ÖZEL ARŞİVLER KOLEKSİYONU Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Jale Baysal Özel Arşivi Jale Baysal (1925-2009) Kütüphaneci, Yazar
JALE BAYSAL ARŞİVİ Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı. Tüm hakları saklıdır. ARŞİV ÖZETİ Arşiv Mekânı Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Özel Arşivler Bölümü / İstanbul Türkiye Arşivin Yaratıcısı Jale Baysal Arşivin Adı Jale Baysal Özel Arşivi Bağışlama Tarihi Arşivin Kapsadığı Dönem 1948-2006 Arşivin Uzunluğu 0,7 metre raf uzunluğu Arşivin Bağışlanması/Sağlanması Jale Baysal tarafından bağışlandı. Jale Baysal Oto/Biyografisi Türkiye de kütüphaneciliğin kurucularından olan ve kütüphanecilik alanında ilk kadın profesör unvanını alan Prof. Dr. Jale BAYSAL 1925 yılında Kayseri de doğmuştur. Eğitimci bir ailede yetişmiş olan Jale Baysal liseyi Kayseri Lisesi nde okumuş, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü nü bitirmiştir. Baysal, öğrenciliği sırasında pek çok öykü ve roman yazmıştır. Mezun olduğu yıldan (1948) sonra Beyazıt Devlet Kütüphanesi nde çalışmaya başlamış ve 1951 yılında Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü nün Kitaplığı na geçmiştir. Bu kitaplıkta yaklaşık 11 yıl süreyle çalışmış, daha sonra Edebiyat Fakültesi Genel Kitaplığı nın kuruluşunda önce uzman, sonra da yönetici olarak görev almıştır. O dönemde kendisiyle çalışma fırsatı bulmuş Prof. Dr. Aysel Yontar, Baysal hakkında 1967-1970 yılları arasında Edebiyat Fakültesi Kütüphanesi nde çalışmanın zevkli ve geliştirici bir tecrübe olması, büyük ölçüde Jale Baysal gibi bir kütüphane yöneticisinin varlığından kaynaklanmıştır. Jale Baysal, çok çalışkan, zeki, kültürlü, nazik ve kendisini mesleğine adamış bir kütüphane yöneticisiydi. Onun kütüphane müdürlüğü döneminde, kütüphane öğrencilerle ve araştırmacılarla dolup taşar, kütüphane memurları harıl harıl ve istekle çalışır, kütüphane müdürü ile kendisine bağlı personel arasındaki ilişkilerde sorun yaşanmazdı. Tam tersine, müdürlerinin çalışkanlığı ve nezaketi, bütün okurlara karşı gösterdiği eşit ilgi memurları da motive eder ve Jale Hanım a karşı duyulan sevgi, saygı ve hürmetin artmasına sebep olurdu demiştir. 1963'te Almanya'dan davet edilen Prof. Dr. Rudolf Juchhoff ile birlikte Ankara Üniversitesi'nin ardından Türkiye'de ikinci kütüphanecilik bölümü olarak bilinen İstanbul Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü nün kuruluşunda yer almıştır. Bu bölümün ilk doktora öğrencilerinden biri olmuş ve akademik kariyerine bu bölümde devam etmiştir. Baysal ayrıca İstanbul'da
bulunan Kadın Eserleri Kütüphanesi'nin (1990) ve Tarih Vakfı'nın (1991) da kurucu üyelerindendir. Bu yönleriyle Baysal, çevresindekilerin gözünde her zaman, hem iyi bir yönetici hem de idealist bir Cumhuriyet kadını olmuştur. Müteferrika dan Birinci Meşrutiyete Kadar Osmanlı Türklerinin Bastıkları Kitaplar konulu doktora tezini 1968 yılında tamamlayan Baysal, bu tarihten sonra dokümantasyon konusunda çalışmaya başlamak amacıyla Almanya ya gitmiştir. Türkiye ye geldiği yıl da TÜRDOK un çalışmalarına katılmıştır. Resmi Daire Kütüphaneleri konulu çalışmasıyla 1972 de doçentliğini, 1978 yılında hazırladığı Kütüphanecilik Alanında Yeni Araçlar Yöntemler Kavramlar konulu çalışmasıyla da profesörlük unvanını alan Baysal akademik çalışmalarına bundan sonra da devam etmiştir. 1974 yılında başlayan 1994 yılına kadar devam eden İstanbul Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü ndeki bölüm başkanlığı görevini en iyi şekilde yürütmüştür. Jale Baysal, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Kütüphanecilik Bölüm Başkanı olduktan sonra, hem bir bilim insanı, hem de yönetici olarak Bölüm ü geliştirmek için elinden gelen çabayı göstermiştir. Prof. Dr. Jale Baysal ın o yıllarda yayınladığı bir makalesinde kütüphanecilikle ilgili sorunlar konusundaki şu sözü de dikkat çekicidir: Toplumumuzla kitaplıklarımız arasında gözle görülür bir kopukluk vardır... Kütüphaneciliğimin son yıllarına doğru, çok karamsar bir düşünce beni sık sık yoklar oldu: Türkiye deki bütün kitaplıkları bir gün içinde kapatsak ne olur? Kim, ne kadar zarar eder? Bu zararı ölçebilsek ne buluruz? Adını anmaya değecek kadar bir şey tutar mı?. Bu dönemde