ACİL DURUM MÜDAHELE TSE 18001 ŞARTI: Kuruluş, olayların ve acil durumların meydana gelme olasılığını tahmin etmek, bu durumlarda yapılacakları belirlemek ve bunlardan kaynaklanabilecek muhtemel hastalık ve yaralanmaları önlemek veya azaltmak için plan ve prosedürler oluşturmalı ve bunları sürdürmelidir. Kuruluş, özellikle olayların ve acil durumların ortaya çıkmasından sonra acil durum hazırlıklarını, bu durumlarda kullanılacak planları ve prosedürleri gözden geçirmelidir. Kuruluş, pratik olan yerlerde bu gibi prosedürleri periyodik olarak denemelidir. Acil durum; önceden tahmin edilemeyen, ani olarak oluşan ve hızlı bir şekilde müdahaleyi gerektiren olaylar bütünüdür. Yönetim literatüründe acil durum, beklenmeyen ve önceden tahmin edilemeyen durumlar olarak ifade edilmektedir. Acil durum planlama aşamaları 1. Planlama için bir ekibin oluşturulması 2. Mevcut ve olası risklerin analizi 3. Planın hazırlanması 4. Planın yürürlüğe konulması Acil durum yönetiminin safhaları 1. Önleme/Azaltma 2. Ön hazırlık 3. Duruma Müdahale 4. Düzeltme ve Onarma Acil Durumlar Yangın Deprem Sel Yoğun kar ve yağmur Toplu gıda zehirlenmeleri Fırtına Heyelan Enerji kesilmesi Anarşik olaylar Sabotaj İş kazası Aşırı sıcak ve soğuk Büyük üretim arızaları Seferberlik Salgın hastalık Kimyasal madde kazaları ( patlayıcı, parlayıcı, radyasyon) İletişim ve bilgisayar sistemleri çökmesi Ana müşteri ve tedarikçilerin kaybedilmesi Üretim arızaları Acil durum yönetimi sisteminin başarılı olabilmesi için üst yönetimin her zaman destek vermesi ve bir politika ortaya koyması gerekir. Acil durum yönetiminde risk analizi: 1. Risk analiz ekibinin oluşturulması 2. Olası acil durumların sıralanması 3. Acil durum gerçekleşme sıklığın tayini 4. Acil durumun insanlar üzerindeki etkisi 5. Acil durumun doğal yaşam üzerindeki etkisi 6. Acil durumun binalara etkisi 7. Acil durumun üretime etkisi 8. Acil durumun malzeme üzerine etkisi 9. Acil durumun ürün stoklarına etkisi 10. Acil durumun müşteriler ve tedarikçilere etkisi 11. Acil durumun işletmenin kamuoyu ile ilişkilerine etkisi 12. Acil duruma müdahele için mevcut iç ve dış kaynaklar nedir 13. Toplam risk puanı
Acil durumlarda kimyasalların ne tip sonuçlara yol açacağını belirlemek için en iyi başvuru kaynakları MSDS lerdir. Döner kapılar acil çıkış kapısı olarak kullanılamaz. Acil çıkış kapıları dışarı açılır şekilde olmalıdır. Acil durumlarda kullanılmak üzere belirlenmiş toplanma noktaları tespit edildikten sonra tüm çalışanlar bu konuda bilgilendirilmelidir. Acil durum planlamasında olasılığı en yüksek risklerden başlanır. Oluşturulan acil durum planları tüm çalışanların bilgisine sunulup haberdar edilmeli ve gerekli eğitimler verilmelidir. Acil durum ekiplerinin güncellemeleri en az 6 ayda bir yapılmalıdır. Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine ve çalışanların sayısına uygun olacaktır. İşyerlerindeki acil durum çalışmalarının bir sistem dahilinde yapılabilmesi için işlem sırası şu şekilde olmalıdır: Acil durumların belirlenmesi Önlemlerin belirlenmesi Ekiplerin oluşturulması Eğitim Uygulama Gözden geçirme, güncelleme,iyileştirme Acil durum planı hazırlanmasında oluşumu seyrek fakat sonuçları ağır olabilecek kazalarda göz önünde tutulmalıdır. Acil durum planlarında iş kazasından ve meslek hastalıklarından kaçış ile ilgili konular yer almaz. Acil durum planlarında işyerindeki tüm faaliyetlerin hemen durdurulması gibi bir prosedür yer almaz. Bu acil durum esnasında acil yönetim merkezinin vereceği bir karardır. Soru 1 SORULAR Acil durum planında hangisinin oluşturulması zorunlu değildir? ( )İlkyardım ekibi ( )Koruma ekibi (x)haberleşme ekibi Doğru cevap ( )Söndürme ekibi Soru 2 İşyerlerindeki acil durum çalışmalarının bir sistem dahilinde yapılabilmesi için aşağıda faktörlerin sıralaması nasıl olmalıdır? I.Önlemlerin belirlenmesi II.Acil durumların belirlenmesi III-Ekiplerin oluşturulması IV-Uygulama, V-Eğitim, VI-Geçirme, Güncelleme,İyileştirme (x)ii-i-iii-v-iv-vi Doğru cevap ( )I-III-II-IV-V-VI ( )I-II-III-V-IV-VI ( )II-I-III-IV-V-IV HAZIRLAYAN : Hakan POLAT
BAKIM-ONARIM İŞLERİNDE İSİG. Makinelerin, araç ve tezgahların ömrünü uzatmak bir arıza sonrası oluşacak kaza, yaralanma, can kayıplarını ortadan kaldırmak amacıyla yapılan planlı ve düzenli çalışmalardır. Bakımda amaç; makinelerin ömrünü uzatmak ve arıza sonrası ortaya çıkabilecek kazaları önlemek. Bu amaçla tüm bakım ve onarım işleri yazılı olan talimatname ve yönergelerle yapılmalıdır. Bu yönergelerde işin ne olduğu, kimler tarafından yapılacağı, bakıma başlamadan önce alınması gereken önlemler, bakım alanında alınması gerekenle önlemler bu talimatnamelerde açık ve yazılı olarak belirtilmesi gerek. Bakım ve onarım yapacak personele 1) Makinelerin korunması 2) Elektrik ve mekanik güvenlik 3) bakım onarım işlerinde İSİG konusunda eğitim verilmeli. Eğitimler yenilenmeli ve denetim otokontrol olmalı. Herhangi bir arıza durumunda eğitimli ekip ve teknik denetimci bulmak zor olur bu da kaza ihtimalini artırır. Bakım- onarım esnasında makinede yapılan her değişiklik konusunda operatörün