GENEL KAVRAMLAR Metalleri, birbirleri ile çözülemez biçimde birleştirme yöntemlerinden biri kaynaklı birleştirmedir. Kaynak yöntemiyle üretilmiş çelik parçalar, döküm ve dövme yöntemiyle üretilen parçalardan daha hafif ve daha dayanıklıdırlar. Günümüzde, uçak, gemi ve otomotiv endüstrilerinde en önemli montaj yöntemi olarak kullanılmaktadır. Çizimlerde kullanılmak üzere geliştirilmiş kaynak sembolleri Türk Standartlar Enstitüsü nün TS 3004 /EN 22553 nolu katalogunda belirtilmiştir. Genel olarak iki tür kaynak yönteminden söz edilebilir. Ergitme ve direnç. Ergitme nın bir çeşidi, ark diğeri de gaz dır. Ark nda işlem, iki parça ve elektrot denilen dolgu aracı arasında oluşturulan elektrik arkı ile parçalar ve elektrotun ergitilmesi yöntemi ile yapılır. Gaz nda, parçaların ergitilmesinde gaz alevinden yararlanılır. Kullanılan gaz genellikle oksijen ve asetilen gazlarının karışımıdır. Ergitilen parçaların kaynak yerinde ilave olarak tel elektrot kullanılır. Direnç nda, üst üste yerleştirilen iki parça, karşılıklı iki elektrot arasında sıkıştırılarak parçalar arsından geçen akım ve baskı sonucu birbirine kaynatılır. Sunu 1 Çıkış
GAZ ALTI KAYNAK YÖNTEMİ MIG/MAG Bu yöntemde dışarıdan sağlanan gazla korunan ve otomatik olarak sürekli beslenen ve ergiyen elektrod kullanılır. Alaşımsız çelikler, yüksek mukavemetli düşük alaşımlı çelikler, paslanmaz çelikler, alüminyum, bakır, titanyum ve nikel alaşımları gibi ticari açıdan önemli tüm metaller uygun koruyucu gaz, elektrod ve kaynak değişkenleri seçmek şartıyla, bu yöntemle kaynak edilebilirler. Sunu 2 Çıkış
TIG KAYNAK YÖNTEMİ TIG kaynak, elektrik arkın kaynak parçası ve tungsten elektrot arasında yanarak füzyon gücü ortaya çıkarttığı bir elektrik ark kaynak işlemidir. Kaynak işlemi sırasında elektrot, ark ve kaynak havuzu inert koruma gazı ile atmosferik havaya karşı korunurlar. Gaz nozulu ile koruma gazı kaynak alanına iletilir ve buradaki atmosferik havayı ortadan kaldırır. Uygulama alanları TIG genelde yüksek kalitede kaynak sonuçları gereken işlemler için kullanılır: Offshore sanayii Birleşik ısı ve güç alanları Petrokimya sanayii Gıda sanayii Kimya sanayii Nükleer sanayii Sunu 3 Çıkış
TOZ ALTI KAYNAK YÖNTEMİ Basınçlı kap, kazan ve tank imalatında, LPG tüpleri imalatında,spiral kaynaklı boru imalatında, Çelik konstrüksiyon imalatında, Profil (I, H, T) yapımında Otomotiv ve lokomotif sanayiinde Gemi inşa sanayiinde Dolgu işlemlerine örnek olarak: Aşınan mil ve makine parçalarının dolgusunda Darbe ve aşınmaya dayanıklı sert dolgu işlemlerinde Kaplama yöntemi olarak: Korozyona ve oksidasyona dayanıklı kaplama işlemlerinde kullanılır. toz altı nda kullanılan tozun görevi, kaynak bölgesini havanın zararlı ortamından korumak, kaynak dikişinin istenilen özellik ve kalitede olmasını sağlamaktır Sunu 4 Çıkış
GENEL KAVRAMLAR Yapılan her sıra kaynağa dikiş denir. Kaynak işlemi yapılmadan önce kaynatılacak parçalar kaynağa hazırlanır. Kaynatılacak parçalarda birleşme yerine, elektrot ile doldurulacak boşluk açılır buna kaynak ağzı denir. Alın birleştirme Bindirme birleştirme Paralel birleştirme T birleştirme Kıvrık alın birleştirme Çift T birleştirme Eğik T birleştirme Köşe birleştirme Çoklu birleştirme Kaynaklı birleştirme çeşitleri Sunu 5 Çıkış
KAYNAK SEMBOLLERİ Adlar Sembol Adlar Sembol Adlar Sembol Kıvrık alın Küt Alın (I-) V-Alın Yarım V alın Y (Köklü V alın ) Yarım Y (Köklü V alın) U Yarım U (J alın ) Sırt İç köşe Delik (Tıpa ) Nokta Dikiş Açık V Yarım açık V Düz Alın Dolgu (kaplama) Yüzey Eğik kaynak Kenet Çift V (X ) Sunu 6 Çıkış
