Mordoğan, İzmir şehir merkezine 80 km uzaklıkta, ana geçim kaynağı tarım, iç turizm ve küçük ölçekli balıkçılık olan bir beldedir (Şekil 194 ve 195).

Transkript

1 MORDOĞAN Mordoğan, İzmir şehir merkezine 80 km uzaklıkta, ana geçim kaynağı tarım, iç turizm ve küçük ölçekli balıkçılık olan bir beldedir (Şekil 194 ve 195). Şekil 194. Mordoğan coğrafi konumu 1993 yılında kurulan su ürünleri kooperatifi son yıllarda üye sayısını 52 ye, üye olma oranını da % 78 e çıkarmıştır (Şekil 196) Mordoğan da ayrıca modern bir balıkçı limanı ve çekek yeri de bulunmaktadır (Şekil 197). Şekil 195. Mordoğan Limanı genel görünümü 184

2 Şekil 196. Mordoğan Limanı nda su ürünleri kooperatif binası Şekil 197. Mordoğan da yeni yapılan modern balıkçı limanı ve çekek yeri 185

3 Mordoğan balıkçılığı ve su ürünleri kooperatifine ilişkin genel bilgiler Çizelge 62 de verilmiştir. Çizelge 62. Mordoğan balıkçılığının genel durumu S.S. Mordoğan Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 1993 Kayıtlı ortak sayısı 40 Aktif üye sayısı 27 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 23 Üye olmayanların sayısı 30 Kayıt dışı tekne sayısı 3 Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı Kooperatife üye olma oranı (%) 75 Aktif üye oranı (%) 67 Kooperatifte çalışan sayısı Yok Pazarlama faaliyeti-mezat Yok Tekne ve motor özellikleri Ortalama tekne yaşı 14.7 Ortalama tekne boyu (m) 7.4 Ortalama motor yaşı 15.1 Ortalama motor gücü (HP) 26.8 Balıkçı özellikleri Ortalama balıkçı yaşı 44 Ortalama balıkçılık tecrübesi 26 Ortalama eğitim düzeyi 2.4 Balıkçılığı asıl mesleği olarak görenlerin oranı (%) 67 Balıkçılığı tek gelir kaynağı gören balıkçıların oranı (%) 57 Sosyo-ekonomik özellikler Sosyal güvence sahibi balıkçı oranı (%) 24 Ev sahibi balıkçıların oranı (%) 73 Evli balıkçıların oranı (%) 96 Hane halkı nüfusu 3.8 Balıkçının geçiminden sorumlu olduğu nüfus 2.6 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (KÖB) Toplam tekne sayısı Tayfa sayısı 1.8 Deniz iş günü 213 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (Trol) Toplam tekne sayısı Yok Tayfa sayısı Yok Deniz iş günü Yok Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (Gırgır)* Toplam tekne sayısı 1 Ortalama tayfa sayısı 4 Ortalama deniz iş günü - * Bir adet yerel k y g rg r teknesi bulunmaktad r. 186

4 Sorunları Limanın kiralanamaması Soğuk hava deposu olmaması Pazarlama problemleri (Mezat olmaması) Finansal kaynakların sınırlı olması Yunus ve fokların ağlara zarar vermesi İleriye Yönelik Projeleri Yok Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar Mordoğan fok koruma sahası Balıkçılığın Durumu Mordoğan balıkçılığının av dönemleri ve kullanılan av araçlarına ilişkin bilgiler Çizelge 63 de kullanılan av takımları ve tekne sayılarına ilişkin tahmini değerler Çizelge 64 de verilmiştir. Kefal fanyalı uzatma ağı Temmuz-Ağustos aylarında Ardıç, Kumburnu, Korsanyatağı, Beyoğlu, Çeşme ve Kabasma önlerinde 5 m derinlikteki eriştelik sahalarda yarı salyangoz yarı sekiz şeklinde döneğe bırakılmaktadır (Şekil 198). Bu ağda yakalanan türler kefal, çipura, mırmır, sargos, torik ve palamuttur. Çizelge 63. Mordoğan balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Ahtapot (Octopus vulgaris) Ekim-Nisan AÇ*, UA**, Zıpkın Barbun-Tekir (Mullus sp.) Eyl-Ara/Tüm yıl Uzatma ağları Dil (Solea vulgaris) Kasım-Şubat Uzatma ağları İstavrit (Trachurus sp.) Tüm yıl UA, Gırgır Kalamar (Loligo vulgaris) Yaz ayları Olta Karagöz (Diplodus vulgaris) Tüm yıl UA, Paragat Karides (Penaeus kerathurus) Nis-May/Eyl-Eki Uzatma ağları Kefal (Mugil spp.) Tüm yıl Uzatma ağları Köpekbalığı (Mustelus mustelus) Şubat-Mayıs Uzatma ağları Kupes (Boops boops) Tüm yıl Uzatma ağları Lüfer (Pomatomus saltatrix) Ocak-Şubat UA, Alamana Palamut (Sarda sarda) Eylül-Mart Uzatma ağları Sargos (Diplodus sargus) Tüm yıl UA, Paragat * Ahtapot Çaparisi ** Uzatma A lar Av Sahası: Gülbahçe Körfezi, Kumburun, Uzunada civarı Dip Yapısı: Kumluk, taşlık, çamur, saman, erişte Köpekbalığı sade uzatma ağı Nisan-Mayıs aylarında su sıcaklığına göre m derinliklere sağlı sollu kuzuluklar oluşturacak şekilde bırakılmaktadır (Şekil 199). Ağlar genellikle sabah civarında atılır. Yazın her gün, kışın iki günde bir öğleden sonra civarında toplanan ağlarda yakalanan köpek balıklarının ağırlıkları 5 20 kg arasında değişmektir. 187

5 Çizelge 64. Mordoğan balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı * Kefal Uzatma Ağı - 3 Kupes Sade Uzatma Ağı - 4 Köpekbalığı Sade Uzatma Ağı 1 80 Ağ Dalyan - - Barbun Sade Uzatma Ağı - - Dil Uzatma Ağı - - Karides Uzatma Ağı - - Sardalye Uzatma Ağı - - Voli Ağı - - Palamut Uzatma Ağı - - Kefal Fanyalı Uzatma Ağı - - Alamana - - Ahtapot Çaparisi - +** Levrek Sırtısı - + * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. ** lgili bal kç l kta av tak m say s bal kç l k eforuna do rudan etki etmedi i için bu say lar dikkate al nmam t r. Kupes sade uzatma ağı her dönem genellikle ay karanlığında Mordoğan geçidi ile Yeniliman Bozköy Çayı arasında 45 m derinliklerde, kayalık olmayan sahalarda, çevirme ya da hilal şeklinde atılmaktadır (Şekil 200). Balıklar dip lambasıyla ürkütülerek ağlara vurdurulmaktadır. Kupes ağlarında ay aydınlığında tirsi, karanlıkta ise kupes ve istavrit çıkmaktadır. Balıkçılar denizanasının bolluğuna bağlı olarak kupesin de artış gösterdiğini ve yunusların da ağlarına zarar verdiğini söylemektedir. Bir çeşit ağ dalyan olan çökeltme dalyanları deniz dibine yatay olarak yatırılan genellikle dikdörgen ya da kare şekilli ağ parçasının üzerinden balıklar geçerken çekme ipleri yardımıyla kenarlarının kaldırılarak balıkların yakalandığı geleneksel bir balıkçılık yöntemidir (Şekil 201, 210 ve 211). Çökeltme dalyanları ile kıyı boyunca günlük veya mevsimsel göç yapan balıklar yakalanmaktadır. Çökertme dalyanları ile kefal, levrek, lüfer, çipura, karagöz, mırmır, sargos, istavrit, uskumru ve ahtapot gibi türler ağırlıklı olarak yakalanmaktadır. Çökeltme dalyan balıkçılığında rüzgârın yönü çok önemlidir. Genellikle rüzgâra karşı korunaklı olacak şekilde kurulan çökeltme dalyanları hangi rüzgâra karşı korunaklı ise o isimle anılmaktadır (poyraz dalyanı, lodos dalyanı gibi). Çökeltme dalyanları deniz tabanı temiz, kumluk, görüşü açık ve doğal olarak balıkların sıklıkla geçit yaptıkları kıyı alanlarına kurulmalıdır. Gözetleme kulesinden ağın üzerinden balıkların daha rahatlıkla fark edilebilmeleri için dalyan zeminine doğal ortamı fazla bozmayacak şekilde beyaz çakıl taşı konulmaktadır. Ayrıca, balıkların görülmelerini kolaylaştırmak için genellikle bir pet şişe içine konulan sıvı yağın bir sırık yardımıyla damla damla olacak şekilde deniz yüzeyine bırakılması sağlanır. Sıvı yağ tabakası akıntının da etkisiyle dalyan ağı üzerinden geçer ve su yüzeyindeki dalgalanmayı azaltır (Hoşsucu ve Kara, 1990). Böylece dalyan sahasındaki görüş kuvvetlendirilmiş olur. 188