haberdar edilmesi gerekir. Tüm çalışmalar, değişiklikler bakım, onarım arıza durumları kayıt altına alınmalı. Makinelerin günlük bakım, temizlik ve kontrolleri operatör tarafından bakım onarım ise uzman tarafından yapılmalı. Bakım işlerinde kazalar işleme başlamadan önce ve işin bitimine yakın meydana gelmektedir. Her makinenin kendine ait bakım talimatı olmalı. Bakım ve onarımda iyi malzeme kullanılmalı. Makinelerin bakım ve onarımında makinenin güç kaynağı kesilmeli ve şalter kilitlenmeli. Bakım esnasında aydınlatma iyi olmalı, rutubetli, kapalı alanlarda yapılan çalışmalarda düşük voltajlı ve D.C. lı (24 volt) aydınlatıcı kullanılmalı. Zehirli gazların bulunduğu yerlerde yapılan bakımlarda mutlaka eğitimli ekip olmalı. KKD kullanılmalı gözetici ve ilk yardım ekibi bulunmalı. Basınçlı kapların bakım ve onarımı basınç altında yapılmaz. Onarılacak tank ya da kabın diğer tanklarla bağlantısı kesilmeli. Yüksek yerlerde yapılan bakım ve onarımda tüm emniyet şartları sağlanmalı ve uygun KKD kullanılmalı. Bakım işlerinde amaç: Sistemin ömrünü uzatmak Eskimiş parçaları değiştirmek Sistemin çalışmasını sağlamak Arıza olmadan tespit etmek Bakım işlerinde görünen kazalar:1)elektrik çarpması 2)Hareketli kısımlarda yaralanma (çark, dişli) 3) Zehirli gaz ile zehirlenme boğulma 4) Parlama patlama şeklinde kaza 5) Düşme şeklinde kaza 6) KKD kullanılmaması sonucu kaza HAZIRLAYAN : Julide YAMAN
BASINÇLI KAPLARDA İSİG Basınçlı kap: İç basıncı 0.5 bar ve üstü olan kaplar. Basınçlı ekipman: Basınçlı kap ve bunlarla bağlantısı olan her türlü ekipman boru vs. Emniyet Aksesuarı: Basınçlı kabın emniyetle çalışması için gereken her türlü emniyet donanımı. Basınçlı kap çeşitleri: Asetilen tüpü, sıcak su ve buhar kazanları, Kompresörler, basınçlı asit tankları, LPG tankı v.s. Basınçlı kaplarda tehlikeler: Patlama Zehirli gazların ortaya yayılması Zehirli sıvıların ortaya yayılması Yangın ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER İMALAT: Tüm basınçlı kaplar mevzuat, standartlara fenne uygun olarak ve bulundurulacak gazın çeşit ve basıncına göre imal edilmelidir. Basınçlı kapların bulunduğu yerler patlamaya dayanıklı olmalıdır. İşletilmesi: Basınçlı kaplar yetkili kişiler tarafından, emniyet kurallarına uygun olarak işletilmesi gerekmektedir. Periyodik kontroller: Eski yıpranmış aşınmış kaplar kullanılmamalıdır. Tüm basınçlı kapların kontrolleri yılda 1 yapılmalıdır. Basınçlı kaplar bakımı yapılırken aşınma ve yıpranma olup olmadığı kontrol edilmeli ve azami çalışama basıncının 1.5 katı ile teste tabii tutulmalı. Bazı durumlarda bu testlerde de patlama olabilmekte bundan dolayı bu testler hidrostatik yapılmalı. Basınçlı kaplar üzerinde emniyet donanımları bulunmalı üzerlerinde Gazın sıcaklığını, basıncını, seviyesini gösteren göstergeler bulunmalıdır aynı zamanda otomatik emniyet donanımları bulunmalıdır. KOMPRESÖRLERDE ALINACAK ÖNLEMLER: Kompresörler patlamaya dayanıklı odalarda bulunulmalı. Seyyar kompresörler çalışanlara en az 10 m. Uzaklıkta olmalı. Yılda 1 periyodik kontrolleri yapılmalı. Üzerinde etiket bulunmalı etikette, İmalatçı firma, imalat tarihi, azami çalışma basıncı, gazın cinsi yazılmalı. Manometre ve emniyet sübobu olmalı Otomatık emniyet donanımları olmalı. Tankın altındaki musluktan her gün su boşaltılmalı Uzaktan durdurma tertibatı olmalı KAZANLAR 1)Sıcak su kazanları 2) Buhar Kazanları Kazanlarla çalışırken en önemli tehlike patlamadır. Patlama nedenleri 1) Kazanın yapımında hatalar.2) Kullanımda hatalar 3) Emniyet donanımlarının olmaması 4) Bakımlarının düzenli yapılmaması. Kazanlarla yapılacak çalışmalarda kazan imalatlarının fenne standart ve mevzuata uygun yetkili elemanlar tarafından yapılması sağlanmalı Kazan üzerindeki etikette: 1)İmalatçı firma.2) imalat tarihi 3) Azami çalışma basıncı 4) Kazan numarası bulunmalıdır. Yılda 1 peryodik kontrolleri yapılmaları gerekir. Sıcak su kazanlarında patlama nedeni gidiş-geliş emniyet borularında tıkanma sonucu açık hava ile bağlantının kesilmesi ya da yanma odasında CO birikimidir.
SICAK SU KAZANLARINDA EMNİYET DONANIMLARI: Termometre Termostat Hidrometre Gidiş-dönüş emniyet boruları Taşma havuzu Gözetleme deliği Patlama kapağı BUHAR KAZANLARINDA BULUNMASI GEREKEN EMNİYET DONANIMLARI Presostat Manometre En az 2 adet su seviye göstergesi En az 2 adet emniyet sübobu Emniyet düdüğü Kazan besleme cihazı Basınç göstergeleri dikkatli kullanılmalı ve yılda 1 bakımları yapılmalıdır. Tüm basınçlı kaplarda otomatik emniyet donanımları olmalıdır ve kontrolleri yapılamalıdır. KAZAN DAİRESİNDEKİ PATRLAMALARA ÖNLEM: Kazan dairesi patlamaya dayanıklı olmalı. Kazanın bulunduğu bölmede kazan ve tavan arasında boşluk bulunmalı (üzerinde rahat çalışmak için) Kazan üzerinde etiket olmalı İmalatçı adı, tarihi, kazan numarası ve azami çalışma baıncı etikette yazmalı. Kazan ve baca kanallarına girebilmek için kapı ve kapaklar olmalı. Odanın iyi havalandırılması gerekir. Elektrik tesisatı ex-prof olmalıdır. Kazan dairesine sorumlu ve yetkililer hariç girilmesine izin verilmemelidir. Yakıt tankları yangına neden olmayacak şekilde