Her er noen ord du må forstå for å kunne lese dette heftet: Bu broşürde yer alan önemli kelimeler: ansvar avhengig barndom barneoppdragelse barnevernet beskyttelse forbudt fysisk individ kjønnslemlestelse kriminalitet likestilling likeverd migrasjon nettverk nære relasjoner sorumluluk bağımlı çocukluk çocuk yetiştirme [Çocuk Koruma Dairesi] koruma yasak bedensel birey cinsel sakatlama suç işleme eşitlik eş değerlilik göç ağ yakın ilişkiler offer overgrep overgriper plikt psykisk respekt tillit tillitsbrudd trygghet tvangsekteskap verdi vold ære årsak kurban saldırı saldırgan yükümlülük ruhsal saygı güven [güveni kötüye kullanma] güvenlik zorla evlilik değer şiddet namus neden 1
SIDE 2: Vold i nære relasjoner Yakın ilişkilerde şiddet Alle mennesker har rett til å leve et liv uten vold Bütün insanların şiddete maruz kalmaksızın yaşama hakkı vardır İnsanların yakınları ile birlikte iyi bir şekilde yaşamaları için, birbirimize saygı ve sevgi ile davranmamız gerekir. Kadınlar, erkekler, çocuklar ve gençlerin kendi evlerinde kendilerini güvende hissetme hakkı vardır. Aile içinde birbirimize inanmalı ve güven duyabilmeliyiz. Yakınlarımıza elbette sevgi, destek ve saygı gösterip, onlardan karşılık görmek isteriz. Alle barn har rett til et liv uten overgrep og frykt Bütün çocukların saldırıya uğramadan ve korku duymadan yaşamaya hakları vardır Çocuklar özellikle hassastır. Etraflarındaki yetişkinlerin bakımına, güvenlik ve korumasına muhtaçtırlar. Çocukluğumuzdaki iyi ve kötü deneyimler bizi bütün yaşamımız boyunca etkiler. Güvensiz bir çocukluk, yetişkin olduğumuzda da bir çok soruna yol açabilir. Hva skjer når tryggheten i hjemmet forsvinner? Evdeki güvenlik ortamı ortadan kaybolduğunda ne olur? Özellikle yakın olduğumuz insanların şiddet uygulamasına maruz kalmak, güvenin kötüye kullanılmasına maruz kalmak gibidir. Güvenlik ortamı kaybolduğunda ev artık güç topladığımız, kendimizi huzurlu ve mutlu hissettiğimiz bir yer olmaktan çıkar. Bunun yerine gücümüzü tetikte olmaya ve daha fazla şiddete yol açacak durumlardan kaçınmaya harcamamız gerekir. Vold i nære relasjoner er et alvorlig samfunnsproblem Yakın ilişkilerde şiddet ciddi bir toplumsal sorundur Norveç yasaları her türlü şiddet kullanımını yasaklamaktadır. Toplum hiç bir şiddet şeklini kabullenemeyeceği gibi, aile içinde veya diğer yakın ilişkilerde vuku bulan şiddeti de kabullenemez. Bu, şiddetin nedeni ne olursa olsun, geçerlidir. Bir başka deyişle, yakın ilişkilerde şiddet kişiye özel bir konu değildir. Zorla evlilik ve kadının cinsel organını sakatlama da şiddettir ve kabullenilemez. Toplumun, şiddete uğrayan tüm insanları koruma ve kollama sorumluluğu vardır. Norveç hükümeti, şiddeti, bununla birlikte aile içi şiddeti de, önlemek ve durdurmak için bir çok plan hazırlamıştır. Kamu kuruluşlarında çalışanların, örneğin öğretmenler ve sağlık personelinin, işlerini yaparken karşılaştıkları çocuklu ailelerde şiddet uygulanıldığından kuşku duymaları halinde, bunu Çocuk Haklarını Koruma Dairesine bildirme yükümlülükleri vardır. Çocuk Haklarını Koruma Dairesi, gerekli gördüğü taktirde durumu polise ihbar eder. Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır. BM in İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, madde 3 (1948) 2
SIDE 3: 1. Resimlere bakınız. Bu şiddet midir? Hva er vold? Şiddet nedir? Şiddet, başkalarına karşı yapılan bir saldırıdır. Şiddet, bir başkasına zarar, acı veya korku veren her türlü eylemdir. Şiddet, hem bedensel ve hem de ruhsal olabilir. Şiddete örnek olarak vurma, tekme atma, tehdit, alay etme, sıkı kontrol altında tutma, özgürlüğünü elinden alma ve tecavüz gösterilebilir. 2. Şiddete başka örnekler gösterebilir misiniz? Hva er vold i nære relasjoner? Yakın ilişkilerde şiddet nedir? Yakın ilişkilerde şiddet, saldırgan ve kurbanın akraba, arkadaş oldukları veya günlük hayatta başka şekilde birbirleri için önem taşıdıkları anlamına gelir. Çocuk ve anne-baba, karı ve koca, sevgililer ve arkadaşlar arasındaki ilişkiler yakın ilişkilere örnek olarak gösterilebilir. 