ÇELİK LEVHALARLA GÜÇLENDİRİLMİŞ DOLGU DUVARLARIN DAVRANIŞI

Transkript

1 ÖZET: ÇELİK LEVHALARLA GÜÇLENDİRİLMİŞ DOLGU DUVARLARIN DAVRANIŞI Sabahattin Aykaç 1 ve Meryem Böcek 2 1 Doç. Dr., İnşaat Müh. Bölümü, Gazi Üniversitesi, Ankara 2 Arş. Gör., İnşaat Müh. Bölümü, Gazi Üniversitesi, Ankara meryembocek@gazi.edu.tr Ülkemizdeki betonarme yapıların büyük bir kısmının taşıyıcı sistemi sadece kolon ve kirişlerden oluşmaktadır. Bu tür binaların depreme karşı güçlendirilmesi ise sıklıkla gündeme gelmektedir. Konuyla ilgili önerilen çeşitli güçlendirme yöntemleri olmasına rağmen bunların uygulanabilirliği çoğu zaman zor ve zaman alıcıdır. Önerilen yöntemlerden biri de betonarme çerçeve içindeki mevcut tuğla duvarların güçlendirilmesidir. Bu konuda önemli sayılabilecek adımlar atılmış ve karbon lifli kumaş takviyesi üzerine yoğunlaşılmıştır. Ancak karbon lifli kumaş; yurt dışından ithal edilen, oldukça pahalı ve gevrek davranışa sahip bir malzeme olmakla birlikte, uygulaması da yine oldukça maliyetli ve epoksi yapıştırıcıların kullanılması gerekmektedir. Bu çalışmada ise; diğer çalışmalardan farklı olarak, karbon lifli kumaşlara alternatif olabilecek hem ucuz, hem yerli üretim ve çok daha sünek davranabilen delikli çelik levhalar kullanılmıştır. Araştırma, Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yapı Mekaniği Laboratuvarında deneysel olarak yürütülmüştür. Deney elemanları ½ ölçekli kolon, kiriş ve temelden oluşan betonarme çerçevenin içine tuğla duvar örülmesiyle elde edilmiştir. Üretilen yalın elemanların dolgu duvarları ise çeşitli yöntemler kullanılarak delikli çelik levhalarla takviye edilmiştir. Çalışma kapsamında 2 si referans, 6 adet güçlendirilmiş olmak üzere adet deney elemanı üretilmiş ve depremi benzeştiren tersinir-tekrarlanır yükleme altında elemanlar test edilmiştir. Çalışmada güçlendirilmiş tuğla duvar ile betonarme çerçeve beraber ele alınmış ve oluşturulan yeni sistemlerin deprem yükleri altındaki davranışı araştırılmıştır. Sonuçlar deney elemanlarının oldukça sünek davrandığını ve % 7 göreli kat ötelenme oranlarında dahi, dayanımda önemli bir kayıp olmadığını göstermiştir. Gelecekte birçok betonarme yapının hem kolay uygulanabilen, hem de maliyeti oldukça az olan bu yöntemle depreme karşı güçlendirilebileceği düşünülmektedir. Böylece olası göçmelerin önüne geçilebileceği, can ve mal kayıplarının en aza indirilebileceği kanaatine varılmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Delikli Çelik Levha, Güçlendirilmiş Tuğla Duvarlar, Dolgu Duvarlar BEHAVIOR OF INFILL WALLS STRENGTHENED WITH STEEL PLATES ABSTRACT: The structural system of a great majority of the reinforced concrete structures in our country is composed of only columns and beams. Strengthening of this kind of structures against earthquakes comes frequently into question. Although there are various alternative strengthening methods, the application of these methods is mostly cumbersome and time-consuming. One of the proposed methods is strengthening of the infill walls in the reinforced concrete frame. Important steps were achieved in this subject and the studies focused on the use of CFRP fabrics in strengthening. However, CFRP fabrics, which are imported from foreign countries, are quite costly materials with brittle stress-strain properties and their application is also quite costly as well as requiring

