Kamuoyunda Erken Seçim Algısı Araştırması

Kamuoyunda Erken Seçim Algısı Araştırması 21-22 Mart 218 Mediar Analiz Gazi Üni. Teknopark Gölbaşı / ANKARA 85 532 77 35 bilgi@mediaranaliz.com www.mediaranaliz.com

İçindekiler I. Amaç, Evren, Örneklem ve Uygulanan Kotalar... 3 Amaç Evren Örneklem Dağılımı Örneklem Kotaları II. Yanıtların Dağılımı... 4 Soru: Erken seçim kararı alınması sizce doğru mudur? Soru: Erken seçim kararı alınmasının nedenleri sizce nelerdir? Soru: Erken seçim kararının alınması seçimde kullanacağınız oyu etkiler mi? Soru: Kimi cumhurbaşkanı olarak görmek istersiniz? Soru: 24 Haziran 218 Milletvekili seçimlerinde hangi partiye oy vermeyi düşünüyorsunuz? III. Karşılaştırmalı Analizler... 9 Seçmenlerin referandumda kullandıkları oylar ile erken seçim kararının değerlendirilmesinin karşılaştırılması Seçmenlerin referandumda kullandıkları oylar ile erken seçim kararının nedenleri hakkındaki kanaatlerinin karşılaştırılması Seçmenlerin referandumda kullandıkları oylar ile erken seçim kararının oy kullanma eğilimi üzerindeki etkisinin karşılaştırılması Seçmenlerin referandumda kullandıkları oylar ile cumhurbaşkanı olarak görmek istedikleri isimlerin karşılaştırılması IV. Sonuç... 21

I. Amaç, Evren, Örneklem ve Uygulanan Kotalar Türkiye kamuoyunun erken seçim kararına ilişkin değerlendirmelerini saptamaya dönük bu araştırmada, 27 ilde 39.225.71 seçmeni temsilen %2.5 hata payı ile tespit edilen 1537 kişiyle yüz yüze görüşülmüştür. 16 Nisan 217 tarihinde gerçekleştirilen referandum sonuçları, cinsiyet ve nüfusun kır kent dağılımı esas alınarak 21-22 Nisan 218 tarihlerinde saha çalışması yürütülmüştür. Araştırmanın Amacı Bu araştırma, 18 Nisan 218 tarihinde AK Parti Lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan erken seçim kararının, kamuoyunda hangi biçimde algılandığını ve nasıl değerlendirildiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma Evreni Türkiye de seçmen dağılımı ve 16 Nisan 217 referandum sonuçları gözetilerek belirlenen toplam nüfusu 54.419.199 olan 27 ilde yaşayan, TÜİK 217 verilerine göre 18 yaş ve üstündeki toplam 39.225.71 seçmen araştırma evreni olarak belirlenmiştir. Araştırma kapsamına alınan iller; Adana, Ankara, Antalya, Batman, Bursa, Çanakkale, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, Mersin, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Ordu, Samsun, Sivas, Trabzon, Şanlıurfa, Van ve Zonguldak tır. Örneklem ve Uygulanan Kotalar Bu araştırmada örneklem büyüklüğü %2.5 hata payı ile 1537 olarak hesaplanmış ve seçmen sayısı oranına göre illere dağıtılmıştır. Görüşmeler her bir ilde, kırsal ve kentsel alanların nüfusu ağırlığına göre yürütülmüş, kadın ve erkek olarak eşit sayıda (bölgede örneklem büyüklüğünün tek sayı olması halinde tesadüfi olarak bir cinsiyetten fazla görüşmeci alınmıştır) görüşmeci seçilmiştir. 24 Haziran da gerçekleştirilecek seçimlerin, seçmenlerin ayrışma eksenleri itibariyle 16 Nisan 217 referandumuna benzer özellikler taşıması nedeniyle, siyasi kota olarak referandum sonuçları baz alınmış ve illerde değerlendirmeye dahil edilen görüşmeler referandum sonuçlarına göre saptanmıştır. Oy kullanmayan veya geçersiz oy kullanan seçmenler de evrene dahil edildiğinde 16 Nisan 217 referandumunda seçmenlerin %43.7 si Evet %41.3 ü Hayır oyu kullanmıştır. 3