YARDIMCI SEMBOLLER Esas sembol, yüzeyin şeklini yada kaynak dikişini gösteren bir sembolle tamamlanabilir. Yardımcı sembol kullanılmadığında kaynak dikişinin yüzeyi serbest bırakılmıştır anlamındadır. Yüzeyin veya kaynak dikişinin şekli Sembol Düz (normal olarak yüzeyi işlenmiş) Dışbükey İçbükey Kaynak yüzeyi temizlenmiş Kalıcı ekler kullanılmış Altlık kullanılmış M MR Sunu 7 Çıkış
YARDIMCI SEMBOLLER Düz V ÖRNEKLER İçbükey köşe İşlenerek düz hale getirilmiş V Yüzeyi temizlenmiş köşe Sunu 8 Çıkış
Birleştirme türü belirtilmediğinde, sadece kaynak edilmiş, sert lehimlenmiş veya lehimlenmiş birleştirme gösterildiğinde aşağıdaki sembol kullanılır. Sunu 9 Çıkış
Birleştirmelere ait sembol gösterimleri oklu çizgi ve referans çizgiler yardımıyla yapılır. Burada kullanılan çizgi ve oklar ölçülendirmede kullanılan ok ve çizgilerle aynı niteliktedir. Kaynak dikişi sembolü Oklu çizgi Referans çizgiler Birleştirme Sunu 10 Çıkış
Sunu 11 Çıkış
Sembol aşağıdaki kurallara uygun olarak, referans çizgisinin üstüne yada altına düzenlenebilir. Sembol, referans - sürekli çizgi tarafına düzenlendiğinde, kaynak dikişi (dikiş üst tarafı) kaynak yerinin ok tarafında bulunur. Sembol, referans - kesik çizgi tarafına düzenlendiğinde, kaynak dikişi (dikiş üst tarafı) kaynak yerinin karşı tarafında bulunur. Ok tarafında yapılan kaynak Karşı tarafta yapılan kaynak Sunu 12 Çıkış
KAYNAK DİKİŞLERİNİN ÖLÇÜLENDİRİLMESİ Kaynak dikişlerinin ölçülendirilmesinde referans çizgi üzerine önce kaynak enkesit ölçüsü (a), sembol ve kaynak dikişi boyu (L) şeklinde verilir. Köşe kaynaklarının ölçülendirilmesinde iki yöntem vardır. Derin nüfuziyetli kaynak dikişlerinde s ölçüsü de verilmelidir. Sunu 13 Çıkış
KAYNAK DİKİŞLERİNİN ÖLÇÜLENDİRİLMESİ a L a5 300 z7 300 ( z = a. 2) s8 a6 300 Sunu 14 Çıkış
Kesintili köşe kaynaklarında, her bir kaynak dikiş uzunluğu, dikişler arası uzaklık ölçüleri ve dikiş sayısı sembol üzerinde gösterilmelidir. L a n x L (e) e L (n = dikiş sayısı) Sunu 15 Çıkış
Şaşırtmalı (zigzag) iç köşe kaynaklarında, aynı şekilde dikiş sayısı, dikiş uzunluğu, dikişler arası uzaklık yanında zikzak sembolü çizilir. e L e L e a n x L (e) a n x L (e) e L e Sunu 16 Çıkış
TAMAMLAYICI SEMBOLLER Kaynak dikişinin diğer karakteristik özelliklerini kontrol etmek için tamamlayıcı semboller gereklidir. Kaynak, bir parçanın tüm çevresine yapıldığında, oklu çizgi ile referans çizgisinin kesişme noktasına bir çember çizilir. Kaynak, şantiye yada yerinde yapılacaksa, bir bayrak şekli eklenir. Gerektiğinde, sürekli referans çizgisi sonuna eklenen çatal dan sonra kaynak işlemine ilişkin ek bilgiler verilebilir. Bu bilgiler, işlem, değerlendirme grubu, çalışma konumu, ek malzemeler şeklindedir. Birden çok bilgi eklenecekse bunlar / çizgisi ile ayrılır. 111/ISO 5817-D/ISO 6947 PA / ISO 2560 51 2 RR 22 Sırtlı V, elle ark ile yapılmış (tanıtma sayısı 111) istenen değerlendirme grupları ISO 5817, düz konumu PA ISO 6947 ye göre, örtülü çubuk elektrotlar ISO 2560 E 51 2 RR 22 ye göre Sunu 17 Çıkış
KAYNAK AŞAMALARI Kaynaklı birleştirme yöntemiyle oluşturulacak parçalarda, parçanın bileşenleri ayrı ayrı kesilip oluşturulur ve gerekli kısımlarına kaynak ağzı açılır. Kaynak işlemi sırasında, ısıl genleşmelerden dolayı oluşabilecek çarpılmaları engellemek için parçalar kaynak konumlarına bir kalıp yada aparatlarla getirilir. Parça üzerinde delik gibi unsurlar varsa bunlar kaynak işleminden sonra delinmelidir. 1 Kaynak edilecek parçalar hazırlanır Sunu 18 Çıkış
2 Parçalar konumlandırılarak kaynak işlemi yapılır. Sunu 19 Çıkış
3 Kaynak sonrası işlemlerin (temizlik) ardından parça üzerindeki diğer unsurlar (delik vs.) oluşturulur Sunu 20 Çıkış
KAYNAKLI BİRLEŞTİRME ÖRNEĞİ Sunu 21 Çıkış