6 Şekil 198. Kefal fanyalı uzatma ağı (Mordoğan) 189

7 190 Şekil 199. Köpekbalığı sade uzatma ağı (Mordoğan)

8 Şekil 200. Kupes sade uzatma ağı planı (Mordoğan) 191

9 192 Şekil 201. Çökeltme dalyan planı ve detayları (Mordoğan)

10 KAYNARPINAR Kaynarpınar, Mordoğan ve Karaburun arasında yer alan küçük bir balıkçılık merkezidir (Şekil 202 ve Çizelge 65). Şekil 202. Kaynarpınar coğrafi konumu Balıkçılığı, genellikle uzatma ağları, olta balıkçılığı ve paragat ile yapılan kıyı balıkçılığı karakterindedir. Yöredeki balıkçı teknelerine hizmet eden balıkçı barınağı mevcuttur (Şekil 203 ve 204). Şekil 203. Kaynarpınar Balıkçı Barınağı nın genel görünümü 193

11 Şekil 204. Kaynarpınar Balıkçı Barınağı Çizelge 65. Kaynarpınar balıkçılığının genel durumu S.S. İnecik Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 1999 Kayıtlı ortak sayısı 25 Aktif üye sayısı 21 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 2 Üye olmayanların sayısı Yok Kayıt dışı tekne sayısı Yok Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı 25 Kooperatife üye olma oranı (%) 100 Aktif üye oranı (%) 84 Kooperatifte çalışan sayısı Yok Pazarlama faaliyeti-mezat Yok 194

12 Balıkçılığın Durumu Kaynarpınar balıkçılığında kullanılan av takımları ve tekne sayılarına ilişkin tahmini değerler Çizelge 66 da verilmiştir. Çizelge 66. Kaynarpınar balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı * Palamut Sade Uzatma 3 1 * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. Kaynarpınar daki yaklaşık 15 balıkçının üçünde bulunan palamut uzatma ağları tüm yıl boyunca Kaynarpınar önlerinde m derinliklerdeki kumlu sahalara atılmaktadır (Şekil 205 ve 206). Kıyıdan itibaren çipura, kefal ağı ( göz), sonrada tek posta 100 göz palamut ağı atılır. Ağlar akşam atılıp bir gece suda kaldıktan sonra sabah kaldırılır. Palamut ağları yan ürün olarak çipura, kefal ve sinagrit de yakalamaktadır. Bölgede yunus, fok ve kaçak trollerin uzatma ağlarına zarar verdikleri bildirilmektedir. Şekil 205. Palamut sade uzatma ağı (Kaynarpınar) 195

13 196 Şekil 206. Palamut sade uzatma ağı planı (Kaynarpınar)

14 EŞENDERE Eşendere, Kaynarpınar ile Karaburun arasında yer alan küçük bir yerleşim yeridir (Şekil 207 ve 208). Şekil 207. Eşendere coğrafi konumu Küçük bir balıkçı barınağına (Şekil 209) sahip olan Eşendere de balıkçılık, yöredeki diğer yerleşim merkezlerinde olduğu kıyı balıkçılığı karakterindedir. Uzatma ağları ve oltalar ile yapılan balıkçılığa ilave olarak ağ dalyan balıkçılığının bir geleneksel uygulaması olan çökeltme dalyanları ile yapılan balıkçılık da Eşendere de mevcuttur (Şekil 210 ve 211). Şekil 208. Eşendere genel görünümü 197

15 Şekil 209. Eşendere Balıkçı Barınağı Şekil 210. Kıyıya kurulmuş çökertme dalyanının denizden görünümü 198

16 Şekil 211. Eşendere Balıkçı Barınağı önündeki çökertme dalyanının karadan görünümü Balıkçılığın Durumu Eşendere balıkçılığında kullanılan av takımları ve tekne sayılarına ilişkin tahmini değerler Çizelge 67 de verilmiştir. Eşendere de tamamı uzatma ağı balıkçılığı yapan 25 tekne sahibi balıkçı bulunmaktadır. Bunun haricinde amatör balıkçılık adı altında ticari avcılık yapan 8 tekne daha mevcuttur. Çizelge 67. Eşendere balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı * Barbun Fanyalı Uzatma Ağı Kefal Fanyalı Uzatma Ağı - 45 Çıpura Uzatma ağı - 45 Sarıkulak kefal ağı - 45 * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. 199

17 SAİPALTI Saipaltı, Eşendere ile Karaburun arasında yer alan küçük bir balıkçılık merkezidir (Şekil 212). Şekil 212. Saipaltı nın coğrafik konumu Saipaltı limanı, rezerv liman niteliğinde yapılmış oldukça büyük ve kapasiteli bir limandır. Bu nedenle, genellikle gırgır ve bazen trol gibi büyük balıkçı tekneleri yanaşmakta ve avladıkları ürünü karaya bu limandan çıkarmaktadırlar (Şekil 213). Küçük balıkçı tekneleri çoğunlukla liman girişindeki deniz fenerinin olduğu mendirekte bağlama yapmaktadırlar (Şekil 214). Şekil 213. Saipaltı Limanının genel görünümü 200

18 Şekil 214. Saipaltı Limanı nda küçük balıkçı teknelerinin bağlandığı mendirek Balıkçılığın Durumu Saipaltı ve civarında yapılan balıkçılıkta kullanılan av takımları ve tekne sayılarına ilişkin tahmini değerler ise Çizelge 68 de verilmiştir. Çizelge 68. Saipaltı balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı * Barbun Sade Uzatma (Yeni Liman) Kefal-Çipura Fanyalı Uzatma * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. Sade barbun uzatma ağları Şubat, Mart ve Nisan aylarında Karaburun, Saipaltı ve Eşendere önlerinde m derinliklerdeki kum ve çayır sahalarda kullanılmaktadır (Şekil 215). Ağlar sabah ve akşamları zikzak ya da S seklinde atılıp 1 2 saat sonra kaldırılmaktadır. Daha uzun bırakıldığında genellikle yunuslar ağlara zarar vermektedir. Bir postasının işçilik dâhil maliyeti yaklaşık olarak 140 TL olarak bildirilen barbun ağlarında (Temmuz 2003 tarihi itibari ile) ıskarta olarak madya ve ince ısparoz yakalanmaktadır. 201

19 202 Şekil 215. Barbun sade uzatma ağı planı (Saipaltı)

