İnternet ve Bilgiye Erişim Yolları

Transkript

1 İnternet ve Bilgiye Erişim Yolları Ertuğrul Çimen Kadir Has Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanı Lise Çalıştayı 10 Temmuz 2011 Kepez / Çanakkale

2 İnternete Giriş Tanımlar, Kullanım Amacı, Gelişimi İnternette Arama Bilgiye Erişim Arama Stratejisi Arama Motorları İnternet Bilgi Kaynakları Ücretli Bilgi Kaynakları Açık Erişimli Bilgi Kaynakları İnternete Dayalı Araştırmaların Denetimi Kopyala yapıştır ve intihal

3 İnternet Tanım 1 Dünya genelindeki bilgisayar ağlarını ve kurumsal bilgisayar sistemlerini birbirine bağlayan elektronik iletişim ağıdır Tanım 2 İçerik Çok protokollü bir ağ olup birbirine bağlı bilgisayar ağlarının tümü olarak da tanımlanabilir. Binlerce akademik, ticari, devlet, ve serbest bilgisayar ağlarının birbirine bağlanmasıyla oluşmuştur. İnternet üzerinde elektronik posta ve birbirine bağlı sayfalar gibi çok çeşitli bilgiler, hizmetler ve sosyal ağlar (facebook, twitter) vardır. İnternet üzerinden oyunlar da oynanabilir.

4 Bilgi Erişim Kaynak : Soydal, İrem. (2000), Web arama motorlarında performans değerlendirmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi

5 İnternet Alan Adları Sistemi (DNS) com : Ticari kuruluşları gösterir. edu : Eğitim kurumlarını gösterir. org : Ticari olmayan, hükümete de bağlı bulunmayan kurumları gösterir. net : Internet omurgası işlevini üstlenen ağları gösterir. gov : Hükümete bağlı kurumları gösterir. Bu isimlere yakın zaman önce biz veya tv gibi isimler de eklenmiştir.

6 İnterneti Ne İçin Kullanıyoruz? araştırma iletişim ticaret amaç eğitim eğlence

7 İnternetin Tarihçesi Radyo, televizyon ve İnternet'in bulunuşundan 50 milyon kullanıcıya ulaşmak için geçen süre incelendiğinde; radyo için 38 yıl, televizyon için 13 yıliken,internet için sadece 5 yıldır Mobil İnternet 1970 ARPANET (Advanced Research Project www Raymond Samuel Tomlinson SAGE(Semi automatic Ground Environment) SABRE(Semi automatic Business Research Environment)

8 Türkiye de İnternetin Gelişimi 1999 TTNET 1997 ULAKNET 1996 TURNET 1993 İlk Bağlantı : ODTÜ

9 Dünyada İnternet Kullanımı Kaynak :

10 Dünyada İnternet Kullanımı II Kaynak :

11 Avrupada İnternet Kullanımı II Kaynak :

12 Avrupada İnternet Kullanımı II Kaynak :

13 Türkiyede İnternet Kullanımı Kaynak :

14 İnternet Özellikleri Güvenli Güvenilir Ücretsiz Özgür Bağımsız Riskli Güvenilmez Ücretli Kontrollü Bağımlı

15 İnternette Arama Yapmak Stratejinizi Belirleyin Ne Arıyorum? Nerede aramalıyım? Nasıl aramalıyım? Zamanınızı İyi Kullanın

16 Arama Motorları Kullanımı Dünya Kaynak : ww monthly bar,

17 Arama Motorları Kullanımı Avrupa Kaynak : eu monthly bar,

18 Arama Motorları Kullanımı Türkiye Kaynak : TR monthly bar,

19 Arama Motorlarının İşlevi Bir araştırmacının bilgiye ulaşabileceği evreni oluşturan Web sayfalarını bir grup halinde bir araya getirir Bu evrendeki sayfaları içeriklerini yansıtacak biçimde sunar Kullanıcıların yönelttiği sorular için bilgi erişim algoritmaları kullanarak onlara söz konusu evrendeki en ilgili bilgileri bulur Kaynak : Soydal, İrem. (2000), Web arama motorlarında performans değerlendirmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi

20 Arama Motorları Nasıl Çalışıyor? Birinci kısım İngilizce olarak crawler (emekleyici) ya da spider (örümcek) olarak adlandırılan ve sayfaları gezip içeriğini toplayan kısımdır. İkinci modül internetten toplanan sayfaların içerğini inceleyen ve indexlerde saklayan modüldür. Son bölüm olan sorgulama modülü ise kullnıcıdan gelen sorguları ikinci kısımda oluşturulan indexlerde bularak sıralar ve kullnıcıya gösterir.