II. Yanıtların Dağılımı Soru: Erken seçim kararı alınması sizce doğru mudur? Erken seçim kararı alınması sizce doğru mudur? Kararsız 13,27% Evet 34,9% Hayır 52,64% Erken seçim kararı alınması sizce doğru mudur? Sayı Yüzde Evet 524 % 34.9 Hayır 89 % 52.64 Kararsız / Fikri Yok 24 % 13.27 TOPLAM 1537 %1 Bu soruya araştırmaya katılanların 524 ü (% 34.9) Evet, 89 u (% 52.64) Hayır ve 24 ü (% 13.27) Kararsız/Fikri Yok yanıtını vermişlerdir. 4

Soru: Erken seçim kararı alınmasının nedenleri sizce nelerdir? 7 6 % 42.5 5 % 35.16 4 % 28.93 % 28.51 3 2 % 19.68 1 Yeni yönetim sistemine geçme ihtiyacı Ekonominin durumu Komşu ülkelerdeki karışıklık Muhalefet partilerinin yükselişi Muhalefeti hazırlıksız yakalamak Yeni yönetim sistemine geçme ihtiyacı Komşu ülkelerdeki karışıklık Muhalefeti hazırlıksız yakalamak Ekonominin durumu Muhalefet partilerinin yükselişi Erken seçim kararı alınmasının nedenleri sizce nelerdir? Sayı Yüzde Yeni yönetim sistemine geçme ihtiyacı 445 % 28.93 Ekonominin durumu 646 % 42.5 Komşu ülkelerdeki karışıklık 32 % 19.68 Muhalefet partilerin yükselişi 438 % 28.51 Muhalefeti hazırlıksız yakalamak 54 % 35.16 TOPLAM KATILIMCI 1537 %1 Bu soruda araştırmaya katılanların erken seçim kararı alınmasının nedeni olarak gördüğü seçenekleri istedikleri sayıda seçeneği işaretleyerek belirtmeleri istenmiştir. Katılımcıların %42.5 i ekonominin durumu nedeniyle, % 35.16 sı muhalefeti hazırlıksız yakalama amacıyla, %28.93 ü yeni yönetim sistemine geçme ihtiyacı nedeniyle, %28.51 i muhalefet partilerinin yükselişi nedeniyle, % 19.68 i ise komşu ülkelerdeki karışıklık nedeniyle erken seçime gidildiğini düşündüğünü ifade etmiştir. 5

Soru: Erken seçim kararının alınması seçimde kullanacağınız oyu etkiler mi? Erken seçim kararının alınması seçimde kullanacağınız oyu etkiler mi? Evet etkiler, erken seçim kararı nedeniyle başka bir parti/adaya oy vereceğim 13,73% Kararsız 7,61% Hayır etkilemez, aynı parti/adaya oy vereceğim 78,66% Erken seçim kararının alınması seçimde kullanacağınız oyu etkiler mi? Sayı Yüzde Hayır etkilemez, aynı parti/adaya oy vereceğim 129 % 78.66 Evet etkiler, erken seçim kararı nedeniyle başka bir parti/adaya oy vereceğim 211 % 13.73 Kararsız / Fikri Yok 117 % 7.61 TOPLAM 1537 %1 Bu soruya araştırmaya katılanların 129 u (% 78.66) Hayır etkilemez, aynı parti/adaya oy vereceğim, 211 i (% 13.73) Evet etkiler, erken seçim kararı nedeniyle başka bir parti/adaya oy vereceğim ve 117 si (% 7.61) Kararsız/Fikri Yok yanıtını vermişlerdir. 6

Soru: Cumhurbaşkanı olarak kimi görmek istersiniz? Cumhurbaşkanı olarak kimi görmek istersiniz? Recep Tayyip Erdoğan Aday Yok / Kararsız Diğer Meral Akşener Kemal Kılıçdaroğlu Selahattin Demirtaş Muharrem İnce Devlet Bahçeli Yılmaz Büyükerşen Abdullah Gül Temel Karamollaoğlu Doğu Perinçek İlker Başbuğ 1% 1% 1% 1% 1% 3% 2% 2% 5% 36% 1% 13% 24% Cumhurbaşkanı olarak kimi görmek istersiniz? Sayı Yüzde Recep Tayyip Erdoğan 552 35,91 Aday Yok / Kararsız 372 24,2 Diğer 194 12,62 Meral Akşener 157 1,21 Kemal Kılıçdaroğlu 77 5,1 Selahattin Demirtaş 48 3,12 Muharrem İnce 32 2,8 Devlet Bahçeli 3 1,95 Yılmaz Büyükerşen 22 1,43 Abdullah Gül 21 1,37 Temel Karamollaoğlu 12,78 Doğu Perinçek 11,72 TOPLAM 1537 %1 7