diğer meslektaşı Prof. Meral Alpay ile birlikte, Fakülte Yönetimi ni, Edebiyat Fakültesi nde ayrı bir Arşivcilik Bölümü açılmaması, bunun yerine Kütüphanecilik, Dokümantasyon ve Arşiv alanlarının Kütüphanecilik Bölümü nün adı altında ayrı birer anabilim dalı olarak organize edilmesi konusunda ikna etmek için uzun süre mücadele etmiştir. Ancak bu birleşme 2002-2003 yılları arasında gerçekleşebilmiş, bölümün adı Bilgi ve Belge Yönetimi olmuştur. Yine bu dönemde Kitap ve Kütüphane Tarihi, Yönetim ve Mevzuat konulu çalışmaları yayımlanmıştır. Türk Kütüphaneciler Derneği nin İstanbul Şubesi ni 7 meslektaşı ile birlikte kurmuştur ve 2 sene boyunca Şube nin başkanlığını yapmıştır. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği nin (ÇYDD) Yayın Kurulu üyesi olarak 2006 yılına kadar görev alan Jale BAYSAL, TKDB/ Türk Kütüphaneciliği Dergisi Bülteni gibi mesleki ve bilimsel yayınlardaki çalışmalarıyla da dikkat çekmiştir. Baysal'ın çalıştığı alan üzerine Kütüphaneciler Derneği'nce basılmış pek çok kitabı bulunmaktadır. Ayrıca Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği'nce basılmış "Çağdaş Toplumun Değerleri", matbaayı Osmanlı İmparatorluğu'na getiren İbrahim Müteferrika üzerine yazdığı ödüllü "Cennetlik İbrahim Efendi başlıklı bir oyunu ve "Okuldan Dönerken" adlı çocuk
kitabı da yayınlanmıştır. Hasan Keseroğlu'nun yaptığı söyleşilerden oluşan "Akıl ve Yürek Bir Cumhuriyet Kadınının Tanıklığı Jale Baysal ile Söyleşi" başlıklı kitapta da Baysal ın yaşamıyla ilgili detaylı bilgiler yer almaktadır. Yazar Tarık Buğra'nın eşi, Prof. Dr. Ayşe Buğra'nın da annesi olan Baysal, Türkan Saylan a yazdığı bir mektupta "Mina Urgan Bir Dinazorun Anıları adlı kitabında benden 'Gerçek bir kitaplık uzmanı olduğu için, her şeyi bilen dostum Prof. Dr. Jale Baysal' olarak söz ediyor. (...) Kayseri'de doğdum. Kayseri Lisesi bir erkek lisesiydi. Atatürk'ten sonra kız öğrencileri de almaya başladılar. Eğer bu uygulama olmasaydı ilkokuldan sonra okuyamazdım. İzmir'de, İstanbul'da kız liseleri vardı ama ailemin beni oralara gönderecek gücü yoktu. Batı müziğini tanıma konusunda da Atatürk'e çok borçluyum. Daha da çok şey söylenebilir." demiştir. Aynı zamanda Mina Urgan da Baysal için Kendisini yakından tanıyanlar, yaşama ve yaşadığı toplumsal olaylara karşı duyarlı, alçakgönüllü, sıkı bir dost ve iyi bir yürek, dedikodu ve arkadan konuşmaktan her zaman kaçınan bir güzel insan olarak tarif etmektedirler demiştir. 11 Ağustos 2009 günü yaşama veda etmiştir.* *Bu biyografi Türk Kütüphaneciler Derneği / Turkish Librarians Association Cilt / Volume 23 Sayı / Number 3 Eylül / September 2009 künyeli dergiden alınmıştır. Arşiv Özeti Arşivde Jale Baysal a ait özgeçmiş, çeşitli kurumlara ait bültenler, kadın ve kütüphanecilik konulu dergiler ve gazeteler, kart ve plaketler bulunmaktadır. Kimlik Numarası 10027 Dili Türkçe Özel Arşivin Kapsamı ve İçeriği Jale Baysal Özel Arşivi nde; kendisine ait özgeçmiş; Jale Baysal tarafından kaleme alınmış hikâye ve yazıların yer aldığı dergi ve gazeteler; kütüphanecilik ve kadın konulu yazılar ve kupürler; söyleşi kartı, Jale Baysal a Cağaloğlu Anadolu Lisesi, Türk Kütüphaneciler Derneği, Truva Folklor Araştırmaları Derneği, İl Halk Kütüphanesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve T.C Kültür Bakanlığı tarafından verilen plaketler; Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı na ait çeşitli belgeler yer almaktadır. Katalog Bilgisi Jale Baysal Özel Arşivi nin 103 belgesi Nazlıcan Bayraktar tarafından kataloglandı. Anahtar Kelimeler Aysel Yontar, Ayşe Buğra, Deniz Aslı Davaz, Füsun Ertuğ, Hasan Keseroğlu, İbrahim Müteferrika, Jale Baysal, Meral Alpay, Mina Urgan, Rudolf Juchhoff, Şirin Tekeli, Türkan Saylan, Tarık Buğra, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, Truva Folklor Araştırmaları Derneği, Tarih Vakfı, Türk Kütüphaneciler Derneği, TÜRDOK, T.C Kültür Bakanlığı, Kayseri Lisesi, Cağaloğlu Anadolu Lisesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi
Fonun Kullanımı Bölümü Kitaplığı, Edebiyat Fakültesi Genel Kitaplığı, Halk Kütüphanesi, Cumhuriyet kadını, ilk kadın kütüphaneci, Türkiye de kütüphaneciliğin kuruluşu, Fonun üzerinde herhangi bir kısıtlama yoktur.