevreleyen ülkelere Avrupa dan gönderilen Hristiyan misyonerlerin kurdukları hakimiyet, bu ülkelerde bulunan Müslüman topluluklarının henüz Hristiyanlığın çok güçlü olmadığı Ruanda ya göç etmesine neden olmuştur. Göç edenler ve İslam ı seçen Ruandalılar, Kigali yakınlarındaki Biryogo mahallesinde yaşamaya başlamışlardır. Kısıtlı bir alanda yaşamaya başlayan Müslümanlar zaman içerisinde ortak bir dinsel-kültürel kimlik oluşturmuşlardır. Ruanda ya göç eden Müslümanların tüccar olması, onların Ruanda da ticaret için Swahili dilini kullanmasına yol açmış, zamanla Ruanda daki bütün Müslümanlar Swahili dilini konuşmaya başlamışlardır. Kimliklerinin altyapısını ırk üzerinden değil din üzerinden kuran Müslümanlar, kendilerini Hutu veya Tutsi olarak tanımlamamıştır. Bu sayede 1994 deki soykırımda şiddetin hedefi olmaktan kurtulmuş, katliam yapanlara katılmamış veya onları desteklememiştir. Tam tersine, katliamdan kaçmak isteyen pek çok insan Müslümanlar ın evlerine sığınmışlardır den sonra İslam, ülkede büyük bir hızla yayılmaya başlamıştır. Hem Hükümet Ruanda da İslam öğretisinin yaygınlaştırılmasını desteklemiş, hem de soykırım sonrası etnik kimliklerine ve dinlerine güveni sarsılan halk İslam a dönmeyi bir çözüm olarak görmüştür. Bugün Ruanda daki Müslüman liderler ülkenin %15 nin Müslüman olduğunu, bir milyon civarında Ruandalının İslam dinini tercih ettiğini iddia etmektedirler. 9

10 3. Ekonomik Göstergeler 3.1. Ekonomiye Genel Bakış Ruanda ekonomisi, cumhuriyetin kurulmasından 2000 lere kadar göreli bir gerileme izlemiş, 2000 den sonra ise Afrika nın en hızlı gelişen ekonomilerinden birine dönüşmüştür. Tarihsel olarak Ruanda ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır, endüstrisi çok kısıtlıdır, denize kapalı bir ülke olması nedeniyle ticareti sınırlıdır. En önemli ihracat malları çay ve kahve olan ülke ekonomisi 1960 larda ve 1970 lerde dış yardımlar ve bu iki ihracat malının uluslararası piyasadaki fiyatına göre ayakta kalmayı başarmıştır. Ancak 1980 lerde çay ve kahve fiyatlarının çok hızlı bir şekilde düşmesi ve dış yardımların yıllar geçtikçe azalması sonucu bu kırılgan yapı yerle bir olmuştur soykırımının nedenleri arasında gösterilen Ruanda ekonomisinin hızlı gerileyişi, soykırımla beraber tamamen çökmüştür yılında GSYİH %40 oranında düşmüş, soykırım nedeniyle ekonomik faaliyet göstermek olanaksız hale gelmiştir. Savaşın ve soykırımın ülkede yarattığı yıkım bir yandan çalışan insanların ülkeyi terk etmesine yol açarken diğer yandan yerli ve yabancı yatırımcıların da gözünün korkmasına neden olmuştur den sonra kurulan hükümet VISION 2020 çerçevesinde 2020 yılına kadar orta gelirli bir ülke olmak gibi büyük bir hedef belirlemiş, bu hedefe ulaşmak için tarımın gelişimine öncelik verilmiştir. Ancak hükümet ülke ekonomisinin yalnızca tarıma bağımlı olmasının en korkunç biçimiyle yaşanılan