Soru: 24 Haziran 218 Milletvekili seçimlerinde hangi partiye oy vermeyi düşünüyorsunuz? Milletvekili seçiminde oy dağılımı (kararsızlar dağıtıldıktan sonra) AKParti CHP İYİParti MHP HDP Saadet BBP VP HAKPAR Diğer 1% % % 2% 1% 8% 8% 42% 17% 21% 24 Haziran 218 Milletvekili seçimlerinde hangi partiye oy vermeyi düşünüyorsunuz? Sayı Yüzde AKParti 645 41,96 CHP 318 2,69 İYİParti 253 16,46 MHP 124 8,7 HDP 122 7,94 Saadet 34 2,21 BBP 9,59 VP 6,39 HAKPAR 4,26 Diğer 22 1,43 TOPLAM 1537 %1 8

III. Karşılaştırmalı Analizler Seçmenlerin referandumda kullandıkları oylar ile erken seçim kararının değerlendirilmesinin karşılaştırılması Erken seçim kararı alınması sizce doğru mudur? 16 Nisan 217 referandumunda hangi oyu verdiniz? Oy Kullanmadı (Seçmen değil) Oy Kullanmadı (Katılmadı) Evet 477 %72.5 Hayır 5.8 Evet Hayır Kararsız TOPLAM 17 %48.57 25 %11.63 Yanıt Yok 14 %15.71 613 %98.39 11 %31.43 79 %36.74 2 %1 81 %12.24 5.8 7 %2 111 %51.63 TOPLAM 524 89 24 662 %1 623 %99.99 35 %1 215 %1 2 %72.5 16 Nisan 217 referandumunda 'Evet' oyu verenlerin "Erken seçim kararı alınması sizce doğru mudur?" sorusuna verdikleri yanıtlara göre dağılımı Kararsız 12,24% Hayır 15,71% Evet 72,5% 9

16 Nisan 217 referandumunda 'Hayır' oyu verenlerin "Erken seçim kararı alınması sizce doğru mudur?" sorusuna verdikleri yanıtlara göre dağılımı Evet Hayır Kararsız 1% 1% 98% 16 Nisan 217 referandumunda oy kullanmayanların "Erken seçim kararı alınması sizce doğru mudur?" sorusuna verdikleri yanıtlara göre dağılımı Evet Hayır Kararsız 11% 52% 37% 1

Seçmenlerin referandumda kullandıkları oylar ile erken seçim kararının nedenleri hakkındaki kanaatlerinin karşılaştırılması Erken seçim kararı alınmasının nedenleri sizce nelerdir? Yeni yönetim sistemine geçme ihtiyacı Ekonominin durumu Komşu ülkelerdeki karışıklık Muhalefet partilerin yükselişi Muhalefeti hazırlıksız yakalamak Evet 417 %93.71 367 %56.81 247 %81.79 11 %2.51 3.56 Hayır 7 %1.57 217 %33.59 45 %14.9 347 %79.22 445 %82.41 16 Nisan 217 referandumunda hangi oyu verdiniz? Oy Kullanmadı (Seçmen değil) 13 %2.92 19 %2.94 4 %1.32 5 %1.14 9 %1.67 Oy Kullanmadı (Katılmadı) 8 %1.8 41 %6.35 6 %1.99 74 %16.89 81 %15 Yanıt Yok 2.31 1.23 2.37 TOPLAM 445 %1 646 %1 32 %1 438 %1 54 %1 Erken seçim nedeni olarak "Yeni yönetim sistemine geçme ihtiyacı" seçeneğini işaretleyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy kullanmadı (seçmen değil) Oy kullanmadı (katılmadı) 1% 3% 2% 94% 11

Erken seçim nedeni olarak "Ekonominin durumu" seçeneğini işaretleyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy kullanmadı (seçmen değil) Oy kullanmadı (katılmadı) 3% 6% 34% 57% Erken seçim nedeni olarak "Komşu ülkelerdeki karışıklık" seçeneğini işaretleyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy kullanmadı (seçmen değil) Oy kullanmadı (katılmadı) 15% 1% 2% 82% 12