3. Yakın ilişkiler için başka örnekler gösterebilir misiniz? SIDE 4: 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Şiddetin tanımına bakın. Şiddeti bu şekilde tanımlama konusunda aynı fikirde misiniz? Kurban ve saldırganın, şiddetin ne olduğu konusunda değişik görüşleri olabilir mi? Psikolojik şiddet nedir? Psikolojik şiddete örnek verebilir misiniz? Sizce şiddet kullanmanın gerekli olduğu durumlar var mıdır? Yakın ilişkilerde şiddet ve diğer tür şiddet arasındaki farkı tartışın. Değişik kültürlerde şiddet üzerindeki görüşler farklılık gösterebilir mi? Aile içi ilişkilerin iyi olması için neye ihtiyacımız vardır? 3
11. 12. 13. Bütün aile bireylerinin aynı şeylere mi ihtiyaçları vardır? Şiddet kullanılan bir ailede aile bireyleri kendilerini nasıl hisseder? Çocuklar normal gelişebilmek ve iyi bir hayat sürdürmek için güvenliğe muhtaçtırlar. Bu ne anlama gelmektedir? Cengis, eşine ve çocuklarına karşı bir çok defa şiddet kullanmıştır. Eşi artık evde kalmaya cesaret edememektedir. Kadın kendisini ve çocuklarını korumak zorundadır. Yardıma ihtiyacı vardır. Polise mi gitmeli? O durumda Cengis çok öfkelenecektir 14. Sizce Cengis in eşi ne yapmalıdır? «Yakın ilişkilerde şiddet, ciddi bir suçtur sağlık açısından büyük beden sel ve ruhsal zararlara yol açabilir bir insan hakları ihlalidir» (Dönüş Noktası, yakın ilişkilerde şiddete karşı Çalışma Planı, 2008-2011, Adalet ve Polis Bakanlığı) 15. Resimlere bakınız. Bu şiddet midir? SIDE 5: Individets rolle i familien og samfunnet Bireyin aile ve toplum içindeki rolü Her insan bir bireydir. Birey, hayatı boyunca çevresi tarafından şekillendirilir. Küçüklüğümüzden itibaren neyin doğru, neyin yanlış olduğu konusundaki kuralları ve başkaları ile birlikte nasıl yaşayacağımızı öğreniriz. İçinde yaşadığımız topluma uyum sağlar ve aile içindeki yerimizi buluruz. Bireyin aile ve toplum içindeki rolüne farklı açılardan bakılabilir. İşte onlardan ikisi: Individorientert Birey eksenli kişisel ihtiyaçlar en önemlisidir bağımsızlık ve kendi işini görebilme doğal kabul edilir birey toplum içindeki rolünü kendisi tespit eder Gruppeorientert Grup eksenli grubun ihtiyaçları en önemlisidir karşılıklı bağımlılık ve karşılıklı sorumluluk alma doğal kabul edilir bireyin rolü aile ve toplum tarafından tespit edilir 4
16. Bireyin rolüne bu iki bakış şeklinden hangisi sizin durumunuza en uygunu? Abraham yurtdışından bir iş teklifi alıyor. Eşi ve iki küçük çocuğu var. Başka bir ülkeye giderken ailesini de yanında götürmek istiyor. Kendi anne-babası ve eşinin anne-babası bunun iyi bir fikir olmadığını düşünüyorlar. 17. Birey eksenli toplum ve grup eksenli toplumu çıkış noktası alarak Abraham ın ailesinde daha sonra neler olabileceğini tartışın. Familiens betydning i samfunnet Toplum içinde ailenin önemi Grup eksenli toplumda, bireyler için en büyük sorumluluğu büyük aile yüklenir. Bireylerin ise büyük aileye karşı sorumluluk ve yükümlülükleri vardır. Büyük ailede herkes birbirine bağımlıdır. Aile bireyleri birbirlerini iyi tanır ve aile içinde birilerinin sorunları olması halinde birbirlerine yardımcı olurlar. Aile bireyleri, her bir birey için hangi kuralların geçerli olduğunu bilirler. Büyük aile içinde birisinin hata yapması halinde, bu, bütün aileyi zor durumda bırakabilir. Birey eksenli toplumda, uzun bir süreç içinde, bireyin artık büyük ailenin yardımına fazla bağımlı olmamasını sağlayan sosyal düzenlemeler ve sistemler geliştirilmiştir. Bu, örneğin, kişinin ailenin yardımı olmadan da çocuk bakımı ve hasta veya yaşlıların bakımına çözüm bulabildiği anlamına gelmektedir. Bireyin toplumdan yardım almaya hakkı olduğu gibi, aynı zamanda topluma katkıda bulunma yükümlülüğü vardır. Toplum, eğer gerekirse, bireyi kendi ailesine karşı koruyabilir. SIDE 6: Grup eksenli toplumda insan, iyi vakit geçirmek istediğinde veya bir şey kutlanacağında büyük aile ile birlikte olur. Büyük aile, en önemli, ve bazıları için tek, sosyal ağdır. O nedenle ailenin istediği şekilde yaşamak önem taşır. Birey eksenli toplumda, arkadaşlar ve meslekdaşlar aile kadar önemli olabilir. Sosyal ağ hayat içinde, hayat koşullarına bağlı olarak, değişebilir. Bu da bireye, bir tek gruba fazla bağlı olmaksızın çeşitli seçenekler sunar. 18. Değişik toplumlarda sosyal ağ ve ailenin önemini tartışın. 5
