Trakya Kalkınma Ajansı. Bentonit Bilgi Notu

Transkript

1 Trakya Kalkınma Ajansı Bentonit Bilgi Notu

2 Ek 7: EDİRNE YATIRIM DESTEK OFİSİ BENTONİT MADENİ EDİRNE İLİ İÇİN BİR İNCELEME

3 Giriş Bentonit sanayi, tarım, madencilik ve mühendislik jeolojisinde kullanılan çok yönlü bir kildir. Düşük maliyeti ve ülkemizde bolca bulunuşu, bu kile olan talep artışı, bentoniti ilginç kılmaktadır. Volkanik kil veya tüf gibi camsı volkanik gerecin kimyasal ayrışmasıyla ve başlıca montmorillonit (smektit) grubu minerallerden oluşan bentonit kısmen kolloidal silisten ibaret, yumuşak, şekillenebilir, açık renkli bir kil taşıdır. Trakya Kalkınma Ajansı Dünyanın en önemli bentonit rezervleri Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Yunanistan, Almanya, Japonya, İtalya, İspanya ve İngiltere de bulunmaktadır. Dünya bentonit rezervlerinin %19 u da Türkiye de bulunmaktadır. Dünya bentonit rezervleri Tablo 1'de verilmiştir. Tablo 1. Dünya Bentonit Rezervleri (milyon ton) Kaynak: VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu 1 1. Bentonit Madeni Kullanım Amaçları: Çok geniş bir kullanım alanı olan bentonit başlıca aşağıdaki işlevleri için tüketilir. Sondajlarda sondaj çamurunu ağdalaşıp kırıntıların yukarı çıkmasını sağlar, su kaçaklarını önler 1 1

4 Döküm kumu bağlayıcısı olarak kalıpların hazırlanmasında (1600 C'ye kadar dayanmaktadır); Demir tozlarının peletlenmesinde; İnşaat mühendisliğinde temel ve baraj yapılarında su ve sıvı sızdırmazlığı elde etmede, Hayvan yemi yapımında; Yemeklik sıvı yağların ağartılmasında; Şarap ve meyve sularının berraklaştırılmasında; İlaç, kağıt, lastik sanayinde dolgu maddesi olarak; Çimento sanayinde, seramik sanayinde katkı maddesi olarak; Evcil hayvanların altlarına yayılacak atıklarının kolay temizlenmesinde, Petrol rafinasyonunda; Atık suların temizlenmesinde, Boya sanayinde ve yangın söndürücülerde, Gübre yapımı ve toprak ıslahında. 2. Türkiye de Bentonit Madeni Durumu Türkiye'nin önemli bentonit yatakları Çanakkale, Edirne, Ankara, Eskişehir, Kütahya, Balıkesir, Çankırı, Konya, Çorum, Tokat ve Ordu illerinde bulunur. Bunlardan sondaj bentoniti bakımından verimli yataklar Ankara ve Tokat; döküm bentoniti yatakları Çankırı, Çorum, Çanakkale; kağıt ve deterjan ile yağların ağartılmasına uygun bentonitler ise Edirne, Ordu, Balıkesir, Kütahya ve Eskişehir illerindedir. Türkiye'nin toplam potansiyel bentonit rezervi ton'dur. Bu rezervlerin illere göre dağılımı Tablo 2 de verilmiştir. 2

5 Tablo 2. Türkiye Bentonit Yatakları Trakya Kalkınma Ajansı 1: Görünür Rezerv, 2: Muhtemel Rezerv, 3: Mümkün Rezerv. Kaynak: Kaynak: VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu 3. Ekonomik Açıdan Bentonit Madeni Ülkemizin toplam bentonit rezervleri, daha önce de değinildiği üzere, 280 milyon ton civarındadır. Ülkemizin 2005 yılı bentonit üretimi miktar olarak ton, değer olarak YTL dir yılı bentonit ihracatı, miktar olarak ton, değer olarak 13,5 milyon dolardır. Bentonitin tonunun ortalama ihraç birim fiyatı, son yıllarda artarak 44 dolardan 57 dolara yükselmiştir yılı bentonit tüketimi, ton olarak gerçekleşmiştir yılında dünyada üretilen bentonitin yüzde 25 i ( 2,6 milyon ton ) Avrupa Birliği nde üretilmiştir. Avrupa Birliği metal madenlerde net ithalatçı konumundadır. Özellikle bentonit, feldispat, 2 Y. Ziya Kayır (2007) Bentonit Nedir, Endüstriyel Fırınlar ve Refrakter Sempozyumu, 4 Mayıs, Sakarya. 3