20 KARABURUN (İSKELE) Karaburun da ana geçim kaynağı tarım olmakla birlikte balıkçılık da daha çok yarı zamanlı ve amatör olarak yapılmaktadır (Şekil 216 ve 217). Şekil 216. Karaburun un coğrafik konumu Toplam 34 üyesi olan su ürünleri kooperatifinde tüm geçimini balıkçılıktan sağlayan tek bir üye dahi yoktur. Büyük ölçekli balıkçılık daha çok Yeni Liman da bulunan trol tekneleri tarafından temsil edilmektedir. Şekil 217. Karaburun-İskele Balıkçı Barınağı 1999 yılında kurulan su ürünleri kooperatifi, küçük ölçekli balıkçıların örgütlendiği, üyelerinin balıkçılık dışında mutlaka bir başka gelir kaynağına sahip olduğu, faaliyetleri oldukça sınırlı bir görünüm sergilemektedir. Kooperatife üye olma oranı % 75 olmakla birlikte aktif üye oranı % 53 tür (Çizelge 69). 203

21 Çizelge 69. Karaburun balıkçılığının genel durumu S.S. Karaburun Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 1999 Kayıtlı ortak sayısı 34 Aktif üye sayısı 18 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 1 Üye olmayanların sayısı 6 Kayıt dışı tekne sayısı 5 Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı 45 Kooperatife üye olma oranı (%) 75 Aktif üye oranı (%) 53 Kooperatifte çalışan sayısı Yok Pazarlama faaliyeti-mezat Yok Tekne ve motor özellikleri Ortalama tekne yaşı 22.9 Ortalama tekne boyu (m) 5.6 Ortalama motor yaşı 14.3 Ortalama motor gücü (HP) 9.4 Balıkçı özellikleri Ortalama balıkçı yaşı 57 Ortalama balıkçılık tecrübesi 33 Ortalama eğitim düzeyi 3.1 Balıkçılığı asıl mesleği olarak görenlerin oranı (%) 13 Balıkçılığı tek gelir kaynağı gören balıkçıların oranı (%) Sosyo-ekonomik özellikler Yok Sosyal güvence sahibi balıkçı oranı (%) 93 Ev sahibi balıkçıların oranı (%) 100 Evli balıkçıların oranı (%) 100 Hane halkı nüfusu 4.4 Balıkçının geçiminden sorumlu olduğu nüfus 1.9 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (KÖB) Toplam tekne sayısı 29 Tayfa sayısı 1.3 Deniz iş günü 189 Sorunları Pazarlama ve mezat olmaması Kooperatifin gelir kaynaklarının çok sınırlı olması Devlet desteğinin yetersizliği 204

22 İleriye Yönelik Projeleri Kooperatifin gelir kaynaklarını arttırmak ve üyelerine daha somut katkılar sağlamak Balıkçılığın Durumu Karaburun balıkçılığının av dönemleri ve kullanılan av araçlarına ilişkin bilgiler Çizelge 70 de kullanılan av takımları ve tekne sayılarına ilişkin tahmini değerler Çizelge 71 de verilmiştir. Çizelge 70. Karaburun balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Barbun-Tekir (Mullus sp.) Mart-Eylül Uzatma ağları Çipura (Sparus aurata) Kış ve Bahar ayları UA*, Paragat, Olta Kalamar (Loligo vulgaris) Yaz ve Güz ayları Olta Kefal (Mugil spp.) Tüm yıl Uzatma ağları Kupes (Boops boops) Tüm yıl Uzatma ağları * Uzatma a lar Av Sahası: Karaburun, Yeni liman, Mordoğan açıkları Dip Yapısı: Taşlık, eriştelik Çizelge 71. Karaburun balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı * Kefal-Çipura-Levrek Fanyalı Uzatma - 3 Barbun Sade Uzatma - - * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. Karaburun kıyılarında kefal-çipura-levrek fanyalı uzatma ağları Mayıs-Eylül ayları arasında kullanılmaktadır (Şekil 218 ve 219). Kıyıya yakın ve bir ucu salyangoz şeklinde atılan bu ağlar akşam atılıp sabah kaldırılmaktadır. Bu ağlarda tesadüfî olarak müren (Muraena helena) ve tepegöz (tiryaki) (Uranoscopus scaber), ıskarta olarak ise iskorpit çıkmaktadır. Balıkçılar yunusların ağlarına zarar vermesinden şikayet etmektedir. Şekil 218. Kefal, çipura ve levrek balıkçılığında kullanılan fanyalı uzatma ağları 205

23 206 Şekil 219. Kefal-çipura-levrek avcılığında kullanılan fanyalı uzatma ağı planı (Karaburun)

24 YENİ LİMAN (TEPEBOZ) Yeni Liman, Yarımada nın uç kısmında yer alan önemli bir balıkçılık merkezidir (Şekil 220). Şekil 220. Yeni Liman ın coğrafi konumu Bulunduğu konum itibari ile yerel küçük balıkçıların yanı sıra, özellikle son yıllarda açık deniz balıkçığı yapan trol ve gırgırların konakladığı veya barındığı en önemli balıkçılık limanlarından biri haline gelmiştir (Şekil 221 ve 222). 207

25 Şekil 221. Yeni Liman Balıkçı Barınağı ndaki trol tekneleri Şekil 222. Av sonrası Yeni Liman Balıkçı Barınağı na giriş yapan trol tekneleri S.S. Tepeboz (Yeni Liman) Su Ürünleri Kooperatifi 1998 yılında kurulan su ürünleri kooperatifinin kayıtlı ortak sayısı 35 tir. Aktif üye sayısının 23 olduğu S.S. Tepeboz (Yeni Liman) Su Ürünleri Kooperatifi üyelerinin tamamı uzatma ağı, çökeltme ağı ve paragat gibi küçük ölçekli kıyı balıkçılığı ile uğraşan balıkçılardan oluşmaktadır (Çizelge 72). 208

26 Çizelge 72. Tepeboz (Yeni Liman) balıkçılığının genel durumu S.S. Tepeboz (Yeni Liman) Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 1998 Kayıtlı ortak sayısı 35* Aktif üye sayısı 23 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 5 Üye olmayanların sayısı 21 Kayıt dışı tekne sayısı 16** Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı Kooperatife üye olma oranı (%) - Kooperatifte çalışan sayısı Yok Pazarlama faaliyeti-mezat Hayır Tekne ve motor özellikleri Ortalama tekne yaşı 18,3 Ortalama tekne boyu (m) 6,5 Ortalama motor yaşı 19,3 Ortalama motor gücü (HP) 14,3 Balıkçı özellikleri Ortalama balıkçı yaşı 51,3 Ortalama balıkçılık tecrübesi 32,5 Ortalama eğitim düzeyi 2,1 Balıkçılığı asıl mesleği olarak görenlerin oranı (%) 25 Balıkçılığı tek gelir kaynağı gören balıkçıların oranı (%) - Sosyo-ekonomik özellikler Sosyal güvence sahibi balıkçı oranı (%) 25 Ev sahibi balıkçıların oranı (%) 50 Evli balıkçıların oranı (%) 83 Hane halkı nüfusu 4,0 Balıkçının geçiminden sorumlu olduğu nüfus 1,0 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (KÖB) Toplam tekne sayısı 23 Tayfa sayısı 1,5 Deniz iş günü 197 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (Trol)*** Toplam tekne sayısı 7 27 Tayfa sayısı 4 Deniz iş günü Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (Gırgır) Toplam tekne sayısı Ortalama tayfa sayısı Ortalama deniz iş günü * Üyelerin tamam uzatma a ve çökeltme a avc l yapan bal kç lardan olu maktad r. ** 13 amatör ve 3 ü ticari tekne *** Bölgede yerle ik trol say s 7 olmas na ra men, av sezonunna ba l olarak d ar dan gelen tekneler ile bu say 20 nin üstüne ç kmaktad r Yok Yok Yok 209