yerleştirilmelidir. Kazanlar yakılmadan önce kazancı tarafından kontrol edilmelidir. İlk ateşlemeden sonra ısı yavaş yavaş artırılmalıdır. Her vardiyada emniyet sübopları kontrol edilmelidir. Yılda 1 defa periyodik kontrolleri yapılmalı. Kazan manometreleri yılda 1 kontrol edilmeli ve çıkabilecekleri azami basıncın 2 katını gösterme kapasitesinde olmalılar. Asla basınçlı kapların bakımı basınç altında yapılmamalıdır. Kazanlar imalat esnasında, montajdan sonra kullanılmadan, 3 ay boyunca kullanılmadılar ise ve yılda 1 defa kontrolden geçirilmelidir. Kazanlar patlamaya dayanıklı ayrı bir yerde olmalı ve üst katında işçiler çalışmamalı Basınçlı kaplarda en az 2 adet güvenlik vanası olmalı. Basınçlı kaplarda hidrolik deneyler işletme basıncının 1.25 katı ile yapılır. Basınçlı kaplarda yapılan testler: 1) Hidrolik test 2) Ultrasonografik test 3) Radyografik testler. 4) Sıvı penetrasyon testleri 5) Gözle kontrol 6) Pnömatik testler Zorlayıcı testler pnömatik ve hidrolik testlerdir. Vulkanizatör ve devilkanizatörlerin peryodik mkontrolü 3 ayda 1 yapılmalı. Alüminyum gövdeli kazanlar max. 100 C ile çalışır. Çelik gövdeli basit kaplar max. 300 C ile çalışır. Orta basınçlı kaplarda basınç 2-6 kg/cm² arasındadır. HAZIRLAYAN : Julide YAMAN
EL ALETLERİYLE ÇALIŞMALARDA İSİG Sık kullanılan el aletleri çalışma alanına yakın olmalıdır. Atölyedeki giyim kuşam: Kısa kollu giysiler giyilmeli ya da kollar sıvanmalıdır. Kıravat takılmamalı. Parçalı ve bol giysi giyinmemeli. KKD kullanılmalı. Aksesuar takılmamalı. El Aletleri 2 ye ayrılır:1) Elektriksiz el aletleri.2) Elektrikli el aletleri Elektriksiz El Aletleri : EĞE ile çalışmalarda dikkat edilmesi gerekenler: Eğe işlemi sırasında titreşimi önlenmek için iş parçası mengeneye bağlanmalı. Eğe sağ el ile tutulmalı. Vücut ve kol ritmik hareket ettirilmelidir. Eğe saplı olmalı. Eğeleme esnasında oluşan talaşlar fırça ile temizlenmeli. Eğe sert malzeme ile yapılmış olması nedeni ile kırılmalara dikkat edilmeli. Eğleme esnasında el mengeneye çarpmamalı. TESTERE ile çalışmalarda Testere ileri hareket ederken malzemeye basınç uygulanır,geri dönerken serbest bırakılır. İşin daha verimli olması için gidiş-dönüş hızının dakikada 40-50 gidiş dönüş olmalı. Testere sert malzemeden yapılmadıysa kırılmalara dikkat edilmeli. İşin bitimine yakın testere bastırılmaz parça kırılabilir. TORNAVİDA ile çalışmalarda Vida tornavida uyumlu olmalı Tornavida sapı düzgün olmalı. Tornavidaya çekiç ile vurulmaz. Tornavida ile çalışırken vida el ile tutulmaz. PENS ile çalışırken: Cıvata vida gibi malzemeler pens ile çıkarılmaz. İşe uygun pens seçilir. Penslere çekiç ile vurulmaz. Pens ile çalışırken el pens ağzına yakın tutulmaz. ANAHTAR ile çalışırken Cıvata ya uygun anahtar seçilir. Anahtarın ağzı bozuk olmamalı. Anahtarda çapaklanma var ise temizlenmeli. Anahtar ile çalışırken anahtar bastırarak değil çekilerek çalışmalı. Boru gibi malzemeler içine takılıp anahtar ile uzaktaki işler yapılmamalı. Çekiç ile anahtara vurulmaz. Anahtar ile çalışırken el çarpmamaya dikkat edilmeli. ÇEKİÇ ile çalışırken Çekiç yağlı, terli el ile tutulmamalı.
Çekiç sapı gevşek olmamalı. Çekiç sapına yakın tutulmamalı. KESKİ ile çalışırken Keskinin keskinliği kontrol edilmeli gerekir ise bilenmeli. Keski sert malzemede kullanılmamalı. Uygun KKD kullanılmalı. Sivri uçlu el aletleri (pergel) cepte taşınmamalı. Elektrikli el aletleri ile yapılan çalışmalarda meydana gelen kazalar tüm iş kazalarının %20 sini oluşturmaktadır. Ölümlü kazalar açısından 4. Sırada malulen veya kısmi iş görememezlikte ise 1. Sırada yer almaktadırlar. Elektrikli el aletlerinde meydana gelen kazaları önlemek için: 1) Kaynakta önlem alınmalı. 2) KKD kullanılmalı. Elektrikli el aletlerinde yapılan çalışmalarda uygun kıyafet giyilmeli. Toz çapak kaçmasını önlemek için uygun KKD kullanılmalı. Yangına karşı önlem almalı yağlı eller ile aletlere dokunulmamalı. Ağır elektrikli el aletlerin düşmesine karşı ayakkabılar özel olmalı. Yüksek yerlerde kullanılacaklar ise düşme ve kırılmalara dikkat edilmeli. Topraklamaları mutlaka yapılmış olmalı. Yalıtkan malzeme ile kaplanmalı(tutma yerleri) Titreşim ve gürültüye önlem alınmalı. MATKAP İle çalışırken Kıyafet uygun olmalı. Matkap ucu gevşek olmamalı. Malzemeye uygun matkap seçilmeli. Titreşim ve gürültüye önlem almalı. Matkap sıkı tutulmalı Topraklaması yapılmış olmalı. ELEK. TESTERE ile çalışırken Topraklama yapılmış olmalı. Uygun kıyafet giyilmeli. Sıkı tutulmalı. Eskimiş testere kullanılmamalı. Bileme araçları ile çalışırken uygun KKD kullanılmalı. El aletleri ile çalışırken sapları düzgün olmalı ve yalıtkan olmalı. El aletleri kapasiteleri dışında zorlanmamalı. Taşınabilir el aletleri sapları yalıtkan bir malzeme ile kaplanmış olmalı ve üzerlerinde devreyi kapatmaya yarayan sürekli basılarak çalışan yaylı bir devre kesici olmalı.topraklanmaları üzerinde topraklama elemanı bulunan özel fiş ve prizlerle yapılmalı. Açık alanlarda ve inşaat işlerinde kullanılan el aletleri çift yalıtkan olmalı, ve güvenlik transformatörlerinin çıkışında 1 alet takılı olmalı, düşük gerilimle çalışmalı.