sonuçlarından ders çıkarmış ve ekonominin tarıma olan bağımlılığını azaltacak şekilde diğer sektörlere de destek vermeye çalışmıştır. Bugün Ruanda, ekonomik olarak dünyanın en az gelişmiş devletlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır verilerine göre 13,46 milyar Dolarlık GSYİH siyle dünya sıralamasında 140. sırada bulunan Ruanda da kişi başına düşen GSYİH 1,300 Dolardır. Yine 2011 verileri ülkenin döviz paritesine göre 1 Dolar 607 Ruanda Frankına denk düşmektedir. 931,7 milyon Dolarlık döviz ve altın rezervi bulunan ve 10,5 milyonluk bir nüfusa sahip olan ülkenin yalnızca 4,5 milyonu işgücünü oluşturmaktayken %60 ı yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Ruanda nüfûsunun % 95 i tarımla uğraşır. Dolayısıyla ülke ekonomisi tarıma ve hayvancılığa dayanır. Ruanda, Afrika nın en fakir ülkelerinden biridir. Bu duruma, mineral kaynaklarının noksanlığı da önemli ölçüde tesir etmektedir. Ülke topraklarının % 40 ına yakın bir bölümü ekime müsaittir. Ülkenin yetiştirdiği temel tarım maddeleri; mısır, süpürgedarısı, manyok, muz, fasulye, kahve, çay, pirekapan, darı ve bezelyedir. Sığır çobanlığı Ruanda da çok önemli bir gelir kaynağıdır. Üç milyonun üzerinde büyükbaş hayvan mevcuttur. Ülkenin başlıca yeraltı zenginlikleri şunlardır: Kalay, altın, volframit ve kolonbatantalit madenleri. Ülke sanayii mahalli ihtiyaçlara ancak cevap verebilmektedir. Bunlardan gıda sanayii, tekstil sanayii ve kimya sanayii nispeten gelişmiş sayılır. 10

11 Ruanda nın para birimi Franktır. Her çeşit malzeme, alet, araç ve makina ve diğer eşyalarını daha çok Belçika, Japonya ve Almanya dan alır. Kahve ve çay en önemli ihraç ürünleri olup, çoğunlukla Tanzanya ve Kenya ya yapılır. Turizm önemli bir gelir kaynağıdır. Kivu Gölü güzellikleri ve Kagera Milli Parkı ve vahşi hayatı her sene büyük miktarda turisti. Ruanda ya çeker. Ülkenin kara yolu ulaşım sistemi yetersizdir km karayolunun ancak 1180 km si asfalttır. Ülkede demiryolu yoktur. Başşehir Kigali de bir milletlerarası havaalanı vardır. Tablo 1 Temel Ekonomik Göstergeler EKONOMİK VERİLER GSYH (milyar $, reel) 12,4 13,7 8,06 9,71 11,01 12,16 13,46 Büyüme Oranı (%) 5,2 5,8 6 11,2 4,5 6,5 7 Enflasyon Oranı (%) 8 6,7 9,1 15,4 10,4 6,4 5,5 İhracatı (milyar $) 0,07 0,1 0,14 0,21 0,19 0,23 0,29 İthalatı (milyar $) 0,26 0,24 0,39 0,81 0,96 1,05 1,3 Kaynak: Indexmundi 3.2. Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı 2000 yılı verilerine göre Rwanda Cumhuriyeti nin iş gücünün kişi olduğu, bu iş gücünün % 90 ı tarım, % 10 u ise sanayi ve hizmet sektörlerinde çalışmaktadır Orman, Tarım ve Hayvancılık Ürünleri Ruanda nın en gelişmiş sektörü hiç şüphesiz GSYİH sinin %35 ini oluşturan tarım sektörüdür. Ruanda topraklarının %40 ı (1,1 milyon hektar) tarım için kullanılmaktadır. Ülkedeki işgücünün %90 ı tarımla uğraşmaktadır, bir hektarlık alanlara sahip küçük çiftliklerinde