Erken seçim nedeni olarak "Muhalefet partilerinin yükselişi" seçeneğini işaretleyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy kullanmadı (seçmen değil) Oy kullanmadı (katılmadı) 17% 3% 1% 79% Erken seçim nedeni olarak "Muhalefeti hazırlıksız yakalamak" seçeneğini işaretleyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy kullanmadı (seçmen değil) Oy kullanmadı (katılmadı) 15% % 2% 83% 13

Seçmenlerin referandumda kullandıkları oylar ile erken seçim kararının oy kullanma eğilimi üzerindeki etkisinin karşılaştırılması 16 Nisan 217 referandumunda hangi oyu verdiniz? Oy Kullanmadı (Seçmen değil) Oy Kullanmadı (Katılmadı) Erken seçim kararı alınması seçimde kullanacağının oyu etkiler mi? Hayır etkilemez, aynı parti/adaya oy vereceğim Evet 587 %88.67 Hayır 51 %81.86 31 %88.57 81 %37.67 Yanıt Yok Evet etkiler, erken seçim kararı nedeniyle başka bir parti/adaya oy vereceğim 68 %1.27 18 %17.34 2 %5.71 32 %14.88 1 %5 Kararsız / Fikri Yok 7 %1.6 5.8 2 %5.71 12 %47.44 1 %5 TOPLAM 524 89 24 TOPLAM 662 %1 623 %99.99 35 %1 215 %1 2 %72.5 16 Nisan 217 referandumunda 'Evet' oyu verenlerin "Erken seçim kararı alınması seçimde kullanacağının oyu etkiler mi?" sorusuna verdikleri yanıtlara göre dağılımı Hayır, etkilemez Evet, etkiler Kararsız 1% 1% 89% 14

16 Nisan 217 referandumunda 'Hayır' oyu verenlerin "Erken seçim kararı alınması seçimde kullanacağının oyu etkiler mi?" sorusuna verdikleri yanıtlara göre dağılımı Hayır, etkilemez Evet, etkiler Kararsız 1% 17% 82% 16 Nisan 217 referandumunda oy kullanmayanların "Erken seçim kararı alınması seçimde kullanacağının oyu etkiler mi?" sorusuna verdikleri yanıtlara göre dağılımı Hayır, etkilemez Evet, etkiler Kararsız 42% 45% 13% 15

Seçmenlerin referandumda kullandıkları oylar ile cumhurbaşkanı olarak görmek istedikleri isimlerin karşılaştırılması 16 Nisan 217 referandumunda hangi oyu verdiniz? Oy Kullanmadı (Seçmen değil) Oy Kullanmadı (Katılmadı) Recep Tayyip Erdoğan Evet 541 %81.72 Hayır 1.16 Cumhurbaşkanı olarak kimi görmek istersiniz? [1] 7 %2 3 %1.4 Yanıt Yok Aday Yok / Kararsız Diğer 18 %2.72 32 %48.48 4 %11.43 47 %21.86 1 %5 27 %4.8 188 %3.18 1 %2.86 9 %4.19 1 %5 Meral Akşener 36 %5.44 36 %5.78 11 %31.43 74 %34.42 Kemal Kılıçdaroğlu 3.45 42 %6.74 7 %2 25 %11.63 TOPLAM 524 372 372 157 77 TOPLAM 662 623 35 215 2 16 Nisan 217 referandumunda hangi oyu verdiniz? Oy Kullanmadı (Seçmen değil) Oy Kullanmadı (Katılmadı) Selahattin Demirtaş Evet Hayır 21 %3.37 Cumhurbaşkanı olarak kimi görmek istersiniz? [2] 3 %8.57 24 %11.16 Yanıt Yok Muharrem İnce 19 %3.5 13 %6.5 Devlet Bahçeli 24 %3.63 4.64 2 %5.71 Yılmaz Büyükerşen 7 %1.12 15 %6.98 Abdullah Gül 13 %1.96 3.48 5 %2.33 TOPLAM 48 32 3 22 21 TOPLAM 662 623 35 215 2 16

Cumhurbaşkanı olarak Tayyip Erdoğan'ı görmek isteyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy Kullanmadı % 2% 98% Cumhurbaşkanı olarak kimi görmek istersiniz sorusuna 'Adayım yok / kararsız' yanıtını verenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy Kullanmadı 14% 5% 81% 17

Cumhurbaşkanı olarak kimi görmek istersiniz sorusuna 'Diğer' yanıtını verenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy Kullanmadı 4% 12% 84% Cumhurbaşkanı olarak Meral Akşener'i görmek isteyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy Kullanmadı 23% 54% 23% 18

