BİLGİ TEKNOLOJİLERİ ALTYAPISI ve TEKNOLOJİLERİN ORTAYA ÇIKMASI

Transkript

1 BİLGİ TEKNOLOJİLERİ ALTYAPISI ve TEKNOLOJİLERİN ORTAYA ÇIKMASI

2 Bilgi teknolojileri altyapısı, işletmenin belirli bilgi sistemi uygulamaları için ortam sağlayan teknolojik kaynaklarıdır. Bilgi teknolojileri altyapısı, donanım, yazılım, danışmanlık, eğitim ve uygulama gibi işletmenin tümü tarafından paylaşılan hizmetlere olan yatırımları içerir.

3

4 Bilgi teknolojileri altyapısı; kurumun bütünündeki çalıştırılması gereken yazılım uygulamalarının ve fiziksel aygıtların bileşiminden oluşur. Fakat bilgi teknolojileri altyapısı aynı zamanda ve yönetim tarafından finanse edilen, işletme çapındaki hizmetleri, teknik ve beşeri imkanları da içerir. Bu hizmetler;

5 Çalışanların, müşterilerin, uygun hesaplama ortamlarına, satıcılara, masaüstü bilgisayarlara, dizüstü bilgisayarlara, internete bağlanan aygıtlara, büyük merkezi bilgisayarlara, PDA lara bağlanmak için bilgi işlem hizmetleri sağlayan bilgi işlem platformları

6 Çalışanlara, müşterilere, tedarikçilere video, veri, ses bağlantısı sağlayan iletişim hizmetleri, Veri analizine imkan sağlayan, kurumsal verileri saklayan ve yöneten veri yönetim hizmetleri

7 Kurumsal kaynak planlama, müşteri ilişkileri yönetim sistemi, tedarik zinciri yönetim sistemi, bilgi yönetim sistemi gibi bütün işletme birimleri tarafından paylaşılan kurumsal genişlikte imkanlar sağlayan uygulama yazılım hizmetleri

8 Veri yönetimi, iletişimi ve bilgi işleme için gerek duyulan fiziksel imkanları geliştiren ve yöneten fiziksel imkanlar yönetim hizmetleri, İşletmenin bilgi teknolojilerini ne zaman ve nasıl kullanılacağını belirten standartlar ve politikaları sağlayan bilgi teknolojileri standartları hizmetleri

9 Bilgi teknolojileri hizmetleri için işletme ünitelerinin altyapısının planlanması, geliştirilmesi ve koordinasyonu, proje yönetim hizmetlerinin sağlanması, bilgi teknolojileri harcamalarının yönetilmesi için bilgi teknolojileri altyapı hizmetleri

10 Bilgi teknolojileri yatırımlarının planlanması ve yönetilmesinde sistemi kullanacak olan çalışan ve yöneticilerin eğitilmesini sağlayan bilgi teknolojileri eğitim hizmetleri Bilgi teknolojilerinin gelecekteki potansiyel yatırımlarının araştırılmasını sağlayan bilgi teknolojileri araştırma ve geliştirme hizmetleri.

11 Bugün işletmelerdeki bilgi teknolojileri altyapısı, bilgi işlem platformlarındaki 50 yıllık gelişmenin sonucudur. Bu gelişmede, her biri farklı hesaplama ve işleme gücüne, özellik ve altyapı elemanlarına sahip olan beş aşama bulunmaktadır.

12 Elektronik Hesaplama Makineleri Devri ( ) Bu ilk dönemde kullanılan makineler hesaplama amaçlı kullanılan delikli kart okuyan genel toplama yapan ve rapor oluşturma için kullanılan makineler olarak çalışmaktaydı. Hesaplama işlerinde çok etkili olmalarına karşın çok büyük ve hantal idiler. Programcıları yoktu. Bir kişi operatör olarak bütün kaynakları ve sistemi kontrol etmekteydi.