aile fertlerinin hepsi tarımla uğraşırlar. Ruanda da üretilen başlıca tarım ürünleri çay, kahve, pire otu, süpürge darısı, muz, mısır, manyok, fasulye ve tatlı patatestir. Bu ürünlerden çay ve kahve Ruanda nın ana ihracat mallarını oluşturmaktadırlar. Ruanda kahvesi dünyanın en kaliteli kahvesi olarak görülmektedir ve Ruanda nın ihracat gelirlerinin %75 i kahve ihracatından gelmektedir. Ruanda da kahve üretiminde kalitesini artırmak üzere bu alanı geliştirici altyapısal yatırımlar yapmaktadır. Ülkenin kahve üretimine ve ticaretine çok önem vermesinin bir sebebi de ABD nin bu sektöre gösterdiği ilgidir. Birleşik Devletler Uluslararası Gelişim Ajansı (USAID) projesiyle birlikte Amerikalılar Ruandalı çiftçilere daha kaliteli kahvenin üretilmesinde yardımcı olmak üzere Ruanda ya gittiler. Daha sonra ise ABD li Baton Rouge ve Starbucks gibi özel şirketler kahvelerini Ruanda dan satın almaya başladılar. 11

12 Hayvancılık ise uzun yıllar aynı seviyelerde kaldıktan sonra 1994 den itibaren geliştirilmeye çalışılan bir sektördür. İnek, koyun, keçi, domuz ülkede yetiştirilen büyükbaş ve küçükbaş hayvanlardır. Ruanda da büyükbaş hayvanlar, tarih içerisinde refah sembolü olarak kabul edildiği dönemlerde olduğu üzere bugün de az sayıda bulunmaktadır ve ülke içerisinde eşitsiz bir biçimde dağılmıştır. Hayvanlar gelişmemiş yöntemlerle yetiştirilmektedirler. Kigali çevresindeki birkaç gelişmiş mandıra dışında hala eski tip hayvancılık yapılmaktadır; hayvanlar yiyecek ve su kıtlığı nedeniyle kötü beslenmektedirler; salgın hastalıklar hayvanların ölümüne yol açmaktadır. Gelişmemiş yöntemlerin yanı sıra yerli hayvanların ithal hayvanlara göre fazlalığı da hayvansal üretimin potansiyelini düşük bir seviyede tutmaktadır Bu nedenler hayvancılığın GSYİH ye katkısını %5 in altında seyretmesine yol açmaktadır. Ruanda Hükümeti tarımsal ürünlerde çeşitliliği artırmak için her arazi sahibinin hayvan sahibi olması için yurtdışından hayvan ithal etmeye başlamıştır. Bugün ülkede 817,450 büyükbaş, 1,4 milyon küçükbaş bulunmaktadır ve sayıların artırılması için daha gelişmiş tesislerin oluşturulmasına çalışılmaktadır İthalat ve İhracat Ürünleri 2000 yılında, kahve üretimi ton olarak gerçekleşmiştir yılında çay 18 milyon $ gelir getirirken, ton ile en büyük ihracat kalemi olmuştur. Ayrıca kalay cevheri Ruanda nın diğer ihracat mallarıdır. Ruanda ihracatının çoğu Çin (% 9.1), Almanya (% 7,3), ABD (% 4,5), Tayland (% 8,6) ve Belçika (% 4.1) ile gerçekleşmektedir. Ruanda ekonomisinde ihracatın sağladığı toplam gelirlerin (2009 tahmini) 213 milyon $ civarındadır. Ruanda ihracatı şunlardır: Çay Kahve Coltan Kasiterit Demir cevheri Kalay Hayvan derileri Ruanda ithalatının çoğunu bölge ülkeleri ile gerçekleştirmektedir yılı verilerine göre bu rakam $ olarak gerçekleşmiştir. Kenya (% 15), Uganda (% 13,1), Çin (% 6,2), Belçika (% 5.2) ve Almanya (% 4.5) ithalat yaptığı ülkeler arasındadır. Ruanda Fransa ve İsrail den de ithalat yapmaktadır. Başlıca ithalat ürünleri şunlardır: Makine ve ekipman Çelik Çimento ve inşaat malzemesi Petrol ürünleri Gıda 12