Kaçak akımlara karşı elek. El aletlerinde kaçak akım rölyesi devre kesici olmalı. Elektrikli el aletlerinde yüksek gerilimle çalışanlarda üzerinde gerilimi düşürecek şalter olmalı. Parlayıcı patlayıcı ortamlarda elektrikli el aleti kullanılmamalı. Tüm el aletleri kullanılmadan önce kontrol edilmeli. Bakımları kalifiye elemanlar tarafından yapılmalı. El aletleri işçilerin geçiş yolu üzerinde bulunmamalı. Kesiciler uygun bakımlı olarak muhafazaların içinde saklanmalı. HAZIRLAYAN : Julide YAMAN
ELEKTRİK 1 Grup 3/A yuk.tek.öğretim 50 KM 150 kw 400 V 1500 kw 35 kv 2.Grup 2 yıl yük.tek.öğretim 30 kw 125 kw 400 V 1000 kw 35 kv orta okuldan sonra 4/5 yıl mesleki eğitim görenler 3.Grup Lise mezunu, bakanlık kursunu 16 kw 75 kw 400 V 500 kw bitirmiş 3308 e gore usta 400 V Elek iç tesisi plan Elek.iç tesisi işletme Proje hazırlanması ve yapım işleri ve bakım işleri Imzaları 0-1 kv 1-17,5 kv 36 kv En küçük düzey uzaklık Üzerinde trafik olmayan sular 4,5 5 5 Araç geçmesi elverişli çayır 5 6 6 Araç geçmesi elverişli köy 5,5 7 7 Şehirlerarası karayolu 7 7 7 Ağaçlar 1,5 2,5 2,5 Üzerine çıkılan düz damlı yapılar 2,5 3,5 3,5 Üzerine çıkılmayan eğik damlı yapılar 2 3 3 Elektrik hatları 2 2 2 Hava hattı iletkenlerinin ağaçlara olan yatay uzaklığı 0-1 kv 1 m 1-170 kv 2,5 m 170 kv 3 m 170-420 kv 4,5 m Hava hattının yapılara olan yatay uzaklığı 10-1 kv 1 m 1-36 kv 2 m 36-72,5 kv 3 m 72,5-170 kv 4 m 170-420 kv 5 m Gerilimli notlara mutlak yaklaşma mesafesi 650 V 15000 30 cm 15000 V 50.000 50 cm 50.000 V - 150.000 120 cm 150.000 V - 250.000 200 cm 250.000 V 420.000 350 cm * Açık hava elektrik tesisleri en az 180 cm yükseklikteki duvar veya tel kafesle çevrilmiş olmalıdır. * Yüksek gerilim tesisleri ve havai hatlardaki çalışmalarda en az 2 kişiden oluşan ekip çalışmalı Görev emir, çalışma izni formu düzenlenir Enerji kesme ve yeniden verme işlemi tutanakla kayıt altına alınır. Senaratörlerde envensör salter bulunmalı. Arazide ve trafo merkezlerinde işletme / bakım / onarım yapacaklar iş güvenliği ve ilk yardım eğitimi almalı. Direkler - 3 yıldan fazla kullanılan ağaç direkler, çürümeye karşı korunmalı - Çekiçle dip tarafına vurma yada dibini 20 cm kazma ya da direğin kuvvetlendirilmesi esastır. - Alçak gerilim direklerinde kullanılan lenteler, en alt iletkenin 50 cm altına bağlanmış olmalıdır - Yüksek gerilim hattındaki lenteler topraklanmış olmalı Aydınlatma TSE ve elek.iç.tes.yönt. Sigortalar 32 A ın üstü olan sigortalarda en az 1 şalter veya anahtarla kontrol altına alma olmalıdır. Gerilim altındaki bölümler
- Dokunmaya karşı gerilimi > 50 V alternative > 120 V doğru Akımlı olan devreler yalıtılmalı, doğrudan dokunmaza karşı korunmalı - Yalıtılan çalışma zeminin izolasyon direnci alevlendi Tevzi tabloları Elek. Iç.Tes.Yönt Gerilimi < 1000 V ana dağıtım tabloları içindekiler Izoleli, bakım onarımdaki hücre diğerinden paravanla - Transformatör ve Kondansatör - Bunların koyulduğu yerlerin duvaları ve kapıları yandına dayanıklı olmalı - Hava soğutmalı transformatörler, ısı geçirmeyen ve yanmayan bir bölme ile kapatılmalı - Trans. ve Kond. merkezlerindeki diğer yüksek gerilimli cihazlar, tel kafesli yada parmaklıklı kapılar ile özel hücrelere yerleştirilmeli Akü - Zemin aside dayanıklı olmalı - Kıvılcım yapmayan aspirator kullanılmalı, boru ve boru kanalları elektrolit etkisine dayanıklı malzemelerden yapılmış olmalı, ateşli yerlere açılmamalı - Akü bataryası kutuları akım geçirmeyen malzemeden yapılmalı - Kurşun asitli akülerde kullanılan yalıtkan gereçler elektrolitlere dayanıklı olmalı - Akü odalarında açık alev ve sigara yasak - Suya asit koyulmalı - Akü odalarında, nemli yerler için kullanılan kablolar kullanılmalı, akkor telli Lamba ve sızdırmaz tip armature kullanılmalı Seyyar Kablolar Islak yerlerde küçük gerilimli kullanılmalı El Aletleri Yalıtılmış malzemeden sapları olmalı Özel sapanla taşınmalı Kullanıcılar bol etekli geniş elbise giymemeli Kaynak Makinesi Şalter makine üzerinde bulunmalı Inşaat Şantiyeleri - Küçük gerilim veya 1/1 oranlı, çift yalıtkanlı ekipman kullanılmalı - Güv.transformatörüne 1 alet bağlı olmalı Patlayıcı Ortamlar - Statik Elektrik Titan, Al,Mg tozlarının taşındığı yerlerde statik elektrik dedektörü olmalı, notralizar konulmalı Sentetik akaryakıt kapları iletken madde ile kaplanmalı Nem düşükre karton / kağıt ile kaplama yapılmalı Metal boyalarla boyanmalı ya da Toprak içine yerleştirilmeli - Alev Sızdırmaz Teçhizat Alev geçirmez cihaz için kullanılan iletkenler eksiz borular içinde bulunmalı, yada madeni kılıflı / mineral tecritli kablolar kullanılmalı Tehlikeli ortama giren elektrik tesisatı boruları tehlike alanına girdikleri noktada alev sızdırmaz buatlarla donatılmalıdır. Teçhizatın Korunması Alev sızdırmaz cihazın madeni gövdesi, kabloların madeni kılıfları ve borular arasındaki elektrik bağlantısı lehim kaynağı veya uygun maşanlar kullanılarak yapılmalıdır. Pot ortamlarda sigortalar ortamın dışında olmalıdır
Pot ortamlarda ve tehlikeli mad.bulunduğu ortamlarda aydınlatma devreside dahil tüm elektrik tesisatı yılda 1 kontrol edilmeli Otomatik akım kesici olmalı, akım % 10 değiştiğinde kesmeli Tozlu ortamda sigortalar dışarda olmalı - Yıldırımdan korunma Kuv. Akım.Tes.Yönt hava hatları uygun kapasitedeki parafudur ile korunmalı yılda 1 kontrol edilmeli Topraklama Etek iç Tes.Yönt. Yılda 1 kontrol edilmeli, değişen işletmede 6 ayda 1 ( hareketli ) Elektrik üretim + iletişim + dağıtım tesisleri hatlar hariç 2 yılda bir Enerji nakil + dağıtım 5 yılda bir Koruma İletkeni Bu iş için kullanılan yalıtılmış iletkenler ve sıfır iletkeni bütün uzunlukları boyunca belli renkte işaretlenmelidir. HAZIRLAYAN : Ali SİLAV