13 Genel Amaçlı Merkezi Sistemler ve Minibilgisayar Devri (1959-Günümüz) Merkezi bilgisayar sistemleri, özel iletişim hatları ve özel iletişim protokolleri kullanarak merkezi bilgisayara bağlanan binlerce terminalleri desteklemekteydi. İlk olarak 1959 yılında, havayolları rezervasyon sistemi için kullanıldı. Bu sistem ulusal ölçekte, gerçek zamanlı, etkileşimli işlem yapan binlerce makinenin bağlanmasından oluşmaktaydı.

14 Kişisel Bilgisayar Devri (1981-Günümüz) İlk kişisel bilgisayarlar (Xerox, Alto, MIT Altair, Apple I ve Apple II gibi) 1970 lerde ortaya çıkmış, bu makinelerin dağıtımı sadece meraklıları ile sınırlı kalmıştı de IBM in PC si ile kişisel bilgisayar devri başlamış oldu.

15 İstemci-Sunucu Devri (1983-Günümüz) İstemci/sunucu hesaplama döneminde masaüstü veya dizüstü bilgisayarlar istemci, ağ bağlantısına sahip güçlü, istemci isteklerine cevap verecek özellikli bir makine de sunucu olarak adlandırılır. Hesaplama işlemi iki makine arasında paylaştırılır.

16 Çok Katmanlı İstemci-Sunucu Mimarisi

17 Kurumsal İnternet-Hesaplama Devri (1992-Günümüz) İstemci-sunucu modeli bir dizi problemlerin ortaya çıkmasına neden oldu. Büyük ölçekli firmalar, uyumlu bir hesaplama ortamı oluşturabilmek için bütün yerel alan ağlarını tek bir ağ üzerine toplamaya çalıştılar. Bu da oldukça zordur.

18 Kurumsal İnternet-Hesaplama Devri (1992-Günümüz) 1990 lı yıllarda, işletmeler kurumsal genişlikteki altyapılarına farklı ağ ve uygulamaları entegre etmek için yazılım araçları ve ağ standartları geliştirmeye çalışmaktaydılar sonrasında İnternetin kullanılmaya başlanmasıyla işletmeler farklı ağları bağlamak için standart iletim kontrol protokolü ve Internet protokolü (Transmission Control Protocol /Internet Protocol: TCP/IP) standardını ciddi olarak kullanmaya başlamışlardır.

19 1. Moore Kuralı ve İşlemci Gücü 2. Yığın DepolamaYasası 3. Metcalfe nin Kuralı ve Ağ Ekonomisi 4. Azalan İletişim Maliyeti ve İnternet 5. Standartlar ve Ağ Etkileri

20 Bilgi teknolojileri altyapısı bugün birçok bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenlerin işletme için uygun bir altyapı sağlaması için bir diğeri ile koordineli olması gerekir.

21

22 1. Bilgisayar Donanım Platformları 2. Bilgisayar Yazılım Platformları 3. Veri Yönetimi ve Saklama 4. Ağ ve İletişim Platformları 5. Internet Platformları 6. Danışmanlık ve Sistem Bütünleştirme Hizmetleri

23 Bu platform, masaüstü kişisel bilgisayar, PDA, dizüstü bilgisayarlar ve mobil aygıtlar gibi istemci ve sunucu makineleri içerir. İstemciler genellikle AMD ve Intel işlemcilerini kullanmaktadır. Sunucularda ise genellikle AMD ve Intel işlemciler ile Sun SPARC işlemci, IBM PowerPC mikroişlemcileri de kullanılmaktadır.

24 Blade Server: Bir askı ve kutu içine yerleştirilmiş ultra ince mikroişlemci, saklama ünitesi, ağ bağlantısına sahip sunuculardır. Geleneksel sunuculardan çok az yer kaplarlar. İkincil saklama üniteleri dahili veya harici olabilir.

25 İstemci düzeyinde, kişisel bilgisayarlarda %95, taşınabilir aygıtlarda ise %45 oranında Microsoft Windows işletim sistemleri (Windows XP, Windows Vista, Windows 7 veya Windows CE) kullanılmaktadır. Sunucu pazarında ise %85 oranında Unix veya Unix in güvenilir açık kaynak koduna bağlı çalışan bir akrabası olan Linux işletim sistemi kullanmaktadır.