27 Sorunları Liman hizmetleri ve dışarıdan gelen tekneler Maddi imkânların kısıtlı olması Kooperatife sahip çıkılmaması Kooperatifin faaliyetlerinin olmaması Kooperatiflerin tabi olduğu mevcut yasal düzenlemeler Fok ve yunusların ağlara zarar vermesi Trollerde çalışan tayfaların hiç birinin sigortasının olmaması (Kooperatif üyeleri arasında bulunan ve trollerde gemici olarak sezonluk çalışan tayfaların sosyal güvencelerinin olmaması) Gırgır, trol ve küçük ölçekli balıkçı teknelerinin zaman zaman aynı av sahasını kullanmasından kaynaklanan sorunlar Kooperatifin İleriye Yönelik Projeleri Limanı kiralamak Mezat yapmak Balıkçılığın Durumu Yeni Liman balıkçılığında kullanılan av takımları ve tekne sayılarına ilişkin tahmini değerler çizelge 73 de verilmiştir. Çizelge 73. Yeni Liman balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı * Barbun Sade Uzatma - 10 Kefal-Çipura-Levrek - - Fanyalı Uzatma Ağı - 2 İnce Paragat (Derin Su Paragatı) Kalın Paragat Ağ Dalyan - - * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. Yeni Liman ve yöresinde ince paragat ile balıkçılık, Haziran, Temmuz ve Ağustos u kapsayan yaz döneminde kara kıyı olarak tabir edilen 1 5 m sığ yerlerde, Aralık, Ocak gibi kış aylarında ise 8 15 m civarındaki daha derin sularda yapılmaktadır (Şekil 223). Başlıca yakalanan hedef türler sargos, karagöz, melanur ve çipura dır. Paragat iğnelerinin yemlenmesinde çoğunlukla deniz patlıcanı kullanılmakta bazen özellikle kış aylarında yem olarak sardalye de kullanılmaktadır. Paragat takımları genellikle, taş kenarları, saman topukları, erişte ve tragana üzerine zig-zag şeklinde atılırlar. Ancak atım şekli yerine göre değişebilmektedir. İnce paragatlar çoğunlukla güneş batarken atılmakta ve güneş doğarken kaldırılmaktadır. Paragatın suda kalma süresi 8 12 saat arasında değişmektedir. Genellikle Sakız Adası nın 2-3 mil açığına kadar ve Koyun Adası civarında m derinlikler arasında kalın paragat ile (Şekil 224) Mayıs- Ağustos ayları arasında trança, Mart-Mayıs ayları arasında fangri ve köpekbalığı avcılığı yapılmaktadır. Taşlık, tragana ve batık üzerine atılan kalın paragatlar güneş doğarken suya atılmakta ve yaklaşık 2 saatlik bir bekleme süresinden sonra toplanmaktadır. Bu paragat takımlarında çoğunlukla yem olarak sardalye kullanılmaktadır. Başlıca yakalanan hedef türler köpekbalığı, trança ve sinagrit olmaktadır. Fanyalı uzatma ağı yıl boyunca Karaburun-Bademli köyü arasında kıyıdan 25 m ye kadar varan derinliklerdeki taş ya da ot sahalarda kullanılmaktadır (Şekil 225 ve 226). Kıyıdan dik çıkan ve ucu salyangoz şeklinde akşam atılan ağlar sabah kaldırılmaktadır. Bu ağlarda mevsimine göre kefalin dört ayrı türü, çipura, levrek ve fırtına sonrasında sargoz hedeflenmekte, başlıca tesadüfî ürün olarak 210

28 ise ahtapot çıkmaktadır. Yunus ve fokların çok zarar vermesinden yakınılan ağlarda ıskarta türler arasında domuz balığı (Oxynatus centrina), küçük iskorpit ve kedi balıkları (Scyliorhinus canicula) bulunmaktadır. Sade barbun ağları bahar ve yaz aylarında Bademli bükü civarında m derinliklerdeki otluk, kumluk ve kayalık sahalarda kullanılmaktadır. Ağlar sabah ve akşam saatlerinde zikzak şeklinde atılıp 2 3 saat kaldıktan sonra toplanmaktadır. Fok ve yunusların tahrip ettiği bildirilen bu ağlarda tesadüfî ürün olarak izmarit, ıskarta tür olarak ise denizyıldızı çıkmaktadır. Şekil 223. İnce paragat (Yeni Liman) 211

29 212 Şekil 224. Kalın paragat (Yeni Liman)

30 Şekil 225. Kefal-çipura-levrek fanyalı uzatma ağı-i (Yeni Liman) 213

31 214 Şekil 226. Kefal-çipura-levrek fanyalı uzatma ağı-ii (Yeni Liman)

32 ILDIRI Ildırı Çeşme Merkez den 25 km uzaklıkta, yaklaşık 550 nüfuslu, geçimi tarım, balıkçılık ve turizme dayalı bir köydür (Şekil 227). Şekil 227. Ildırı coğrafik konumu Ildırı Körfezi nin açığında 28 küçük ada vardır (Şekil 228). Adalardan birinin kıyısında bir orkinos çiftliğinin de yer aldığı Ildırı da, aynı zamanda Türkiye nin ilk büyük özel çipura-levrek yetiştiricilik çiftliği de bulunmaktadır. Şekil 228. Ildırı Sahili ve Adalar 215

33 Ildırı kıyı şeritinde, özellikle yazlık olarak kullanılan ikinci konutlar yoğun bir yapılaşmaya neden olmakta (Şekil 229) ve profesyonel küçük balıkçı teknesinden çok daha fazla sayıda tekne amatör balıkçılık amaçlı kullanılmaktadır (Şekil 230). Şekil 229. Ildırı Sahili ve kıyı şeriti boyunca devam eden yoğun yapılaşma Şekil 230. Ildırı Sahili nde demirleyen amatör balıkçı tekneleri 216

34 S.S. Ildırı Köyü Su Ürünleri Kooperatifi Ildırı balıkçılığının genel durumu Çizelge 74 de özetlenmiştir. Çizelge 74. Ildırı balıkçılığının genel durumu S.S. Ildırı Köyü Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 2001 Kayıtlı ortak sayısı 54 Aktif üye sayısı 40 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 10 Üye olmayanların sayısı 7 Kayıt dışı tekne sayısı* 52 Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı Kooperatife üye olma oranı (%) 77 Aktif üye oranı (%) 74 Kooperatifte çalışan sayısı 2 Pazarlama faaliyeti-mezat Var Tekne ve motor özellikleri Ortalama tekne yaşı 8,8 Ortalama tekne boyu (m) 6,9 Ortalama motor yaşı 9,0 Ortalama motor gücü (HP) 10,1 Balıkçı özellikleri Ortalama balıkçı yaşı 26,5 Ortalama balıkçılık tecrübesi 8,0 Ortalama eğitim düzeyi 2,8 Balıkçılığı asıl mesleği olarak görenlerin oranı (%) 75 Balıkçılığı tek gelir kaynağı gören balıkçıların oranı (%) 75 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (KÖB) Toplam tekne sayısı 47 Tayfa sayısı 1,8 Deniz iş günü 206 * Birço u amatör bal kça teknesi olmakla birlikte bazen ticari amaçl avc l kta yapmaktad rlar Sorunları Balıkçı barınağının yetersiz ve küçük olması Dalarak yapılan yasa dışı avcılık Civarda bulunun yetiştiricilik ve besicilik firmalarının kıyı avcılığı yapan balıkçıların av sahalarını daraltması ve bu kafeslerin civardaki balığı çekmesi Kafes ünitelerinin ve orkinos çiftliğinin yarattığı kirlilik Yunus ve fokların ağlara zarar vermesi Kooperatifin masraflarının karşılanamaması İleriye Yönelik Projeleri Herhangi bir proje belirtilmemiştir. 217