Ære Namus Bir çok grup eksenli toplumlarda namus ve namusa bağlı kurallar çok önemli olabilir. Grup içinde geçerli namus kurallarını ihlal eden namusunu kaybedebilir. Büyük ailede ortak namus anlayışı olduğu için, sadece kuralları ihlal eden değil, bütün aile namusunu kaybeder. O nedenle, aile bireylerinin namus kurallarını ihlal etmemesi önemlidir. Namusunu kaybeden kişi, herşeyini kaybedebilir. Namus genellikle, kızların ve kadınların cinselliğinin kontrol edilmesiyle ilintilidir. Bir çok birey eksenli toplumlarda namus kavramının fazla merkezi bir yeri yoktur. Her bir birey kendisinden sorumludur, ve kişi hatalı bir şey yaptığında, bu sadece kendisini zor duruma düşürür. 19. 20. Namus kavramını tartışın. Resimlere bakınız. Bu şiddet midir? SIDE 7: Likestilling og likeverd Eşitlik ve eşdeğerlilik Individets rolle i det norske samfunnet Norveç toplumunda bireyin rolü Norveç toplumunda birey eksenli düşünme şekli egemendir. Bireyin önemi düşüncesi son bir iki yüzyıllık süreç içinde gelişmiştir. Norveç yasaları da bu gelişime bağlı olarak değişmiştir. Günümüz Norveç yasaları bireyin hakları ve sorumluluklarını dikkate alır. Böylece, bireyin Norveç toplumundaki yeri, hem resmi makamların ve hem de halkın gözünde, önemlidir. «Benim hayatım, benim kendi sorumluluğumdur. Benim seçimlerim hayatımı yönlendirir. Yanlış seçim yaparsam, bu öncelikle beni zor duruma düşürür. Seçme özgürlüğüm, ama aynı zamanda seçimlerimden kaynaklanan sorumluluğum da vardır.» Rett til å ta selvstendige valg Özgür seçim yapma hakkı Norveç toplumundaki temel değerlerden biri bireyin kendi özgür seçimini yapma hakkıdır. Bu, her bir insanın, kendi koşulları, yetenekleri, ilgi alanları ve isteklerine göre, hayatı için kendi seçimlerini yapabileceği anlamına gelir. Likestilling mellom kjønnene Cinsiyetler arasında eşitlik Cinsiyetler arasında eşitlik ve eşdeğerlilik de Norveç te temel değerlerdendir. Bu, diğer şeylerin yanısıra, kadınlar ve erkeklerin eğitim, iş ve ekonomik bağımsızlık alanlarında eşit olanaklara sahip olacakları anlamına gelir. Sorumluluk ve yükümlülükler cinsiyetler arasında eşit olarak dağıtılacak ve aile içindeki yetişkinler önemli kararları ortak alacaklardır. 6
«Norveç te kadınlar eşitlik ve eşdeğerlilik için yüz yıldan fazla mücadele etmişlerdir. Bu uzun bir mücadele olmuştur. Erkekler ellerindeki güçten kendi rızalarıyla vaz geçmezler» 21. 22. Yukardaki alıntıyı tartışın. Eşitlik, eşitsizlik ve aile içi şiddet arasında bir bağlantı var mıdır? Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar. BM in İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, madde 1 (1948) İnsan haklarına saygı göstermek ve bu hakları güvence altına almak devlet makamlarının sorumluluğundadır. Norveç Anayasası, madde 110c (1994 yılında eklenmiştir) SIDE 8: 23. 24. 25. Sizce bu çizimler güç, sorumluluk ve bireyin aile ve toplum içindeki rolü hakkında ne anlatmaya çalışıyor? Sizce şiddetin ne olduğuna ilişkin görüşler hep aynı mı kalacak? Sizce şiddet kullanımına ilişkin görüşler hep aynı mı kalacak? Årsaker til vold Şiddetin nedenleri Bireyi koruyan ve kollayan ahlaki değerlere, yasalara ve haklara rağmen, Norveç toplumunu oluşturan bütün gruplarda saldırı ve şiddet meydana gelmektedir. Bir çok kişi aile içinde büyük sorunlarla karşılaşarak yaşamaktadır. Çocuklar, gençler, kadınlar ve erkekler aile içinde şiddete maruz kalmaktadır. Peki, bazı kişilerin başkalarına