26 Kurumsal Yazılım Uygulamaları En büyük kurumsal yazılım sağlayıcısı SAP ve Oracle dır. Ancak küçük ölçekli bazı yazılım firmaları da vardır. Bu kategori ayrıca BEA gibi satıcılar tarafından sağlanan, işletmenin mevcut sistemleri arasında bağlantı kurmakla işletme çapında bütünleşme sağlayan Middleware (ara yazılım) yazılımlarını da içermektedir.

27 Veri tabanı yönetim yazılımlarında birkaç seçenek vardır. Veri tabanı yazılımı sağlayıcılarının liderleri, piyasanın %90 ınından fazlasını elinde tutan IBM (DB2), Oracle, Microsoft (SQL Server) ve Sybase (Adaptive Server Enterprise) firmalarıdır. Yeni piyasaya giren MySQL ise HP ve diğerleri tarafından artan bir şekilde desteklenen ücretsiz olarak sağlanan açık kaynak kodlu ilişkisel bir veri tabanı yazılımıdır.

28 Windows Server işletim sistemi, Novell, Linux ve Unix tarafından da takip edilen yerel alan ağı işletim sistemi olarak kullanılmaktadır. Yerel alan ağlarının neredeyse tamamında olduğu kadar kurumsal genişlikteki ağlarda da standart olarak TCP/IP protokolü kullanılır. Ağ donanım sağlayıcılarının liderleri; Cisco, Nortel, Lucent ve Juniper Network tür.

29 Internet platformları, genellikle işletmenin ağ ve iletişim platformları ile yazılım ve donanım platformları ile örtüşmektedir. İşletmeler internet altyapılarına büyük paralar harcamaktadır. Bu harcamalar; donanım, yazılım, şirket web sitelerinin yönetimi, web sayfası sunucuları için ödemeler, intranet ve ekstranet için yapılan harcamalardır.

30 Yazılım entegrasyonu, işletmenin yeni altyapısı ile eski altyapısının birlikte çalışmasını sağlamayı ifade eder. Eski sistem (Legacy System), genellikle yeniden düzenlenmesi veya değiştirilmesi çok maliyetli olduğundan kullanılmaya devam eden merkezi bilgisayarlar için oluşturulmuş eski sistemlerdir.

31 İşletmeler çok sayıda zorluklar ile yüz yüzedir. Farklı platformlarda ve farklı uygulamalarda bulunan verileri entegre etmeleri gerekir. Ayrıca işletmeler bir hacker saldırısından veya aşırı iş yüklemelerinde veya çok büyük ölçekli elektrik kesintilerinde ayakta kalabilecek esnek altyapılar kurmak zorundadırlar.

32 Bugün donanım platformunun tartışmasız en önemli baskın eğilimi, hesaplama ve iletişim platformlarının internet üzerinden birbirine yakınlaşmasıdır.

33 Grid Hesaplama (Yüksek Başarımlı Hesaplama) Grid Hesaplama (Grid Computing) coğrafik olarak uzak bilgisayarların bir ağ içinde toplanarak ağ üzerindeki bilgisayarların bilgi işleme güçlerinin birleştirilmesi ile sanal bir süper bilgisayar oluşturulmasıdır.

34 Talebe Dayalı Hesaplama, işletmelerin yoğun veri işleri için uzaktaki büyük ölçekli veri işleme merkezlerinin gücünü kullanmasını ifade eder. Bu anlamda işletme sadece işlettiği veriler için bir pazar şartlarına göre ücret ödediği ve ortalama bir iş yüküne yetecek bir yatırım yaptığı için bilgi teknolojileri yatırımlarından tasarruf eder.

35 Otonom Hesaplama; kendi kendini konfigüre edebilen, ayarlayıp düzenleyebilen, çöktüğünde kendini düzeltebilen, dışarıdan girişlere karşı sistemi koruyabilen ve kendi kendini yok etme düzeneğine sahip sistemler geliştirmek için endüstri çapındaki bir girişimdir.