2 the use of epoxy adhesives in the process. Different from previous studies, perforated steel plates, which are less costly, quite ductile and produced domestically, were used in the present study as an alternative strengthening material to CFRP fabrics. The present experimental study was conducted in Structural Mechanics Laboratory of the Civil Engineering Department, Gazi University. The test specimens were constructed by putting up a wall inside a reinforced concrete frame composed of half-scale columns, a beam and a foundation. The infill walls of the fabricated plain specimens were reinforced with perforated steel plates using different methods. Within the scope of the study, a total of test specimens, including two reference and 6 strengthened specimens, were produced and tested under reversed cyclic lateral loading. In the study, the brick wall is considered in combination with the reinforced concrete frame and the behavior of the strengthened frames under earthquake loads was investigated. The test results indicated that the specimens behaved in a quite ductile manner and no significant reductions in the strength took place even in the presence of relative story drifts as high as 7 %. In the future, several reinforced concrete structures can be strengthened with the help of this easily-applicable and economical method. In this way, possible failures can be avoided and casualties and damage to the properties can be minimized. KEYWORDS: Perforated Steel Plate, Strengthened Brick Wall, Infill Walls. 1. GİRİŞ Ülkemizde sıkça yaşanan doğal afetlerden birisi depremdir. Bilindiği üzere bu afet sonucunda ülkemizdeki yapılar tamamen veya kısmen yıkılmakta, oldukça büyük çapta can ve mal kayıpları oluşmaktadır. Oluşabilecek bu kayıpları önlemenin yollarından birisi ise depreme karşı güvensiz mevcut yapıların güçlendirilmesidir. Bunlar taşıyıcı elemanların veya taşıyıcı sistemin güçlendirilmesi şeklinde olmaktadır. Sistem güçlendirmesi yöntemlerinden mevcut tuğla duvarın yıkılıp yerine çerçeveye kuvvet aktaran yeni bir betonarme perde duvar üretilmesi hemen akla gelen ilk yöntem olmakla beraber, uygulamada da sıkça kullanılmaktadır. Ancak başarısını kanıtlamış bu yöntemin uygulaması oldukça zahmetli, zaman alıcı ve maliyetlidir. Üstelik yapı içinde ikamet eden veya çalışanların aylarca sürecek bir çalışma için yapıyı boşaltmaları gerekmektedir. Tuğla duvarlar hesaplarda taşıyıcı olarak kabul edilmese de deprem kuvvetleri altında boş çerçeveye oranla rijitliği ve dayanımı arttırdığını daha önce yapılan araştırmalar ortaya koymuştur (1-3). Bu çalışmanın temel amacı ise; depreme karşı yetersiz olduğu belirlenen betonarme bir yapıyı (tuğla dolgu duvarlı) güçlendirebilmek veya en azından içinde bulunanların can güvenliğini sağlamak için, hem kolay uygulanabilecek hem de düşük maliyete sahip yerli üretim malzeme kullanarak alternatif bir yöntem araştırmak ve geliştirmektir. Bu çalışmada betonarme çerçeve içindeki mevcut tuğla duvarlar değerlendirilerek delikli çelik levhalarla deprem yüklerine karşı güçlendirilmeye çalışılmıştır. Delikli çelik levhalar; yerli üretim, kolaylıkla edinilebilir, deliklerinden dolayı düz çeliğe göre çok daha sünek davranabilen, alternatif malzemelere göre