şiddet uygulamasının nedeni nedir? Sediq hüsrana uğramış bir durumda. Aile Norveç e geldikten sonra, hayatı yolunda gitmedi. İş bulmakta zorlanıyor, para yetmiyor. Eşi, çocuklara yeni elbise almak için daha fazla para isteyip dırdır ettiğinde, öfkesinin yükselmeye başladığını hissediyor. Ve sonra öfkesi patlıyor Årsaker til vold i nære relasjoner kan være: Yakın ilişkilerde şiddetin nedenleri şunlar olabilir: kötü ekonomik durum veya genel olarak kötü hayat şartları şiddet kullanımının sorun çözücü olduğuna dair deneyimler öfkeyi kontrol edememe başkalarını kontrol altında tutma ihtiyacı 7
kıskançlık boşanma, göç, beklenmeyen ciddi olaylar ve benzeri büyük psikolojik yükler travmalar aile içindeki güç dengesi kadını baskı altında tutma çeşitli gelenekler şiddetin sonuçları konusunda bilgi ve anlayış yetersizliği namus ve utanç sarhoşluk 26. 27. Neden bazı kişiler saldırgan durumuna düşer? Yakın ilişkilerde şiddeti önlemek için ne yapılabilir? SIDE 9: Æresrelatert vold Namus kavramına bağlı şiddet Namusunu kaybetme korkusu, aile bireylerinin, özellikle kadınların, sıkı bir şekilde kontrol edilmesine yol açar. Bir kişi namusunu korumak veya temizlemek için şiddete başvurursa, buna namusa bağlı şiddet denir. Norveç te polis namusa bağlı şiddete çok ciddi bir şekilde yaklaşmakta ve bu tür şiddet diğer tür şiddetle eş uzunlukta hapisle cezalandırılmaktadır. Özgürlüğünü elinden alma, zorla evlilik ve kadının cinsel organının sakatlanması namusa bağlı şiddet şekilleridir ve Norveç te yasaktır. 28. Namusa bağlı şiddet örneklerini tartışın. Vold i barneoppdragelsen Çocuk yetiştirmede şiddet Bazı anne-babalar çocuklarını terbiyeli yetiştirmek için onları dövüyor veya başka tür şiddet kullanıyorlar. Bu, geçmişte Norveç te de oldukça olağandı. Artık doktorlar ve diğer uzmanlar dayak yiyen çocukların hem bedensel ve hem de ruhsal zararlar görebileceğini ortaya çıkardılar. Bu çocuklar okulda da çok büyük sorunlarla karşılaşabilirler. O nedenle Norveç te çocuk dövmek yasaktır ve çocuklarını dövenler polise ihbar edilebilir. Çocukların sınıra ihtiyacı olduğu konusunda çoğunluk hemfikirdir, ama çocuklara, onlara vurmadan, sınır koymak kesinlikle mümkündür. Çocuklar da yetişkinler gibi birer bireydir ve hayatlarını saldırı ve korku olmaksızın yaşama hakları vardır. Şiddetin çeşitli şekilleri bedensel şiddet ruhsal şiddet cinsel şiddet, örneğin tecavüz maddi şiddet şiddet uygulama tehditi başkalarının hayat ve özgürlüğünün sıkı bir şekilde kontrol edilmesi 8
29. 30. Şiddetin çeşitli şekilleri hakkında bazı örnekler bulabilir misiniz? Aşağıdaki alıntıyı tartışın. Sizce Gandhi ne demek istemiş? Şiddet ile elde edilen, sadece şiddet ile elde tutulabilir. (Mahatma Gandhi) SIDE 10: Sitat 1 Overgriperen Saldırgan Alıntı 1 «Kendimi hüzünlü, üzgün, yalnız veya ayaklar altında hissetmem farketmiyor ne olursa olsun dışarı vuran hep öfke. Giderek daha fazla tahrik oluyor, daha fazla öfkeleniyorum, kendimi sürekli ayaklar altına alınmış ve sürekli daha güçsüz hissediyorum, ta ki kontrolümü kaybedene kadar ve o zaman vuruyorum. Vurduktan sonra kendimi hafiflemiş ve boş hissediyorum.» (Bjørnen sover [Ayı Uyuyor], 2007, isimli kitaptan alıntı) vuran öfkesini kontrol etmekte güçlük çektiğini düşünen çevresindeki insanlara korku salan eşini veya çocuklarını istemedikleri şeyler yapmaya zorlayan yakınlarına çirkin veya kırıcı sözler söyleyen kıran-döken, masayı yumruklayan veya benzer şeyler yapan bir kişinin belki de şiddetle ilgili bir sorunu vardır. Şiddet sorunu olan kişi, çözüm bulunması gereken bir sorunu olduğunu anlamalıdır sorununun çözümü için yardım istemelidir çevresindeki insanları korkuttuğunu görmeye cesaret etmelidir şiddet kullanmanın hem şiddet kurbanı, hem de saldırgan için ciddi sonuçlar doğurabileceğini anlamalıdır sorunlarını çözmek için şiddette başvurmaktan başka yollar bulmalıdır şiddet uygulamayı bırakmalıdır Sitat 2 Alıntı 2 «Sonunda bir şiddet sorunum olduğunu anladığımda, yardım isteğinde bulundum. Aile içindeki akıllı bir adamın büyük yardımı oldu ve doktorumun çok desteğini gördüm. Artık şiddetin benim sorunum ve benim sorumluluğum olduğunu biliyorum. Kendimi ve eşim ve çocuklarıma davranış tarzımı ancak ben değiştirebilirim. Şimdi onlardan özür diledim. Vurmayı bıraktığım için sevinçliler ve doğrusu bana olan saygıları da arttı! Ama bana yeniden güvenebilmek için zamana ihtiyaçları olduğunu anlıyorum tabi.» 9