36 Uç Hesaplama; web tabanlı uygulamalarda, web sitesinin içeriğinin önemli parçalarını, hesaplamanın çabuklaşması ve teknoloji maliyetlerinden tasarruf sağlamak için yakındaki küçük ve pahalı olmayan diğer sunuculara paylaştırılarak işlenmesini amaçlayan çok katmanlı bir işlemdir.

37

38 Genişbant internetin gelişmesi ile birlikte bazı uygulamaların bilgisayarlara kurulmak yerine internet üzerinde bu programların kurulu bulunduğu sunuculardan hizmet alınması temelline dayanır. Bazı dosyaların saklanması için kullanılan sunucular da Bulut Sunucu (Cloud Server) olarak adlandırılır.

39 Donanım artışı ve güç tüketiminin azaltılmasının bir yolu bilgisayar sayısını azaltmak için sanallaştırma yapmaktır. Sanallaştırma: bir fiziksel kaynağın, yazılım ile mantıksal birçok bölüme ayrılarak her birini ayrı bir parça gibi kullanmaktır. Sunucuların sanallaştırılması, işletmelerin bir bilgisayarda aynı anda birden fazla işletim sistemi çalıştırılabilmesini sağlar.

40 Donanım ve güç tüketimini azaltmanın bir diğer yolu çok çekirdekli işlemciler kullanmaktır. Çok Çekirdekli İşlemciler birden fazla işlemcinin bütünleşik olarak bir arada bulundurulmasıdır. Çift çekirdek işlemci ise düşük hızlı iki işlemciyi tek bir işlemcide birleştirir.

41 Linux unyükselişi ve Açık Kaynak Kodlu Yazılımlar Açık kaynak kodlu yazılımlar dünya üzerindeki binlerce programcı topluluğunun birlikte ürettiği yazılımlardır. Çalışmalar orijinal koddan serbestçe türetilebilir ve kullanıcılar tarafından herhangi bir kullanıcı lisansı gerekmeden dağıtılabilir.

42 Linux Muhtemelen en çok bilinen, açık kaynak kodlu Unix ten türetilmiş işletim sistemidir. Finlandiyalı programcı Linus Torvalds tarafından geliştirilmiştir. Dünyanın en hızlı gelişen istemci-sunucu işletim sistemidir. Java; işletim sistemden ve işlemciden bağımsız web uygulamaları için etkileşimli programlama ortamı sağlayan nesneye yönelik bir programlama dilidir.

43 İşletmeler geçmişte kendi yazılım platformlarını seçmekte ve kendi özel yazılımlarını geliştirmekteydiler. Bu strateji ile birbirleriyle çoğunlukla haberleşemeyen binlerce program üretildi. Büyük işletmelerin en acil yazılım önceliği, kurumların eski sistemleri ile yeni web uygulamalarını uyumlu ve rasyonel bir şekilde yönetilebilen tek bir sistem üzerinde birleştirmektir.

44 Eski sistemlerin entegrasyonu iki farklı sistem arasında bir ara yüz ve bir köprü görevi gören ara yazılım (Middleware) olarak adlandırılan özel yazılımlar kullanılarak başarılabilir. Ara Yazılımlar, iki farklı uygulamaya bağlanarak birbirleri arasında veri değişimi yapmalarını ve iletişim kurmaların sağlayan yazılımlardır.

45 kurumsal uygulama bütünleştirme geleneksel bütünleştirme yapısı

46 Kurumsal uygulama birleştirme yazılım araçları özel ürünlerdir. Sadece belirli bir işletim sisteminde ve bir uygulama yazılımın belirli bir parçası için geliştirilmişlerdir. Örneğin; sipariş yazılımının belirli bir parçasına bağlanan bir kurumsal yazılım birleştirme aracı, başka bir satıcının sipariş yazılımı ile birlikte çalışmayabilir. Sorun Web hizmetleri ile çözülebilir.

47 Web Hizmetleri; standart bir dil ve standart iletişim protokollerine dayanarak birbirleri ile bilgi değişiminde bulunabilen yazılımları ifade etmektedir. Bu yazılımlar iki sistem arasında işletim sistemine ve programlama diline bakmaksızın bilgi değişimi yaparlar. Bu yazılımlar bir işletme içinde farklı sistemler arasında veya farklı işletmelerin sistemleri arasında uygulamaları birleştirmek için açık web tabanlı uygulamaları yaratmak için de kullanılabilirler.