6 perlit, tuz, talk, ve bir gübre hammaddesi olan potas konusu ise net ihracatçı konumda olduğu ürünlerin basında yer almaktadır. Ayni yıl ülkemizde üretilen bentonit miktarı ton olup bu miktar AB üretiminin çeyreğine eşittir yılında bentonit talebi ton, ihracat projeksiyonu ton olarak öngörülmüştür. Bentonit ihracatı değer olarak 16,5 milyon dolar tahmin edilmektedir Edirne de Bentonit Madeni Yukarıda Tablo 2 den de görüleceği üzere Türkiye nin Bentonit rezervinin yaklaşık %13 ü Edirne nin enez ilçesinde bulunmaktadır. Bentonit madeni Edirne de ağırlıklı olarak Enez ilçesinde bulunmakla birlikte, Lalapaşa ilçesi de bentonit açısından potansiyelleri olan bir yerdir. Bu durum aşağıda verilen Edirne maden haritasından da görsel olarak izlenebilmektedir. Bentonit sahaları Enez ilçesinin yaklaşık 2 15 km. güney ve güneydoğusunda bulunmaktadır. Bentonit yatakları açık gri ve açık yeşil renkli olup, kalınlıkları yaklaşık 1 metre olan istifle düşey olarak ardalanan seviyeler halindedir. Enez in 3,5 km. doğusunda Karataş mevkiinde 1,5 metre örtü altında 5 metreden fazla kalınlıkta, bitkisel yağların ağartılmasına uygun kalitede bir bentonit yatağı bulunmaktadır. Mevcut rezervin en az üçte biri temiz kaliteli, doğal ağartma toprağından meydana gelmektedir. Hisarlı köyünün güneyinde, Çavuş köyünün doğusunda, Karakaçan tepesinin doğu ve güneydoğusunda da doğal ağartma toprağı nitelikli kalsiyum bentonit yatağı bulunmaktadır. Bütün bu bentonit yataklarının toplam faydalı görünür rezervi 50 milyon ton olarak belirlenmiştir 4. İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Sabri Çelik de Enez bentonitleri ile ilgili belirtilen bilgileri doğrulamakta, Enez bentonitlerinin kalsiyum açısından zengin ve kaliteli olduğunu belirtmekte, bu özelliklerinden dolayı Enez bentonitlerinin en önemli kullanım alanının çeşitli ağırtma işlemleri olduğunu ifade etmektedir. Diğer taraftan Sayın Çelik Enez bentonitlerinin ise kedi kumu yapımında, kağıt yapımda, döküm sanayinde ve nem absorbanı olarak da kullanım alanına sahip olduğunu belirtmektedir. 3 Dokuzuncu Kalkınma Planı Madencilik ÖİK Raporu. 4 Kaynak: Emrah Ertürk (2006), Marmara Bölgesi Bentonit Bilgi Sisteminin Oluşturulması Üzerine Bir Araştırma, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi. 4

7 Trakya Kalkınma Ajansı Kaynak: Madem Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 5

8 5. Edirne de Bentonit Madeni ve Yatırımlar 5.1 Edirne de Bentonit Madeni Çıkaran/İşleyen Önemli Firmalar: Ceylan Bentonit: Çankırı merkezli firmanın bir fabrikası Enez ilçesinde bulunmaktadır. Adres: Atatürk Bulvarı Tuluğ Sitesi C. Blok No:30 ÇANKIRI Tel: 0 (376) Faks: 0 (376) E-Posta: info@ceylanbentonit.com Amcol Mineral Madencilik: Bensan firmasının Enez ilçesinde yürüttüğü bentonit madenciliği işleri, satış işlemi sonrası şu anda uluslararası bir firma olan Amcol Mineral Madencilik tarafından yürütülmektedir. Adres: Tuğlacıbaşı Mah. Poyraz Sok. Sadıkoğlu Is Merkezi 1 Kat:3 D:63 Kadıköy / ISTANBUL TÜRKIYE, Tel: Faks: E-posta: merkez@amcol.com 5.2 Bentonit Madeni Yatırım Desteği, Projeler, Fizibilite Çalışmaları Bentonit Madeni ile ilgili detaylı bir proje çalışması TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu proje kapsamında bentonit madeni için ürün bazlı teknoloji paketi hazırlanmıştır. Bu paket içerisinde yatırımcılar açısından önemli konulardan birisi de gerçekleştirilen 5000 ton/yıl kapasiteli bir üretim tesisi için fizibilite çalışmasıdır. Proje çalışması aşağıdaki ana başlıkları ilgilendirmektedir. Ürün tanıtımı: Ürünün fiziksel ve kimyasal özellikleri Spesifikasyonlar ve standartlar (ulusal ve uluslararası), kullanım alanları ve kullanım prosedürü, Analiz yöntemleri (ürün ile ilgili tüm laboratuar ekipman ve prosedürleri), Hammaddeler 6

9 (bentonit, reaktifler ve katkı maddeleri ), Türkiye ve Dünya pazarı (satış miktarları ve fiyatları), Geleceğe yönelik ürün stratejileri. Geliştirilen üretim prosesinin tanıtımı: Prosesin detaylı tanımı, Hammadde özellikleri Proses akım şeması, Proses kütle denkliği (Su, malzeme ve tüm katkıların kütle denkliği), Proses enerji denkliği, Prosesin çevre boyutu (ÇED raporu için gerekli öneriler) ton /yıl kapasiteli üretim tesislerinin ayrı ayrı tasarımı ve ön fizibilitesi: Ekipman seçimi, Ekipman boyutlandırma, Ekipman kat yerleşimi, Ekipman bağlantı şeması, Ekipman kontrol ve ölçüm sistemleri, Tesis sabit yatırım tutarı, Tesis işletme sermayesi, Stok durumu, amorti süresi (kara geçme noktası). Trakya Kalkınma Ajansı Daha detaylı bilgi ve fizibilite çalışmaları için aşağıda iletişim bilgileri verilen Prof. Dr. Mehmet Sabri Çelik her türlü yardım ve paylaşıma açık olduğunu belirtmektedir. Prof.Dr. Mehmet S. Çelik, İstanbul Teknik Üniversitesi, Maden Fakültesi, Cevher Hazırlama Mühendisliği Bölümü. mcelik@itu.edu.tr Telefon:

10