35 Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar Kıyı avcılığı yapan balıkçılarla, Pınar (çipura, levrek yetiştiriciliği) ve Aqua-Dem (orkinos besiciliği) gibi firmalar arasında ciddi sorunlar bulunmaktadır. Kooperatif yetkilileri bu tesislerin kirlilik yaratmak suretiyle ve ayrıca yunus, deniz kaplumbağası ve fok gibi canlıları bölgeye çekerek balıkçılığa zarar verdiğini iddia etmektedir. Ayrıca bölgede bulunan orkinos çiftliğinde yemleme olduğunda suyun üzerinde yağ tabakası biriktiği ve bunun rüzgârla köyün önüne geldiği bildirilmektedir. Balıkçılığın Durumu Ildırı balıkçılığının av dönemleri ve kullanılan av araçlarına ilişkin bilgiler Çizelge 75 de kullanılan av takımları ve tekne sayılarına ilişkin tahmini değerler Çizelge 76 da verilmiştir. İnce paragat Kasım ayı yoğun olmak üzere yıl boyunca Ildırı civarında 6 7 m derinliklerdeki eriştelik sahalarda kullanılmaktadır (Şekil 231). Sabah saat sularında zikzak şeklinde atılan paragat yaklaşık 4 saat sonra kaldırılmaktadır. Yem olarak sardalye ve mamun kullanılan ince paragatta hedef tür levrek olmakla beraber nadiren karagöz ve vatoz da yakalanmakta ve yakalanan bu vatozlar denize geri atılmaktadır. Kalın paragat Temmuz ve Ağustos aylarında Gerence Körfezi nin m derinliklerindeki taşlık sahalara sabah saat sularında düz olarak atılıp 4 saat sonra kaldırılmaktadır (Şekil 232). Yem olarak iskorpit ve barbun ağından çıkan ısparoz kullanılmaktadır. Sinagrit ve fangri hedeflenerek atılan bu paragatlar köpekbalığı ve çuçuna da yakalamaktadır. Balıkçılar tüple dalan balık adamların avcılık yapmalarından yakınmaktadırlar. Barbun sade uzatma ağları, Ildırı civarında 5 40 m derinlikler arasındaki taş, erişte ve kumlu sahalarda sabah ve akşamları S şeklinde atılarak kullanılmaktadır (Şekil 233). Suda 1,5 3 saat arası kalan ağlarda barbun haricinde kupes ve ahtapot da yakalanmaktadır. Yunusların büyük zarar verdiği bildirilen ağlara bazen kaplumbağaların da takıldığı ama, uzun zamandır fok görülmediği bildirilmiştir. Bir posta barbun ağının maliyetinin (Kasım 2003) işçilik dâhil 100 TL olduğu tahmin edilmiştir. Ildırı sahillerinde, özellikle amatör olarak hareketli tekneler arkasından sırtı olta takımlarının çekilmesi ile yapılan balıkçılık şekli de yoğun olarak uygulanmaktadır (Şekil 234). Çizelge 75. Ildırı balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Ahtapot (Octopus vulgaris) Kış ayları AÇ*, UA**, Zıpkın Barbun-Tekir (Mullus sp.) Nis-May/Tüm yıl Uzatma ağları Çipura (Sparus aurata) Ekm-Ara/Nisan UA**, Paragat, Olta Fangri (Pagrus pagrus) Temmuz-Ağustos Uzatma ağları, Paragat Kalamar (Loligo vulgaris) Tüm yıl Uzatma ağları, Olta Karagöz (Diplodus vulgaris) Eylül/Tüm yıl Uzatma ağları, Paragat Kefal (Mugil spp.) Ek-Kas/Tüm yıl Uzatma ağları Levrek (Dicentrarchus labrax) Tüm yıl Paragat, Olta Palamut (Sarda sarda) Ekim-Aralık Uzatma ağları, Sırtı Sargos (Diplodus sargus) Tüm yıl Uzatma ağları, Paragat Sübye (Sepia officinalis) Tüm yıl Uzatma ağları * Ahtapot Çaparisi ** Uzatma A lar Av Sahası: Ildır adalar civarı, Gerence Dip Yapısı: Kumluk, taşlık, erişte 218

36 Çizelge 76. Ildırı balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı * Barbun Sade Uzatma İnce Paragat - 4 Kalın Paragat - +** Sırtı - + Çipura Fanyalı Uzatma 50 5 Voli Uzatma 50 4 * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. ** lgili bal kç l kta av tak m say s bal kç l k eforuna do rudan etki etmedi i için bu say lar dikakate al nmam t r. Şekil 231. İnce paragat (Ildırı) 219

37 Şekil 232. Kalın paragat (Ildırı) Şekil 233. Barbun sade uzatma ağı (Ildırı) 220

38 Şekil 234. Sırtı olta takımı (Ildırı) 221

39 DALYANKÖY Çeşme den 5 km. uzaklıktaki Dalyanköy İzmir in en gözde turizm ve tatil yörelerinden biridir. Şekil 235. Dalyanköy coğrafik konumu Yatların ve balıkçı teknelerinin bağlandığı doğal limanı, bir lagün gibi karanın içerisine girmektedir (Şekil 235 ve 236). Bu kıyılar aynı zamanda çok sayıda balık lokantalarıyla balığın yoğun tüketildiği yörelerimizin başında gelmektedir. Şekil 236. Dalyanköy Sahili ve balıkçı barınağı 222

40 S.S. Çeşme Dalyanköy Su Ürünleri Kooperatifi Dalyanköy balıkçılığı ve su ürünleri kooperatifine ilişkin genel bilgiler Çizelge 77 de verilmiştir. Çizelge 77. Dalyanköy balıkçılığının genel durumu S.S. Çeşme Dalyanköy Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 1989 Kayıtlı ortak sayısı 104 Aktif üye sayısı* Yazın 45 - Kışın 62 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 31 Üye olmayanların sayısı 8 Kayıt dışı tekne sayısı** 4-5 Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı 160 Kooperatife üye olma oranı (%) 93 Aktif üye oranı (%) 60 Kooperatifte çalışan sayısı 2 Pazarlama faaliyeti-mezat 15 Mayıs - 30 Eylül Arası Her gün Saat da Mezat Var. Kışın Mezat Yok Tekne ve motor özellikleri Ortalama tekne yaşı 15 Ortalama tekne boyu (m) 7,8 Ortalama motor yaşı 18 Ortalama motor gücü (HP) 38,8 Balıkçı özellikleri Ortalama balıkçı yaşı 43,3 Ortalama balıkçılık tecrübesi 27,1 Ortalama eğitim düzeyi 1,1 Balıkçılığı asıl mesleği olarak görenlerin oranı (%) 81 Balıkçılığı tek gelir kaynağı gören balıkçı oranı (%) 62 Sosyo-ekonomik özellikler Sosyal güvence sahibi balıkçı oranı (%) 69 Ev sahibi balıkçıların oranı (%) 19 Evli balıkçıların oranı (%) 87 Hane halkı nüfusu 4 Balıkçının geçiminden sorumlu olduğu nüfus 2,2 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (KÖB) Toplam tekne sayısı 76 Tayfa sayısı 1,9 Deniz iş günü 211 Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (Trol)*** Toplam tekne sayısı Tayfa sayısı Deniz iş günü Avcılık ile ilgili bazı göstergeler (Gırgır)*** Toplam tekne sayısı 1 Ortalama tayfa sayısı - Ortalama deniz iş günü - * Yaz döneminde turizm sektöründe çal an bal kç lar nedeiyle akrif bal kç say s de i mektedir. ** Ruhsats z çal an bu teknelerde a kullan lmamakta ve genellikle bu tekneler ile ahtapot ve kalamar avc l yap lmaktad r. *** Bölgede genellikle troltekneleri istenmemektedir. Yörede sadece bir adet g rg r teknesi bulunmakta ve bu tekne sardalye bal kç l nda kullan ulmaktad r. Yok Yok Yok 223

