ALGORİTMA VE PROGRAMLAMA I DERS NOTU#8 YZM 1105 Celal Bayar Üniversitesi Hasan Ferdi Turgutlu Teknoloji Fakültesi
6. BÖLÜM 2 Çok Boyutlu Diziler
Çok Boyutlu Dizi 3 Bir dizi aşağıdaki gibi bildirildiğinde bir boyutlu (tek indisli) dizi olarak adlandırılır. Bu tip dizilere vektör denir. int x[5]; Bir dizi birden çok boyuta sahip olabilir. Örneğin iki boyutlu y dizisi şöyle tanımlanabilir: int y [5] [10]; İki boyutlu diziler matris olarak adlandırılır. İlk boyuta satır, ikinci boyuta sütün denir. y matrisinin eleman sayısı 5x10=50 dir.
Çok Boyutlu Dizi (devam ) 4 Çok boyutlu dizi örnekleri: Dizi Çeşiti Genel Bildirimi Örnek Tek boyutlu diziler (Vektörler) İki boyutlu diziler (Matrisler) tip dizi_adı[eleman_sayısı] tip dizi_adı[satır_sayısı][sutun_sayısı] int veri[10]; float mat[5][4]; Çok boyutlu diziler tip dizi_adı[boyut_1][boyut_2]...[boyut_n]double x[2][4][2];
Çok Boyutlu Dizilerin Bildirimi 5 Çok boyutlu diziler tek boyuta indirgenerek bellekte tutulurlar. Tek indisli dizilerde olduğu gibi, çok indisli dizilere de başlangıç değeri vermek mümkündür. Örneğin 3 satır ve 4 sütunlu (3x4=12 elemanlı) bir x matrisinin elemanları şöyle tanımlanabilir: int x[3][4] = {11,34,42,60, 72,99,10,50, 80,66,21,38}; int x[3][4] = {11,34,42,60, /* 1. satır elemanları */ 72,99,10,50, /* 2. satır elemanları */ 80,66,21,38}; /* 3. satır elemanları */
6 Örnek1: Çok Boyutlu Dizi Bildirimi ve Dizi Elemanlarını Yazdırma
Örnek2: Satranç Tahtası 7 Bir satranç oyunundaki 64 bölgeyi nasıl tanımlarız? int Satranc [8][8]; Satranc(6,3) Satranc 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 7,8 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 Satranc(3,7)
İki Matrisin Toplamı 8 İki matrisin karşılıklı elemanları toplanarak, toplam matris elde edilir. Bunu matris ifadeleriyle gösterelim:
İki Matrisin Toplamı (devam ) 9
Örnek: 3 Öğrenci Not Girişi ve Hesaplama 10 3 öğrencinin 3 adet sınav notu bilgisi klavyeden girilecektir. Öğrenciler için 2 boyutlu bir dizi tanımlamalısınız ve not girişlerini for döngüsünde yapmalısınız. ogrnotlar [3][3] Notların girişi tamamlandıktan sonra: Ekran Çıktısı 1: 1.öğrencinin 1.sınav notu ile 2.öğrencinin 2.sınav notu ve 3.öğrencinin 3.sınav notunu toplayarak ekranda gösteriniz. Ekran Çıktısı 2: Her sınav için ağırlıklı not ortalamasını bulunuz ve ekrana yazdırınız. for döngüsü kullanınız.
Örnek: 3 Öğrenci Not Girişi ve Hesaplama (devam ) 11
İki Matrisin Çarpımı 12 Göz önünde bulundurulması gereken en önemli koşul, çarpımı yapılacak birinci matrisin sütun sayısının ikinci matrisin satır sayısına eşit olması gerektiğidir. İki matrisin çarpımı aşağıdaki şekilde gösterilir:
İki Matrisin Çarpımı (devam ) 13
İki Matrisin Çarpımı (devam ) 14
7. BÖLÜM 15 Karakter Dizileri
Karakter Dizileri (Strings) 16 Bazı programlama dillerinde karakter dizilerini tutmak için özel veri türleri (string, vb.) bulunmaktadır. Ancak C programlama dilinde böyle bir veri türü olmadığı için yerine karakterlerden oluşan bir boyutlu diziler kullanılır. Karakter dizilerine özel olarak, karakter dizilerinin sonuna sonlandırıcı karakter olarak adlandırılan bir simge eklenir. Sonlandırıcı karakter: Dizinin bittiği yeri gösterir. ASCII tablosunun sıfır numaralı ('\0') karakteridir.
Karakter Dizileri (Strings) devam 17 Karakter dizilerine 2 şekilde başlangıç değeri verilebilir: (1) char s[7] = {'d','e','n','e','m','e','\0'}; (2) char s[7] = "deneme"; Birinci tanımlamada sonlandırıcı karakter programcı tarafından konmalıdır. İkinci tanımlamada ise buna gerek yoktur. Çünkü, sonlandırıcı karakter bu atamayla, derleyici tarafından eklenir.