SIDE 11: 31. 32. 33. 34. 35. 36. Yukardaki alıntıları tartışın. 1. ve 2. alıntılardaki durum ve duygular hakkında ne düşünüyorsunuz? Her iki alıntıda konuşanın aynı kişi olduğunu varsayabiliriz. Sizce, 1. alıntı ile 2. alıntı arasında geçen zamanda ne oldu? Şiddet sorunu nedir? Saldırganın mı, yoksa kurbanın mı bir şiddet sorunu vardır? Sizce bir saldırgan ne yapmalıdır? Saldırganlar, diğer yerlerin yanısıra, Alternativ til vold [Şiddetin Alternatifi] isimli tedavi merkezinden yardım alabilirler. Daha ayrıntılı bilgi için www.atv-stiftelsen.no internet adresine bakınız. SIDE 12: Offeret Şiddet kurbanı Hem kadınlar, hem de erkekler saldırgan olabilir ve hem çocuklar, kadınlar, hem de erkekler şiddet kurbanı olabilirler, ama istatistikler eş ilişkisi içindeki saldırganların büyük çoğunluğunun erkek olduğunu göstermektedir. Erkeklerin, kadınlar ve çocuklara uyguladığı süregiden şiddet, büyük oranda güvensizliğe yol açtığı için, genellikle çok daha ciddidir. Çok sıkı kontrol nedeniyle özel yaşama ait tüm haklarını yitiren kadınlar, çocuklar ve gençler de şiddet kurbanıdırlar. Bu tür zor hayatlar sürdüren kişilerin yardıma ihtiyacı vardır. Bu durumu değiştirmek mümkündür. Sitat 1 Alıntı 1 «Her şey elbette daha iyi olabilir diye düşünüyordum. Bazı şeyleri farklı bir şekilde yaparsam. Kendimi değiştirirsem. Çünkü hep hatalı yaptığım bir şeyler vardı. Önemli şeyler veya önemsiz şeyler, aptalca şeyler.» (Bjørnen sover [Ayı Uyuyor], 2007, isimli kitaptan alıntı) A: Şiddete maruz kalan kişinin, biriyle konuşmaya şiddeti durdurmak için başkalarından yardım istemeye hakları konusunda bilgiye şiddetin, saldırganın sorumluluğu olduğunu anlamaya şiddetin kendi suçu olmadığını bilmeye kendisi ve çocukları için korunmaya durumun üzerinde düşünebilmek için sükunet ve huzura, ihtiyacı olabilir. Sitat 2 Alıntı 2 «Çok şey anlattım şu an. Üzerinde konuşması kolay olmayan konularda. Ama içindekileri dışa vurmak iyidir, yapayalnız kalmamak için. Ve insanın yeniden ayağa kalkabileceğini göstermek önemlidir. Ben de o nedenle anlatıyorum zaten.» (Bjørnen sover [Ayı Uyuyor], 2007, isimli kitaptan alıntı) Dünyadaki yaklaşık her dört kadından birine, aile içindeki bir erkek tarafından şiddet uygulanmaktadır. Bir çok kadın şiddete maruz kaldığı ailelerde yaşamaya devam etmektedir. Bu neden böyledir? 10
SIDE 13: B: Kadınların neden zor aile koşulları içinde yaşamaya devam ettiklerine ilişkin bazı nedenler: sorumluluk duygusu ve aileyi birarada tutma isteği durumun düzeleceği umudu sevgi ve saygı yükümlülük namus ve utanç bağımlılık kendine güvenin yetersizliği oturum izni ekonomik durum aile bağları 37. 38. 39. A: 40. 41. B: 42. Yukardaki alıntıları tartışın. 1. ve 2. alıntılardaki durum ve duygular hakkında ne söyleyebilirsiniz? Her iki alıntıda konuşanın aynı kişi olduğunu varsayabiliriz. Sizce, 1. alıntı ile 2. alıntı arasında geçen zamanda ne oldu? Bir şiddet kurbanına verilen bu tavsiyeler hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizin başka tavsiyeleriniz var mı? Büyük sorunları olan bir ailenin içinde kalmaya devam etmenin nedenlerini tartışın. Şiddet kurbanı olan kişi, kendi doktoru, NAV [Norveç Çalışma ve Refah Müdürlüğü] ve kadın sığınma merkezlerinden yardım alabilir. Daha ayrıntılı bilgi için www.krisesenter.no internet adresine bakınız. «Kadınlara karşı şiddet belki de en büyük insan hakları ihlalidir. Şiddet devam ettiği sürece, eşitlik, gelişim ve barış konularında ilerleme kaydettiğimizi iddia edemeyiz.» Kofi Annan, eski BM Genel Sekreteri 11
