LİTVANYA ÜLKE RAPORU Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü Hande Türker Eylül 2018
1. GENEL BİLGİLER Ülke Adı :Litvanya Cumhuriyeti Yüzölçümü :65.300 km2 Yönetim Biçimi :Cumhuriyet Devlet Başkanı :Dalia GRYBAUSKAITE (2009) Hükümet Başkanı : Saulius Skvernelis (2016) Kuruluş Tarihi :11 Mart 1990 Başkenti :Vilnius Din :%77 Katolik Hıristiyan, %4,1 Ortodoks Hıristiyan Dil :Litvanyaca Nüfusu :2,823,859 (2017 tahmini) Nüfus Artış Oranı : -1.08% (2017 tahmini) DİPLOMATİK TEMSİLCİLER Litvanya Ankara Büyükelçisi T.C. Vilnius Büyükelçisi Litvanya İzmir Fahri konsolosu :Audrius Brūzga (2016 dan beri) :Aydan YAMANCAN (2014 den beri) :Mustafa Ahmet ÖZSOY 2. LİTVANYA NIN GENEL EKONOMİK DURUMU AB üyesi olan Litvanya Ocak 2015 de Euro ya geçmiştir. Bunun sistemsel riskleri azaltacağı ve blokla olan ticari ilişkilerin güçlendirilmesine yardımcı olacağı düşünülmektedir. Bununla beraber, para politikası Avrupa Merkez Bankası nın elinde olacağı için makro ekonomik dengesizliklerle başa çıkabilmek ve enflasyonu kontrol edebilmek için sıkı maliye politikasının talep edileceği beklenmektedir. Mali konsolidasyona ve kamu borcunun azaltılmasına ağırlık verileceği tahmin edilmektedir. Orta ve uzun vadede uluslararası rekabet gücünü artırma amacı çerçevesinde yurtdışında çalışan Litvanyalı vasıflı işçilerin ülkeye dönüşlerini teşvik etme, araştırma-geliştirmeye ve yüksek teknoloji yoğun sektörlere yönelik yatırımların artırılması konularındaki önceliklere ağırlık verilmesi planlanmaktadır. Tarım sektörü GSYİH nın çok küçük bir bölümünü oluşturmakta olup, ülkedeki işgücünün %9 unu istihdam etmektedir. Et, sütçülük ve balık ürünleri önemli ihraç ürünleridir. AB fonlarının tarım sektörünü yeniden yapılandırma çalışmalarında kullanılacağı beklenmektedir. İmalat sektörünün GSYİH içindeki payı 2016 yılında %18.4 oranında gerçekleşmiştir. İşgücünün %15.4 ünü istihdam etmektedir.
Ekonomik Performans Litvanya nın 2017 yılı GSYİH si 47.2 milyar dolar olup, ekonomik büyüklük bakımından dünyada 86. sıradadır. (IMF World Economic Outlook Database April 2018) 2016 yılında ekonomi %2.3 oranında büyürken 2017 yılında %3.8 oranında büyümüştür.. 2018 yılında ise ekonominin %3.1 oranında büyüyeceği tahmin edilmektedir. (IMF) Göç ve işsizlik önemli politika sorunları olarak göze çarpmaktadır. İşsizlik büyük ölçüde yapısal olup, uzun vadede nüfusun azalış eğilimi kamu maliyesine baskı yapıp, büyümeyi olumsuz etkileyecektir. 2016 yılında işsizlik oranı %7.9 olup, 8 yıldan sonra ilk kez düşüş kaydetmiştir. 2017 yılında ise işsizlik oranı %7.1 e düşmüştür. 2018 yılında %6.9 a düşeceği tahmin edilmektedir. Yüksek seviyelerdeki göç ve nominal ücret büyümesi işgücü piyasasını sıkılaştırmaktadır. Bütçe açığının GSYİH ya oranı 2009 yılında %9.1 iken 2015 yılında %0.2'ye düşmüştür. 2016 yılında ise bütçe fazla vermiştir. Bütçe fazlasının GSYİH ye oranı %0.3 olmuştur. 2017 yılında fazlanın oranının %0.5 olduğu tahmin edilmektedir. 2018 yılında bütçe fazlasının milli gelire oranının %0.6 olacağı tahmin edilmektedir. 2018-21 döneminde ise mali disiplinin sıkılaştırılmaya devam edileceği öngörülmektedir. Kamu borcunun gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı 2017 yılında %36.5 oranında gerçekleşmiştir. Aynı oranın 2018 yılında %33.4 olacağı tahmin edilmektedir. Litvanya nın mali yükümlülüklerini karşılamada sıkıntı çekmeyeceği düşünülmektedir. Politika hedefleri arasında Litvanya nın savunma kapasitesini geliştirme ve Rus doğal gazına bağımlılığı azaltma başta gelmektedir. Bağımlılığı azaltmak için Klaipeda yeni LNG terminalinin kullanımını artırmak ve Baltık ülkeleriyle yeni enerji hatları üzerine işbirliği yapmak planlanmaktadır. TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER (2017) GSYH Reel Ekonomik Büyüme Enflasyon Oranı Kişi Başı Milli Gelir İşgücü İşsizlik Oranı İhracat İthalat :47,26 milyar Dolar (2017 Tahmini) :%3.8 (2017 Tahmini) :% 3.7 (2017 Tahmini) :16.793 Dolar (2017 Tahmini) :1.46 milyon :% 7 (2017 Tahmini) :26.38 milyar dolar :30,39 milyar dolar
GSYİH IN SEKTÖREL DAĞILIMI (2017) TARIM % 3,3 SANAYİ % 28,5 HİZMETLER % 68,3 LİTVANYA NIN BAŞLICA İHRACAT YAPTIĞI ÜLKELER RUSYA %15 Başlıca İhraç Ürünleri LETONYA %9,9 Mineraller, POLONYA %8,1 Makine ve Parçaları, ALMANYA %7,3 Kimyasallar, AMERİKA %5,2 Tekstil, ESTONYA %5 İşlenmiş Petrol, İSVEÇ %4,8 LİTVANYA NIN BAŞLICA İTHALAT YAPTIĞI ÜLKELER Başlıca İthal Ürünleri RUSYA %13 Petrol, ALMANYA %12,3 Doğalgaz, POLONYA %10,6 Makine ve Ekipman, LETONYA %7,1 Nakliye Ekipmanları, İTALYA %5,2 Kimyasallar, HOLLANDA %5,1 Tekstil ve Giyim, İSVEÇ %4 Metaller. Kaynak: CIA World factbook 3. LİTVANYA PAZARININ FIRSAT VE ZORLUKLARI Fırsatlar: Litvanya 2004 Mayıs ında hem Nato hem de AB üyesi olmuştur. Dolayısıyla Ülke, AB ticaret politikalarını uygulamakta olup ithalatında Ortak Gümrük Tarifesi geçerlidir. Ülkede halen gümrük vergisi ve kota seviyeleri, gümrük vergilerinin askıya alınması, üçüncü ülkelere tanınan tercihli rejimler ve anti-damping vergi uygulamaları, yani tüm ticaret politikası tedbirleri AB seviyesinde kararlaştırılmaktadır. Bir diğer deyiş ile ilgili AB mevzuatının gerektirdiği belgelere sahip olan ülkemiz ürünlerine yönelik, genel veya sektörel bir tarife dışı engel uygulanmamaktadır. Litvanya da bir yabancı firmanın yerli bir dağıtımcı, acente veya distribütör ile ilişkiyi düzenleyen herhangi bir yasal uygulama bulunmamaktadır. Uygulamalar tamamıyla karşılıklı
yapılan sözleşmeye göre yürütülmektedir. Litvanya, AB ne katıldıktan sonra, bu konuda da tamamıyla AB uygulamaları geçerlidir. Pazardaki en yaygın uygulama sadece Litvanya için değil de tüm Baltık bölgesini (Letonya, Estonya, Litvanya) kapsayacak şekilde bir acente veya distribütör ile çalışmaktır. Pazarda franchising uygulamalarının popülaritesi giderek artmaktadır. Dağıtım kanalları dahilinde toptancı, franchising ve acenta gibi yollarla pazara girişi hedefleyen firmalar, yaptıkları anlaşmaların AB Mevzuatı ve üye ülke ulusal mevzuatı ile uyumlu olduğunu kanıtlamak zorundadır. Buna göre Avrupa konseyi 86/653/EEC sayılı direktifi doğrultusunda serbest çalışan acentelerin temsilcilik şartları ile ilgili hükümlere uyma zorunluluğu bulunmaktadır. Zorluklar: Yüksek dış borç yükü ile tek büyük rafineri kompleksi Orlen Lietuva tarafından yönlendirilen sanayinin mevcudiyeti, bankacılık sektörünün kırılganlığı ve dış ticaretinin Rusya ya yüksek seviyede bağımlı olması gibi sayılan nedenleri Litvanya Pazarının zorlukları kategorisinde ele alabiliriz. (Euler Hermes Economic Research Country Report) 4. TÜRKİYE-LİTVANYA İLİŞKİLERİ 2004 yılında Litvanya nın AB üyeliği ve Türkiye ile AB arasındaki gümrük birliğine dahil olması, ikili ticarette gümrük vergilerinin sıfırlanması, sahip olduğu yasal düzenlemeler, görece düşük üretim maliyetleri Litvanya yı Türk yatırımcılar için cazip kılmaktadır. Litvanya da Türk ortaklı yaklaşık 50 firma faaliyet göstermektedir. Litvanya daki en büyük Türk şirketi olan müteahhitlik firması Kayı İnşaat Litvanya nın başkenti Vilnius da Alman Ece Grubu na ait 100 milyon euro luk 180 bin metrekare kapalı alana sahip Ozas alışveriş merkezi inşaatına 2007 yılında başlayarak Baltıklar ın en büyük projesine imza atılmış olup, inşaat 2 yılda tamamlanmıştır. Türkiye ve Litvanya arasındaki ticareti düzenleyen ve teşvik eden anlaşmalar imzalanmış olmasına karşın ülkeler arasındaki ticaret varolan potansiyelin çok altındadır. Türkiye nin 2017 yılında Litvanya nın ithalatındaki payı yaklaşık %0.6 dir. Litvanya nın Türkiye den olan ithalatında sentetik filament ipliklerinden dokunmuş mensucat, diğer örme veya kroşe mensucat, karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar, mücevherci eşyası ve aksamı, dokunmuş kadife, pelüş ve tırtıl mensucat, tişörtler, fanilalar, atletler, 10 veya daha fazla kişi taşımaya mahsus motorlu taşıtlar, kazaklar, süveterler, hırkalar, erkekler ve erkek çocuk için takım elbiseler, üzümler ağırlıklı ürünlerdir. Litvanya nın Türkiye ye ihracatında ise dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları, buğday ve mahlut, mineral veya kimyasal gübreler, mobilyalar ve aksam parçaları, kontrplaklar, malt, turb ilk sıradadır.
Türkiye ile Litvanya arasında başta gıda, telekomünikasyon, yüksek teknolojiler, metal, tekstil, kimya ve lojistik sektörleri olmak üzere işbirliği yapılabilecek pek çok alan bulunmaktadır. Litvanya nın karşı karşıya kaldığı en önemli sorunların başında nüfus azalması ve yaşlanması gelmektedir. Yaşlı nüfus için hayatı kolaylaştıracak ve sağlığını koruyacak yaşlı dostu ürünlerin (kullanıcının genel sağlık durumunu takip eden akıllı sensörlere sahip tekstil ürünleri, ev içi ekipman, dekorasyon ürünleri, ilaç, doğal-sağlıklı yaşam temalı gıda ürünleri gibi) potansiyel arz edebileceği düşünülmektedir. Ayrıca, nüfus yaşlanmasıyla beraber potansiyel arz edecek diğer bazı sektörler de, evde bakım hizmeti sektörü ve bakım evlerine olan talebin artmasıyla birlikte müteahhitlik ve ev tekstili sektörleri olabilecektir. Litvanya pazarındaki potansiyelimizin daha iyi değerlendirilebilmesi amacıyla ülkemiz tanıtımının daha etkin olarak yapılmasına, Litvanya ya kaliteli mal ihracatının teşvik edilmesine gayret gösterilmelidir. Başta ihtisas fuarları olmak üzere fuarlara katılımın da arttırılması önemlidir. Türkiye-Litvanya Dış Ticaret Değerleri (1.000 $) Yıllar İhracat İthalat Hacim Denge 2010 208.277 119.165 327.442 89.112 2011 274.194 148.100 422.294 126.094 2012 275.950 218.346 494.296 57.604 2013 403.347 178.689 582.036 224.658 2014 350.974 217.223 568.197 133.750 2015 300.249 244.564 544.813 55.685 2016 258.595 281.307 539.902-22.712 2017 301.632 492.910 794.542-191.278 Kaynak: TÜİK, ITC-Trade Map
TÜRKİYE NİN LİTVANYA YA İHRAÇ ETTİĞİ BAŞLICA ÜRÜNLER TÜRKİYE NİN LİTVANYA DAN İTHAL ETTİĞİ BAŞLICA ÜRÜNLER Kıymetli metaller, Ayakkabı Tekstil ve örme ürünler, Karayolu taşıtları, Yaprak tütün ve tütün ürünleri, Petrol yağları ve ürünleri, Meyve ve kuru meyve, Elektrikli aletler, Şeker mamulleri. Dökme demir ve hurda Demir çelik Azot, fosfor, potasyum, Buğday, Mobilya, Asfalt ve ürünleri Kaynak: T.C Ticaret Bakanlığı İZMİR-LİTVANYA DIŞ TİCARETİ (1.000 dolar) YILLAR İHRACAT İTHALAT 2009 10.742 11.923 2010 12.121 7.752 2011 9.621 10.441 2012 11.994 25.424 2013 31.755 68.746 2014 12.767 12.442 2015 12.744 15.206 2016 13.640 19.065 2017 14.345 11.052 Kaynak: TUİK TÜRKİYE LİTVANYA YATIRIM İLİŞKİLERİ Ekonomi Bakanlığımızın verilerine göre Eylül 2018 tarihi itibariyle Türkiye de 29 adet Litvanya sermayeli firma mevcuttur. İzmir de Litvanya sermayeli firma bulunmamaktadır. Türkiye'de Litvanya yatırımları motorlu taşıtlar, turizm ve inşaat alanlarında yoğunlaşmıştır. Litvanya da Türk ortaklı yaklaşık 50 firma faaliyet göstermektedir. LİTVANYA VE TÜRKİYE ARASINDA YÜRÜRLÜKTE OLAN ANLAŞMALAR 27 Ağustos 1992 Ekonomik ve Ticari İşbirliği Anlaşması
11 Temmuz 1994 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma 10 Şubat 1994 Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması 1 Mart 1998 Serbest Ticaret Anlaşması 24 Kasım 1998 Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması 22 Haziran 1999 Turizm İşbirliği Anlaşması 15 Kasım 2000 Gümrük Konularında Karşılıklı Yardımlaşmaya İlişkin Anlaşma NOTLAR 2017 Yılında Litvanya dan Türkiye ye gelen turist sayısı 134 bini geçmiştir. Türk Hava Yolları nın Vilnius a direk uçuşları bulunmaktadır.