Bölüm 5 11/12/2014 ENFORMASYON TEKNOLOJI SI (ET) ALTYAPISI VE GELI S MEKTE OLAN TEKNOLOJI LER

Transkript

1 DİJİTAL İŞLETMEYİ YÖNETME, 12. BASIMDAN ÇEVİRİ Öğrenme Hedefleri Bölüm 5 ENFORMASYON TEKNOLOJI SI (ET) ALTYAPISI VE GELI S MEKTE OLAN TEKNOLOJI LER ET altyapısını ve bileşenlerini tanımlamak ET altyapı evriminin safhalarını ve teknoloji gelişimini belirlemek ve tanımlamak Çağdaş bilgisayar donanım platform eğilimlerini değerlendirmek Çağdaş yazılım platform eğilimlerini değerlendirmek ET altyapısı yönetimi ve yönetim çözümleri konusundaki zorlukları değerlendirmek 2 BART Yeni Bir ile Hızlanmakta Problem: Eskimiş sistemler zamanında kararlar için yeterince hızlı bir şekilde enformasyon verememektedir; 7/24 faaliyetler için çok güvenilmezdir Çözümler: Değiştirilen ve yükseltilen donanım ve yazılım ve kullanılan ileri teknoloji Şebeke (Grid) bilgi işlem Sanallaştırma Yaprak sunucular Bilgisayar enerji kullanımını azaltarak ve hizmetleri moderleştirerek; kaynakların daha etkin kullanımında ET nin rolünü göstermektedir ET altyapısı: Kurumların belirli enformasyon sistemleri uygulamaları için bir platform sağlayan paylaşılan teknoloji kaynağı I şletme çapında hizmetler: Bilgi işleme hizmeti sağlayan bilgi işlem platformu Telekomünikasyon hizmeti Veri yönetimi hizmeti Yazılım uygulama hizmeti Fiziksel tesislerin yönetimi hizmeti ET yönetimi, standartları, eğitimi, araştırma ve geliştirme hizmeti Hizmet platformu bakış açısı yatırımların değerinin anlaşılmasını kolaylaştırır 3 4 I S LETMELER ARASINDA BAĞLANTILAR, ET ALTYAPISI VE I S LETME YETKI NLI KLERI S EKI L 5-1 İşletmenin; müşterilerini, tedarikçilerini ve çalışanlarını destekleme becerisi olan işletme hizmetleri, ET altyapısının doğrudan bir işlevidir. İdeal olanı, bu altyapının işletmenin işletme ve enformasyon sistemleri stratejisini desteklemesidir. Yeni enformasyon teknolojileri, müşterilere sağlanan hizmetlerine olduğu kadar işletme ve ET stratejileri üzerinde de güçlü bir etkiye sahiptir. nın gelişimi Genel amaçlı ana bilgisayar ve mini bilgisayar dönemi: halen 1958 IBM ilk ana bilgisayar 1965 daha düşük ücretli DEC minibilgisayarlar Kişisel bilgisayar dönemi : halen 1981 IBM PC 80lerde ve 90larda yaygınlaşan kişisel yazılım I stemci/sunucu dönemi: halen Masaüstü bilgisayar olarak ifade edilen istemciler, çeşitli hizmetler ve kabiliyetler sağlayan güçlü sunucu bilgisayara bağlanmaktadır Bilgisayar işleme süreci bu iki veya daha çok makine arasında bölüşülmektedir. Değişik tiplerde sunucular (ağ, uygulama, Web) 5 6 1