ELEKTRİK İŞLERİNDE İSİG Küçük gerilim: Anma gerilimi 50 V altında olan gerilimdir. Tehlikeli Gerilim: Doğru akımda 50, alternatif akımda 120 V üzerinde olan gerilimdir. Alçak Gerilim: 1000 V ve altında olan gerilim Yüksek Gerilim: 1000 V üzerinde olan gerilim. Kuvvetli Akım Tesisleri : Elektrik üretimi, depolanması ve transferi yapılan tesislerdir. Elektrik iç tesisi: Kuvvetli akım tesisleri hariç evlerde park bahçelerde kullanılan tesisler. Elektrik tesisleri can ve mala zarar vermeyecek şekilde yapılmalı ve işletilmelidir. İnsanların yanlışlıkla ulaşabilecek tesislerin gerilim altındaki bölümleri kişilerin doğrudan veya araç ile dokunulmasını önleyecek gerekli tertibatların alınması gerek. Elektrik tesisleri bakım onarım ya da işletme esnasında kolay ulaşılabilecek şekilde açık olarak düzenlenmeli, tesis bölümlerin yetkili eleman kolay ulaşabilmeli, bakım ve onarım kolay olmalı. Bakım ve onarım gerilim altında yapılmaz, gerilim devre dışı bırakılmalı ama topraklama devam etmeli. Yüksek gerilimli tesislerde akım, gerilim kesilmeden hiç bir çalışma yapılmaz.. Alçak gerilimde de yapılacak çalışmalarda gerilim kesilmeli, alçak gerilim tesislerinde gerilimin kesilmesi sorunlara neden oluyorsa aşağıdaki önlemler ile çalışma yapılmalı. Yalıtkan bir eşya üzerinde durulmalı Yalıtkan eldiven ve yalıtkan aletler kullanılmalı Çıplak yalıtkanlar etrafında çalışırken mutlaka yalıtkan baret takılmalı, yalıtkan ayakkabı ve iş elbisesi giyinmeli. Nötr teli dahi çalışkan kendini tüm iletkenlerden izole etmeli. Gerilim altındaki tüm elektik devreleri, makine ve cihazların bakım ve onarımı bu işle görevlendirilen yetkili teknik elemanlar tarafından veya gözetimi altında yapılmalı. Yer altı kablolarında yapılacak işlemlerde elektrik kesilmeden hemen sonra üzerinde çalışılacak kabloların tüm iletkenleri kısa devre edilmeli ama topraklama devam etmeli. Kısa devre ve topraklama çalışma alanına en yakın yerde ve her iki uçta yapılmalı. Çalışma alanının tekrar gerilim altına girmesini önlemek için tüm ayırıcı ve kesiciler açık vaziyete kilitlenmeli ve üzerlerine uyarı levhaları konmalı. Elektrik tesislerinde işletme bakım ve onarımında yetkili kişilere işin yeri, süresi önemini, uyulacak kurallara ilişkin yazılı talimat verilmeli. Yüksek gerilim tesislerine başkalarının girişi yasaklanmalı, kapılar kilitli olmalı, üzerinde uyarı levhaları olmalı. Elektrik işlerinde kullanılan tüm aletler ( neon lambalı ıstaka, eldiven, ayakkabı, giysiler, yalıtkan sehpalar, sigorta pensleri ) her zaman kullanıma hazır bakımlı uygun halde saklanmalı. Yüksek gerilim tesislerinde bulunan hücreler, kesici,ayırıcı, sigortaların üzerinde kumanda etikleri alanların yazılı olması gerek ve görünür olmalı.açık hava gerilim tesisleri etrafında en az 180 cm. yükseklikte duvar yada tel olmalı. Yüksek gerilim altında yapılan çalışmalar en az 2 kişi tarafından yapılmalı. Yüksek gerilim altında yapılan çalışmalarda: Yazılı bir görev emri ve çalışma müsaade formu olmalı. Yüksek gerilimde gerilim kesme ve açma işlemi tutanakla yapılmalı. Tüm ayırıcı ve kesiciler açık durumda kilitlenmeli. Akım her yerden kesilmeli. Gerilim kesildikten sonra çalışma alanını besleyen ek bir enerji kaynağı olup olmadığı araştırılmalı ve devre dışı bırakılmalı. Kesici ayırıcı ve fazın açık olduğu tek tek kontrol edilmeli. Kilitleme tertibatı yoksa ayıracın yanına bir nöbetçi bırakılmalı.
Topraklama, kısa devre çalışması, alandaki tüm çalışmalar bitikten ve çalışana haber verilince kaldırılmalı. Gerilim altındaki başka hat tellerine temas tehlikesine ve indüksyon akımı oluşumuna karşı her türlü tedbir alınmalı. Alçak ve yüksek gerilimin her ikisinin bulunduğu direklerde yapılan çalışmalarda her iki akım kesilmeli. Yüksek gerilim sigortaları, ancak ayırıcısı açılıp kilitlendikten sonra ve topraklama olduğu zaman kısa devreden sonra değiştirilmeli. Hava hatlarının olduğu yerlerde mümkün oldukça bomlu inşaat makinaları, vinçler kullanılmamalı kulanılacak ise gerekli önlemler alınmalı, sürücü bilgilendirilmeli. Enerji hatlarının bakımı mümkün oldukça gündüz yapılmalı, gece yapılacaksa projektörler ile aydınlatma yapılmalı. Fırtınalı yağmurlu havalarda bakım yapılmamalı, yapılacaksa izolasyon önlemleri alınmalı, indüksyon akımına dikkat edilmeli. Ağaç direklere çıkılmadan önce sağlam olup olmadıkları kontrol edilmeli. Direğe çekiç ile vurulup tok sese bakmalı. Ya da donma durumunda bu bizi yanıltabilir, direk dibi 20 cm. kazılıp sağlamlığı kontrol edilmeli. ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ: Aydınlatma tesisi: İş yerinde ışıkların bir arıza sonucu sönmesi durumunda işletmede yedek bir besleme olmalı. Gece vardiyasında yeterli aydınlatma ve otomatik yanma düzenekleri olmalı. FİŞ-PRİZ sistemi: İşletmede kullanılan fişler farklı gerilimli prize girmeyecek şekilde olmalı. Fiş-priz sistemleri yalıtımı düzgün olmalı. Yüksek amperajlı prizlerde mutlaka priz üzerinde bir şalter olmalı Elektrik makine bağlantıları: Elektrik makine bağlantılarındaki koruyucular çalışma ortamına uygun olmalı Nemli, yağlı ve rutubetli yerlerdeki makine bağlantılarını uygun koruyucu içine almalı Makinalar titreşimde korunmalı. Elektrik Şalteri:1) Elektrik şalteri kendiliğinde yada yanlışlıkla dokunmayla makinayı çalıştırmayacak ama kolay ulaşılabilir yerde olması gerekir.2) Bir tezgahın üzerinde çeşitli yerlerde çalışan işçi için birden fazla başlatma ve durdurma düğmesi bulunmalı.3) Bir tezgahın birden çok yerinde birden fazla işçi çalışması durumunda tezgahta birden fazla durdurma tek çalışma düğmesi olmalı.4) Çalışma düğmesi yeşil durdurma düğmesi kırmızı olmalı.5) Makıne düğmeleri başka yerden kumanda ediliyorsa çalışması ve durması sesli yada ışıklı ikazlarla olmalı. Elektrik Sigortaları: Doğru ya da alternatif akımlı sigortalar mutlaka kapalı bir kutu içinde olmalı. 32 A üzerindeki sigortalarda en az bir şalter ya da anahtar ile kontrol edilmeli. Şalter ya da anahtarla akım kesilmeden tablo açılmayacak tablo kapanmadan şalter açılmamalı. Sigortalar değiştirilmeden önce gerilim dışı bırakılmalı ve gerilim yokluğu kontrol edilmeli. Sigorta devre dışı bırakılamıyorsa kesiciler ile devrenin kesilmesi gerek. Elektrik tesislerinde orijinal olmayan, yamanmış ya da tek sarılmış sigorta kullanılmamalı. Gerilim altındaki bölmeler: Alternatif akımda 50 V, doğru akımda 120 V üzerinde olan akımların devreleri yalıtılmış olmalıya da doğrudan dokunmaya karşı korunmalı. Kullanılan tüm ekipman araç ve gereçler KKD ler yalıtkan olmalı ve uygun yerlere