SIDE 14/15: Voldsspiralen Şiddet sarmalı Yakın ilişkilerde vuku bulan şiddet, genellikle belirli bir yol izler. Adam öfkeleniyor. Darbe aniden geliyor. Eğilip kendimi korumaya çalışıyorum. Hiç olmazsa çocuk uyanmasa! Daha sonra hep öyle sevecen ki. Pişman oluyor ve bir daha yapmayacağını söylüyor. Ona o kadar inanmak istiyorum ki Illustrasjon C: Yakında başıma gelecek. Ne zaman bilmiyorum. Nedenini de bilmiyorum. En kötüsü oturup beklemek. Yukardaki çizimler aile içi şiddetin genellikle nasıl bir yol izlediğini gösteriyor. Şiddet sarmalının evreleri herkes için aynı uzunlukta sürmez, ancak süreç içinde bu sarmalın giderek daha hızlı devinim göstermesi olağandır. Şiddet vuku bulduktan sonra, saldırganın yaptığından pişmanlık duyduğu bir dönem gelir. Erkek olsun, kadın olsun bu kişi yeniden aile için iyi bir şeyler yapmaya çalışır. Fakat bir süre sonra pişmanlık unutulur ve saldırgan giderek daha çok saldırganlaşır. Sonra yeni bir şiddet olayı meydana gelir. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. Şiddet sarmalını tartışın. Neden şiddet sarmalı kavramını kullanıyoruz? Şiddet kurbanı şiddet sarmalı evrelerini nasıl hisseder? Saldırgan şiddet sarmalı evrelerini nasıl hisseder? Olası tanıklar şiddet sarmalı evrelerini nasıl hisseder? Yakın ilişkilerdeki her türlü şiddet, şiddet sarmalı evrelerini izler mi? Aşağıdaki cümlelere bakın. Bu cümleler hangi durumlara uyabilir? Özür dilerim! Aslında çok iyi bir adamdır Çocuklar bir yatsın da o zaman görürsün sen! Böyle giyinip dolaşamazsın ortada! Başkalarının ne diyeceğini bir düşün. Öyle demek istemedim! Sus, babanı rahatsız etme şimdi. Ne oluyor? Yapma! Umarım dersini almışsındır da bir daha yapmazsın! Bir daha hiç olmayacak Dün olup biteni unutamaz mıyız? Dersini aldın mı şimdi? 12
SIDE 16: Barn som lever med vold Şiddet ile içiçe yaşayan çocuklar Miriam ın evinde sık sık huzursuzluk çıkıyor. Babası kızdığında, annesini dövüyor. Bazen Miriam a ve erkek kardeşine de vuruyor. Miriam korku içinde. Sürekli yüreği ağzında. Okulda öğretmenin anlattıklarını izlemekte zorluk çektiğini düşünüyor. Bütün anne-babalar çocuklarının iyiliğini isterler. Anne-babalar çocuklarının kendilerine saygı göstermesini ve iyi bir eğitim almalarını arzu ederler. Çocuklarının büyüdüklerinde iyi bir hayatları olmasını umar ve bir çok annebaba, yaşlandıklarında, çocuklarının kendilerine yardımcı olmasını arzu ederler. Çocukların iyi olmaları, gereği gibi gelişebilmeleri ve okulda başarılı olmaları için kendilerini güvencede hissetmeleri önemlidir. Korku içinde olan çocuklar, sorun sahibi olurlar. Okul çalışmalarında ve dikkatini verme konusunda sorunlar ile karşılaşabilirler. Onlar için genellikle unutkanlık sorun yaratır ve sık sık kabus görürler. Ayrıca korku, endişe ve stres içinde yaşadıkları için kolay hastalanırlar. Çocukların korkuya kapılmaları ve zarar görmeleri için kendilerinin dayak yemesi gerekmez. Başkalarının dövüldüğüne şahit olmak da en az o kadar zarar vericidir. Hjernen påvirkes av vold og frykt Beyin şiddet ve korkudan etkilenir Alarm durumu hazırlığı. soyut düşünme, ani davranışları kontrol, sorun çözme, akla uygun düşünme ve davranma yetenekleri, sosyal uyum, öğrenebilme yeteneği Çocukların beyinleri sürekli gelişir. Çocuklar sık sık korktuğunda, dövüldüğünde veya başka tür şiddete maruz kaldığında, bundan beynin gelişimi etkilenir. Bedenin, beyin tarafından yönetilen bir alarm sistemi vardır. Çocuk bir şey olacak endişesiyle tetikte olmaya alıştığında, beyin sürekli tehlike sinyalleri gönderir. Sık sık korku duyan çocuğun beyni korku ile yaşamaya uyum sağlar. Çocuğun beyninin yeniden daha normal bir gelişim gösterebilmesi için, çocuğun uzun süre güvenli ortamlarda yaşaması gerekir. 50. 51. 52. 53. Şiddet ile içiçe yaşayan çocuklara ne olur? Neler çocukların kendilerini güvencede hissetmelerini sağlar? Neler çocukların kendilerini güvencede hissetmemelerine neden olur? Tanıdığınız çocukların kendilerini güvencede hissetmeleri için neler yapabilirsiniz? 13