2 ET ALTYAPISI GELI S I MI NI N AS AMALARI Burada ET altyapı gelişiminde beş dönemin her birindeki sistem yapılanmasının karakteristikleri gösterilmektedir.. S EKI L 5-2 ET altyapısının gelişimi (devam) Kurumsal bilgi işlem dönemi: halen İnternet standart ve uygulamaları ile farklı ağları birbirine bağlayan ağ standartları ve yazılım araçlarına döndü Bulut ve mobil bilgi işlem dönemi: 2000 den günümüze Bilgi işlem kaynakları (bilgisayarlar, depolama cihazları, uygulamalar ve hizmetler) havuzuna ağ üzerinden (çoğunlukla internette) ulaşılmasını sağlayan bir bilgi işlem modelini ifade etmektedir Bilgi işlemin en hızlı gelişen şekli 7 8 ET ALTYAPISI GELI S I MI NI N AS AMALARI (devam) ÇOK KATMANLI I STEMCI /SUNUCU AĞI (N-KATMANLI) Burada ET altyapı gelişiminde beş dönemin her birindeki sistem yapılanmasının karakteristikleri gösterilmektedir. S EKI L 5-2 S EKI L 5-3 Çok katmanlı istemci/sunucu ağında istemcinin hizmet talepleri farklı seviyedeki sunucular tarafından karşılanır Altyapı gelişiminde teknoloji desteği sağlayıcılar Moore kanunu ve mikroişlemci gücü İşleme gücü her 18 ayda ikiye katlanmakta Nanoteknoloji: Transistor boyutları atom genişliğine kadar küçültülebilir Yığınsal dijital depolama kuralı Her yıl depolanan veri miktarı ikiye katlanmaktadır MOORE KANUNU VE MI KRO I S LEMCI PERFORMANSI Minik bir mikroişlemcide 2 milyar transistor olması işleme gücünü katlanarak arttırmaktadır. İşleme gücü MIPS (saniyedeki milyon başına işlem sayısı) üzerinde artış gösterir. S EKI L

3 ÇI PLERI N DÜS EN MALI YETI Daha az alanda daha fazla sıkıştırılması, transistorün maliyetini düşürdüğü gibi kullanıldığı ürünün maliyetini de düşürmüştür. S EKI L 5-5 NANOTÜP ÖRNEKLERI Nano tüpler insan saçından kere daha incedir. Bunlar karbon altıgenlerin sarılmış sayfalarından oluşmaktadır, çok küçük kablolar veya elektronik cihazlar kadar potansiyel kullanımları vardır ve elektrik akımının oldukça güçlü iletkenleridir. S EKI L VERI DEPOLAMANIN MALI YETI ÜSTEL OLARAK DÜS MEKTEDI R de ilk manyetik depolama cihazı kullanıldığından beri, kilobyte verisinin depolama maliyeti üstel olarak azaldı ve ortalama her 15 ayda bir dijital depolama miktarı katlandı. S EKI L 5-7 Altyapı gelişiminde teknoloji desteği sağlayıcılar (devam) Metcalfe nin kanunu ve ağ ekonomisi Ağdaki üye sayısının büyümesiyle doğrusal olarak, tüm sistemin değeri üstel ve üye sayısı artışına bağlı olarak sürekli büyümektedir Ağ üyeleri arttıkça daha çok kişi kullanmak isteyecektir (ağ erişim talebi artar) Altyapı gelişiminde teknoloji desteği sağlayıcılar (devam) Azalan iletişim maliyetleri ve internet Dünya çapında tahminen 1.5 milyar insanın internet erişimi var İletişim maliyetleri çok küçük değerlere düşer ve sıfıra yaklaşırsa, iletişim kullanımı ve bilgi işleme imkanları patlar S EKI L 5-8 I NTERNET I LETI S I M MALI YETLERI ÜSTEL OLARAK DÜS ÜYOR İnternet popülasyonundaki büyümenin bir nedeni internet bağlantısı ve tüm iletişim maliyetlerinin hızlı düşüşüdür. İnternet erişiminin kilobit başına maliyeti 1995 den beri üstel olarak azalmaktadır. Dijital abone hattı ve kablo modemler bir kilobitlik iletişimi 2 sentlik perakende ücretle sağlamaktadırlar