Cumhurbaşkanı olarak Kemal Kılıçdaroğlu'nu görmek isteyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy Kullanmadı 4% 42% 54% Cumhurbaşkanı olarak Selahattin Demirtaş'ı görmek isteyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy Kullanmadı % 44% 56% 19

Cumhurbaşkanı olarak Muharrem İnce'yi görmek isteyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy Kullanmadı % 41% 59% Cumhurbaşkanı olarak Devlet Bahçeli'yi görmek isteyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı 13% Evet Hayır Oy Kullanmadı 7% 8% 2

Cumhurbaşkanı olarak Yılmaz Büyükerşen'i görmek isteyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy Kullanmadı % 32% 68% Cumhurbaşkanı olarak Abdullah Gül'ü görmek isteyenlerin 16 Nisan 217 referandumunda kullandıkları oylara göre dağılımı Evet Hayır Oy Kullanmadı 24% 14% 62% 21

IV. Sonuç Erken seçim kararının muhalefet partilerinde olduğu kadar seçmenler nezdinde de hızlı bir gelişme olarak algılandığı gözlenmiştir. Araştırmaya katılanların %52.64 ü erken seçim kararını yanlış bulduğunu, %13.27 si ise bu konuda kararsız olduğunu ifade etmiştir. Bu bakımdan toplumun %65 inin erken seçimin gerekliliğine araştırma tarihi itibariyle ikna olmadığı görülmüştür (Sayfa 4). Ancak katılımcıların referandumdaki tutumlarına göre erken seçim kararını değerlendirmelerine bakıldığında evet oyu verenlerin %72 sinin erken seçim karanını doğru bulduğu hayır oyu verenlerin %98.39 unun ise kararı yanlış bulduğu görülmektedir (Sayfa 9). Erken seçim kararının nedenleri ile ilgili olarak AK Parti Lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından ifade edilen gerekçelerin kabul görme oranı %2 ila %42 arasında değişmektedir. Araştırmaya katılanların %35.16 sı erken seçim kararının nedenleri arasında muhalefeti hazırlıksız yakalama amacına işaret etmiştir (Sayfa 5). Öte yandan referandumdaki ayrışma ekseninde erken seçim karanının nedenlerine ilişkin tutumlar incelendiğinde, Yeni yönetim sistemine geçme ihtiyacı nı geçerli bir erken seçim nedeni olarak görenlerin %93.71 nin referandumda Evet oyu verdiği (Sayfa 11) gözlenmiştir. Erken seçim nedenini ekonominin durumu olarak gören seçmenler ise daha dengeli bir dağılım göstermektedir (Sayfa 12). Muhalefet partilerinin yükselişi ve muhalefeti hazırlıksız yakalama amacı nedeniyle erken seçime gidildiğini ifade eden katılımcıların sırayla %79.22 ve %82.41 oranlarında referandumda hayır oyu verdikleri görülmüştür (Sayfa 13). Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin, referandumda oluşan siyasi kamplaşma temelinde gerçekleşeceği düşünülmektedir. Erken seçim kararının doğruluğu ve erken seçim kararı alınmasının nedenleri konusundaki seçmen tutumunun, ağırlıklı olarak referandumda verilen oylarla bağlantılı olduğu gözlenmiştir. Referandumdaki evet ve hayır taraflarının birbirine hangi koşullarda ve hangi kanallarla kayma göstereceği ve bu kaymanın oranı, adayların belirlenmesi ile birlikte araştırılası gereken, seçim sonucuna doğrudan etkili olacak bir faktördür. Ak Parti ve MHP ittifakının seçmenlerinin seçimlere daha hazırlıklı olduğu, hangi gerekçelerle hangi adaya oy verecekleri konusunda önemli ölçüde netleştikleri, diğer parti seçmenlerinin ise hangi gerekçelerle hangi adaya oy verecekleri ile ilgili belirli bir ağırlıklı görüş oluşturmadıkları ifade edilmelidir (Sayfa 16-19). Araştırma sonuçları, Türkiye siyasetinin fiilen iki partili bir yapıya dönüşmekte olduğunu göstermektedir. Seçim tarihi yaklaştıkça bu kamplaşmanın etkisinin, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde öne çıkan 2 aday etrafında toplanma eğilimini güçlendirmesi beklenmelidir. 22