21 Arama Motorları Nasıl Çalışıyor? Tüm sonuçlar: Varsayılan olarak, Google aramanız aşağıdaki içerik türlerinin tümünün bulunabileceği, filtre uygulanmamış sonuçları gösterir. Görseller: Sadece Google Görseller'de bulunan sonuçları görürsünüz. Haberler: Sadece Google Haberler'de bulunan sonuçları görürsünüz. Kitaplar: Eleştiriler, alıntılar ve kitabı satın alabileceğiniz yerler de dahil olmak üzere sadece Google Kitaplar'da bulunan sonuçları görürsünüz. Videolar: Sadece Google Videolar ve YouTube'da bulunan sonuçları görürsünüz. Bloglar: Sadece Google Blog Araması sonuçlarını görürsünüz. Rehber: Yalnızca Google Rehber Sayfaları'ndan alınan sonuçları görürsünüz. Alışveriş: Yalnızca Google Product Search sonuçlarını görürsünüz. (Bu seçenekle, Google arama sonuçları sayfası içindeki sonuçlar yerine Google Product Search sitesindeki sonuçları görürsünüz.) Gerçek Zamanlı: Sadece Twitter, FriendFeed, Jaiku ve diğerleri gibi gerçek zamanlı mikro blog güncellemelerini görürsünüz. Tartışmalar: İnsanların tartışma gruplarında, forumlarda ve soru yanıt sitelerinde neler söylediklerini görürsünüz.

22 Arama Motorları Nasıl Çalışıyor?

23 Arama Motorları Nasıl Çalışıyor? in/topic.py?topic=351

24 Arama Motorları Nasıl Çalışıyor?

25 Arama Motorları Nasıl Çalışıyor?

26 Arama Motorları Nasıl Çalışıyor?

27 da Arama aklınıza geleni arama kutusuna yazın Her kelime önemlidir Arama, büyük/küçük harfe duyarlı değildir Kolay ENTER tuşuna basın Sorguya koyduğunuz tüm kelimeler kullanılır [new york times] [ New York Times ve başka özel karakterler de dahil olmak üzere noktalama işaretleri dikkate alınmaz

28 da Daha İyi Arama Belirli bir kavramı, yeri veya ürünü arıyorsanız aramaya adıyla başlayın. Bir pizza restoranını arıyorsanız pizza yazın ve bulunduğunuz şehri veya posta kodunuzu yazın. Çoğu sorgu gelişmiş operatör veya normal olmayan bir söz dizimi gerektirmez. Basit iyidir. Arama motoru insan değildir; sadece verdiğiniz kelimeleri web'deki sayfalarla eşleştiren bir programdır. Örneğin, [ başım ağrıyor ]yerine [ baş ağrısı ] yazın, çünkü tıbbi bir sayfada bu terim kullanılır. [ hangi ülkede yarasaların iyi şans işareti olduğuna inanılır? ] sorgusu bir insan için çok açıktır, ancak yanıtın yer aldığı dokümanda bu kelimeler geçmeyebilir. Bunun yerine, [yarasaların iyi şans getirdiği ülke] veya sadece [ yarasalar iyi şans ] sorgusunu kullanın, Basit tutun Aradığınız sayfanın nasıl yazıldığını düşünün Sayfada çıkması en olası kelimeleri kullanın