uyarı levhaları konmalı. Bakım onarımı yapılacak makine ya da elektrik devrenin elektriği kesilmeli, akımı kesen şalter anahtar açık vaziyete kilitlenmeli üzerine uyarı levhası konmalı, gerilim yokluğu tespit edildikten sonra çalışma yapılmalı. Tevzi Tabloları: İşyerlerinde çalışanların ulaşabileceği yerde olan tevzi tabloları saçtan yapılmış kapalı bir kutu içersinde olmalı ve kilitli tutulmalıdır. Tevzi tabloları Elektrik iç tesisi yönetmeliğine görev hazırlanır. Altında istifleme yapılmaz. Ön ve arka kısımları izole bir malzeme ile kaplı olmalı. Tevzi panolarının metal gövde ve gerilim altında olamayan tüm aksanlarının mutlaka topraklanması gerek. Gerilimi 1000 V. Geçmeyen tablolarda şalter, anahtar, sigorta kablolar kolay ulaşılabilir ve hemen müdahale yapılacak şekilde olmalı. Gerilimi 1000 V. Üzerinde olan tevzi tabloların yüksek gerilimle çalışan aletlerin metal aksanları mutlaka topraklanmalı. Kondansatör ve transformotör: Bunların bulunduğu bölmeler gerek suni gerek doğal olarak iyi havalandırılması gerek. Kondansatörler şarj kalıntısı kalmayacak şekilde bağlanması ve kontrol edilmesi üzerine uyarı levhalar olmalı. Akümültör tesisi :İyi havalandırılan bölmelerde olmalı ve kıvılcım yapmayan suni havalandırma sistemleri kullanılmalı. Seyyar iletkenler: İşyerlerinde mümkün oldukça kullanılmamalı. Kullanılması durumunda gerekli önlemler alınmalı. Kullanılacakları yerlerde yeteri sayıda topraklanmış priz olmalıdır. Taşınabilir iletkenlerin dış koruyucu kısmı iyi yalıtılmış malzeme ile kaplanmış olmalı bükülmeyle içindeki metal kıvrılmamalı. Elektrik kaynak makinelerinin üzerinde mutlaka şalter olmalı. Kaynak makine teçhizatı topraklamış ya da iyi yalıtılmış olmalı, kablolar iyi tespit edilmiş olmalı. Makinenin temizliği bakımı ya da yer değiştirmesi durumunda elektriği kesilmelidir. İnşaat işlerinde kullanılan araçlar düşük gerilimli olmalı, ya da güvenlik transformatörleri olmalı ve çift yalıtkan olmalı. Şantiyelerde kullanılan seyyar iletkenler ezilmeye, suya, mekanik zorlamalara dayanıklı olmalı. İnşaat çalışmasının altında ya da hava hattı olması durumunda çalışma esnasında gerekli önlemler alınmalı. PATLAYICI PARLAYICI ORTAMLAR. Parlayıcı patlayıcı ortamların oluştuğu işyerleri Tehlikeli bölge planı oluşturmalı. Parlayıcı patlayıcı ortamların sürekli oluştuğu bölgeler 0 Tehlike bölgesi Parlayıcı patlayıcı ortamların ara sıra oluştuğu bölge 1 Tehlike bölgesi Parlayıcı patlayıcı ortamların arıza sonucu oluştuğu yada oluşmadığı bölgeler 2 Tehlike bölgesi denir. Bunların dışında kalan bölgeler tehlikesiz bölge denir. 1. Bölgede kullanılan araçlar alev almaz türden korumalı olmalı. Yüksek gerilime sahip araçlar 1. Bölgede kullanılmamalı. Sigortalar böyle bölgelerde dışarıda olmalı ya da özel yalıtılmış alev sızdırmaz kutularda olmalı. STATİK ELEKTRİK ÖNLEMLERİ Parlayıcı patlayıcı ortamların oluştuğu bölgelerde mutlaka statik elektriğe karşı önlem almalı. Nemlendirme, iyonizasyon ve topraklama yapılmalı, statik elektriği ileten malzeme kullanılmamalı. Par-pat sıvıların bulunduğu depolar ve iletim boru donanımları statik elektriğe karşı topraklanmalı. Par-pat madde dolumu ve boşaltılması esnasında araç ile depo arasına topraklama hattı olmalı. Metal tozların taşındığı yerlerde statik elektrik dedektörü olmalı. Tabanca ile boyama yapılan yerlerde cihazların topraklaması yapılmalı. Tanklar dolumdan sonra bir süre dinlendirilmeli. Par-pat ortamlarda elektrik tesisatı ex-prof olmalı, böyle ortamlarda acil durumlarda yangın ve aydınlatma hariç tüm tesisin elektriğini kesen en az 3 adet durdurma butonu olmalı. Deprem bölgelerinde bulunan par-pat işyerlerinde deprem anında duyarlı dedektörler olmalı (aydınlatma ve yangın hariç tüm elektrik sistemini kesen).
Paratoneller yılda 1 TAEK tarafından kontrol edilmeli ve par-pat tesislerinde mutlaka bulunmalı. Kuvvetli akım tesisleri üretim depolama tesisleri 2 yılda 1 ; enerji nakil hatları 5 yılda 1 mutlaka peryodik kontrolden geçmeli. Ölçüm sonuçları kayda alınmalı. Seyyar iletkenler 6 ayda 1 kontrol edilmeli. Makinaların gövde topraklanması yılda 1, yer değişimi durumunda hemen topraklama kontrolü yapılmalı. Elektrik iç tesisleri yılda 1 peryodik kontrolden geçmeli. Kaçak akım rölyesi: Elektrikli el aletlerinde meydana gelen bir kaçağın tehlikeli gerilim seviyesine gelmeden elektik devresini kesen kaçak akım rölyesi iş güvenliği elmanıdır. 1-36 kv lık ( izin verilen en yüksek gerilim) işletme gerilimli hava hatlarında yapılara en küçük yatay uzunluk 2 m. Olmalı. Şebeke akımı ile yedek elektrik üretim aygıtını ayıran elemana envarsör şalter denir. Kaçak akım rölyesi faz şase ve topraklama arızası durumunda kişinin elektriğe çarpılmasını önler. Evde kullanılan kaçak akım rölyesinin çalışma akım eşiği 30A. Olmalı. Elektrik ekipman bakımında ilk önce şalter indirilmeli sonra topraklanma yapılmalı. 80-100 A. Kalp durması için çarpılma eşiğidir. Elektik işlerinde önce izin alınmalı, sonra kısa devre şalter kapanmalı sonra kesici ve ayıracılar açık şeklinde kilitlenip topraklama yapılmalı. Güvenlik transformatörü kullanımı halinde çıkış devresine en fazla 1 adet elektrikli el aleti bağlanabilir. Par-pat, tehlikeli zararlı maddeler bulunan elek. Tesisatı ve paratonellerin bakımı yılda 1 yapılmalı. HAZIRLAYAN : Julide YAMAN