daha ucuz, uygulamaya elverişli bir malzemedir. Ayrıca bütün bunların yanında malzemenin düzenli delikleri sayesinde mevcut tesisatlara zarar verilmeden uygulanabilmesi, tamirat vb. durumlarında sökülüp tekrar takılabilmesi, yapı kullanım hacminde önemli bir değişim olmadan alçı sıvayla gizlenebilmesi, %100 geri dönüşümlü olması, kanserojen kimyasallar içermemesi, düz levhalara göre %50 daha hafif olması gibi avantajlı ek özellikleri de mevcuttur. Bu kapsamda deneysel bir çalışma programı hazırlanmış ve bu program TÜBİTAK ın desteği ile hayata geçirilebilmiştir. Bahsedilen ilkeler ve amaçlar doğrultusunda delikli çelik levhalar kullanarak bir dizi deney yapılmıştır. Deney elemanları ½ ölçekli olup; kolon, kiriş ve temelden oluşan tek açıklıklı ve tek katlı betonarme

3 çerçevenin içine tuğla duvar örülmesiyle elde edilmiştir. Eleman üretiminde ülkemizdeki güçlendirme ihtiyacı doğan yapılarda sık rastlanan kusurların (düşük beton dayanımı, seyrek ve eksik etriye, özensiz duvar işçiliği) bulunmasına özen gösterilmiştir. Oluşturulan yalın elemanlar delikli çelik levhalarla takviye edilmiş ve depremi benzeştiren yükler altında test edilmiştir. Test edilen deney elemanlarından elde edilen sonuçlar taşıma gücü, süneklik, kat ötelenmesi, enerji dönüştürme, rijitlik, genel davranış bakımından değerlendirilmiş ve birbirleri ile karşılaştırılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar doğrultusunda en ideal yöntemler belirlenmiş, bunları gerçek yapılarda uygulayabilmek için mühendislerin tasarımda kullanabileceği yaklaşımlar oluşturmaya çalışılmıştır. Geliştirilen yeni güçlendirme yöntemi kullanılarak binaların kolaylıkla depreme karşı güçlendirilebileceği, olası göçmelerin önlenerek can ve mal kayıplarının en aza indirilebileceği düşünülmektedir. 2. DENEYSEL ÇALIŞMA Çalışma kapsamında 2 si referans, 6 adet güçlendirilmiş olmak üzere adet deney elemanı üretilmiş ve depremi benzeştiren tersinir-tekrarlanır yükleme altında elemanlar test edilmiştir. Model ölçeğinin laboratuvar koşulları göz önünde bulundurularak ½ olmasına karar verilmiştir. Deney elemanları kolon, kiriş ve temelden oluşan betonarme çerçevenin içine tuğla duvar örülmesiyle elde edilmiştir. Kolon kesitleri mm, kiriş kesiti mm olarak tasarlanmıştır. Temel üstünden kiriş altına kadar ölçülen kolonların boyu 1210 mm, kolon iç yüzleri arasından ölçülen kirişin boyu ise 1410 mm olmuştur. Temel boyutları mm olarak seçilmiştir. Çerçevenin temelinde, taşıma ve rijit platforma bağlama amaçlı delikler bırakılmıştır. Kolonlar ve kirişler birleşim bölgelerinden sonra 200 mm kadar daha devam ettirilmiştir. Buradaki amaç birleşim bölgelerindeki donatı detayının gerçektekine yakın olmasını sağlamaktır. Böylece birleşim bölgesinde gerçekte rastlanmayan kanca, gönye, aderans sorunları vb. detayların eleman davranışını etkilemesi engellenmiştir. Çerçeve içinde oluşan 1210 mm yüksekliğinde ve 1410 mm uzunluğundaki boşluk, sıvalı tuğla dolgu duvarla kapatılmıştır. Her iki duvar yüzüne birden yapılan yaklaşık 15 mm kalınlığında sıva ile beraber duvar kalınlığı 120 mm yi bulmaktadır. Üretilen bütün betonarme çerçevelerin geometrisi aynı olup Şekil 1. de boyutları verilmiştir. Şekil 1. Deney elemanlarının geometrisi Bütün model tasarımlarında güçlendirme ihtiyacı doğabilecek yapılarda sık karşılaşılan ve minimum kesitlere yakın olan ebatlar göz önünde bulundurulmuştur. Ayrıca kirişin düzlem içi eğilme rijitliği, kolonların düzlem içi