41 Sorunları Yerel yönetimin destek vermemesi Su ürünleri kooperatifleri ana sözleşmesinin yetersizliği ve ihtiyaçlara cevap verememesi Haksız rekabet (kooperatif haricinde kayıt dışı balık alım ve satımı yapan kayaflarla rekabet etmede yaşanan güçlükler) Balıkçı barınakları üzerinde üst yapı tesislerinin eksikliği ve yapılmasındaki güçlükler Devlet desteğinin yetersizliği Balık fiyatlarının istikrarsızlılığı Artan av gücü (1960 ların başında tekne başına 2 3 posta ağ varken, günümüzde tekne başına posta ağ düşmektedir). İleriye Yönelik Projeleri Soğuk hava deposu tesis etmek İdari bina sahibi olmak Çıkarlar ve amaçlar farklı olduğu için, sadece küçük ölçekli balıkçıları kapsayan ayrı bir üst örgütlenme gerçekleştirmek Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar İkinci konutlar, turizm ve balıkçılık arasında kıyı alanı kullanımından kaynaklanan sorunlar mevcuttur. Bölgede (Gerence Körfezi ve Eğri Liman civarı) mevcut çok sayıda korunaklı koyun balık çiftlikleri tarafından kapatılması ve bu çiftliklerin yakınından dahi geçilememesi nedeniyle balıkçılar açısından özellikle sert havalarda ciddi barınma sorunları ortaya çıkmaktadır. Yaz aylarında civarda bulunan çok sayıda plajlar nedeni ile de av sahasında bir daralma söz konudur. Balıkçılığın Durumu Dalyanköy deki balıkçı kooperatifi oldukça işlevsel bir kooperatif durumundadır. Kooperatif tarafından kooperatifçilik bilincini aşılamak üzere bilgilendirici broşürler bastırılmış ve üyelere dağıtılmıştır. Yine, kooperatif desteği ve işbirliği ile Dalyanköy de EÜ Su Ürünleri Fakültesi tarafından 1995 yılında 100 bloktan oluşan bir yapay resif projesi uygulanmıştır. Yörede, trata yasağından sonra 13 tekne uzatma ve paragat balıkçılığına geçiş yapmıştır. Hemen her teknede paragat takımı ve uzatma ağı bulunmaktadır. Sinagrite yönelik kalın paragat avcılığı yapılmakta ayrıca 5 6 teknede trança ağı bulunmaktadır yılında bölge balıkçıları tarafından yaklaşık 1200 kg trança yakalanmıştır. Dalyanköy balıkçılığının av dönemleri ve kullanılan av araçlarına ilişkin bilgiler çizelge 78 de, kullanılan av takımları ve tekne sayılarına ilişkin tahmini değerler ise çizelge 79 da verilmiştir. İnce paragat Dalyanköy balıkçıları tarafından sargosun hedeflendiği 2 m ile mercanın hedeflendiği 70 m derinlikleri arasındaki kum, çamur, çayır ve taşlık bölgelerde kullanılmaktadır (Şekil 237). Genelde düz atılan paragat taşa göre farklı şekiller de alabilir. Suda 2 3 saat kalan paragatın atım saati hedef türe göre değişebilmektedir. Genellikle şafaktan önce atılan paragat güneşten bir saat sonra toplanır fakat, mercan hedeflenerek yapılan avcılıkta takım gündüz değişik saatlerde de kullanılabilir. 224

42 Çizelge 78. Dalyanköy balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Ahtapot (Octopus vulgaris) Tüm yıl Ahtapot çaparisi, Zıpkın Barbun-Tekir (Mullus sp.) Kasım-Mayıs Uzatma ağları Çipura (Sparus aurata) Eylül-Kasım Uzatma ağları, Paragat, Olta Fangri (Pagrus pagrus) Nisan-Mayıs Uzatma ağları, Paragat Kalamar (Loligo vulgaris) Ekim-Şubat Olta Kefal (Mugil spp.) Ekim-Ocak Uzatma ağları Sinagrit (Dentex dentex) Ağustos-Eylül Uzatma ağları, Paragat Av Sahası: Dalyanköy, Ilıca açıkları, Gerence, adalar civarı Dip Yapısı: Kumluk, çamur, tragana, taşlık, eriştelik Çizelge 79. Dalyanköy balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı* Taş Ağ - 6 Dönek Uzatma Ağı - 2 İnce Paragat - +** Barbun Uzatma Ağı - - Palamut Uzatma Ağı - - * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. ** lgili bal kç l kta av tak m say s bal kç l k eforuna do rudan etki etmedi i için bu say lar dikakate al nmam t r. İnce paragat balıkçılığında yem olarak genellikle, ahtapot, sübye, kalamar, mamun ve sülünes kullanılmaktadır. Hedef türler sargoz, mercan, karagöz, çipura ve iskatari (Spondyliosoma cantharus) olan ince paragat balıkçılığında, tesadüfî türler olarak ise trança, köpekbalığı, lâhos, orfoz ve dülger balığı da yakalanabilmektedir. Çıkan müren ve mıgriler ıskarta edilmektedir. İnce paragat düz kuma atıldığında beş yıla kadar kullanılabilmektedir. Fakat, taşa atıldığında takılması yüksek olasılıktır. Bir sele paragatın 60 TL malzeme ve 40 TL işçilik maliyeti olmak üzere toplam 100 TL sına mal olduğu bildirilmiştir (Nisan 2005). İnce paragatla avcılık balıkçılar tarafından temiz ve kârlı ama zahmetli bir iş olarak görülmektedir. Dalyanköy de dönek ağı adı da verilen fanyalı uzatma ağları, kefalin göç dönemi olan Ekim-Ocak ayları arasında Dalyan kıyılarında 10 m derinliğe kadar kum, erişte ve taşlık sahalarda kullanılmaktadır (Şekil 238). Bu ağlar bir ucu salyangoz şekilli olarak akşam atılıp sabah kaldırılmaktadır. Ağın kurulduğu bölgeden geçen kefal, palamut, çipura, sargoz ve ticari önemi olan birçok diğer tür hedef kabul edilmektedir. Tesadüfî olarak turna yakalanan bu ağlarda çıkan iskorpit, ceryan ve ot balıkları ıskarta edilmektedir. Taş ağı Mart tan itibaren 4 5 ay kullanılmaktadır (Şekil 239). Avcılık daha çok Karaburun, Alaçatı ve Sığacık ta bulunan 5 50 m arası derinliklerdeki taşlık sahalarda yapılır. Ağlar kıyıdan veya açıktan taşlık sahaya bırakılır. Bu ağlar akşamüstü atılıp sabah toplanmaktadır. Yakalanan hedef türler sinagrit, sargoz ve ıstakoz, tesadüfî türler ise karagöz, adabeyi ve mercandır. 225

43 226 Şekil 237. İnce paragat (Çeşme-Dalyanköy)

44 Şekil 238. Dönek fanyalı uzatma ağı (Çeşme-Dalyanköy) 227

45 228 Şekil 239. Taş ağı planı (Çeşme-Dalyanköy)

46 ÇEŞME (MERKEZ) Çeşme ilçesi, İzmir ilinin en batı ucunda yer alır (Şekil 240). İzmir şehir merkezine uzaklığı 80 km dir. Şekil 240. Çeşme coğrafik konumu Doğudan Urla, kuzeyden Karaburun, batı ve güneyden Ege Denizi ile çevrilidir. Yüzölçümü 260 km2, nüfusu dir. Yazın turizmin gözde merkezlerinden biri olan Çeşme de oldukça küçük bir balıkçı barınağı ile çarşı içerisinde küçük balıkçı dükkânları bulunmaktadır (Şekil 241 ve 242). Çeşme de zaman zaman gırgır ve trol gibi büyük balıkçı teknelerinin kullandığı büyük bir liman da bulunmaktadır (Şekil 243). Şekil 241. Çeşme Balıkçı Barınağı nın genel görünümü 229