13 4. Ormancılık Yapısı 4.1. Ormancılık Teşkilat Yapısı Ülkedeki ilk ormancılık faaliyetleri 1920 yılında başlayıp 1948 yılına kadar uzanan dağlık arazileri erozyondan korumak ve yakacak temini amaçlı yapılan çalışmalardır yılında ülke ormanları Belçikalı yetkililer tarafından rezerv ormanlar olarak ilan edilmiş ancak çıkartılan yönetmelikler uygulanamamıştır. Kümülâtif olarak 1967 yılına kadar ha alan ağaçlandırılmıştır yılında ha lık alanda kurulan Kibuye Pilot Orman Projesi ülkedeki gerçek anlamda ilk ormancılık faaliyeti olmuştur yılında ise Ruanda Tarım Bilimleri Enstitüsü kurularak ülkedeki silvikültürel faaliyetlere yön verilmeye çalışılmıştır li yıllarda ülkedeki ormancılık politikasını orman kaynaklarının korunması oluşturmakta da idi. Orman üretiminin geliştirilmesi ve artırılması ve orman ürünlerinin kullanımı ek hedeflerdi. Odun kesme ve satışını düzenleyen 1930 yılında yürürlüğe girmiş daha sonra 1988 yılında bazı değişikliklere uğramıştır. Bu düzenleme kapsamında ormanların korunması, fidan dikimi, ormanlarda denetim ve cezai hükümler konularında düzenlemelere gidilmiştir yılında kalkınma öncelikli ormancılık politikaları dikkate alınmış 1993 yılında kabul edilmiş, 1994 yılında ülkede meydana gelen iç savaş yürürlüğe girmesini geciktirmiştir. Ülkede ormancılık faaliyetleri yılları arasında Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (MINAGRI) altında yürütülmüştür. Bu yıllarda orman faaliyetleri üç başlık altında ele alınmıştır. 1-Ağaçlandırma 2-Orman Yönetimi ve Planlama 3-Teknoloji ve İşletme Ülkede bulunan Milli Parklar Ticaret, Sanayi ve Turizm Bakanlığı sorumluluğundadır yılında büyük bir ağaçlandırma kampanyası başlatılmış 1975 yılında ha olan ağaçlandırma sahaları 1989 yılında ha ulaşmıştır yılında başlayan ülkedeki iç savaş ve soykırım nedeniyle bu faaliyetler durma noktasına gelmiştir. İç savaş nedeniyle yılları arasında tüm ormancılık faaliyetleri askıya alınmıştır. Ormanlık alanlar savaştan kaçan insanlar tarafından tahrip edilmiştir yılına kadar tahrip edilmiş ve dağınık halde bulunan ha alan tekrar bir araya getirilmiştir yılında Orman ve Maden Bakanlığı kurulmuştur. En son yapılanma ile ormancılık faaliyetleri Doğal Kaynaklar Bakanlığı altında yürütülmektedir Orman Varlığı ve Üretilen Orman Ürünleri (Odun ve Odun Dışı Ürünler) Üretilen ahşap ürünler inşaat ve mobilya için kullanılır. Piyasada local olarak mevcut egzotik birçok tür vardır. En çok kullanılan türler %45 ile Eucalyptus tür. Ayrıca Grevillea ve Cypress de kullanılmaktadır. İthal ahşap türleri de Libuyu, Muvula ve Markhamia yı içermektedir. Bu türler genellikle mobilyalar için kullanılır. Esas yetişme ortamı Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin doğu kısımlarıdır. 13