4 eğilme rijitliklerinden daha yüksek tutularak, plastik mafsalların kolonlarda ortaya çıkması hedeflenmiştir. Yani deprem kuvvetleri altında tehlikeli davranış gösterdiği bilinen kuvvetli kiriş-zayıf kolon birleşimi oluşturulmuştur. Donatı detaylandırılmasında ülkemizdeki güçlendirme ihtiyacı doğan yapılarda sık rastlanan kusurları (eksik ve nervürsüz etriye, sarılma bölgesinin oluşturulmaması, TS 500 (Türk Standartları Enstitüsü) 2000 e göre minimuma yakın donatı oranları içermesine çalışılmıştır. Çalışma kapsamında deney elemanlarının üretiminde Şekil 2 deki donatı planı kullanılmıştır. Buna göre bütün boy demirleri ve temeldeki etriyeler S420 kalitesinde nervürlü demirden, kiriş ve kolonlardaki etriyeler ise S220 kalitesinde düz demirlerden hazırlanmıştır. Kolonlarda Ø boyuna ve sarılma bölgesi oluşturulmadan Ø4/100 enine donatı kullanılmıştır. Kolonlarda herhangi bir bindirmeli ek yapılmamıştır. Kolon boy demirlerinin temelden sıyrılmaması için yeterli kenetlenme önlemleri alınmıştır. Kirişlerde ise alt yüzde kiriş boyunca devam eden 3Ø10 donatı, üst yüzde ise yine kiriş boyunca devam eden 2Ø10 donatı ile beraber kiriş mesnet bölgelerinde 0 mm uzunluğunda 1Ø10 donatılar kullanılmıştır. Kiriş etriyeleri Ø4/100 olup yine sıklaştırma yapılmamıştır. Temelde ise alt yüzde 5Ø20, üst yüzde 5Ø20 boyuna donatı ve temel boyunca devam eden Ø/100 etriyeler kullanılmıştır (Şekil 2). 3 Ø10 L=233 cm Ø L=213 cm c c 4 Ø10 L= cm 0 1 b 1 b Ø20 L=274 cm Ø10 L= cm a 0 a b-b 3 4 6Ø a-a Ø 2 20 ölçek 2:1 c-c 10Ø ölçek 2:1 13, ,5 13,5 Ø4/100 13,5 1,5 Ø4/100 1,5 37 Ø/ Tüm ölçüler cm cinsindedir ,5 13,5 35 Şekil 1. Donatı planı Standart yalın elemanlar hazırlandıktan sonra çeşitli parametreler kullanılarak deney elemanları delikli çelik levhalarla takviye edilmiştir. İki adet referans elemanıyla birlikte toplam deney elemanı hazırlanmış ve test edilmiştir. Birinci referans elemanı (R1) sadece betonarme çerçeveden, ikinci referans elemanı (R2) ise içi tuğla dolgu duvarla kapatılmış yalın betonarme çerçeveden oluşturulmuştur. Diğer 6 elemanda deney parametrelerini; kullanılacak delikli levha kalınlıkları (1, 1,5, 2 mm), levhaların karşılıklı bulonlanmasında kullanılan aralıklar (150, 200 mm), delikli levhanın kolonlara bağlantısının olup olmaması ve kolonlara uygulanacak eksenel yük (0 kn, 75 kn, 150 kn) belirlemiştir. Bu çalışmadaki güçlendirilmiş 6 adet deney elemanında delikli levhalar kolonlara bağlantılı olup kolonlardaki eksenel yük düzeyi 150 kn olarak sabit tutulmuştur. Deney elemanları parametreleriyle birlikte Tablo 1. de özetlenmiştir.

5 Deney elemanı adı Tablo 1. Deney elemanlarının özellikleri Levha kalınlığı (t) mm Eksenel yük miktarı (kn) Kolona bağlantı Bulon aralıkları (s) mm R R S1HY Var 200 S1HY Var 150 S1.5HY200 1,5 150 Var 200 S1.5HY150 1,5 150 Var 150 S2HY Var 200 S2HY Var 150 Bunların dışında deney programı tasarım sürecinde düşünülmeyip deney elemanlarının test sürecinde yaşanan gelişmeler sonucu kimi zaman zorunluluktan dolayı, kimi zaman ise davranışı biraz daha iyileştirmek adına ilave değişkenler konulmuş ve bunlar da araştırma konusu içine girmiştir. Sözü edilen ilave değişkenler; kolonlara