47 Şekil 242. Çeşme Balıkçı Barınağı Şekil 243. Çeşme Limanı ve büyük balıkçı (gırgır, trol) tekneleri S.S. Çeşme Merkez Su Ürünleri Kooperatifi Çeşme balıkçılığının genel durumu Çizelge 80 de özetlendiği gibidir. 230

48 Çizelge 80. Çeşme balıkçılığının genel durumu S.S. Çeşme Merkez Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 2003 Kayıtlı ortak sayısı 30 Aktif üye sayısı 20 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı 20 Üye olmayanların sayısı 20 Kayıt dışı tekne sayısı 10* Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı Kooperatife üye olma oranı (%) 60 Aktif üye oranı (%) 67 Kooperatifte çalışan sayısı Yok Pazarlama faaliyeti-mezat Yok * Plaka s k nt s çeken amatör gibi görünüp profesyonel çal an tekneler Sorunları Yasadışı avcılık yapan troller. Yasak avcılığın engellenememesi Denetim yetersizliği Aidatların toplanamaması Balıkçıların gelirinin çok düşük olması Av veriminin düşük olması Balıkçıların kooperatife sahip çıkmaması Balık çiftlikleri nedeni ile av sahalarının daralması İleriye Yönelik Projeleri Yok Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar Balık çiftliklerinin kendi kafesleri etrafında avcılık yapması buna karşın aynı av sahasının kıyı balıkçısına kapatılması tezat bir durum ortaya çıkarmaktadır. Balıkçılığın Durumu Çeşme balıkçılığının av dönemleri ve kullanılan av araçlarına ilişkin bilgiler Çizelge 81 de kullanılan av takımları ve tekne sayılarına ilişkin tahmini değerler Çizelge 82 de verilmiştir. Çizelge 81. Çeşme balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Ahtapot (Octopus vulgaris) Kış ayları Ahtapot çaparisi Barbun-Tekir (Mullus sp.) Yaz ayları/tüm yıl Uzatma ağları Çipura (Sparus aurata) Yaz ayları Uzatma ağı, Paragat, Olta Kalamar (Loligo vulgaris) Yaz ve Güz ayları Olta Sargos (Diplodus sargus) Yaz ayları Uzatma ağları, Paragat Sinagrit (Dentex dentex) Yaz ayları Uzatma ağları, Paragat Av Sahası: Karaburun-Seferihisar arası Dip Yapısı: Tragana, taşlık, eriştelik 231

49 Çizelge 82. Çeşme balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı* Sinagrit Fanyalı Uzatma Barbun Fanyalı Uzatma İnce Paragat ** Kalın Paragat - + Sırtı Kateti Olta 30 + İnce Paragat 30 + Kalın Paragat 30 + * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. ** lgili bal kç l kta av tak m say s bal kç l k eforuna do rudan etki etmedi i için bu say lar dikakate al nmam t r. İnce paragat Çeşme, Karaburun ve Alaçatı sahillerinde yıl boyunca 5 16 m derinliklerdeki taş ve eriştelik sahalarda kullanılmaktadır (Şekil 244). Paragat takımları, genellikle ay karanlığında gece saat 2 3 gibi atılıp, güneş doğarken toplanmaktadır. Düz olarak atılan bu paragatlar sardalye, mamun ve bazen de kalamarla yemlenmektedir. İnce paragatta çipura, sargoz ve melanurun yakalanması hedeflenmekte fakat tesadüfî olarak sinagrit, fangri ve mercan da yakalanmaktadır. Yakalanan hanoz ve hani balıkları denize geri atılmaktadır. Bir sele paragatın, işçilik dâhil maliyeti 150 TL olarak bildirilmiştir. Kalın paragat Çeşme ve Karaburun sahillerindeki m derinlikler arasında bulunan taşlık sahalara düz olarak atılmaktadır (Şekil 245). Takım suda genellikle 2 3 saat kalmaktadır. Sardalye, kalamar, sübye ve ahtapotla yemlenen kalın paragatın hedef türleri sinagrit ve fangri, tesadüfî balıklar ise orfoz ve akyadır. Hanoz (hani), ot balığı, köpekbalığı ve vatoz denize geri atılan türlerdir. Bir takımın maliyeti 200 TL olarak bildirilmiştir. İnce ve kalın paragat takımlarının Çeşme de bulunan balıkçının tamamında olduğu belirtilmektedir. Kasım-Aralık aylarında Çeşme Liman içinde amatör olarak sırtı çeken tekne olduğu belirtilmektedir. Sırtı sabaha karşı ve akşamüstü güneş batmadan önce, tekne arkasından ve yüzeyden, yaklaşık 5 mil hızla çekilmektedir (Şekil 246-A). Torik ve palamudun hedeflendiği takımda, suni yem ya da ufak taze turna kullanılmaktadır. Tesadüfî olarak çipura, karagöz, mercan ve turnanın da yakalandığı sırtıda, herhangi bir ıskarta tür çıkmamaktadır. Amatörlerin kullandığı bir başka takım da kateti oltadır (Şekil 246-B). Yaklaşık 30 teknenin kullandığı bildirilen bu olta, Ekim-Haziran ayları arasında Sakız - Çeşme arası fener yeri ve döküntü alanında m derinliklerde sabah ve akşamüstü güneş batmadan bırakılmakta ve 10 dakika sonra yemi tazelenmektedir. Yem olarak sülünes, sübye ve kalamar kullanılmaktadır. Hedef tür mercan, karagöz ve fangri, tesadüfî ürünler ise kupes, istavrit, iskorpit ve ahtapottur. Çıkan hanozlar geri atılmaktadır. Barbun fanyalı uzatma ağları Güvercinlik, Alaçatı, Azmak ve Karaburun önlerinde m derinliklerdeki erişte, yosun ve kumlu sahalarda kullanılmaktadır (Şekil 247). Sabah ve akşamları düz olarak atılan ağlar birkaç saat sonra toplanır. Bu ağlar ile barbun haricinde tesadüfî olarak kupes, istavrit, izmarit, adabeyi, sinagrit ve fangri de yakalanmaktadır. Ağlardan ıskarta olarak çıkan türler ise köpekbalığı, vatoz, ot balıkları ve hanozdur. Troller ve yunusların ağlara zarar verdikleri bildirilmektedir. Sinagrit fanyalı uzatma ağı, Haziran-Ağustos ayları arasında Güvercinlik, Göcek ve Alaçatı önlerindeki m derinlikleri arasında bulunan taşlık sahalarda, taşın etrafı sarılacak şekilde kullanılmaktadır (Şekil 248). Ağlar akşamüstü atılıp sabah güneş doğarken toplanmaktadır. Hedef türler sinagrit ve fangri, satılabilen diğer türler ise, mercan ve ıstakozdur. Köpekbalığı ve vatoz ıskartalar arasındadır. Sinagrit fanyalı uzatma ağının 400 TL malzeme, 30 TL işçilik bedeli olmak üzere toplam maliyetinin 430 TL civarında olduğu bildirilmiştir. Bu ağlardan teknelerde posta bulunmaktadır. 232

50 Şekil 244. İnce paragat (Çeşme) 233

51 234 Şekil 245. Kalın paragat (Çeşme)

52 A B Şekil 246. A) Sırtı olta takımı ve B) Kateti olta takımı (Çeşme) 235

53 Şekil 247. Barbun fanyalı uzatma ağı planı (Çeşme) Şekil 248. Sinagrit fanyalı uzatma ağı planı (Çeşme) 236