14 Ülkede hükümetler ormanların sürdürülebilir kullanılması gerektiğinin bilincindedir yılında ülkede inşat sektöründe genç meşçerelerde bulunan orman ürünlerinin kullanılması sebebiyle Podocarpus usambarensis, Entandrophragma excelsum ve Carapa grandiflora türleri yok olma riski altındadır. Odun dışı orman biyolojik kökenli ürünlerdir. Orman dışı ürünler İnsanlar ve veteriner tarafından ilaç olarak kullanılan yem, bal ve bal yapan bitkiler ile meyve, ağaç tohumlarıdır. Ayrıca uçucu yağlar, el sanatları yapımı için malzeme, mantar, süs bitkileri de kullanılmaktadır. Geleneksel yöntemlerle yapılan hastalık tedavilerinde özellikle Mbarubukeye ve Murekezi 1999, Niang 1996 hastalıklarının tedavisinde 39 odunsu bitki türü kullanılmaktadır. Arıcılık anlamında ülkede özellikle 27 bal yapan doğal bitki tespit edilmiştir Tablo 2: Orman ve Diğer Alan Oranları (2010 yılı itibariyle) 2010 Ormanlık ve Diğer Alan Oranları Orman (Forest) Kara alanı Diğer ağaçlık alanlar (OWL) Diğer alanlar (OL) Ülke ha % arazi alanı ha % arazi alanı Toplam Ağaçla kaplı diğer alanlar Su ile kaplı alanlar (1 000 ha) Ülke alaını (1 000 ha) Rwanda Tablo 3: İşlevlerine Göre Ormanların Durumu (2010 yılı itibariyle) İşlevlerine göre Ormanların Durumu 2010 Ana fonksiyonlar (%) Ülke Toplam Ormanlık alan (1 000 ha) Üretim Toprak ve Su Koruma Biyoçeşitliliğin Korunması Sosyal Servisler Çoklu Kullanım Diğer Bilinmeyenler Rwanda Tablo 4: Odun Üretim Durumları Odun Üretim Durumları Ülke Endüstriyel Yuvarlak Odun Toplam hacim (1 000 m3 kabuklu) 2005 Orman durumu (%) Yakıt odunu Toplam hacim (1 000 m3 kabuklu) 2005 Orman durumu (%) Rwanda Ormancılığın Ekonomideki Payı Ormancılık faaliyetlerinin milli ekonomiye katkısı geçmiş yıllar itibariyle tam olarak bilinmez iken 1991 yılı itibariyle yapılan değerlendirmede Tarım Ulusal Komisyonu ve ulusal muhasebe sistemi kayıtlarına göre GSYİH'ye katkısı 1987 yılında sadece yüzde 1,9 du. 14

15 4.4. Ormancılık Eğitimi ve Ormancılık Araştırma Enstitüleri Ülkede yılları arasında NYAMISHABA ve KIBISABO da Ormancılık Teknisyenleri için iki teknik okul açılmıştır. Orman kaynaklarının yönetimi ile ilgili Ulusal Ormancılık Kurumu oluşturulmuştur. (NAFA) Ormancılık Faaliyetlerinin Gelişim Kronolojisi Yıllar Olaylar 1924 Albert Milli Parkı ve Volkanlar Milli Parkı İlk Büyük Ölçekli Ağaçlandırma Faaliyetleri 1933 Ruhande Arboretum Oluşturulması 1934 Akagera Milli Parkı 1970 Avrupa, Amerika ve Afrika'da çeşitli üniversitelerde ormancılık eğitimlerinin başlaması Büyük Ormancılık Projelerinin Uygulanmaya Başlaması Ağaç Dikme Gününün Kurumsallaşması Orman Tohum Merkezinin Oluşturulması.(BUTARE) Ormancılık Teknisyenleri için iki teknik olkul açılması.