SIDE 17: Barna forstår mer enn vi tror! Çocuklar bizim sandığımızdan daha fazlasını anlar! Anne-babalar genellikle, çocukların, yetişkinlerin sorunlarının farkında olmadığını sanırlar. Bu, her zaman doğru değildir. Bilimsel araştırmalar, çocukların genellikle etrafta olup biteni anladığını göstermektedir. Çocuklar, yetişkinler arasındaki şiddete şahit olmasalar bile, korkuya kapılabilirler. Anne korktuğunda ve çocuğuna güvenli bir ortam sağlayamadığında, bir bebek bile bunu farkeder. Aile içi şiddet, çocuğun sürekli bir şey olacak endişesiyle alarm durumunda kalmasına yol açar. Daha fazla şiddet olasılığından korkar ve evde neler olabileceğini hiç bir zaman tam bilemedikleri için bitkin düşerler. «Küçük yaşta şiddete veya bakım yetersizliğine maruz kalan çocuklar, büyük bir saldırganlık ve şiddet eğilimi gösterme tehlikesi içindedir. Aile içi şiddet çocuklarda kalıcı beyin hasarlarının gelişmesine neden olabilir.» Jens Grøgaard, bölüm başhekimi ve çocuk hastalıkları uzmanı. Barn trenger trygghet Çocukların güvencede olmaya ihtiyaçları vardır 54. Çocuklar teselli ve yakınlığa ihtiyaç duyarlar. Sizce, yetişkinler çocuğun ihtiyacı olan güvenli ortamı sağlayamadığında ne olur? Neden? Barn lærer å bruke vold Çocuklar şiddet uygulamayı öğrenir 55. 56. Neden şiddete maruz kalan çocukların kendileri de saldırgan durumuna düşebilirler? Bunu engellemek için ne yapabiliriz? SIDE 18: Vold i barneoppdragelsen Çocuk yetiştirmede şiddet Goran, sekiz yaşındaki oğlunun söz dinlemesini istiyor. Milos söyleneni yapmadığı zaman, Goran oğlunu dövüyor. Bu, sık sık meydana geliyor. Goran oğluna, «Artık bunları öğrenmelisin!» diyor. 57. 58. 59. 60. 61. Bu şiddet midir? Sizce Milos babasından korkuyor mudur? Sizce Milos söz dinlemeye başlar mı? Sizce Milos babası evde olmadığı zaman ne yapıyordur? Sizce Milos arkadaşlarına kızdığı zaman ne yapıyordur? 14
62. 63. 64. Goran ın oğlunu dövmesi ne gibi sonuçlar yaratabilir? Norveç yasası Goran ın yaptığı hakkında ne diyor? Goran vurmak yerine ne yapabilir? Grenser i barneoppdragelsen Çocuk yetiştirmede terbiye sınırları Goran ve eşi çocuk yetiştirme konusunda bir kursa gittiler. Kursta kendilerine, çocuğa vurmadan nasıl sınır koyabilecekleri hakkında tavsiyelerde bulunuldu. Goran bu tavsiyeleri uygulamaya çalıştı ve tavsiyelerin çoğunun yararlı olduğu görüşünde. Milos un kendisine en az eskisi kadar saygı göstermesine şaşırıyor. Hatta oğlu şimdi daha çok söz dinliyor! Goran ve eşine şu tavsiyelerde bulunuldu: Ona ne yapması gerektiğini açık seçik anlatın. Ne yapması gerektiğini anlatırken çocukla göz temasında olun. Tutarlı ve kararlı olun. Ne yapması gerektiğini ona bir kaç defa tekrarlayın. Sakin, ama kararlı bir şekilde konuşun. Örneğin şekerleme isteğine hayır dedinizse, daha sonra fikrinizi değiştirip evet demeyin. Çocuğunuzun söylediklerini dinleyin. Her çocuğun düşünceleri ve duyguları olan bir birey olduğunu unutmayın. Çocuğunuz iyi bir şey yaptığında ona güzel sözler söyleyip övün. SIDE 19: 65. 66. Bu tavsiyeler hakkında sizler ne düşünüyorsunuz? Bunlar gerçekleştirmesi zor olan tavsiyeler mi? Hvordan kan vi hjelpe barn som blir utsatt for vold? Şiddete uğrayan çocuklara nasıl yardımcı olabiliriz? Çocuklara şiddet hakkında konuşmanın uygun olduğunu anlatın. Çocukların, şiddetin hiç bir zaman onların kendi suçu olmadığını anlamalarını sağlayın. Şiddeti durdurmak için elinizden geleni yapın. 67. 68. 69. Şiddete uğrayan çocuklara yardımcı olmak için neler yapabiliriz? Çocuklar kimle konuşabilir? Çocukların başlarından geçen hakkında konuşmaları neden önemlidir? 15