4 11/12/2014 Altyapı gelişiminde teknoloji desteği sağlayıcılar (devam) ET altyapısı 7 ana bileşenden oluşmaktadır Standartlar ve ağ iletişimi Teknoloji standartları: Ürünlerin uygunluğunu ve ağla iletişim sağlama becerileri Güçlü ölçek ekonomileri serbest bırakır ve üreticilerin bir standarda bağlı ürünlere odaklanmaları ile fiyatlar düşer 19 Bilgisayar donanım platformları I şletim sistemi platformları Kurumsal yazılım uygulamaları Veri yönetimi ve depolama Ağ/ telekomünikasyon platformları Internet platformları Danışmanlık ve sistem bütünleştirme hizmetleri 20 ET ALTYAPISI EKO-SI STEMI Bilgisayar donanım platformları Sunucu makineleri Bir işletmede ahenkli bir altyapının sağlanması için koordine edilmesi gereken yedi temel bileşen vardır. Burada listelenenler temel teknolojiler ve her bir bileşenin tedarikçileridir. Masaüstü bilgisayar, mobil araçlar PDA lar, laptoplar Sunucular Yaprak sunucular: ultra ince, raflarda saklanan bilgisayar Anabilgisayar: S EKI L 5-9 IBM anabilgisayarı, binlerce küçük yaprak bilgisayar kullanma yeteneği En büyük çip üreticileri: AMD, Intel, IBM Lider işletmeler: IBM, HP, Dell, Sun Microsystems Infrastructure Components YENI YE DOKUNUS I şletim sistemi platformları Etkileşimli Oturumu okuyunuz ve aşağıdaki soruları tartışınız I şletim sistemi Sunucu seviyesi: % 75 Windows; % 25 Unix ya da Linux Kullanıcı seviyesi: % 90 Microsoft Windows (XP, 2000, CE, gibi) El cihazları işletim sistemi (Android, iphone işletim sistemi ) Bulut bilgi işlem işletim sistemi (Google - Chrome işletim sistemi) Kurumsal yazılım uygulamaları Kurumsal uygulama sağlayacıları: SAP ve Oracle Arayazılım sağlayacıları: BEA 23 Çoklu dokunuş teknolojisi hangi problemleri çözmüştür? Çoklu dokunuş ara yüzlerinin avantaj ve dezavantajları nelerdir? Nasıl kullanılır? Açıklayınız. Çoklu dokunuş ara yüzünden faydalanan üç tane iş uygulaması tanımlayınız. Eğer siz veya işletmeniz çoklu dokunuş ara yüzü sistemi veya bilgisayarı kullanmayı düşünüyorsanız, hangi yönetim, örgüt ve teknoloji sorunları ele alınmalıdır? 24 4

5 Veri yönetimi ve depolama Veritabanı yazılımı: IBM (DB2), Oracle, Microsoft (SQL Server), Sybase (Adaptive Server Enterprise), MySQL Fiziksel veri depolama: EMC Corp (büyük-ölçekli sistemler), Seagate, Maxtor, Western Digital Depolama alanı ağları (DAA): Depolama için ayrılmış bir yüksek hızlı ağ üzerinde birden fazla depolama aygıtlarına bağlanmaktadır Ağ/telekomünikasyon platformları Telekomünikasyon hizmeti Telekomünikasyon, kablo, telefon işletmelerinin ses hatları ve internet erişim ücreti AT&T, Verizon Ağ işletim sistemleri: Windows Server, Novell, Linux, Unix Ağ donanım sağlayıcılar: Cisco, Alcatel-Lucent, Nortel, Juniper Networks Internet platformları Donanım, yazılım, web barındırma hizmeti, (Web hosting hizmeti dahil) intranets, extranets Internet sunucu bilgisayar pazarı: Dell, HP/Compaq, IBM Web yazılım uygulama/geliştirme araçları: Microsoft (FrontPage,.NET) IBM (WebSphere) Sun (Java), bağımsız yazılım geliştiriciler: Adobe, RealMedia Danışmanlık ve sistem bütünleştirme hizmetleri Büyük bir işletmenin bile personel, yetenek, bütçe, ya da tüm ET altyapısını toparlamak ve oluşturmak için gerekli kaynakları yoktur. Yazılım bütünleştirmesi: Yeni altyapının eski sistemlerle çalışmasını sağlama Miras kalan sistemler: Ana bilgisayarlar için yaratılmış, yenilenmesi ve yeniden tasarlanması yüksek maliyetli olabilecek hareket işleme sistemleridir. Accenture, IBM Küresel Hizmetler, EDS, Infosys, Wipro Gelişmekte olan mobil dijital platform Cep telefonu, akıllı telefonlar (BlackBerry, iphone) Veri transferi, internette gezinme, e-posta ve anlık mesajlaşma Netbooklar: Kablosuz iletişim ve temel bilgi işlem görevleri için optimize edilmiş küçük, daha ucuz ve hafif kısmi dizüstü bilgisayarlar Tabletler (ipad) Dijital e-kitap okuyucu (Kindle) S ebeke bilgi işlem Sanal süper bilgisayar yaratmak amacıyla coğrafi olarak birbirlerinden uzak olan bilgisayarların tek bir ağ üzerinden işlem güçlerinin birleştirilmesidir Maliyet tasarrufu, hız ve çeviklik sağlar Sanallaştırma Tek bir fiziksel kaynağın (sunucu veya depolama aygıtları gibi) kullanıcıya birden çok mantıksal kaynak olarak görünmesine olanak verir (Örneğin, bir sunucu veya ana bilgisayarın farklı makineler olarak hareket ederek birçok farklı işletim sistemini aynı anda çalıştırabilmesi). Donanım ve güç harcamalarını azaltır Donanım yönetimi merkezileşir