Karakter Dizilerini Okumak 18 Bir karakter dizisini klavyeden okumak için C'nin standart gets( ) fonksiyonu kullanılır. stdio.h dışında yeni bir kitaplığı C programına dahil etmeye gerek yoktur. Bu fonksiyon herhangi bir indeks tanımlamadan karakter dizilerinin okunmasını sağlar. Okuduğu karakter dizisinin sonuna satır sonu işaretini değil, NULL değerini yerleştirir.
Karakter Dizilerini Okumak (devam ) 19 gets() fonksiyonu, klavyeden girilen karakter dizilerini, herhangi bir ek tanımlamaya gerek duymadan bir dizi içine yerleştirir. Dizinin her bir karakteri dizinin farklı bir hücresi içine yerleşir. Örnek: char ad[20];... gets(ad);
20 Örnek-5: Karakter Dizisi Okuma ve Yazma Maksimum 50 karakter okuyabilecek bir karakter dizisi tanımlayın. Klavyeden karakter dizisini okuyun ve ekrana karakterleri yazdırın. Tek tek karakterleri yazdırın Tüm metni tek seferde yazdırın
21 Örnek-5: Karakter Dizisi Okuma ve Yazma (devam )
Karakter Dizilerinin Uzunluğu Bulmak 22 Bazı uygulamalarda bir karakter dizisinin uzunluğunu bulmak gerekebilir. Bir karakter dizisinin uzunluğunu, yani kaç karakter içerdiğini bulmak için C'nin standart strlen() fonksiyonu kullanılır. Uzunluk bulunurken, içerdiği en son karakter olan NULL karakteri göz özüne alınmaz. Örneğin, karakter dizisi "abc" değerlerini içeriyorsa, strlen() fonksiyonu bu uzunluk olarak "3" değerini döndürür.
23 Örnek-6: Girilen Karakter Dizisinin Uzunluğunu Bulmak
Karakter Dizilerini Birleştirmek 24 İki karakter dizisini birleştirilerek tek bir karakter dizisi haline dönüştürmek için C'nin strcat() fonksiyonu kullanılır. Bu fonksiyon, var olan bir karakter dizisinin sonuna bir başka karakter dizisini ekleyecektir. Örneğin "abc" karakter dizisinin sonuna "def" karakter dizisi strcat() fonksiyonu kullanılarak eklenebilir.
25 Örnek-7: Girilen Karakter Dizilerini Birleştirmek
Karakter Dizisi Kopyalama 26 Karakter dizilerine direk atama yapılamamaktadır. Örneğin aşağıdaki atama ifadesi yanlıştır: char dizi[50]; katar = "abcde"; Çünkü bu atama göstergeye yapılan atamadır. Göstergelerin ne olduğunu daha sonra detaylı olarak ele alınacaktır. Atamanın bir karakter dizisine yapılabilmesi için, C'nin standart strcpy() fonksiyonu kullanılır.
27 Örnek-8: Karakter Dizilerini Kopyalamak
Karakter Dizilerini Karşılaştırmak 28 İki karakter dizisinin birbirleriyle karşılaştırılarak, içerdiği karakterlerin aynı olup olmadıkları test edilebilir. Bu amaçla strcmp() fonksiyonu kullanılır. Karşılaştırma sonucunda, her iki karakter dizisi birbirinin aynı ise "0"; birbirinden farklı ise "1" değeri üretilir. Elde edilen bu değer kullanılarak programın akışı yönlendirilebilir.
29 Örnek-9: Karakter Dizilerini Karşılaştırmak
30 Örnek-10: Girilen Cümleyi Tersten Yazdırma 100 elemanlı bir karakter dizisi tanımlayınız. Daha sonra bir cümle giriniz. Cümleyi ekrana ters olarak yazdırınız. İsterseniz farklı bir diziye aktarabilirsiniz veya direk yazdırabilirsiniz. strrev() fonksiyonunu kullanmayınız.
31 Örnek-10: Girilen Cümleyi Tersten Yazdırma
32 Örnek-11: Girilen Cümlede Harf Arama ve Yerini Bulma 100 elemanlı bir karakter dizisi tanımlayınız. Daha sonra bir cümle giriniz. Cumlede aranmak üzere bir harf giriniz. Cümlede harfi bulursanız, bulduğunuz yerlerin pozisyonlarını farklı bir diziye aktarınız. Toplam bulunan harf sayısını ve harflerin pozisyonlarını ekrana yazdırınız.
33 Örnek-11: Girilen Cümlede Harf Arama ve Yerini Bulma
34 Örnek-12: Girilen Bir Cümlenin Kelimelerinin Baş Harflerini Büyük Harf Yapma 100 elemanlı bir karakter dizisi tanımlayınız. Daha sonra bir cümle giriniz. Cumledeki tüm kelimelerin baş harflerini büyük harfe çeviriniz. Büyük harfe çevirme için toupper() fonksiyonu kullanılacaktır. Çeviride Türkçe karakterler desteklenmeyecektir. Son olarak cümlenin çevrilmiş halini ekrana yazdırınız.
35 Örnek-12: Girilen Bir Cümlenin Kelimelerinin Baş Harflerini Büyük Harf Yapma