54 ÇİFTLİKKÖY Çeşme ilçe merkezinden 5 km uzaklıktaki Çiftlikköy ün önemli gelir kaynakları tarım, balıkçılık ve turizmdir (Şekil 249) Şekil 249. Çiftlikköy coğrafik konumu Yarımadanın batısında yer alan Çiftlikköy balıkçılığı da küçük ölçekli yapılan kıyı balıkçılığı karakterindedir (Şekil 250). Şekil 250. Çiftlikköy Balıkçı Barınağı 237

55 S.S. Çiftlikköy Su Ürünleri Kooperatifi Çiftlikköy balıkçılığının genel durumu ve Çiftlikköy Su Ürünleri Kooperatifinin yapısal durumu Çizelge 83 de özetlenmiştir. Çizelge 83. Çiftlikköy balıkçılığının genel durumu S.S. Çiftlikköy Su Ürünleri Kooperatifi Kuruluş yılı 1997 Kayıtlı ortak sayısı 73 Aktif üye sayısı 20 Sadece balıkçılıktan geçinen balıkçı sayısı Yok Üye olmayanların sayısı 20 Kayıt dışı tekne sayısı 1 2 Kooperatifin faaliyet alanındaki toplam balıkçı sayısı 80 Kooperatife üye olma oranı (%) 91 Aktif üye oranı (%) 27 Kooperatifte çalışan sayısı Yok Pazarlama faaliyeti-mezat Yok Sorunları Kooperatifin yeterince faal olmaması Liman girişinin sığ olması Yasadışı trol avcılığı Av veriminin düşük olması ve mezat yapılamaması İleriye Yönelik Projeleri En kısa zamanda mezat gerçekleştirmek Kıyı alanı kullanımı, balıkçılık ve kullanıcı gruplar arasındaki anlaşmazlıklar Yerel küçük ölçekli balıkçılar ile dışarıdan gelen özellikle trol balıkçıları arasında anlaşmazlıklar mevcuttur. Yaz aylarında artan turizm nedeni ile sınırlı av sahasının kullanımında anlaşmazlıklar ortaya çıkmaktadır. Balıkçılığın Durumu Çiftlikköy balıkçılığının av dönemleri ve kullanılan av araçlarına ilişkin bilgiler Çizelge 84 de kullanılan av takımları ve tekne sayılarına ilişkin tahmini değerler Çizelge 85 de verilmiştir. 238

56 Çizelge 84. Çiftlikköy balıkçılığında hedef türler, av dönemleri ve av araçları Hedef Tür Yoğun Avcılık Dönemi Av Aracı Ahtapot (Octopus vulgaris) Kış ayları Ahtapot çaparisi, Zıpkın Barbun-Tekir (Mullus sp.) Mart-Mayıs Uzatma ağları Fangri (Pagrus pagrus) Mayıs-Haziran Uzatma ağları, Paragat Kalamar (Loligo vulgaris) Temmuz-Ekim Olta Kefal (Mugil spp.) Ocak-Şubat Uzatma ağları Sinagrit (Dentex dentex) Mart-Nisan Uzatma ağları, Paragat Sübye (Sepia officinalis) Mart-Nisan Uzatma ağları Av Sahası: Çiftlikköy açıkları, Çeşme Dip Yapısı: Tragana, taşlık, eriştelik Çizelge 85. Çiftlikköy balıkçılığında kullanılan başlıca av araç gereçleri ve tahmini sayıları Av Aracı/Yöntem Tekne Sayısı Av Takımı Sayısı* Barbun Sade Uzatma Ağı - 18PA+2Misina(Bez+Misina) Kalın Uzatma Ahtapot Sırtısı 15 3 Kalın Paragat * Birim av arac için say lar uzatma a lar nda posta, paragatta sepet, trol ve g rg rda tak m olarak esas al nm t r. Çiftlikköy önlerinde barbun ağı ile m derinliklerdeki erişte, taş ve çamurlu alanlarda Aralık, Ocak ve Şubat ayları haricinde 8 9 ay avcılık yapılmaktadır (Şekil 251 ve 252). Akşamüstü düz olarak atılan ağlar, 1 saat sonra güneş batarken kaldırılmaktadır. Barbun ağları yan ürün olarak kupes ve tirsi de yakalamaktadır. Bir posta barbun ağının yaklaşık maliyet bedeli 100 TL olup, bu tutarın 75 TL sı malzeme ve 25 TL sı da işçilik için harcanmaktadır (Nisan 2005). İzmir Körfezi uzatma ağı balıkçılığında yaşanan en önemli sorunların başında gelen, bu ağların trol ve yunuslardan zarar görmesi sorunu Çiftlikköy balıkçılığında da aynı şekilde yaşanmaktadır. Kalın ağ Şubat-Ağustos ayları arasında Çiftlikköy ve Alaçatı önlerinde m derinliklerdeki eriştelik sahalarda kullanılmaktadır (Şekil 253). Akşam zikzak şeklinde atılan ağlar sabah kaldırılmaktadır. Hedef türlerin sinagrit, mercan, adabeyi, ahtapot ve sübye olduğu ağlarda tesadüfî tür olarak torik çıkmaktadır. Yakalanan kedi köpekbalığı (Scyliorhinus canicula), çuçuna, iskorpit, vatoz, müren ve yılan balıkları ıskarta edilmektedir. Yaklaşık toplam maliyeti 140 TL (100 TL malzeme, 40 TL işçilik) olarak bildirilen bu kalın ağların yunus, fok ve trollerden çok zarar görmesinden yakınılmaktadır. Bir balıkçının tahminine göre bir ağın ömrü bir senedir ve kullanılan 250 posta ağın yaklaşık 100 postası trol avcılığından dolayı kaybolmaktadır. Gelirin nispeten düşük olduğu kış boyunca, yaklaşık 15 tekne ahtapot sırtısı ya da diğer bir ifade ile ahtapot çaparisi (parangula) kullanmaktadır (Şekil 254). Kullanılan yem kupes, yakalanan tek tür ise ahtapottur. Her teknede ortalama üç sırtı bulunmaktadır. Çiftlikköy önlerinde 1 30 m derinliklerdeki sırtıyla ahtapot avcılığı gündüz güneş batana kadar, tekne akıntıyla sürüklenirken yapılır. Takım ahtapot yakalanana kadar suda kalır. Zor balıkçılık olarak nitelendirilen bu işte, tek başına 3 sırtı kullanan bir balıkçının günde yaklaşık 30 TL kazanabileceği bildirilmiştir (Nisan 2005). Çiftlikköy de kayıkta 2 3 kalın paragat, hemen hemen her teknede de 1 2 sepet ince paragat olduğu bildirilmiştir (Şekil 255). Kalın paragat yıl boyunca Çiftlikköy önlerinde m derinliklerdeki taşlık alanlarda kullanılmaktadır. Gündüz saat gibi düz olarak bırakılan paragat 239

57 1 2 saat sonra kaldırılmaktadır. Tirsi, sardalye ve kupesin yem olarak kullanıldığı kalın paragatta hedef türler fangri ve mercandır. Yan ürün olan köpek balığı ise bazen pazarlanmakta bazen ıskarta edilmektedir. Bir paragatın en fazla bir yıl içinde kopup denizde kaldığı bildirilmiştir. Şekil 251. Barbun sade uzatma ağı (bez) (Çiftlikköy) Şekil 252. Barbun sade uzatma ağı (Misina) (Çiftlikköy) 240

58 Şekil 253. Fanyalı kalın uzatma ağı planı (Çiftlikköy) 241

59 242 Şekil 254. Parangula (ahtapot çaparisi) olta takımı (Çiftlikköy)

60 Şekil 255. Kalın paragat (Çiftlikköy) 243