çelik manto yapılması, birleşim bölgesinin çelik plakalarla takviye edilmesi, duvar köşelerinde bulunan kolon bağlantı elemanlarının yine duvar köşelerinde bulunan L şeklindeki mevcut çelik şeritlere kaynaklanması ve kirişe çelik kablo sarılması olarak sonradan tasarlanmıştır. Çalışma sonunda bu parametrelerin, deney elemanlarının davranışlarını, birbirlerine ve referans elemanlarına göre nasıl değiştirdiği araştırılmış, sonuçlar tartışılarak en ideal güçlendirme teknikleri önerilerle birlikte sunulmuştur. 2.1 Malzeme Özellikleri Çalışmada kullanılan Ø4, Ø ve Ø10 çaplarındaki donatıların akma dayanımları sırasıyla 270 MPa, 460 MPa ve 500 MPa olarak ölçülmüştür. Delikli levhalar DKP tipi çelik sacın perfore baskı makinaları ile üzerinde delikler açılmasıyla elde edilmiştir. Bu çalışmada kullanılan delikli levhanın akma dayanımı 350 MPa, kopma dayanımı ise 410 MPa olarak ölçülmüştür. Delikli levhalar dolgu duvara gijonlarla bağlanmış ve St37 kalitesindedir. Kirişte yapılan ilave uygulamada 3 mm çapında çelik kablo kullanılmıştır. Deney elemanlarının ve duvarlardaki sıva harcının ortalama beton basınç dayanımları sırasıyla 17 MPa ve 2,1 MPa dır. 2.2 Deney Düzeneği Deney elemanlarının kolonlarına verilecek eksenel yükü, gerçek yapıdakine oldukça benzer şekilde aktarmak ve ayarlamak için özgün bir düzenek hazırlanmıştır. Şekil 3. de gösterilen düzenek sayesinde gerçek yapıdaki kolonlarda bulunan eksenel yükün benzeri deney elemanının kolonlarına aktarılabilmiştir. Bunun için deney elemanının çevresinde, çelik profiller ve gijonlardan rijit kafes sistem oluşturulmuştur. Ardından deney elemanının her bir kolonuna yerleştirilen iki adet hidrolik kriko ile eksenel yükleme gerçekleştirilmiştir. Aktarılan eksenel yük miktarı ise krikoların hortumlarına bağlanan manometrelerle ölçülmüştür. Yatay yük etkisinde oluşan yatay deformasyonlar neticesinde rijit kafes sistemde alt uçlarındaki rulmanlar sayesinde deney elemanıyla beraber hareket ederek ikinci mertebe zorlanmalarını başarılı bir şekilde oluşturmuştur. Deney esnasında eksenel yük miktarı yakından takip edilmiş, kayıp oluşması durumda hidrolik pompa ile yük dengelemesi yapılmıştır.

6 Deney elemanında yatay yükleme ise çift etkili hidrolik kriko vasıtası ile kiriş aks hizasından yapılmıştır. Krikonun bir ucu rijit duvara, diğer ucu ise yük hücresine bağlanmış, kullanılan mafsallar aracılığı ile yük deney elemanına aktarılmıştır. Bu şekilde kriko ve yük hücresinde eksene dik yönde kuvvet oluşması önlenmiştir. Yatay yükü deney elemanına aktarmak için kiriş uç yüzeylerine rijit plakalar takılmış ve plakalar birbirine iki kenarından kiriş boyunca uzanan M42 gijonları ile tutturulmuştur. Bu yöntem sayesinde çekme durumunda oluşan kuvvetler, gijonlar aracılığı ile kirişin karşı ucundaki rijit plakaya iletilmiştir. Böylece hem itme hem çekme durumunda kiriş boyunca yalnızca basınç gerilmelerinin oluşması sağlanmıştır. Kiriş boyunca uzanan M42 gijonlarına ard germe verilmemiş, yaklaşık 3 mm boşluklu tutturulmuştur. Böylece kirişe dışardan eksenel yük verilmesinin, dolayısı ile bu durumun deney davranışını etkileyebilmesinin önüne geçilmiştir (Şekil 3.). Hidrolik Kriko Hidrolik Kriko Yük Hücresi Manometre Rulman Şekil 3. Deney düzeneği Deney elemanlarının çeşitli yön ve doğrultudaki deplasmanlarını ölçmek amacıyla on iki adet elektronik deplasman ölçerden (LVDT), bir adet makaralı ve bir adet lineer potansiyometreden yararlanılmıştır. Bu cihazlar aracılığıyla alınan deplasman verileri, elektronik veri toplama cihazından geçtikten sonra bilgisayara aktarılmıştır. 