ELLE TAŞIMA İŞLERİNDE GÜVENLİK Yükün özellikleri Aşağıda belirtilen özelliklere sahip yüklerin elle taşınması sırt ve bel incinmesi riski oluşturabilir; 1. çok ağır veya çok büyükse 2. kaba veya kavranılması zor ise 3. dengesiz veya içindekiler yer değiştiriyorsa 4. vücuttan uzakta tutulmasını veya vücudun eğilmesini veya bükülmesini gerektiren bir konumda ise 5. özellikle bir çarpma halinde yaralanmaya neden olabilecek yoğunluk ve şekilde ise Fiziksel güç gereksinimi 1. çok yorucu ise 2. mutlaka vücudun bükülmesi ile yapılabiliyorsa 3. yükün ani hareketi ile sonuçlanıyorsa 4. vücut dengesiz bir pozisyonda iken yapılıyorsa 5. bedenen çalışma şekli ve harcanan güç; özellikle sırt ve bel incinmelerine neden olabilir Çalışma ortamının özellikleri Çalışma ortamı aşağıdaki özelliklerde ise, özellikle sırt incinmesi riskini artırabilir; 1. Çalışılan yer işi yapmak için yeterli genişlik ve yükseklikte değil ise 2. zemin düz değilse, engeller bulunuyorsa veya düşme veya kayma tehlikesi varsa 3. çalışma ortam ve şartları, işçilerin yükleri güvenli bir yükseklikte veya uygun bir vücut pozisyonunda 4. taşımasına uygun değilse 5. işyeri tabanında veya çalışılan zeminlerde yüklerin indirilip kaldırılmasını gerektiren seviye farklılıkları varsa 6. zemin veya üzerinde durulan yer dengesizse 7. sıcaklık, nem veya havalandırma uygun değilse İşin gerekleri Aşağıda belirtilen çalışma şekillerinden bir veya daha fazlasını gerektiren isler sırt ve bel incinmesi riski oluşturabilir. 1. özellikle vücudun belden dönmesini gerektiren aşırı sık veya aşırı uzun süreli bedensel çalışmalar 2. yetersiz ara ve dinlenme süresi 3. aşırı kaldırma, indirme veya taşıma mesafeleri 4. işlemin gerektirdiği, işçi tarafından değiştirilemeyen çalışma temposu. Bireysel risk faktörleri İşçinin; 1. Yapılacak işi yürütmeye fiziki yapısının uygun olmaması 2. Uygun olmayan giysi, ayakkabı veya diğer kişisel eşyalar kullanması 3. Yeterli ve uygun bilgi ve eğitime sahip olmaması durumunda işçiler risk altında olabilir. Yükle ilgili risk faktörleri; 1. Yükün özellikleri 2. Fiziksel güç gereksinimleri 3. Çalışma ortamının özellikleri 4. İşin gerekleri
Elle taşıma işleri ile ilgili mevzuat 4857 sayılı iş kanununun 78. Maddesine göre düzenlenmiştir. İşçinin yetersiz dinlenme süresi elle taşıma işlerinde bireysel risk faktörlerinden sayılmaz. Yetersiz ara ve dinlenme süresi bireysel risk faktörleri kapsamına girmez. Yükün vücuda yakın taşınması riski minimize eden önemli faktörlerden biridir. Yükün tartılması elle taşıma işi olarak değerlendirilmez. Zihinsel güç gereksinimi elle taşınacak yük ile ilgili risk faktörlerinden birisi değildir. Risk faktörleri, yükün özellikleri, fiziksel güç gereksinimleri ve çalışma ortamının özellikleri olarak sıralanabilir. İşyeri tabanında veya çalışılan zeminlerde yüklerin indirilip kaldırılmasını gerektiren seviye farklılıkları varsa sırt incinmesi riskleri artar. Ülkemizdeki mevzuata göre elle taşımada yük ağırlığı 25 50 kg max. olarak uygulanmaktadır. İşyerlerinde malzemelerin istiflenmeye müsaade edilen yüksekliği 3 metredir. Ağır çuval ve torbalar dört köşesi çaprazlama olarak ve en çok 5 sırada bir, 1 torba eksik konularak istif edilecektir.(isig tüzük madde 490) Elle taşıma işleri yönetmeliğinde yükün birden fazla kişi ile taşınması durumu tanımlanmamıştır. SORULAR Soru 1 Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde belirtilen husus yükle ilgili risk faktörlerinden değildir? ( )Çalışma zemininde bulunan engeller ( )Vücudun bükülmesiyle yapılabilen elle taşıma işi (X)İşçinin elle taşıma konusunda yeterli eğitime sahip olmaması ( )İşçi tarafından değiştirilemeyen çalışma temposu Soru 2 Elle taşıma işlerinde aşağıdaki seçeneklerden hangisi bireysel risk faktörlerinden sayılmaz? (x)işçinin yetersiz dinlenme süresi Doğru cevap ( )İşçinin yeterli bilgi ve eğitime sahip olmaması ( )İşçinin fiziki yapısı ( )İşçinin uygun olmayan kişisel koruyucular kullanması Soru 3 Elle taşıma işi aşağıda belirtilen hususlardan hangisini içermez? (x)yükün konveyörler vasıtasıyla taşınması Doğru cevap ( )Yükün birden fazla kişi tarafından başka bir yere götürülmesi ( )Yükün mekanik bir araç yardımıyla taşınması ( )Yükün işçi tarafından elle ve beden gücü kullanılarak kaldırılması HAZIRLAYAN : Hakan POLAT
ERGONOMİ SPOT BİLGİLER Ergonomi: Uyum, uygunluk anlamına gelir. Çeşitli iş ve çevre koşullarında insanların makinelerle ilişkisini konu edinir. Ergonomi genel anlamda yaşamın (dünyanın) insana uydurulmasını hedef almıştır. Ergonomi (İş açısından ): İş sistemlerinin tasarımı ile güvenli ve etkili bir çalışma için gerekli insan gereksinimlerini karşılamayı amaçlar. Klasik kas ve sinir sitemi hastalıklarına örnek; Karpal tünel sendromu ve tendinit) Ergonomi uzmanları (Ergonomist); İş, görev, ürün, örgüt, çevre ve sistemlerin değerlendirilmesi ve tasarımıyla uğraşır. ERGONOMİK TASARIM YAPILIRKEN; Kullanıcıya uygun olmalıdır, Kullanımı kolay olmalıdır, Rahatlığı artırmalıdır, Sağlık ve güvenliği artırmalıdır, Performansı artırmalıdır (Hız, Güvenilirlik, Doğruluk, kesinlik hassasiyet) İkincil görev zihinsel iş yükünün ölçülmesi için kullanılan bir yöntemdir. Ergonomik çalışma yeri düzenleme yöntemleri: fizyolojik açıdan, antropometrik açıdan, psikolojik açıdan, bilgi tekniğine dayalı, güvenlik tekniğine dayalı, çevresel faktörler açısından. Antropometri insan vücut ölçülerini konu edinen bir bilim dalıdır. Ergonomik tasarımda antropometrik verilerin %90 ı tasarım ölçüsü içinde yer alır. Antropometrik veri tipleri: statik antropometri, dinamik antropometri, kuvvetsel antropometri. Bir işin ergonomik olması için taşıması gereken özellikler: yapılabilirlik, katlanılabilirlik, beklenebilirlik, hoşnutluk. Çalışma duruşunun (postürün) tanımlanmasında kullanılan vücut elemanları: bel kemiği, pelvis, kaslar. İş organizasyonu ilkeleri: iş