E kommersiya nədir? E kommersiyanın yaranmasını doğuran hadisələr Elektron kommersiyanı asanlaşdıran amillər Müasir dünyada elektron kommersiyanın

Transkript

1 Zeynalova Sevinc

2 E kommersiya nədir? E kommersiyanın yaranmasını doğuran hadisələr Elektron kommersiyanı asanlaşdıran amillər Müasir dünyada elektron kommersiyanın inkişaf problemləri EDI (Elektronic Data Interchange) standartı

3 1 yanvar 1983-cü il. ARPANET (ABŞ) şəbəkəsi informasiyanın ötürülməsinin TCP IP protokoluna keçdi. Bu gün İnternetin yaranmasının rəsmi ad günü hesab edilir cu il Tim Berners-Li (Tim Berners-Lee), Cenevrədə Avropa Elementar Hissəciklər Fizikası Mərkəzində (CERN) iş- ləyərkən World Wide Web (WWW) qlobal hipermətn sistemini уaratdı ci il. ABŞ Konqresi tərəfindən İnternet şəbəkəsinin kommersiyalaşdırılması bəyənildi cü il. Ceff Bizos, ABŞ (öz karyerasını proqramçı kimi başlayan), Amazon şirkətini yaratdı ci ilin iyulunda Amazon İnternet-mağazası özünün websaytını açdı. İndi Amazon dünyanın ən iri Internet-mağazasıdır. Oktyabr 1994-cü il. First Virtual şirkəti malın pulunun ödənişi - İnternetdə ilk elektron ödəniş sistemi üzrə xidmətləri təklif etdi cü ilin sonu. İlk debet elektron ödəniş sistemi NetCash yarandı May 1998-ci il. Ümumdünya Ticarət Təşkilatı İnternet vasitəsilə əldə olunmuş və çatdırılmış məlumatları və proqram məhsullarını gömrük rüsumlarından azad etdi ci il. Stenford Universitetinin məzunları Sergey Brin (Sergey Brin) və Lari Peyc (Larry Page) tərəfindən Google axtarış sistemi yaradıldı.

4 bazara daxilolmada aşağı səddin olması; vasitəçilərin rolunun azaldılması; aşağı tranzaksiya xərcləri.

5 Qloballaşmanın keçid dövrü problemləri Müqavilə və maliyyə problemləri Əməliyyatların məxfiliyi və təhlükəsizliyi məsələləri Mülkiyyət hüququ Şəbəkələrin qarşılıqlı əlaqələri və onların birbirinə uyğunluğu

6 Müxtəlif kontinentlərdə yerləşən şirkətlər özlərinin və yaxud təklif etdikləri malların və xidmətlərin real olmasına necə inana bilərlər? Hər hansı bir şirkət dünyanın o tayında yerləşən və fərqli ənənəyə malik olan, digər qaydalarla işləyən şirkəti necə başa düşə bilər? Bütün bunlar və bunlarla bağlı olan digər məsələlər qloballaşma probleminin bir hissəsini təşkil edir.

7 Şirkətlər arasında bağlanılan kontrakt hansı mərhələdə bağlanılmış hesab olunur? Bu kontraktın hüquqi statusu necədir? Hansı təşkilatın hüquqi tabeliyinə düşür? Maliyyə qaydalarındakı fərqləri nəzərə almaqla ödəniş necə həyata keçirilir və təsdiq olunur? Məhsula olan vergilər və gömrük yığımları necə olmalıdır? Bu yığımlar və vergilər necə alınacaqdır? Digər tərəfdən kredit və debet kartlarından on-layn hesablaş- malarında istifadə olunması xüsusilə pərakəndə ticarət sektorunda - müəyyən risklə bağlıdır.

8 Elektron kommersiya potensialının reallaşdırılması daxilolmanın universallığını tələb edir. İstənilən şirkət və istənilən sifarişçi coğrafi yerləşmələrindən və yaxud şəbəkələrin fərqli xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq məhsul və xidmətləri təklif edən bütün təşkilatların saytlarına daxilolma imkanına malik olmalıdır.

9 1968-ci ildə ABŞ-da xüsusi komitə - TDCC (Transportation Data Coordination Committee) təşkil olunmuşdu. Komissiyanın işinin nəticələri təşkilatlar arasında elektron mübadilə standartı EDI (Elektronic Data Interchange) əsasını təşkil etdi. Standart ANSI X.12 (host-based) adını aldı.

10 Qənaətcillik işlənilmə üçün nəzərdə tutulan kağızların həcminin əhəmiyyətli dərəcədə azalması işçi heyətinə və inzibati-idarəetməyə çəkilən xərclərin aşağı salınmasına səbəb olur Operativlik kommersiya məlumatlarının böyük həcmləri qısa müddət ərzində bir hesablama sistemindən digərinə ötürülə bilər. Bu məlumatların işlənilməsinin nəticələri müş- tərilərin tələblərini dərhal ödəməyə imkan verir. Dəqiqlik EDI istifadə olunması informasiyanın kompyuter sisteminə əl ilə daxil edilməsi zamanı labüd olan səhvlərin olmasını istisna edir.

11 coğrafi cəhətdən məhdudlaşmayan yüksək rəqabət; müştərilərin mobilliliyi: müstəri istənilən an digər satıcıya üz çevirəbilər; heç də həmişə müştərinin niyə narazı qaldığı məlum olmur; müştəri ilə birbaşa əlaqənin olmaması; bu da onun rəftarına təsirin intensivliyinə və keyfiyyətinə təsir göstərir.

12 E-businesin tipləri: C2C B2C B2B CONSUMERS BUSINESS ADMINISTRATION

13 (C2C) nədir? C2C orta biznessiz ticarətdir.bunlara misal olaraq, Auksionları və elan saytlarını misal göstərə bilərik. Bu modellər üçün ən böyük məkanlar ( məsələn, ebay və Classified 2000, və yaxud da maxi24, sovdə.az saytlarını da misal göstərmək olar) istifadəçilər tərəfindən nüfuz qazanır və hər kəs aktiv fəaliyyət göstərməklə kiçik biznes qura bilər.

14 (B2B) nədir? Burada biznes bizneslə birlikdə başqa biznes qurur. B2B internetdə bizneslər arasında əmtəə və xidmətlərin, informasiyaların mübadiləsidir.

15 (B2C) nədir? Bizneslər mal və xidmətləri məhsulun son istifadəçiləri olan istehlakçılara satır. B2B modelində bizneslər arasında müqavilə bağlandığı halda B2C modelində isə bu müqavilə bizneslə istehlakçı arasında bağlanır. E- kommersiya alıcı və satıcı arasındakı məsafələri qısaldır. Artıq istehlakçının alış veriş etmək üçün ticarət mağazalarına daxil olmasına ehtiyac qalmır.

16 (B2A) nədir? Bu modeli biz elektron hökumət kimi tanıyırıq. B2A dövlət agentlikləri və biznesləri mərkəzi WEB şəbəkədə birləşdirir və onlar bu zaman daha çox səmərəlilik əldə edilir. Buna xarici təcrübədən misal olaraq Findlaw şəbəkəsini misal göstərmək olar. Bu şəbəkə B2A xidmətləri təklif edir. Burada məhkəmə sənədləri, vergi növləri və d. Hüquqi sənədlərin yerləşdiyi yeganə yerdir.

17