3. DENEY SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Rijit Platform Deney sonuçlarının değerlendirilmesi dayanım, süneklik, göreli kat ötelenme oranları, rijitlik ve enerji dönüştürme ölçütlerine göre değerlendirilmiştir. Analizlerde çoğu zaman deneyde elde edilen yük- yatay ötelenme oranı grafiklerinin zarf eğrilerine başvurulmuştur (Şekil 4.). Referans elemanlarının eğrileri, duvarları delikli sac levhalarla güçlendirilmiş deney elemanlarının eğrileri ile karşılaştırılmış ve önerilen yöntemlerin etkinliği araştırılmıştır. Tablo 2. de gösterilmiş olan ortalama dayanım değerleri, ileri ve geri yöndeki çevrimlerde elde edilmiş maksimum iki yük değerinin aritmetik ortalamasıdır. Göreceli dayanım oranları ise referans elemanı R2 ye göre hesaplanmıştır. Kolonlarında eksenel yük bulunan güçlendirilmiş deney elemanlarının R2 ye göre dayanımındaki artışı en düşük 2,3, en yüksek 3,0 kat olmuştur. dayanımlar delikli levha kalınlığı ile birlikte sürekli artan şekilde olmuştur. 1 mm delikli levha kalınlığına göre 1,5 mm lik levha, dayanımda %14 artış sağlarken; 2 mm lik levha, ortalama %20 artış sağlamıştır.

7 (a) (b) Şekil 4. Referans elemanlar (R1, R2) ile delikli sac levhalarla güçlendirilmiş eksenel yüklü bulon aralığı 150 mm(a) ve 200mm (b) deney elemanlarının karşılaştırılması Tablo 2. de gösterilmiş olan ortalama dayanım değerleri, ileri ve geri yöndeki çevrimlerde elde edilmiş maksimum iki yük değerinin aritmetik ortalamasıdır. Göreceli dayanım oranları ise referans elemanı R2 ye göre hesaplanmıştır. Kolonlarında eksenel yük bulunan güçlendirilmiş deney elemanlarının R2 ye göre dayanımındaki artışı en düşük 2,3, en yüksek 3,0 kat olmuştur. dayanımlar delikli levha kalınlığı ile birlikte sürekli artan şekilde olmuştur. 1 mm delikli levha kalınlığına göre 1,5 mm lik levha, dayanımda %14 artış sağlarken; 2 mm lik levha, ortalama %20 artış sağlamıştır. Deney Elemanı Adı Dayanım (P uort) (kn) Tablo 2. Güçlendirilmiş elemanların performans özetleri R2 ye Göre Dayanım (P uort) En Yüksek Ötelenme Oranı (d 0,5 de) (%) R2 ye Göre Ötelenme Oranı (d 0,5 de) Rijitlik* (kn/mm) R2 ye Göre Rijitlik* Dönüştürü len Toplam Enerji (Joule) R2 ye Göre Dönüştür ülen Toplam Enerji R1 49 0,4 5,9 3,7 4,5 0, , R ,0 1,6 1,0 42,0 1, ,0 S1HY ,3 6, 4,2 66,0 1, ,0 S1HY ,3 6, 4,2 55,5 1, , S1.5HY ,7 6,3 3,9 71,0 1, , S1.5HY ,7 6,9 4,3 3,5 2, ,6 S2HY ,7 6,5 4,1 66,0 1, ,0 S2HY ,0 4, 3,0 3,5 2, ,1 * rijitlik yük-yatay ötelenme grafiğinde zarf eğrisinin başlangıç rijitliğini ifade etmektedir. Zarf eğrilerinde maksimum yükte %15 kaybın yaşandığı noktaya karşılık gelen ötelenme oranı en yüksek ötelenme oranı olarak alınmıştır. Tablo 2. de gösterilmiş olan ortalama en yüksek ötelenme oranı değerleri, ileri ve geri yöndeki çevrimlerde elde edilmiş maksimum iki ötelenme değerinin aritmetik ortalamasıdır. Kolonları eksenel

8 yüklü deney elemanları içerisinde en düşük ötelenme oranları 2mm kalınlığındaki çelik levha ile güçlendirilmiş S2HY200 ve S2HY150 deney elemanlarına aittir. Bu elemanların deneylerinde rijitleşen duvar, kolon üst uçlarında yatay doğrultuda kesme hasarı oluşturmuş ve ötelenmeyle birlikte ikinci mertebe momentleri yükte büyük kayıplara neden olmuştur. Bu nedenle 2 mm lik levha ile güçlendirilen elemanların ötelenme oranı 1 ve 1,5 mm lik levha ile güçlendirilmiş elemanlara göre daha düşük olmuştur. Kolonların kesmeye karşı mantolanarak güçlendirilmesiyle birlikte delikli levhalarla yapılan takviyenin, R2 ye göre, ötelenme oranına sağladığı katkı en az 3,0 kat olup 4 kattan büyük ötelenme oranlarında bile, dayanımda önemli bir kayıp meydana gelmemiştir. Betonarme çerçevenin içine tuğla dolgu duvar yapılmasıyla elde edilen referans elemanının (R2) başlangıç rijitliği, sadece betonarme çerçeveden oluşan referans deney elemanına (R1) göre 10 kat fazla olmuştur. Kolonlarına eksenel yük uygulanan deney elemanların karşılaştırmasında ise R2 elemanına göre en yüksek başlangıç rijitliği artışlarına, 1,5 mm kalınlığındaki delikli çelik levhalarla takviye edilen deney elemanlarında (yaklaşık 2 kat) ulaşılmıştır. Ancak levha kalınlığının biraz daha arttırılarak 2 mm ye çıkarılması, beklentilerin aksine sistemin rijitlik artışını beraberinde getirmemiş aynı seviyelerde kaldığını göstermiştir. Deney elemanlarının enerji dönüştürme kapasiteleri, deneye ait yük-yatay deplasman eğrilerinin her çevrimde kapatmış olduğu alanların kümülatif olarak toplanmasıyla elde edilmeye çalışılmıştır. Güçlendirilmiş deney elemanlarının R2 ye göre enerji dönüştürmedeki artışı en düşük 5,, en yüksek 7,6 kat olmuştur. Delikli levha kalınlığı ile birlikte enerji dönüştürme de sürekli artan şekilde olmuştur. Şekil 4. ve Tablo 2. incelendiğinde 200 mm bulon aralığına sahip her elemanın dayanım, ötelenme oranı, rijitlik ve enerji dönüştürme değerleri, 150 mm bulon aralıklı karşılaştırma elemanıyla yaklaşık eşit çıkmıştır. 4. SONUÇLAR Geliştirilen yeni güçlendirme yöntemi kullanılarak tuğla dolgu duvarlı betonarme binaların kolaylıkla depreme karşı güçlendirilebileceği, olası göçmelerin önlenerek can ve mal kayıplarının en aza indirilebileceği düşünülmektedir. Delikli çelik levhalarla güçlendirilmiş elemanlarda, betonarme çerçevenin kolon boy demirleri kopmadığı sürece dayanımda önemli bir kayıp (%15) olmadan % 7,0 lik ötelenme oranlarına ulaşılabilmiştir. Üstelik güçlendirilmiş tuğla duvarlarda deney sonuna kadar eleman dayanımını önemli oranda etkileyecek hasar oluşmamış, delikli çelik levhaların oluşturduğu sargılama etkisiyle bütünlüğünü tamamen korumuş ve stabil şekilde yerini muhafaza etmiştir. Bu durum ise geliştirilen yöntemin sadece güçlendirme yöntemi değil, aynı zamanda yapı içinde ve çevresinde bulunanların can güvenliğini önemli ölçüde arttırabilecek bir tedbir olduğunu göstermiştir. KAYNAKLAR Hashemi, A., ve Mosalam, K.M Shake-table experiment on reinforced concrete structure containing masonry infill wall, Earthquake Eng Struct Dynam, 35(14), Marjani, F. ve Ersoy, U Behavior of Brick Infilled Reinforced Concrete Frames Under Reversed Cyclic Loading, ECAS2002 International Symposium on Structural and Earthquake Engineering, ODTU, Ankara, Sevil, T., Baran, M. ve Canbay E Tuğla Dolgu Duvarların B/A Çerçeveli Yapıların Davranışına Etkilerinin İncelenmesi; Deneysel ve Kuramsal Çalışmalar, International Journal of Engineering Research and Development, 2(2),