Barnevernet er der for barn som trenger hjelp Çocuk Haklarını Koruma Dairesi ihtiyacı olan çocuklara yardıma hazırdır Bütün Norveç belediyelerinde çocuk haklarını koruma daireleri vardır Bunlar, Çocuk Haklarını Koruma Yasasının uygulanmasını güvence altına alan kamu kuruluşlarıdır. Çocuk Haklarını Koruma Dairesinin görevi çocuk ve gençlerin şiddete uğramadan güvenli bir ortamda büyümelerini sağlamaktır. Zor koşullar altında yaşayan çocuk ve gençlere yardımcı ve destek olma yükümlülükleri vardır. Çocuk Haklarını Koruma Dairesinin en önemli görevi, tercihen aile ile işbirliği içinde, çocukları korumaktır. Çocuk Haklarını Koruma Dairesinin, örneğin yol göstericilik, ailenin yükünü hafifletme ve çocuğa destek olacak bir yardımcı bulma gibi, çeşitli yardım girişimleri vardır. Eğer gerekirse, Çocuk Haklarını Koruma Dairesi, çocuğu kendi annebabasına karşı korumak amacıyla yeni bir aile bulabilir. Çocuk Haklarını Koruma Dairesinde çalışan herkesin sır saklama yükümlülüğü vardır. Çocuklarla ilgili alanlarda çalışan herkesin, aile içi şiddetten kuşkulanmaları halinde, durumu Çocuk Haklarını Koruma Dairesine bildirme yükümlülüğü vardır. 70. Çocuk Haklarını Koruma Dairesinin Norveç toplumundaki rolünü tartışın. «Belki çocukluğumda bazı iyi şeyler de vardı, ama varsa bile neydi tam bilemiyorum doğrusu.» (Bjørnen sover [Ayı Uyuyor], 2007, isimli kitaptan alıntı) SIDE 20: Tvangsekteskap Zorla evlilik Hina şaşkın durumda. Sonunda beklenen oldu. Annesi, ona bir koca bulmanın zamanı geldiğini söyledi. Annesi, memleketten uygun olabilecek bir kaç akrabanın adını saydı. Hina daha 17 yaşında, kendisini henüz evliliğe hazır hissetmiyor! Norveç i ve Hina nın yaşadığı hayatı tanımayan bir adamla nasıl olacak? Kendisini çaresiz hissediyor ve ne yapması gerektiğini bilemiyor. Å finne en ektefelle Bir eş bulmak Birey eksenli kültürlerde, ailenin yol göstericiliği veya karışması olmaksızın, iki insanın birbirini bulması normaldir. Sevgi ve aşk evlilik için en olağan nedendir. Evlilik, iki birey arasında yapılan bir anlaşmadır. 16
Grup eksenli kültürlerde, evliliği iki aile arasında bir anlaşma olarak görmek de normaldir. O nedenle, ailenin, çocukların kimle evleneceğini etkilemesi veya karar vermesi olağandır. Aileler arasında ayarlanan evlilikler dünyanın bir çok yerinde gelenektir. Birey eksenli kültürlerde, giderek daha çok sayıda kişi evlenmeden yalnız yaşamayı tercih etmektedir. Bir çok kişi de boşandıktan veya eşi öldükten sonra yalnız yaşamayı seçmektedir. Grup eksenli toplumlarda genellikle bekar olarak yaşama olanağı aynı derecede değildir. 71. 72. 73. 74. Bir eş bulmanın değişik yollarını tartışın. Neden bazı kültürlerde çocukların kimle evlendiği bütün aile için önemlidir? Değişik kültürlerde yalnız yaşama olanağını tartışın. Eşdeğerlilik, eşitlik ve bağımsız seçim yapma hakkı üzerine düşünceler, başka toplumların yanısıra, Norveç toplumunda önemli değerlerdir. Bu değerlerle, ailelerce ayarlanan evlilik geleneği arasında bir karşıtlık var mıdır? SIDE 21: Å leve i to kulturer İki kültür içinde yaşamak Norveç te bir çok çocuk ve genç kısmen birey eksenli çoğunluk toplumu içinde ve kısmen anne-babalarının temsil ettiği grup eksenli toplum içinde yaşamaktadır. Bu göç olgusunun bir sonucu olup, nesiller arasında büyük karşıtlıklara yol açabilir. Eş seçimi söz konusu olduğunda, bu karşıtlıklar özellikle belirgin hale gelebilir. 75. 76. Ailelerin göçten nasıl etkilendiğini tartışın. Eş seçiminde göçün ne gibi bir önemi olabilir? Hina, gelecekte bir gün kocası ve çocukları ile kendi ailesini oluşturma hayalleri kuruyor. Ama önce eğitim ve iş arzu ediyor. Ne zaman evleneceğine ve kimle evleneceğine kendi karar vermek istiyor. Ama bu sıralarda annesi ve babası her gün evlilik üzerine konuşuyorlar. Hina kendisini köşeye kıstırılmış hissediyor. Anne-babasının neden başının etini yediğini anlıyor elbet ve kendisinden bekleneni iyi biliyor. İyi bir kız evlat olmak istiyor, ama niye anne-babam beni de dinlemiyor? diye düşünüyor Hina. Benim isteklerim ve duygularımın bu kadar mı az önemi var onlar için? 17