6 Bulut bilgi işlem I htiyaç duyulan kaynağın fiziksel konumuna veya kullanıcıların kendi konumlarına bağlı kalmaksızın kullanıcıların elde etmesine imkân tanır Bir hizmet olarak altyapı Bir hizmet olarak platform Bir hizmet olarak yazılım Bulut kamu veya özel olabilir I şletmelerin ET yatırımlarının en aza indirgenmesine imkan verir Sakıncaları: güvenlik ve güvenilebilirlik Yeşil bilgi işlem Bilgisayarlar, sunucular ve bunlarla ilgili monitör, yazıcı, depolama aygıtları, ağ ve iletişim sistemleri gibi araçların tasarımı, üretimi, kullanımı ve atılmasının çevre üzerindeki etkisini en aza indirmeyi pratik ve teknolojik olarak ifade eder Otonom bilgi işlem kendi kendilerini yapılandıran, optimize eden ve ayarlayan, bozulduğu zaman kendilerini onaran ve dışarıdaki davetsiz misafirlere ve kendine zarar vermeye karşın kendilerini korumak için geliştirilmiş endüstri çapında bir çabadır Otomatik virüs güncelleme yazılımları gibi; Apple ve Microsoft ikisi de otomatik güncelleme kullanır Yüksek performans ve güç tasarruflu işlemciler Çok çekirdekli işlemci YES I L BI LGI I S LEM I S LETME I ÇI N I YI MI DI R? Etkileşimli Oturumu okuyunuz ve aşağıdaki soruları tartışınız Veri merkezi enerji tüketiminin neden olduğu iş ve sosyal sorunlar nelerdir? Bu sorunlar için ne gibi çözümler mevcuttur? Hangileri çevre dostudur? Bu çözümlerin işletmeye faydaları ve maliyetleri nelerdir? Tüm işletmeler yeşil bilgi işlem (çevreci bilgi işlem) e doğru hareket etmeli midir? Neden? Linux ve açık kaynak yazılımlar Açık kaynak yazılım: dünya çapında yüz binlerce programcı bir topluluk tarafından üretilmiştir Linux: Açık kaynak kodlu işletim sistemi Web için yazılımlar Java: Nesne-tabanlı programlama dili İşletim sistemi, bağımsız işlemci Ajax Asenkron JavaScript ve XML bir istemci ve sunucuya sayfanın yeniden yüklenmesine gerek kalmadan küçük değişiklikler yapma imkânı sağlar Web Hizmetleri Web standartları ve dilleri kullanarak veri değişimi sağlayan yazılım bileşenleri XML: Genişletilebilir I şaretleme Dili HTML den daha güçlü ve esnek Etiketleme bilgisayarlara otomatik veri işleme izni verir SOAP: Basit Nesne Erişim Protokolü veri ve talimatların birinden diğerine aktarılmasını sağlayan uygulamalarda mesajların yapılandırılması için bir dizi kurallardır WSDL: Web Hizmetleri Tanımlama Dili Web hizmet ve yeteneklerinin tanımlandığı çerçevedir UDDI: Evrensel Açıklama, Keşif ve Bütünleştirme Web hizmetleri dizini Hizmet odaklı mimari (SOA) Birbirleriyle haberleşen çalışan yazılım uygulamaları oluşturmak için kendi kendine yeten hizmetler grubudur Yazılım geliştiriciler bu hizmetleri gerektiğinde diğer uygulamaları bir araya getirerek diğer birleşmelerle yeniden kullanır Örnek: Bir işletmede basılı fatura hesaplama ve gönderme için fatura hizmeti. Dollar Rent A Car Southwest Havayolu nun web sayfası kullanılarak çevirimiçi rezervasyonu yapılabilmesi