(nyamishaba ve KIBISABO) 1981 Orman Genel Müdürlüğü'nün Kurulması Zaire-Nil Doğal Ormanlarının Korunması ve Yönetilmesi Eylem Planı yıllık Ormancılık Planlarının Hazırlanması İlk Ormancılık Yasasının Hazırlanması Ulusal Ormancılık Fonunun Oluşturulması.(NFF) 1994 Ormancılık Faaliyetlerinin Kesintiye Uğraması Milli Ağaç Dikme Bayramı ve Ağaçlandırma Faaliyetlerinin Devamı 1996 Ormanların Rehabilitasyonu Programı (1998 yılından sonra uygulanmıştır.) 1999 İlçe Düzeyinde İlk Teknik Ormancılık Faaliyetleri Orman Teşkilatının Reorganizasyonu.(MINAGRI) 2000 Milli Ağaçlandırma Haftasının Kurumsallaşması MINAGRI Tarafından Ormanlardan Ağaç Kesiminin Durdurulması Emri 2002 Orman Koruma Hizmetlerinin Oluşturulması Ormanlardan Sorumlu Bakan Atanması Orman Yönetimi Destek Projesinin Başlaması. (PAFOR) 2003 FAO'nun Rwanda'da Faaliyetlerine Başlaması İlk Ulusal Ormancılık Politikalarının Belirlenmesi İlk Ulusal Orman Envanterinin Hazırlanması Ruanda Ağaçlandırma Destek Pragramının Başlaması. (PAREF) 2008 Ulusal Ormancılık Kurumunun Oluşturulması. ( NAFA) 2009 Orman ve Maden Bakanlığı'nın Kurulması. 15

16 5. Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Faaliyetlerinin Yer Aldığı Kurumlar 5.1. Ulusal Odak Noktaları Ülkede orman faaliyetleri, çölleşme ile mücadele, erozyon kontrolü faaliyetleri Ulusal Ormancılık Kurumu (NAFA) tarafından yürütülmekte ve kurum bünyesinde 2010 yılı itibariyle 27 ormancılık uzmanı görev yapmaktadır Ulusal Stratejik Belge ve Eylem Planları 2010 yılı Mart ayında Ulusal Ormancılık Politikası yayınlanmıştır. Ruanda Ormancılık Politikası kapsamında yapılması gerekenler 10 başlık altında sıralanmıştır. 1-Kalıcı Orman Tesisi, 2-Orman Ürünleri İşleme Endüstrileri, 3-Kapasitenin Geliştirilmesi, 4- Kentsel Ormanlar, 5-Çiftlik Ormanları, 6-Ticari Orman Plantasyonları, 7-Havza Yönetimi, 8- Ormancılık Eğitim, Öğretim ve Araştırma Faaliyetleri, 9-Ağaçlandırma Faaliyetleri, 10- Ormanlarda Biyolojik Çeşitlilik 6. Uluslararası İlişkiler 6.1. Uluslararası Kurumlarla Olan İlişkiler ve Raporlar Ruanda, BM ve kısa adı OCAM olan Afrika Cemiyeti Teşkilatı, Malgache et Mauricienne ve Afrika Birliği teşkilatı (OUAU)na üyedir. Tablo 5: 1 Ocak 2010 itibariyle Bağlı olduğu Anlaşmalar ve Sözleşmeler Ülke CBD a UNFCCC b Kyoto Protocol c UNCCD d ITTA e CITES f Ramsar g World Heritage Convention h Rwanda X X X X X X X X NLBI i 16

17 7. Ormancılık, Çölleşme ile Mücadele ve Erozyon Kontrolü Falliyetleri (GZFT Analizi olarak) GZFT(Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar, Tehditler) ANALİZİ RWANDA SWOT ANALİZİ Güçlü Yönler 1-Yeni gelişmelere açık olması. 2-Ormancılık konusunda ayrı bir kurumun bulunması. Fırsatlar 1-Ormancılık faaliyetleri kurumsal anlamda geliştirilmesinin gerekliliği Zayıf Yönler 1-Teknik personel yetersizliği 2-Mali kaynaklar Tehditler 1-İç savaş tehlikesinin var olması nedeniyle güvenliğin yeterli olmaması. 2-Ülkenin erozyon ve çölleşmeye maruz kalan ülkelerden olması. 8.KAYNAKÇA