genişletme, iş zenginleştirme, iş değişimi (rotasyon), grup çalışması. Dikkat gerektiren işler daha yüksekte (95-110cm), ağır işler daha düşükte (70-90 cm) yapılır. İş fizyolojisi iş ve çalışma çevresinin etkileri sonucunda oluşan yüklenmeleri inceler. Dolaşım, solunum ve iskelet sisteminin işin metabolizmadan sağlanacak enerji gereksinimlerine verdiği cevapları konu edinir. İş sisteminin insan üzerinde oluşturduğu etkiler bütününe yüklenme denir. Kaza: Önceden tahmin edilemeyen, beklenmeyen, aniden ortaya çıkan, mala zarar veren yaralanmaya veya ölüme yol açan olaydır. Çalışanların bireysel özellikleri ve kapasitelerine bağlı olarak yüklenmeye karşı gösterdikleri toplam tepkiye zorlanma denir. Fiziksel iş yükünü ölçme yöntemleri: nabız frekansı, kan basıncı, oksijen tüketimi, solunum sıklığı, vücut sıcaklığı, kan biyokimyası ve idrardaki değişiklikler, elektromiyogram, kandaki laktik asit düzeyi. Sürekli güç sınırı 4 kcal/dakikadır. Dinlenme 4 şekilde olabilir: İsteğe bağlı ara verme, Gizli dinlenme (ikincil bir iş), İş akışına bağlı ara verme, Yasa ile saptanmış aralar. Duruş (postür), vücudun, başın, gövdenin, kol ve bacak üyelerinin boşluktaki konfigürasyonu, hizalanması olarak tanımlanmaktadır. Postür beş ana vücut parçasının mekanik etkileşimi ile meydana gelir. Bunlar bel kemiği, leğen kemiği, omur diskleri, kaslar ve deridir. ERGONOMİNİN SINIFLAMASI: Fiziksel Ergonomi: Fiziksel etkinlikleriyle ilişkili olarak insanların anatomik, antropometrik, fizyolojik ve biyomekanik karakteristikleriyle ilgilenmektedir. Dolayısıyla çalışma sırasındaki duruş
özellikleri, işlenecek materyalle ilgili işlemler, yinelenen hareketler, işle ilgili kas iskelet sistemleri, güvenlik ve sağlık temel konularını oluşturmaktadır. Bilişsel Ergonomi: Mühendislik pisikolojisi olarak da adlandırılır. İşin bilgi işleme gereksinimleriyle ilgilenir. Başlıca uygulamaları hata olasılığını en azda tutarak insan performansını artırmaya yönelik olarak kadran, kontrol ve bilgisayar programları geliştirmektir. Organizasyonel ve yönetimsel (örgütsel) Ergonomi: Örgütsel yapıları, politika ve süreçleri dahil olmak üzere sosyoteknik sistemlerin en uygun duruma getirilmesiyle ilgilenir. Konuları arasında iletişim, ekip kaynak yönetimi, iş tasarımı çalışma saatlerinin belirlenmesi, ekip çalışması, katılımcı tasarım, toplum ergonomisi, uyumlu çalışma, iş birliği içinde çalışma, yeni iş paradigmaları, örgütsel kültürü, sanal örgütler, tele iş ve kalite yönetimi sayılabilir. HAZIRLAYAN : Şeref ARSLAN ERGONOMİ ÇALIŞMA SORULARI Soru 1: İkincil görev yöntemi aşağıdakilerin hangisinin ölçümünde kullanılan bir yöntemdir? a. Zihinsel iş yükü ölçümü Soru 2: Aşağıdakilerden hangisi ergonomik çalışma yeri düzenleme yöntemlerindendir? a. Fizyolojik açıdan b. Antropometrik açıdan c. Psikolojik açıdan Soru 3: Ergonomik tasarımda insan vücut ölçülerini konu edinen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? Antropometri Soru 4: Aşağıdakilerden hangisi bir çalışma sisteminin ergonomik olması için taşıması gereken şartlardandır? Yapılabilirlik, Katlanılabilirlik, Hoşnutluk Soru 5: Antropometrik çalışma yeri düzenlemede antropometrik ölçüsü alınan insanlardan en az ne kadarı ilgili tasarım ölçüsü içinde yer almalıdır? %90 Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi antropometrik veri tiplerindendir? a. Statik antropometrik veriler b. Dinamik antropometrik veriler c. Kuvvetsel antropometrik veriler Soru 7: Aşağıdakilerden hangisi ergonominin sınıflarındandır? a. Fiziksel ergonomi b. Yönetimsel ergonomi c. Bilişsel ergonomi Soru 8: İnsan-makine ara kesiti ile gösterge ve kontrol panellerinin tasarımını konu edinen ergonomi sınıfı aşağıdakilerden hangisidir? Bilişsel ergonomi Soru 9: Sürekli güç sınırı aşağıdakilerden hangisi ile ilgili bir kavramdır? Fizyolojik açıdan çalışma yeri düzenleme Soru 10: Aşağıdaki kavramlardan hangisi insan vücudunun tam istirahat halinde ve temel yaşam fonksiyonlarını devam ettirebilmesi için gereken, en düşük enerji harcama düzeyini ifade eder? a. Bazal metabolizma enerjisi
TİTREŞİM Titreşimin Frekansı = Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir Hertz Titreşimin Şiddeti = Birim alandaki, birim zamandaki akım gücüne titreşimin şiddeti denir W / cm Kare Insanlar 1-1000 H2 arasındaki titreşimi algılar Titreşimin insane vücudu üzerindeki etkileri Fiziksel ve Biyomekanik Psikolojik ve Sensoryel Fizyolojik Patolojik etkiler Insana etkisi olan titreşim 1-100 H2 arasındakidir El aletleri ile yapılan çalışmalarda El-kol titreşim geçirme oranı 5 H2 den yüksek olanlar 2.max düzey 20-30 H2 Titreşimin Klinik Etkileri Çok düşük frekans = + < 2 H2 Bulantı / kusma / terleme Düşük frekans = 2 H2 <+<30 H2 Duyarlılık ( aşırı ) / uyuşukluk Titreşimin Değerlendirmesi Frekansı Şiddeti Yönü Maruziyet süresi Uygulanan bölge ve büyüklüğü Kişinin; yaşı, cinsi, duyarlılığı Titreşimin frekansı ivmesinin şiddeti etkisi Titreşim, vibrasyon dedektörü ile ölçülür Frekans bantları / etkindeğer rms hız m/sn Oktav bantları 1-2,48-16,31,5-125-250-1000-2000-4000 ve 8000 işe giriş muayenesinde - Sinir - Kalp / dammar Sistemi ile el / bilek / dirsek eklemleri ve röntgen - Sindirim SSK Meslek hastalığı listesinde bulunmakta fakat istatistiklerde yok ( meslek hastalığı ) Yükümlülük süresi 2 yıldır El Kol titreşimi 8 saatlik sınır değer 5 m/s kare Etkin değer 2,5 m/s kare Bütün vücut titreşimi 8 saatlik sınır değer 1,15 m/s kare Etkin değer 0,5 m/s kare Titreşim yapan aletlerle çalışan kişilere 6 ayda 1 sağlık muayenesi yapılacak. TERMAL KONFOR Termal Konfor - Hava sıcaklığı buğulu 15-30 derece - Havanın nem yoğunluğu - % 30 - % 80 - Havanın akım hızı 0,3 0,5 m/sn - Radiant ısı ( ısı kaynağından fırından ) Sıcaklık Bir standard gore, cismin ne kadar soğuk yada sıcak olduğunu ifade eden nicelik. H = M + R + C - E + D