7 DOLLAR WEB SERVI SLERI NI KULLANARAK NASIL ARABA KI RALIYOR S EKI L 5-10 Dollar Rent A Car, diğer işletmelerin enformasyon sistemleri ile konuşmak için standart bir ara katman yazılımı ile Web hizmetlerini kullanır. Dollar Rent A Car, diğer işletmelerin enformasyon sistemlerine bağlanma işini, her işletme sistemleri için ayrı bir bağlantı kurmak zorunda kalmadan buradaki bir dizi Web hizmetlerini kullanarak yapabilmektedir. Dış kaynak yazılımı ve bulut hizmetleri Yazılım için üç dış kaynak: 1. Yazılım paketleri ve kurumsal yazılım 2. Dış kaynak yazılım İç:» Öncelikle arayazılım için entegrasyon hizmeti ve yazılım desteği Denizaşırı:» Dış kaynaklı yeni programlar artmasına rağmen öncelikle alt düzey bakım, veri girişi ve çağrı merkezi operasyonları Dış kaynak yazılımı ve bulut hizmetleri (devam) 3. Bulut tabanlı yazılım hizmeti Hizmet olarak yazılım (SaaS) İnternet üzerinden web tarayıcısı ile ulaşılır bireyler ve küçük işletmeler için ücretsiz veya düşük maliyetli araçlara ek olarak, kurumsal yazılım ve diğer karmaşık işletme fonksiyonları, büyük ticari yazılım satıcıları hizmetleri Kullanıcı her alışveriş veya abonelik için ödeme yapar Örneğin: Salesforce.com Hizmet Seviyesi Anlaşması (HSA): servis sağlayıcılarla yapılan resmi anlaşma I S LETME YAZILIMININ DEĞI S EN KAYNAKLARI 2010 yılında, ABD işletmeleri yazılım için 291 milyar USD üzerinde harcama yapacaktır. Bunun yaklaşık yüzde 40 ı (116 milyar USD) ya kurumsal yazılım satıcılarının sattığı işletme çapında uygulamalar ya da bireysel başvurularla hizmet sağlayıcının kiraladığı veya sattığı yazılım modülleri işletme dışından kaynaklarla karşılanmış olacaktır. Başka bir yüzde 10 (29 milyar USD) yazılım hizmeti satıcılarına çevrimiçi bulut tabanlı bir hizmet olarak harcanmaktadır S EKI L 5-11 Dış kaynak yazılımı ve bulut hizmetleri (devam) Mashup iki veya daha fazla çevrimiçi uygulamanın birleştirilmesi (Google Maps) Uygulamalar internet üzerinden dağıtılan ve bilgisayarınızda veya cep telefonunuzda internet ile çalışan küçük yazılım parçalarıdır iphone, BlackBerry, Android Genellikle internet üzerinden dağıtılır Platform ve altyapı değişimi ile başa çıkmak I şletme büyüdükçe veya küçüldükçe ET esnek ve ölçeklendirilebilir olmalıdır Ölçeklendirme: çok sayıda kullanıcıya bir bilgisayar, ürün ya da sistemi bozulmadan hizmeti genişleterek sunabilme yeteneği Mobil bilgi işlem ve bulut bilgi işlem için Yeni politika ve yöntemlere gereksinim Bilgi işlem çalışması ve yazılım ihtiyacının karşılanması için sözleşmeye dayalı anlaşma

8 Yönetim ve Yönetişim ET altyapısını kim kontrol ediyor? ET bölümü nasıl örgütlenmeli? Merkezi Merkezi ET bölümü karar alır Merkezsiz ET iş bölümleri kendi kararlarını alırlar Altyapı harcamaları iş birimleri arasında nasıl tahsis edilecektir? Akıllı altyapı yaptırımları yapma Teknoloji Varlıklarına Toplam Sahip Olma Maliyeti Kira satın alma Toplam sahip olma maliyeti (TCO) Doğrudan ve dolaylı maliyetlerin analizi Donanım ve yazılım satın alma maliyetleri hesabı TCO da sadece yaklaşık yüzde 20 dir Diğer maliyetler: Kurulum, eğitim, destek, çalışmama süresi, altyapı, mekan ve enerji TCO bulut bilgi işlem kullanılarak, donanım ve yazılım kaynaklarında daha çok merkezileşme ve standartlaşma ile azaltılabilir ET Altyapı yatırımı için rekabeti etkileyen güçler modeli 1. I şletmenizin hizmetleri için piyasa talebi 2. I şletmenizin iş stratejisi 3. I şletmenizin ET stratejisi, altyapısı ve maliyeti 4. ET değerlendirmesi 5. Rakip işletme hizmetleri 6. Rakip işletme ET altyapı yatırımları I S LETME YAZILIMININ DEĞI S EN KAYNAKLARI S EKI L 5-12 İşletmemizin ET altyapısına ne kadar harcaması gerekir? sorusunu yanıtlamak için altı faktörü kullanabilirsiniz All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written permission of the publisher. Printed in the United States of America. Copyright 2011 Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall 47 8