48

49 Ajax; (Asynchronous JavaScript and XML): İstemci ve sunucu arasında bir bağlantı kurarak arka planda bağlantıyı tutan ve kullanıcının yeniden sayfa yüklemesine gerek kalmadan bilgileri göndermeye devam eden, güncelleme yetenekli bir uygulama geliştirme tekniğidir.

50 Mashup: Birbirinden bağımsız web sağlayıcılarının uygulamalarını bir araya getirerek bir uygulama yaratma anlamına gelir. Web2.0: Toplumsal iletişim sitelerini, iletişim araçlarını, internet kullanıcılarının ortaklaşa ve paylaşarak yarattığı sistemi tanımlar.

51 Bugün çoğu işletmeler ihtiyaçlarını karşılayabilmek için eski sistemlerini kullanmaya devam etmektedirler. Çünkü değiştirilmeleri çok maliyetli olacaktır. Fakat işletmeler yeni yazılım ihtiyaçlarını dış kaynaklardan edineceklerdir.

52 Geçmişte yazılımların çoğu işletmenin programcıları tarafından işletme içinde geliştirilmekteydi. Ancak daha sonraları işletme; tüm ihtiyaçlarına paket çözüm getiren yazılım şirketleri yoluyla dışarıdan almaktadırlar. Dış ülkedeki yazılım şirketleri genellikle düşük ücretle işçi programcı çalıştıran Hindistan, Çin gibi Asya, Doğu Avrupa veya Afrika, Latin Amerika ülkelerinden yararlanmaktadır.

53 İşletmelerin, bordro, sipariş gibi belirli işletme fonksiyonları için program yazma ihtiyacını ortadan kaldıran, önceden kodlanmış ve ticari olarak satılan yazılımlar Paket Program olarak adlandırılır.

54 Yazılımların bir diğer dış edinim kaynağı ağ üzerinden uygulama hizmeti sağlayıcılarıdır. Uygulama hizmet sağlayıcılar; özel bir ağ veya interneti kullanarak birçok kullanıcıya uzaktaki bir bilgisayar merkezi aracılığıyla bilgisayar hizmetleri ve uygulamaların sunan ve yöneten işletmelerdir. Yazılım satın almak ve kurmak yerine bu tür şirketlere abone olunarak, yazılımların yerine getireceği hizmetler kiralanabilir. Kullanıcılar sadece bir üyelik veya işlem başına ücret öderler.

55 Bilgi teknolojileri altyapısına işletmenin ne kadar harcaması gerektiği sorusuna cevap bulabilmek için şu sorulara cevap aranmalıdır. İşletmenizin hizmetlerine piyasa talebi nedir? İşletmenizin iş stratejisi nedir? İşletmenin Bilgi teknolojileri stratejisi, altyapısı ve maliyeti nedir? Bilgi teknolojileri değerlendirmesi nedir? Rakip firmaların hizmetleri nedir? Rakip firmaların bilgi teknolojileri altyapı yatırımları nedir?

56 İşletme, rakipleri ile bilgi teknolojileri yatırımlarını karşılaştırmak için çok fazla maliyet kalemine dikkat edilmelidir. Toplam Sahip Olma Maliyeti; donanım ve yazılımı elde etme maliyeti olduğu kadar yazılım ve donanım güncellemeleri maliyeti, bakım onarım, teknik destek, eğitim hatta bilgi teknolojileri donanımlarının yerleştirileceği fiziksel mekanın emlak değeri bile toplam sahip olma maliyetinin bir parçasıdır.

57 Laudon K. C, J. P. Laudon, «Management Information System: Managing The Digital Firm», Pearson International Edition, Çeviri Abdullah NARALAN, Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Yönetim Bilişim Sistemleri Bölümü, Erzurum fc8b05e4edfd0c54a9582.pdf (Laudon 10. Baskı Türkçe Ders Notu)