29 da Daha İyi Arama 4 Daha az sayıda kelime ile başlamanın temel avantajı, ihtiyacınız olana ulaşamadıysanız, bir sonraki aramada sonuçlarınızın daha amaca yönelik olmasını sağlamak üzere eklemeniz gereken kelimeler ile ilgili fikir vermesidir. Örneğin, [ hava durumu İstanbul] hava durumunun nasıl olduğunu öğrenmenin basit bir yoludur ve uzun uzun yazacağınız [ İstanbul Türkiye için hava durumu]'ndan daha iyi sonuç verir. 5 Kelime ne kadar kendine özgüyse alakalı sonuç alma olasılığınız da o kadar artar. 'doküman', 'web sitesi', 'firma' veya 'bilgi' gibi çok açıklayıcı olmayan kelimelere genellikle gerek yoktur. Akılda tutulması gereken bir nokta vardır. O da kelime doğru anlama gelmesine rağmen çok fazla kişi tarafından kullanılan bir kelime değilse ihtiyacınız olan sayfalarla eşleşmeyebileceğidir. Örneğin, [ünlüler cep telefonu melodileri ] [ ünlü sesleri ]'nden daha açıklayıcı ve konuya yöneliktir. İhtiyacınız olanı mümkün olan en az terimle açıklayın Açıklayıcı kelimeler seçin

30 da Daha İyi Arama

31 İnternet Tarama Sonuçları Güvenilir (mi?) Yayıncı İçerik Güncel Herkes / Her Kurum Web Sayfası Yapabilir Yayıncı biliniyor mu? Yayıncı güvenilir mi? Yayıncı uzman mı? Yayıncı hakkında açıklama / bilgi verilmiş mi? Herkes / Her Kurum İçerik Hazırlayabilir İçerik zengin / yeterli mi? Uygun bir dille yazılmış mı? Yazan(lar) biliniyor mu? Yazan(lar) hakkında açıklama / bilgi verilmiş mi? Kaynak gösterilmiş mi? Görüşü destekleyen bağlantılar var mı? Tarafsızlık? Web Sayfası / İçerik Güncel mi? Güncelleme tarihi var mı? Son güncelleme tarihi?

32 İnternet Bilgi Kaynakları Ücretli Bilgi Kaynakları Ticari firmaların Web sayfaları Yayınevlerinin web sayfaları STK ların web sayfaları Resmi kurumların web sayfaları

33 İnternet Bilgi Kaynakları Ücretli Bilgi Kaynakları

34 İnternet Bilgi Kaynakları Ücretsiz Bilgi Kaynakları Resmi kurumların web sayfaları Eğitim kurumlarının web sayfaları (üniversiteler) STK ların web sayfaları Açık erişim web sayfaları

35 İnternet Bilgi Kaynakları Ücretsiz Bilgi Kaynakları

36 İnternete Dayalı Araştırmaların Denetimi kopyala yapıştır sorun intihal Birebir tercüme

37 İnternete Dayalı Araştırmaların Denetimi Çözüm Etkin bir içerik ve yazım denetimi İntihal Tespit Programları (Yazılımları) Turnitin Urkund

38 İnternet ve Bilgi Okuryazarlığı Mantıklı Karar vermenin temeli : Doğru ve yeterli bilgi Bilgi gereksinimini farkeder, buna dayalı olarak soruları formüle eder, olası bilgi kaynaklarını belirler Başarılı araştırma stratejileri geliştirir, bilgisayar tabanlı ve diğer teknolojileri de kapsayan bilgi kaynaklarına erişir Bilgi Okur Yazarı Bilgiyi değerlendirir, pratik uyuglama için bilgiyi düzenler, yeni bilgiyi mevcutla bütünleştirir, eleştirel düşünme ve problem çözmede kullanır Aldemir Ahmet, Bilgiye erişimde yeni yaklaşım : Bilgi okuryazarlığı, UNAK 03: Bilgiye erişimde Değişen Yollar ve II. Tıbbi Bilgi Yönetimi ve Teknolojileri Sempozyumu, Başkent Üniversitesi, 25 Eylül Ankara Doyle, C. S. (1994). Information literacy in an information society: A concept for the information age. New York: Syracuse University.

39 Ücretli Bilgi Kaynaklarına Ekonomik Erişim ANKOS (Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu) ULAKBİM EKUAL

40 Özet İnternet Tanımı Gelişimi İnternette Arama ve Bilgiye Erişim İnternet Bilgi Kaynakları İnternete Dayalı Araştırmalar ve Denetim

41 Teşekkürler Ertuğrul Çimen Kadir Has Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanı